Faktoring w Polsce i Europie

Co to jest Faktoring ?

Jest on umową o świadczenie usług administracyjnych i finansowych (kredytowych) polegających na nabywaniu wierzytelności handlowych (w niektórych przypadkach wraz z ryzykiem niewypłacalności dłużników), ich rozliczaniu, inkasowaniu, księgowaniu należności oraz udzielaniu kredytów i zaliczek.

Przedmiotem faktoringu czyni się w praktyce jedynie takie wierzytelności, które związane są ze stosunkowo krótkimi terminami zapłaty (14-210 dni). Jednakże z punktu widzenia prawa nie ma żadnych przeciwwskazań dla obejmowania faktoringiem także wierzytelności o dłuższych terminach ich zaspokojenia.

1. WSTĘP

Celem tej pracy jest zaprezentowanie możliwości bardziej efektywnego gospodarowania firm korzystających z usług instytucji faktoringowych. Jest to tym bardziej ważne, iż w dobie przechodzenia Polski na tory gospodarki rynkowej pojawiło się wiele nabrzmiałych problemów, które mogłyby zostać dość szybko rozwiązane poprzez włączenie w system obiegu gospodarczego tych wyspecjalizowanych instytucji finansowych. Te trudności to przede wszystkim zatory płatnicze prowadzące do łańcuchowej reakcji upadku powiązanych ze sobą przedsiębiorstw, niełatwy dostęp do kredytu, czy też problemy z utrzymaniem płynności na bezpiecznym poziomie. Wprowadzenie nowej usługi finansowej to oczywiście także nowe źródło dochodów dla banków. Polityka tych instytucji była jeszcze niedawno skierowana na osiągnięcie maksymalnego stopnia specjalizacji oraz na koncentrowaniu się na obsłudze określonego segmentu klientów i oferowaniu wyspecyfikowanego rodzaju usług. Nie przyniosło to jednak spodziewanych efektów i od połowy lat 80 obserwujemy zjawisko powrotu do rozszerzenia aktywności na większość sektorów gospodarki i dywersyfikacji działalności, z czym również mamy do czynienia w polskiej bankowości. W pakiecie oferowanych usług pojawiło się także faktorowanie wierzytelności.

Faktoring to instytucja bardzo złożona i w praktyce mamy do czynienia z jej wieloma odmianami. Cechy wspólne i różnice między poszczególnymi formami faktoringu opisuję w dalszej części pracy. Jak zaznaczyłem na początku, podstawowym celem pracy jest udowodnienie, że faktoring jest doskonałym rozwiązaniem dla wielu rozwijających się firm. Na kilku przykładach postaram się to udowodnić i przekonać do wielu zalet tej formy finansowania przedsiębiorstw w porównaniu z konkurencyjnymi sposobami uzyskania środków na ich dalszy rozwój.

Opisuję tu także stosowane w Polsce różnorodne formy faktoringu i podmioty świadczące usługi w tym zakresie. Przedstawione zostały poszczególne elementy umowy o faktorowanie wierzytelności ze szczególnym uwzględnieniem obdarowań prawnych występujących w polskim prawie bankowym i Kodeksie Cywilnym.

2. GENEZA

Faktoring jako zjawisko prawno-ekonomiczno-finansowe sensu stricto pojawiło się w Europie w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych bieżącego stulecia, a pierwsze firmy faktoringowe w Stanach Zjednoczonych powstały nie więcej niż 30 lat wcześniej. Jest on kolejnym dowodem na to, w jak dużym stopniu potrzeby obrotu handlowego stymulują rozwój zupełnie nowych instytucji prawnych, głównie w sferze prawa zobowiązań. Przyczynia się do tego nie tylko operatywność i zapobiegliwość samych uczestników obrotu, którzy dzięki szerokiej autonomii woli swobodnie kształtują własne stosunki obligacyjne, odkrywając niejako nowe, korzystne na danym etapie rozwoju kierunki działań, lecz także i inne czynniki. Wśród nich wymienić należy zwłaszcza przenikanie się systemów prawnych. Pozwala to na tworzenie instytucji będących pewną wypadkową doświadczeń wielu krajów, co niejako unifikuje zasady prawne obrotu handlowego.

