W ówczesnym świecie problem samotnego ojcostwa staje się zjawiskiem coraz powszechniejszym. Dotychczas przeprowadzono w Polsce niewiele badań dotyczących przyczyn oraz problemów, z jakimi borykają się samotni ojcowie. Problematyka ta dość obszernie zbadana została w Stanach Zjednoczonych, gdzie liczba ojców samotnie wychowujących dzieci systematycznie wzrasta.
Jedne z przeprowadzonych przez G.L. Greifa badań dotyczyły związków samotnych ojców z kobietami. Jak wynikało z analizy zebranych materiałów większość ojców utrzymuje relacje partnerskie, co więcej swoje partnerki przedstawia dzieciom. Inne badania z kolei wykazują jak wielkie trudności mają samotnie ojcowie w nawiązywaniu i utrzymywaniu związków z kobietami. Przyczyną tychże zachowań najprawdopodobniej jest lęk przed zranieniem i bólem, jakiego doświadczyli, a także poczucie ograniczenia wynikające z obowiązku sprawowania władzy nad dziećmi, które ogromny naciska kładą na pogodzenie się rodziców.
Obecnie funkcjonuje przekonanie, iż miejsce dziecka jest przy matce. Większość mężczyzn uważa, że utrzymujący się stereotyp o niezwykłym znaczeniu macierzyństwa ogranicza a czasem nawet uniemożliwia sprawowanie władzy nad dzieckiem. Bardzo często ojcowie nie widząc szansy na wygranie sprawy nad przyznaniem opieki z góry rezygnują z walki o dziecko.
Liczba rodziców samotnie wychowujących dzieci, zarówno matek jak i ojców systematycznie wzrasta. Niewiele mówi się o samotnych ojcach, a zjawisko to zdaje się być coraz powszechniejsze. Dzieje się tak w znacznej części z konieczności, kiedy matka nie żyje lub z jakichś powodów nie może opiekować się dziećmi, niekiedy także jest to wybór własny. Mężczyźni dążący do sprawowania opieki nad dziećmi opierają się głownie na przekonaniu, że kierują się do dziecka uczuciem dużo głębszym niż matka, ale także pojawia się w relacjach z małżonką motyw zemsty, a odebranie jej dziecka jest jednym z jego elementów. S. Lachowski w badaniach swoich podkreśla, iż mimo ciężkiej sytuacji materialnej, samotni ojcowie dużo lepiej radzą sobie niż samotne matki.
Przyczyn samotnego ojcostwa jest wiele, a do najczęstszych zaliczamy:
Śmierć,
Rozwód,
Separacja,
Opuszczenie przez matkę dziecka nieślubnego,
Stały pobyt matki w szpitalu lub w zakładzie opieki społecznej,
Pozbawienie matki praw rodzicielskich.
W każdych z tych okoliczności mężczyzna znajduje się w sytuacji osamotnienia, ponieważ nie dość ze sam musi wypełnić funkcje wychowawczo opiekuńcze i gospodarcze to jeszcze dotyka go brak partnera.
Głównym problemem samotnych ojców jest właśnie brak zony lub partnerki. Dla ojców rozwiedzionych lub będących w separacji najtrudniejszy jest fakt ułożenia sobie współżycia z eks małżonkiem a dla wdowców jak radzi sobie bez partnera. Po mimo wszystko rozwód nieukładającego się małżeństwa stanowi ulgę a śmierć zaskakuje i pozostawia ojców zupełnie nieprzystosowanych do samotnej opieki nad dzieckiem lub dziećmi.
Mimo największych starań samotni ojcowie radzą sobie gorzej niż samotne matki z trudem wychowania i obowiązkami dnia oddzielnego. Jest to wynikiem braku przygotowania i do pełnienia roli ojca i niewielkiej wiedzy z zakresu edukacji rodzinnej i rodzicielskiej. Społeczeństwo jest życzliwe dla samotnie wychowujących ojców, nawet bardziej niż dla samotnie wychowujących matek, ponieważ w ujęciu społeczności ludzkiej zajmowanie się dziećmi i domem leży w naturze kobiety i nie ma ona z tym większych trudności nawet, gdy zostaje sama. Natomiast samotny tata w oczach innych ludzi spotyka się z dużym obciążeniem, ponieważ uważają ze gdyby nie dzieci mógłby ułożyć sobie życie od nowa. Nie jest to prawda, ponieważ gdy ojciec zostaje sam z dziećmi musi stawić czoło wielu poważnym problemom i decyzjom, ale bliskie są mu sytuacje związane z życiem jego dzieci: ich problemy szkolne, miłosne i życiowe. Dzięki temu ojciec pomimo tego ze utracił swoja partnerkę życiową nie jest samotny, a większość jego życia biegnie tak jak przedtem.
Pustkę po partnerce wypełniają codzienne dylematy rodzicielstwa takie jak: Jak pomoc dziecku w nauce, czy wystarczy pieniędzy na nowe buty dla dziecka etc. Nie można ignorować faktu, że życie samotnego rodzica jest pod wieloma względami odmienne niż życie rodzica posiadającego współmałżonka. Nawał obowiązków ojcowskich może wielu mężczyzn załamywać i przygnębiać. Ale w tej sytuacji jest to normalne. Nawet, jeśli w jakimś momencie ojciec złapie się na tym, że pragnie uciec od swoich dzieci na kilka dni, nie powinien się temu dziwić, ani mieć wyrzutów sumienia, ponieważ jest to i bardzo częsta reakcja na samotne dźwiganie na barkach większości problemów, które do tej pory były dzielone z drugą osobą. Taki stan ducha z biegiem czasu ustępuje, człowiek uczy się borykać z problemami, daje sobie radę w wielu sprawach, przezwycięża strapienia i w pewnym momencie, po jakimś czasie odkrywa, że znów żyje normalnie, że życie toczy się dalej. Znów zaczyna cieszyć się i być dumny ze swoich dzieci, życie na nowo staje się dla niego wyzwaniem.
