Ustawy z dnia 22 maja 2003r.:

• o działalności ubezpieczeniowej

• o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

• o pośrednictwie ubezpieczeniowym

• o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczyciele Komunikacyjnych

Podstawowe akty prawne regulujące funkcjonowanie zakładów ubezpieczeń:

1. ustawa z dnia 28.07.1990r. o działalności ubezpieczeniowej

2. ustawa z dnia 29.09.1994r. o rachunkowości (po zmianach)

3. ustawa z dnia 15.09.20r. Kodeks Spółek Handlowych

4. Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości ubezpieczyciele

5. ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych

6. dyrektywa z dnia 19.12. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych zakładu ubezpieczeń

Ubezpieczenie - to „urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają” (J. Łazowski 1948).

Podstawowe czynności ubezpieczeniowe według ustawy o działalności ubezpieczeniowej:

1. zawieranie umów ubezpieczenia, umów reasekuracji, umów gwarancji ubezpieczeniowych

2. wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu zawartych umów

3. ustalanie stawek składki ubezpieczeniowej i ich egzekwowanie

4. ustalanie prowizji ubezpieczeniowych

5. ocena ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych w umowach gwarancji ubezpieczeniowych

6. prowadzenie postępowań regresowych

7. lokowanie środków zakładów ubezpieczeń

8. ustalenie wysokości szkód i odszkodowań

9. ustalenie wysokości przedmiotu ubezpieczenia

Dyrektywa zakładów ubezpieczeń:

• daje wytyczne odnośnie harmonizacji i koordynacji rachunkowości zakładów ubezpieczeniowych

• m.in. ustala jednolite wzory sprawozdań finansowych oraz zasady kalkulacji rezerw techniczno - ubezpieczeniowych

• polskie przepisy są dostosowane do tej dyrektywy

Rozporządzenie dotyczące zakładów ubezpieczeń dotyczy przede wszystkim:

• zasad sporządzania sprawozdań finansowych

• zasad tworzenia rezerw techniczno - ubezpieczeniowych

• warunków stosowania dyskonta

• zasad wyceny lokat

Zakład ubezpieczeń jest to przedsiębiorca prowadzący działalność ubezpieczeniową na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej ustawy „Prawo i działalności gospodarcze”. Zakłady ubezpieczeń mogą prowadzić działalność tylko w zakresie działalności ubezpieczeniowej.

Zakłady ubezpieczeń prowadzą działalność w zakresie ubezpieczeń na życie tzw. dział I albo pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych tzw. dział II.

Zakłady ubezpieczeń stosują ustawę o rachunkowości bez względu na wielkość osiąganych przychodów.

Wyróżniamy dwie formy organizacji zakładu ubezpieczeń:

• spółka akcyjna (S.A.)

• towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (TUW)

Charakterystyka spółki akcyjnej:

• kapitał akcyjny pokrywany jest wkładem pieniężnym i podlega wpłaceniu w całości przed zarejestrowaniem spółki

• akcje zakładu ubezpieczeń są akcjami imiennymi z wyjątkiem akcji wprowadzonych do publicznego obrotu

Charakterystyka towarzystw ubezpieczeń wzajemnych:

• ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności

• uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego

• uzyskanie członkostwa związane jest z zawarciem umowy ubezpieczenia

• składki pochodzące od osób niebędących członkami TWU nie mogą przekroczyć 10% składki przypisanej brutto

• kapitał zapasowy tworzy się zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie Spółek Handlowych

• w miejscu zysku występuje nadwyżka bilansowa

Reasekuracja

Zasady reasekuracji

ubezpieczenie reasekuracja retrocesja

Reasekuracja - umowa na podstawie, której jeden zakład ubezpieczeń zwany cedentem odstępuje część lub całość ryzyka wraz z odpowiednią wysokością składki innemu zakładowi ubezpieczeń zwanym reasekuratorem (cesjonariuszem). Reasekurator zobowiązuje się w zamian za otrzymaną składkę do wypłaty odszkodowania w przypadku wystąpienia zdarzenia losowego.

Następny etap reasekuracji nosi nazwę retrocesji. Zakład, który przekazuje swoje ryzyko to retrocedent a zakład, który przejmuje ryzyko to retrocesjonariusz.