Gospodarczą przyczyną powstania i rozpowszechniania się instytucji faktoringu był notoryczny brak kapitału w wielu szybko rozwijających się przedsiębiorstw. Dzięki niemu zapewniały one sobie szybki i stały dopływ środków pieniężnych uzyskiwanych od faktorów(rodzaj agenta handlowego).

2.1. Stopniowe konstytuowanie się faktoringu

Zdecydowana większość autorów uważa, że faktoring jest konstrukcją nową i w pełni oryginalną. Stad moje stwierdzenie o jego pełnym uformowaniu dopiero w bieżącym stuleciu. Jeżeli głębiej szukać korzeni historycznych to początki faktoringu można znaleźć dużo wcześniej, lecz wyłącznie jako jego odrębne elementy lub konstrukcje do niego mniej lub bardziej zbliżone.

Melvyn Westlake twierdzi, że pewnej analogii dla współczesnego faktoringu można doszukać się nawet w okresie Cesarstwa Rzymskiego. Bogaci rzymscy senatorowie i właściciele ziemscy nierzadko powierzali sprzedaż produktów rolnych pracującym dla nich za prowizję agentom. Dostarczali oni te towary do umówionych wcześniej kupców. Zdarzało się, iż agenci - ówcześni faktorzy - zaliczkowo wypłacali swoim zleceniodawcom część pieniędzy, mając pewność, że otrzymają je od zamorskich odbiorców. W wiekach średnich europejskie domy handlowe zaczęły włączać do transakcji z klientami z krajów zamorskich agentów, którym zlecali również składowanie towarów i ich sprzedaż. Ponieważ pryncypał nie miał bezpośredniego kontaktu z klientami, toteż przypuszcza się, że w niektórych przypadkach agent przejmował również ryzyko kredytowe.

Pewne elementy charakterystyczne dla współczesnego faktoringu zauważalne są u szesnastowiecznych kupców z Kompanii Wschodnioindyjskiej. Integralną częścią jej usług były zaliczki płacone pryncypałowi za pobrany od niego towar. Szeroko rozpowszechniła się również pewna forma kredytu udzielanego przez agenta w momencie załadowania towaru na statek, znana pod nazwą bottomry.

Instytucja najbardziej zbliżona do dzisiejszego faktoringu wykształciła się jednakże w Stanach Zjednoczonych i stąd została później „wyeksportowana” do Europy. Na początku XIX wieku nabrała tempa kolonizacja Ameryki Północnej i z powodu słabo rozwiniętej tu produkcji przemysłowej, której gros w tamtych czasach stanowiły tekstylia, importowano je z Europy. Duża odległość między rynkami, zwiększająca się w miarę ekspansji angielskich producentów na Zachód, coraz bardziej utrudniała im operowanie na tym terenie bez pomocy kogoś stale obecnego na miejscu i lepiej znającego dany rynek. Dlatego zlecano specyficznym przedsiębiorstwom amerykańskim, określanym mianem faktorów, sprzedaż przyjmowanych w komis towarów we własnym imieniu, ale na rachunek komitentów, inkasowanie przy tym należności oraz przyjmowanie odpowiedzialności za wypłacalność nabywców. Byli oni również w stanie udzielać zaliczki swoim pryncypałom i z powodu sprzedaży towarów we własnym imieniu byli nazywani faktorami towarowymi (commodity factor). O kupnie wierzytelności nie było wówczas mowy. W latach 80-tych ubiegłego stulecia amerykańską politykę gospodarczą zdominowały działania mające na celu forsowanie rozwoju własnego przemysłu. Wprowadzenie niekorzystnych dla towarów importowanych stawek przewozowych, a następnie restrykcyjnej taryfy celnej McKiney'a w 1890 r. przyczyniło się do wyeliminowania praktycznie całego eksportu tekstyliów z Europy do Stanów Zjednoczonych (import był bowiem obłożony 49,5% cłem). Zmieniła się zatem funkcja faktora, który zmuszony był zaoferować swoje usługi producentom krajowym. Ze względu na to, że amerykańskie przedsiębiorstwa posiadały zazwyczaj departamenty sprzedaży, nastąpił stopniowy zanik „marketingowej” funkcji faktora.