Ważne jest, aby nie pozbywa się rzeczy żony z mieszkania, nie wyrzucać mebli, nie zmieniać wystroju, ponieważ te wszystkie wspomnienia, które bolą przez pierwszych kilka, kilkanaście miesięcy po jakimś czasie będą przynosiły przyjemność, a będzie już za późno, gdy wszystko zostanie sprzedane lub wyrzucone. Pozostawienie rzeczy jest też bardzo ważne ze względu na dziecko, ponieważ dla dziecka i tak już jest szokiem, i bardzo ciężkim przeżyciem fakt, że z jego życia zniknęła jedna z najważniejszych w nim osób. Obserwacja tego jak zmienia się mieszkanie, jak wynoszą rzeczy mamy, a już całkowita zmiana miejsca zamieszkania może mieć bardzo destrukcyjny wpływ na dziecko.
Pozostaje jeszcze sprawa przekazania dzieciom wiadomości o tym, co się stało z ich mamą, jak im to przekazać, czy powiedzieć od razu, czy poczekać, jak dużo powinny wiedzieć. To wszystko zależy od wieku dzieci, ich osobowości oraz od okoliczności owdowienia. Ojciec nie powinien też ciągle bez opamiętania opowiadać dzieciom jak to dla niego starta, jaką czuje teraz pustkę, ale także nie powinien milczeć, nie powinien z tematu matki zrobić tematu tabu. Powinien wspominać ją z uśmiechem, czcić jej pamięć, ale nie kosztem żyjących. Także przy odwiedzaniu grobu, chociaż to ciężkie tata powinien zachowywać się spokojnie, oczywiście nie ukrywać swoich uczuć, ale gdy jest przy grobie ze swoich potomkiem powinien pielęgnować pamięć żony jako kobiety i matki i wtedy dziecko też przejmie taką formę. Gdy tata będzie smutny i przygnębiony przed, w trakcie i po. Każdej wizycie na cmentarzu dziecko zacznie po takich wizytach także być skłonne do przygnębienia. Naturalną rzeczą jest, że dzieci zorientowane są na świat żyjący, więc potrafią już po kilku tygodniach czy miesiącach normalnie egzystować, ale pod warunkiem, że rodzic, który z nimi pozostał nie użala się nad sobą i pozwala dziecku czerpać z siebie siłę emocjonalną. Ojciec staje się teraz najważniejszy dla dziecka, jest mu bardzo potrzebny, staje się jego oparciem, daje mu silę. Dziecko potrzebuje teraz miłości i oddania ojca, jego samozaparcia, chęci do życia. „ Motywem kontynuowania samotnej opieki nad dziećmi jest w większości przypadków przywiązanie ojców do dzieci. Samotne ojcostwo rozpoczyna trudny, ale i nowy, odpowiedzialny etap w życiu mężczyzny: prawdziwe odkrywanie własnego dziecka, studiowanie i poznawanie wszystkich problemów związanych z jego wychowaniem, podejmowanie prób zaspokojenia jego potrzeb emocjonalnych bez udziału drugiego rodzica. Jest to jedyne i niepowtarzalne ojcostwo, które stara się w swoim działaniu połączyć elementy miłości ojcowskiej z pierwiastkami matczynej miłości macierzyńskiej”.
Mężczyzna może na wiele sposobów zrezygnować z samotnego wychowywania dzieci, to, jakie wyjście wybierze zależy od tego, jakie wydarzenie sprawiło, że w rodzinie zabrakło matki. Najczęściej ojciec wybiera powtórne małżeństwo lub pozostawia dzieci pod opieką swoich własnych rodziców. Niestety zdarza się też tak, że dzieci trafiają do domu dziecka. Założenie nowej, pełnej rodziny jest jednak najlepszym wyjściem z sytuacji dla dzieci jak i dla ojca.
A. Dudak, Samotne ojcostwo, miasto, rok, s.58.
A. Dudak, Samotne ojcostwo, miasto, rok, s.58.
A. Dudak, Samotne ojcostwo, miasto, rok, s.59.
M. Fuszara, Samotni ojcowi, w: M. Fuszara (red.), Nowi mężczyźni?, Warszawa 2007, s.93.
J. Witczak, Ojcostwo bez tajemnic, Warszawa 1992, s.219.
J. Witczak, Ojcostwo bez tajemnic, Warszawa 1992, s.220.
J. Witczak, Ojcostwo bez tajemnic, Warszawa 1992, s.220.
J. Witczak, Ojcostwo bez tajemnic, Warszawa 1992, s.222.
J. Witczak, Ojcostwo bez tajemnic, Warszawa 1992, s.223.
J. Witczak, Ojcostwo bez tajemnic, Warszawa 1992, s.224.
J. Witczak, Ojcostwo bez tajemnic, Warszawa 1992, s.225.