KOŚCIÓLY ORIENTALNE
Kościoł Wschodni= Kościół Prawosławny+ Kościół Orientalny
V w burzliwe spory, zerwanie kanonicznej łącznośći z Kościołem Powszechnym.
Kościół Wschodnioasyryjski (Kościół Nestoriańsk)traci po soborze w Efezie łączność z K.P.(potępienie Nestoriusza).
Grecki Kościół Monofizycji;
Nie przyjął postanowień Soboru Chalcedońskiego 451
Doktryne monofizyck: K.Syryjski, Ormiański. Etiopski
Przyczyny zerwania łączności:
Bezpośrednie- spory doktrynalne (K.Momofizyckie)
-opozycja do diofizytyzmu przyjętego na chalcedońskim
Spory dotyczące władzy w Kościele- między patriarchami Rzymu i Konstantynopola
-zjawiska w Konstantynopolu- wzrost imperializmu w Vw
-łamanie zasad między patriarchami
Tło- IV-V wliczne chrześcijaństwa
każdy Kościół ma swoją specyfikę
struktura oparta na autonomi jurysdykcyjnej
Po soborze chalcedońskim;
Egipt, Syria, Armenia zrywają łączność
Konstantyn zmierza do powrócenia 1 Kościoła
Justynian Wielki- ambicja połącznia Kościoła (ale ich polityka była niekonsekwentna, brutane prześladowania chrześcijan wobec chrześcijan, próba narzucenia postanowień soboru siłą)
KOŚCIÓŁ KOPTYJSKI
Nie przyjął postanowień S.Ch.
Monofizytyzm nie spójny z tym potępionym na S.,który był skrajny- całkowite pochłanięcie natury ludzkiej przez boską
Dopracowany w V/VI w
Separatyzm/ nacjonalizm koptyjski przeciwstawiał się bizantyjskiej afirmacji odrębności
Dotknęty w szczególny sposób prześladowaniami-potrójne- Cesarstwo Rzymskie, Bizantyjskie, w obrębie kalifatu
Odwoływanie sie do prześladowankalendarz liturgiczny-era męczenników. Od nich datowanie np rok I- Dioklecjana
Etniczna odrębnośc- potomkowie staroż Egipcjan (wyodrębnienie elem z trad,staroegipskiej)
- krzyż koptyjski (symbol nieśmiertelności, symbol krzyża chrześcij)
-Podkreślanie wątków egipskich np.ucieczka świętej rodziny do Egiptu
-powoływanie się na starożytność Koscióła-założony przez św.Marka(czczony w szczególny sposób)
Szenute z Atripe (mnich)- tworzy specyfikę K.K.
Akcja oczyszczania chrześcijaństwa /koptyjskiego z elem.geckich, szczególnie języka, koptyjski jęz.urzędowym i liturgicznym( Egipt zalany przez islam potem, jęz arabski przyjęty, jednak koptyjski pozostał jęz liturgicznym, mimo że koptowie mówią po arabsku, ich język staje się martwy)
Szczególna rola monascyzmu
-duży autorytet, początek monastycyzm tam ( cenobityzm, pustelnie)
-stawały się kosmopolityczne, wielu wędrowało do Egiptu
- chciał oczyścić monastycyzm z obcych wpływówtylko rdzeni koptyjczycy mogli się przyłaczyć
- Matt el Maszkine- odnowa monastycyzmu
Hierarchia Kościoła
Na czele patriarcha- od 950 roku skrócony tytuł na Papież Aleksandryjski i Patriarcha Stolicy Świętego Marka
Obecny Shenouda III
Wybórwybieranie 3 kandydatów wśród mnichów, min 50 lat, w celibacie, nieposzlakowane opinie)
-mnich nie ma święceń, w momencie „zwyciężenia”przyjmuje święcenia kapłańskie
-sposród 3 losuje się właściweg, 8-letnie dziecko losuje- 4 karty z imionam, na 4 imię J.Chr, jak wylosuje ta kartkę to znaczy że wybór był nieadekwatny i procedura jest powtarzana;-P
Czarny strój biskupi
Szaty liturgiczne białe
Kult
Zbierzne w Kościele Wschodnim
Chleb i wino, podawanie na łyżece
Liturgia katechumena, liturgia wiernych
Nakrycia głowy dla kobiet
Świątyniauległy modernizacji w XX w
fotel biskupa
oddzielenie części ołtarzowej od cz.dla wiernych(często kotara z ikonam)
KOŚIÓŁ ETIOPSKI
Do poł XX pod jurysdykcją Kościóła Koptyjskiego(bo chrystianizacj przyszła z Egiptu)
Koptowie wyświęcili I biskupa etiopskiego, podporządkowanie kościoła
Zwierzchnicy etiopscy mianowani przez Koptów(byli Koptami)
Autonomia 1948 (porozumienie- niezależność)
1950- etiopczycy wyświęclili włanego patriarchę Abba Saloma -Ojciec Pokoju (tytuł)
Doktryna;
Takie same procesy jak u Koptów
Włączeni do mofizyckiej grupy
Znaczenie monastycyzmu;
Klasztory Skalne
Kościoły Podziemne
izolowanie od obcych wpływaów, związane z historią K.Etiop po podbojach arabskich by się uratować
Misjonarze zachodni- jezuici próbowali narzucić wyznanie rzymskie- nieufność do wszystkiego co przychodziło z zewnątrz