Funkcję finansowania produkcji spełniały w tym okresie również banki komercyjne i dlatego na przełomie wieków wielu amerykańskich faktorów zbankrutowało. Ci, którzy pozostali oferowali takie usługi, jak:

• prowadzenie kontroli nad udzielonymi odbiorcom kredytami kupieckimi w formie odrocznej płatności oraz przejęcie ryzyka złych długów,

• prowadzenie ksiąg handlowych klienta,

• inkaso należności od poszczególnych odbiorców,

• refinansowanie udzielonych kredytów.

W ten sposób ukonstytuował się faktoring finansowy (financial factoring). Nową falę rozkwitu przeżył on w Stanach Zjednoczonych w okresie wielkiego kryzysu w latach 1929-33. Wówczas dostrzeżono jego szczególne zalety w porównaniu z prostym kredytowaniem produkcji. Dopiero taka jego forma była stopniowo asymilowana w latach 60-tych przez kraje Europy Zachodniej, Australii, Nowej Zelandii, Izraela, Filipin, RPA, Singapuru i Hongkongu.

Przedstawiony rys historyczny wskazuje, że faktoring wytworzył się w obrocie międzynarodowym, a dopiero później zaczęto go wykorzystywać na rynku lokalnym. Od niedawna znalazł on zastosowanie również na gruncie polskim.

3. DEFINICJA

Michał Krakowiak nie bez powodów twierdzi, iż trudno sformułować powszechnie obowiązującą definicję faktoringu, gdyż w poszczególnych krajach w zależności od tradycji i warunków prawnych przyjmuje on inną postać, a i w tym samym kraju niejednokrotnie występuje w wielu formach. W żadnym systemie prawnym nie ma umowy nazwanej, która mogłaby stanowić wyłączną podstawę prawną umowy faktoringowej. Nie sposób określić precyzyjnie treści świadczenia faktora, gdyż każdorazowo indywidualizuje to umowa. Jest to cecha charakterystyczna dla umów kombinowanych i typowa dla umowy faktoringowej. Niektórzy autorzy podjęli jednak próbę zdefiniowania faktoringu. Mieczysław Puławski traktuje go jako rodzaj działalności pośredniczącej, polegającej na bezregresowym zakupie wierzytelności klientów przypadających im od ich odbiorców z tytułu dostaw towarów i usług, połączonego z finansowaniem klientów i świadczeniem na ich rzecz uzgodnionych w umowie usług: księgowych, inkasowych, kontrolnych, doradczych, etc. Natomiast Banque de France pełniący rolę banku centralnego Francji definiuje faktoring jako transfer wierzytelności handlowych na rzecz faktora, który zobowiązuje się do ich ściągania, gwarantowania spłaty, nawet w przypadku tymczasowej lub stałej zwłoki dłużnika w zapłacie. Wykładni pojęcia faktoringu w obrocie międzynarodowym dokonała Konwencja Ottawska w 1998 roku, stwierdzając, że jest on umową o świadczenie usług administracyjnych i finansowych (kredytowych), polegających na nabywaniu wierzytelności handlowych (w niektórych przypadkach wraz z ryzykiem niewypłacalności dłużników), ich rozliczaniu, inkasowaniu, księgowaniu należności oraz udzielaniu kredytów i zaliczek. Sygnatariusze konwencji określili również szereg warunków, które musi spełniać umowa faktoringu, aby podlegać ustalonym podczas niej przepisom prawnym. Zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. a, jego przedmiotem mogą być wszystkie wierzytelności wynikające z umów sprzedaży (lub o świadczenie usług), zawartych między dostawcą a jego klientami (dłużnikami), z wyłączeniem wierzytelności z umów sprzedaży kupowanych do użytku osobistego (rodzinnego lub gospodarstwa domowego).

Ponadto według konwencji faktor musi zobowiązać się do wykonania co najmniej dwóch z następujących czynności:

• finansowania dostawcy, zwłaszcza udzielania kredytu i zaliczek,

• prowadzenia ksiąg handlowych dotyczących wierzytelności,

• inkasowania należności,

• zabezpieczenia przed zwłoką dłużnika w zapłacie,

• a także powiadomić dłużnika o przelewie wierzytelności.

Z czterech wymienionych funkcji spełnianych przez faktorów wynika 11 możliwych kombinacji pakietów usługowych. W praktyce częściej stosowane są 3 i 4 - składnikowe, podczas, gdy pakiet dwuskładnikowy cieszy się mniejszą popularnością.