Klasztory połączone korytarzami, lokowane tak by ich nie było widać
Skrajnie wyizolowani, stan taki przez wiekioryginalna, rdzenna postać
Kultywują swój związek z judaizmem (związek Salomona z królową Saby; jej orszak wykradł Arkę, która się znajduje w świątyni etiopskiej;-P)
Prztrwało wiele zwyczajów żydowskich- szabat, obrzezanie, taniec depterów
Edukacja religijna, innej nie było, należała do Kościołów (pamięciowe zapamietywanie ks.Pslamów)
Podział w Kościele- kobieca i męska
Ceremonia zaślubin- korona na głowie
KOŚCIÓŁ JAKOBICKI - KOŚCIÓŁ ZACHODNIO- SYRYJSKI
-zachoni syryjski- jakobicki
-wschodnio syryjski- nestoriański
Syria- monofizytyzm
-nestorianie
-lokowanie kierunkami po S.Efezkim(nestorianie potępienie- banicja na wschód)
Fundamentalna rola w kształtowaniu monofiztyzmu
Sefer z Antiochi dopracował doktrynę
kontakt znaczący z Etipią
Zachodnia Syria- sercem Antiocha ( starożyt.ośr.intelektualny, 2 po Aleksandrii)
Jakobini nie przyjeli postanowień soboru, wyświęcili swojego patriarchę(też było 2)
Prześladowania skoncentrowane na hierarchii kościelnej- zagrożenie że jej nie bd
Nie było możliwości wyświęcenia we własnej hierarchii
Jakub Arbeuszna dworze cesarza bizantyjskiego ( Cesarzowa Teodora, skrycie sprzyjała monofiztyom; umówiła potajemnie go z kapłanem egipskim, został wyświęcony- hierarchia została zachowana. Przez resztę życia święcił kolejnych, choć sam nie był patriarchą)
Hierarchia
Patriarcha, obecnie zakka
Nosił imię Ignacy oprocz swojego imienia
Wybierany przez synod (celibat, święcenia)
Mafenariat- naczelny, przejował obowiązki patriarchy nad odległymi terenami,obecnie funkcja honorowa
W kosciołach również przegroda, fotel biskupii
Monastycyzm
Słupnicy- ekscentryczna forma ascezy- kilkunastometrowe słupy, na nich platformy, siedzieli tam nawet kilkanaście lat nie schodząc
Utrzymali się przez całe średniowiecze (w XIX pojedyncze przypadki)
Ośrodki intelektualne- kopiowali księg
Szczególne odróżnienie- mimo prześladowań nie dokonał się odwrót od hellenistycznego zaplecza, brak nurtów antyhellenistycznych czy antyintelektualnych
Tłumaczyli spóściznę antyczną pod panowaniem arabskim
Doceniali dorobek intelektualny
Sojusz syryjczyków z arabami
Sever Seboh-studia nad filozofią, hellenizmem
-klasztor w Kenesz
-przykład ruchu syryjskiego w kulturze islamu, przejaw tego- tekst- koncepcja państwa utopijnego -wspólna religia
-komentator tekstów biblijnych
-przyczynił sie do budowy liturgii jakobicznej
-Skorygował kalendarz
-napisał gramatyke syryjską( w średn wyparty przez arabski, tylko w liturgii pozostał)
KOŚCIÓŁ ZACHODNII- ASYRYJSKI- NESTORIAŃSKI
Potocznie zwany nestoriańskim, choć nie założony przez Nestoriusza
Doktryna diofizycka pokrywająca się bardziej z naukami jego nauczyciela Teodora
Po soborze potepiony, naznaczony jako nestoriański,p rzesuwający się na wschód
Konspolidacja terenu wschodniego- doktryna diofizycja, do V oficjanlnie przyjęci
Wpływy żydowskie, gnostyckie
Literatura apokryficzna
Ibass z Edessy - przetłumaczył na syrujskie teksty Teodora (skrajny diofizytyzm)
-Od VI ukonstytuowany
-szkoła specyficzna (VIw) -kopiowanie
-wykształcenie duchownych-mieli stać się misjonarzami-misje na ogromną skalę, prowadzeni na wsch( dotarli na Daleki Wsch, dotarli tam gdzie wcześniej nie dotarło chrześcijaństwo)
Wspólnota nestoriańska uwsteczniła się potem, prztrwali ale nigdy się tak nie odrodzili
Obecnie rdzenne tereny Bagdadu, Syria, USA
Odrzucili kult obrazu, delikatni z sybolami religijnymi
KOŚCIÓŁ ORMIAŃSKI
I państwo, które przyjeło chrześcijaństwo jako religię oficjalną(potwierdzone historycznie
Grzegorz Oświeciciel- założyciel, I patriarcha
-próba skoncentowania władzy w rękach jego ordziny
Charakterystyczne- koncentracja władzy wokół arystokracji
Odręba stolica państwa i religijna
Biblia w języku ormiańskim
Teksty apokryficzne
Od V w ryt liturgiczny przyjeto od Bazylego
Rytualny ubój
Przemiany w trakcie nasilenia sie życia krzyżowego
Niekwaszony chleb, nie mieszanie wody z winem