Przedmiotem faktoringu czyni się w praktyce jedynie takie wierzytelności, które związane są ze stosunkowo krótkimi terminami zapłaty (14-210 dni). Jednakże z punktu widzenia prawa nie ma żadnych przeciwwskazań dla obejmowania faktoringiem także wierzytelności o dłuższych terminach ich zaspokojenia.

4. PODMIOTY ZAJMUJĄCE SIĘ FAKTORINGIEM I JEGO PRZEDMIOT

4.1. Faktorzy jako instytucje

Faktoringiem zajmują się głównie banki lub spółki finalne banków. Rozwój prawa w poszczególnych krajach zmierza do zastrzeżenia działalności objętej zakresem faktoringu dla instytucji spełniających wymagania prawa bankowego. W takich państwach jak Wielka Brytania, Francja czy Belgia, faktoringiem mogą zajmować się wyłącznie banki, a w Niemczech został on zaliczony do czynności kredytowych. Wymogi formalne stawiane instytucjom faktoringowym spowodowane są tym, że w przypadku ich upadłości pogorszyłaby się automatycznie sytuacja finansowa współpracujących z faktorem klientów. Mieczysław Puławski z grupy tzw. financial intermediaters, tzn. nie rozporządzające środkami pieniężnymi w formie depozytów. W środki niezbędne do działalności zaopatrują się one na rynku kapitałowym lub w drodze zaciągania kredytów w bankach handlowych.

4.2. Klienci faktorów.

Krąg klientów faktoringowych, którzy dawniej wywodzili się przeważnie z przemysłu włókienniczego, meblowego i przemysłu obróbki metali, objął stopniowo około 30 branż. Są nimi głównie firmy dostarczające surowce, półfabrykaty i komponenty do produkcji ora dobra konsumpcyjne (nadal meble, tkaniny i konfekcja, ale również samochodowe części zamienne i akcesoria, materiały budowlane, wyroby elektrotechniczne i elektroniczne, tworzywa sztuczne, kosmetyki, zabawki, artykuły fotograficzne, itp.). Natomiast nie nadają się do finansowania w tym trybie rozliczenia transakcji, których przedmiotem jest zakup dóbr inwestycyjnych, sprzedawanych zazwyczaj na warunkach kredytu średnio- bądź długoterminowych.

Preferowani klienci faktorów to:

• wg Zbigniewa Hattowskiego przedsiębiorstwa z obrotem rocznym w wysokości od 0,5 do 50 mln USD, a wg Klausa Bette od 5 do 200 mln DM,

• sprzedające wyroby na normalnych warunkach rynkowych,

Podkreślenia wymaga fakt, iż ze zrozumiałych względów klientami faktorów nie mogą być firmy sprzedające wyroby lub usługi za gotówkę, czy też żądające otwarcia akredytywy.

• ich dłużnicy są rozproszeni, tzn. wierzytelności wobec jednego nie powinny przekraczać 25% całkowitej sumy należności faktoranta,

• korzystać z usług faktora nie będzie się opłacać klientom, którzy wystawiają faktury o niskiej wartości (jeżeli przeciętna ich wielkość kształtuje się poniżej 700 PLN, to opłaty faktoringowe przewyższą oszczędności uzyskane dzięki włączeniu faktora w cykl obrachunkowy).

Przedsiębiorstwa, których obrót przekracza 250 mln PLN, są najczęściej w stanie same zarządzać swoimi wierzytelnościami i ściągać je. Ponadto dysponują one znacznym kapitałem obrotowym i wykazują nieduży udział kosztów administracyjnych w kosztach całkowitych. W wyjątkowych przypadkach duże przedsiębiorstwa eksportowe korzystają z usług faktora, cedując na niego część swoich wierzytelności od odbiorców tylko z tych państw, w których nie mają własnych przedstawicielstw handlowych.

W niektórych branżach faktorowanie wierzytelności jest znacznie ograniczone przez stosowanie zakazu występowania osoby trzeciej w prawa wierzyciela w stosunku do jego kooperantów. Najczęściej klauzule takie obowiązują w przemyśle samochodowym, w branży chemicznej i w domach towarowych. Często pojawiają się ona również w warunkach udzielania zleceń przez instytucje publiczne.

5. SCHEMAT STOSUNKÓW ZACHODZĄCYCH W FAKTORINGU

1

2 3

Podmioty uczestniczące w stosunku prawnym umowy faktoringu:

F - faktorant-przedsiębiorca

D - dłużnik-odbiorca

B - bank-faktor

Stosunki zachodzące w umowie:

1 - umowa dostawy, sprzedaży, usługi

2 - umowa przelewu wierzytelności i o świadczenia dodatkowe

3 - roszczenie zapłaty

Faktoring trudno jest traktować jako wyłącznie stosunek między faktorantem a faktorem. Wyraźna jest tutaj analogia z innymi stosunkami prawnymi w „trójkącie”. W tym przypadku nie sama umowa między faktorem a klientem kształtuje stosunek prawny, lecz współzależność, funkcjonalna jedność kilku relacji umownych.

Ten kompleks umów tworzy konstrukcję prawną, realizującą skomplikowany cel gospodarczy - faktoring.

6. AKTYWIZACJA FAKTORINGU NA RYNKU POLSKIM

W Polsce w okresie transformacji systemowej świadczeniem usług faktoringowych zajęło się kilka banków i spółek prawa handlowego. Jeżeli działalność tych pierwszych instytucji możemy określić jako faktoring sensu stricto, to powstające obecnie domy lombardowe i finansowe reklamujące się jako beneficjanci tego rodzaju usług często niewiele mają z nimi wspólnego. Jeżeli chodzi o banki, regulują one procedury związane z faktoringiem zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt. 5 ustawy Prawo Bankowe z dnia 31.01.1989. Działalność operacyjną rozpoczęły: jako pierwszy w 1990 roku Bank Gospodarstwa Krajowego, a następnie Bank Przemysłowo - Handlowy SA, BRE SA, BIG SA, Bank Handlowy, Bank Depozytowo - Kredytowy w Lublinie, Chase Solidarność Bank, Cukrobank i BISE. Ostatnie trzy wymienione banki świadczą usługi w zakresie regionalnym, co jest uwarunkowane takich charakterem ich działalności. Faktoringiem eksportowym zajmują się tylko Bank Handlowy i BRE. Pozostałe banki świadczą usługi wyłącznie na rynku krajowym. Interesujące jest także to, że faktoringiem zajęły się w Polsce w niektórych przypadkach nie same banki, a utworzone z ich struktur z udziałem kapitału zagranicznego oddzielne podmioty prawne. Na przykład w przypadku BRE jest to Polfactor SA - spółka utworzona z bankiem austriackim Intermarket Factoring, a w przypadku Banku Handlowego zawiązano Handlowy - Heller - udziałowcem jest tutaj największa grupa faktoringowa świata Heller International Group. Symptomatyczny jest również fakt, że tylko te spółki z wymienionych nie ograniczają się do faktoringu krajowego, co jest możliwe dzięki współpracy z partnerami działającymi w strukturach międzynarodowych. Czynnikiem różnicującym zakres czynności świadczonych usług przez instytucje zajmujące się w Polsce faktoringiem jest przede wszystkim przyjmowanie na siebie odpowiedzialności za wypłacalność dłużników swojego klienta. Dotychczas tylko BGK i Bank Handlowy przejmują na prośbę klienta jego wierzytelności bez regresu, po potrąceniu umówionej wcześniej prowizji. Pozostałe instytucje ograniczają się do kredytowania klientów, inkasa należności i świadczenia kompleksowej obsługi księgowej.

6.1. CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH PODMIOTÓW PARAJĄCYCH SIĘ FAKTORINGIEM NA RYNKU POLSKIM

6.1.1. Bank Gospodarstwa Krajowego

Bank Gospodarstwa Krajowego jest pionierem tego rodzaju działalności na rynku polskim. Założony został w 1924 roku jako bank państwowy i po dzień dzisiejszy Skarb Państwa ma w nim 100% udziałów. Działa za pośrednictwem dwóch swoich oddziałów w Warszawie i Falenicy i zajmuje się głównie kompleksową obsługą finansowania podmiotów prowadzących działalność gospodarczą - kredytowanie, prowadzenie rachunków przedsiębiorstw, finansowanie różnego rodzaju przedsięwzięć gospodarczych. W celu wzbogacenia form współpracy z klientami oraz przyspieszenia obiegu pieniądza, w roku 1990 rozszerzono ofertę świadczonych usług o faktoring. Bank zobowiązuje się do zakupu należności od swoich klientów, po uprzednim zawarciu odpowiedniej umowy, niezależnie od terminów wynikających z faktury (w praktyce wynoszą one najczęściej 21, 28, 30,45 i 60 dni, choć od dobrych klientów bank gotowy jest w ramach przyznanych limitów kupować należności z dłuższym odroczeniem zapłaty) oraz kompleksowej obsługi inkasowej i księgowej. Ma to umożliwić producentom:

• szybsze uzyskanie gotówki za dostarczone odbiorcom towary i usługi,

• zwiększenie obrotów bez angażowania dodatkowych środków finansowych,

• oferowanie odbiorcom wydłużonych terminów płatności i,

• pozbycia się znaczącej części bądź całości ryzyka ich niewypłacalności.

Umową faktorowania mogą być objęte wyłącznie należności, których płatnikami są odbiorcy krajowi zaakceptowani przez bank, a jej podpisanie następuje po dokonaniu oceny zdolności kredytowej wnioskodawcy oraz jego odbiorców. Bank założył już bazę danych dotyczącą standingu finansowego klientów, w stosunku do których bank ponosi ryzyko wypłacalności. Nowi klienci sprawdzani są poprzez własne struktury wywiadowcze, jak również kierowane są zapytania dotyczące wiarygodności określonych podmiotów gospodarczych do Związku Banków Polskich, gdyż instytucja ta dysponuje wykazem nierzetelnych płatników. Po stwierdzeniu solidności potencjalnego faktoranta i jego odbiorców podpisywana jest umowa faktorowania należności, która określa między innymi: zakres świadczonych usług, czasowy (dzienny, miesięczny, odnawialny) limit należności, które bank wypłaci klientowi w trakcie trwania umowy, oraz jaką część należności bank wypłaci klientowi bezpośrednio po złożeniu faktury i wysokość potrąceń banku w postaci prowizji, marży i odsetek.

6.1.2. Polfaktor

Polfaktor powołano do życia z inicjatywy Zarządu BRE 19 stycznia 1995 roku, a przygotowania do uruchomienia działalności były prowadzone przez prawie cały rok poprzedzający. Instytucja działa w formie spółki akcyjnej, której udziałowcami są: austriacki bank Intermarket Factoring AG - 49%, BRE SA - 49% i doradca prezesa BRE SA pan Andrzej Żbikowski -2%. Intermarket Factoring jest największym, specjalizującym się w usługach faktoringowych, bankiem wiedeńskim, którego głównymi akcjonariuszami są z kolei Girocredit - 54%, trzy regionalne Sparkasse oraz Austriacki Instytut Ubezpieczeniowy. Posiada on także udziały w Czechach, na Węgrzech i w Grecji. Jego obrót w roku 1993 przekroczył 1 mln USD.

Jest on ponadto członkiem Factors Chain International (FCI) - największego międzynarodowego stowarzyszenia organizacji faktoringowych, wypracowującego standardy umów w obrocie międzynarodowym, dokonującego wykładni ustanowionych przepisów, a także udzielającego informacji na temat sytuacji finansowej przedsiębiorstw w krajach, w których siedzibę swoją mają członkowie organizacji. Korzyści wynikające ze współpracy z partnerem będącym członkiem FCI nie wymagają komentarza. Do oferowania usług faktoringowych skłoniła Zarząd BRE inicjatywa oddolna klientów banku. Gros z nich to eksporterzy, którym brakowało tego rodzaju usługi na rynku polskim (statutowym zadaniem BRE jest wspieranie i promocja eksportu i stąd specyfika klienteli banku). Jest to również przyczyna uruchomienia usług faktoringowych początkowo tylko w obrocie zagranicznym. Aktywizując tego rodzaju działalność, BRE zgodnie z trendami rozwoju bankowości dywersyfikuje portfel usługowy. Nie bez znaczenia jest także pomoc klientom w likwidacji zatorów płatniczych. Usługi ubezpieczeniowe w obrocie zagranicznym są stosunkowo drogie i nie pokrywają stu procent wartości kontraktu - stąd decyzja o udzielaniu gwarancji zapłaty należności. Polfaktor nie przyjmuje na siebie bezpośrednio odpowiedzialności del cledere za faktorowane wierzytelności, lecz tak jakby ceduje ją na swojego partnera zagranicznego - faktora mającego siedzibę w państwie pochodzenia odbiorcy towaru. Przed dostawą do zagranicznego odbiorcy, klient uzgadnia z Polfactorem, do jakiej wysokości chce ubezpieczyć dostawy. Polfactor ustala z kolei ze swoimi faktorami - kooperantami za granicą, do jakiej wysokości mogą oni przejąć pełne ryzyko, tj. gwarantować zapłatę przez danego odbiorcę. Po dostawie klient przesyła Polfactorowi kopię faktury wraz z innymi dokumentami wysyłkowymi i otrzymuje na życzenie zaliczkę na poczet zapłaty przez odbiorcę. Po zapłacie przez odbiorcę następuje rozliczenie transakcji. Jeśli natomiast odbiorca nie płaci w terminie, uruchamiana jest procedura monitowania i ściągania należności. Jeśli faktura nie zostanie zapłacona w ciągu 90 dni od daty wymagalności, klient otrzymuje pełną jej wartość pomniejszoną o uzgodnione koszty. W folderach reklamowych Polfactor obiecuje wypłacać do 80% wartości faktury w formie zaliczki (jej kwota rośnie wraz ze wzrostem sprzedaży), zająć się kłopotliwym ściąganiem należności (co skróci czas egzekucji niektórych nawet o 25%), prowadzić likwidaturę i gwarantować pośrednio wypłacalność dłużników.

6.1.3. Bank Handlowy i Heller International Group

Bank Handlowy uruchomił we współpracy z największą grupą faktoringową świata Heller international Group kompleksową obsługę wierzytelności swoich klientów. Heller jest dziś grupą finansową, która koncentruje niemal 10% obrotów na rynku faktoringu (25 mln USD). W ten sposób bank chce utrzymać dominującą pozycję na rynku bankowej obsługi przedsiębiorstw. Obroty Handlowego - Hellera na rynku polskim osiągną w bieżącym roku prawdopodobnie około 50 mln USD, a w ciągu kilku następnych lat rząd kilkuset mln USD. Usługi faktoringowe adresowane są przede wszystkim do firm osiągających obroty od 3 do 230 mln PLN. Większe firmy są w stanie same zadbać o swoje rachunki i zwykle nie sięgają po usługi faktoringowe, a obsługa małych firm wiąże się ze zbyt dużym ryzykiem. Handlowy - Heller liczy głównie na obsługę kontraktów eksportowych skierowanych na Zachód, a światowa sieć Hellera pozwala zbadać wypłacalność zagranicznego odbiorcy kontraktu. Spółka nie chce angażować się w obsługę wierzytelności z tytułu kontraktów eksportowych na Wschodzie ze względu na duże prawdopodobieństwo ich nieosiągalności. Przedstawiciele Handlowy - Heller uważają, że w Polsce faktoring w obrotach zagranicznych może stać się powaznym elementem strategii marketingowej firmy, pozwala jej bowiem na przedstawienie mniej restrykcyjnych warunków płatności i nawet rezygnacje z akredytywy. Przy transakcjach krajowych, z powodu wysokiej inflacji, terminy płatności są bardzo krótkie i stąd możliwości wykorzystania faktoringu jako elementu marketingowego są znacznie bardziej ograniczone.

6.1.4. Bank Przemysłowo - Handlowy SA

Usługi faktoringowe świadczy również od ubiegłego roku Bank Przemysłowo - Handlowy SA. Trudni się nim większość z 80 oddziałów banku rozsianych na terenie południowo - centralnej Polski. Oferta dotyczy wyłącznie istniejących i wymagalnych oraz przyszłych wierzytelności krajowych, których zbywcy i dłużnicy nie są zagrożeni procesem upadłościowym lub likwidacją. Są one faktorowane z regresem, a więc bank nie ponosi ryzyka niewypłacalności odbiorcy towarów. Nowy rodzaj aktywności wprowadzono ze względu na: wzrost dochodowości banku, poszerzenie oferty banku pod adresem klienta komercyjnego i dodatkowe źródło informacji o rynku. Z usługi korzystać mogą wyłącznie klienci zaliczeni do I grupy ryzyka kredytowego posiadający rachunek w BPH SA. Bank wykupuje zależności dla terminów płatności od 10 do 90 dni. Prowizja uzależniona jest od terminu spłaty należności i waha się od minimum 1% dla faktur do 30 dni, do 2% dla faktur od 31 do 90 dni. Oprocentowanie udzielanych zaliczek (od 70% do 90% wartości faktury) ustalane jest na bazie codziennych notowań stawki WIBOR na rynku międzybankowym. Zabezpieczeniem zwrotu zaliczek są cesje wierzytelności, weksel klienta „in blanco” oraz poręczenie przez odbiorcę. Pozostała część wartości faktury zostaje zablokowana na koncie bankowym faktoranta do czasu spłacenia całej należności przez odbiorcę.

7. ZAKOŃCZENIE

W gospodarce rynkowej duża liczba i różnorodność instytucji rynku kapitałowego sprawiają, że firmy mają dostęp do wielu źródeł kapitału. W gospodarce polskiej ilość ta jest ograniczona. Mamy do czynienia z paradoksalną sytuacją, w której z jednej strony istnieje duże zapotrzebowanie na kapitał, a z drugiej strony występuje jego niedobór.

Ostre kryteria udzielania kredytów i wysoka stopa kredytu bankowego wymusiły pojawienie się nowej techniki finansowania, jaką jest faktoring. Korzyści, jakie może osiągnąć firma w warunkach polskich korzystając z tej formy finansowania, nie można przecenić. Zabezpiecza ona sobie dopływ środków pieniężnych nawet przy dużym wzroście obrotów i na życzenie uzyskuje pełną ochronę przed stratą wierzytelności. Dzięki korzystaniu z usług faktora firma poprawia swoją płynność i relacje bilansowe, ponieważ sprzedaż wierzytelności redukuje bilans i oddziałuje korzystnie na sytuację kapitału własnego. Wskutek współpracy z faktorem mogą wyniknąć oszczędności na kosztach osobowych i rzeczowych, ponieważ przejmuje on funkcje buchalteryjne, będzie prowadził postępowanie windykacyjne, inkasował należności i sprawdzał wypłacalność dłużników. Traktując problem w nieco szerszym aspekcie, faktoring może być złotym środkiem na rozwiązanie problemu zatorów płatniczych, będących jednym z hamulców rozwoju naszej gospodarki. Banki widzą natomiast w faktoringu jeden ze środków dywersyfikacji i uniwersalizacji swoich operacji finansowych. Z powodu obniżenia się akcji kredytowej są one zmuszone do poszukiwania nowych form współpracy z klientami. Jednak banków, które włączyły do oferty świadczonych usług faktoring, jest ciągle za mało. Jest kilka przyczyn tego stanu rzeczy. Faktoring wymaga bowiem wyspecjalizowanych pracowników (specjalistów d/s faktoringu) oraz systemu komputerowego mogącego obsługiwać skomplikowane operacje finansowo-księgowe i sprawozdawcze. Poza tym proces wdrażania faktoringu opóźniany jest niewłaściwą interpretacją niektórych jego warunków. Często wysuwa się tezę, że jest to usługa przeznaczona dla spraw problematycznych. Kłóci się to jednak z rzeczywistością, bowiem właśnie faktoring najbardziej przydaje się tam, gdzie wzrost i rozwój był dotąd hamowany realnym brakiem środków własnych, potrzebnych do zwiększenia produkcji. Faktoringowi nie przysparza również zwolenników często stawiana teza, że jest to usługa droga. Owszem, jest on drogi, ale tylko wówczas, gdy finansuje recesję i stagnację. W warunkach rozwoju roczny koszt faktoringu okazuje się niski (niższy od kredytu), bowiem eliminuje dodatkowe koszty związane z procedurą ściągania należności, ogranicza koszty administracyjne, a zapewnia komfort w zarządzaniu, swobodę działania i bezpieczeństwo. Można więc prognozować, że pomimo pewnych barier hamujących rozwój faktoringu, będzie się on u nas rozwijał w tempie dużo szybszym niż obecnie.

F

D

B

---