Wyróżniamy dwie formy reasekuracji:

• reasekuracja czynna - oznacza przejmowanie ryzyka od innych zakładów ubezpieczeń

• reasekuracja bierna - oznacza odstępowanie ryzyka.

Reasekuracja określana jest często jako ubezpieczenia pośrednie.

Koasekuracja - to proces polegający na podziale ryzyka pomiędzy kilka zakładów ubezpieczeń. Podmiot, który się ubezpiecza to koasekurant a zakłady ubezpieczeń, które go ubezpieczają to koasekuratorzy.

Składka ubezpieczeniowa

1. Pojęcie składki

2. Ujęcie składki w księgach rachunkowych

3. Klasyfikacja składki dla potrzeb kalkulacji

4. Ewidencja składki ubezpieczeniowej

5. Składka ubezpieczeniowa w reasekuracji czynnej i biernej

W zakładach ubezpieczeń wyróżniamy następujące przychody:

• przychody techniczne - to składki ubezpieczeniowe z tytułu ubezpieczeń pośrednich i bezpośrednich

• przychody finansowe

• przychody z działalności lokacyjnej

• przychody z nieruchomości

• przychody od jednostek zależnych i stowarzyszonych

• pozostałe przychody operacyjne

• wpływy z regresu

Składka ubezpieczeniowa - suma pieniężna, którą ubezpieczony lub ubezpieczający się w ubezpieczeniach obowiązkowych bądź dobrowolnych, jest zobowiązany zapłacić zakładowi ubezpieczeń za udzieloną przez niego ochronę ubezpieczeniową, w ciągu określonego okresu ubezpieczenia.

Składka ubezpieczeniowa w księgach rachunkowych:

• składka brutto

• składka przypisana

• składka na udziale własnym

• składka zarobiona

Składka brutto jest to składka ubezpieczeniowa przed uwzględnieniem udziału reasekuratora.

Składka na udziale własnym jest to składka po uwzględnieniu reasekuratora.

Składka przypisana jest to składka należna zakładowi ubezpieczeń w okresie sprawozdawczym z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia bez względu na fakt opłacenia tej składki.

Składka zarobiona jest to składka dotycząca danego okresu sprawozdawczego po uwzględnieniu zmiany stanu rezerw składek.

Przykład

Składka przypisana z tytułu umów ubezpieczeń 2 000 zł

Składka otrzymana z tytułu reasekuracji czynnej 1 000 zł

Składka do zapłaty z tytułu reasekuracji biernej (udział reasekuratora w składce) 500 zł

1. Składka brutto wynosi: 2 000 + 1 000 = 3 000 zł

2. Składka przypisana wynosi: 2 000 + 1 000 = 3 000 zł

3. Składka na udziale własnym wynosi: 3 000 - 5 000 = 2 500 zł

Struktura składki dla potrzeb kalkulacji:

1. składka netto - jest to część składki przeznaczona na pokrycie ryzyka ubezpieczeniowego. W ubezpieczeniach majątkowych obejmuje ono składkę ryzyko zaś w ubezpieczeniach osobowych (na życie) składa się ze składki ryzyko i składki oszczędnościowej.

2. składka brutto to składka netto powiększona o:

• koszty administracyjne zakładu

• koszty akwizycji

• pozostałe koszty na udziale własnym

• odszkodowania i świadczenia z tytułu dodatkowych i nieprzewidzianych zdarzeń losowych

• zysk realizowany przez zakład ubezpieczeń

Polisa nie jest umową ubezpieczenia, jest dokumentem potwierdzającym zawarcie umowy ubezpieczenia.

Składki ubezpieczeniowe księguje się jako składki przypisane brutto po uwzględnieniu wszelkich rabatów, bonifikat jak i dopłat i dodatków. Księgowań składek powinno dokonywać się pod datą ich wymagalności, to jest w przypadku ubezpieczeń bezpośrednich pod datą pierwszego dnia okresu ubezpieczenia ustalonego w umowie ubezpieczenia, jednak nie wcześniej niż po opłaceniu składki.

Przy kalkulacji składki ubezpieczeniowej należy uwzględnić:

• inflację (roszczenia będą rozliczane jutro, ze składek otrzymanych dziś)

• wielkość oprocentowania (zainwestowane fundusze maja przynieść określony dochód)

• konkurencję (zbyt wysoka składka to utrata klientów, zbyt niska - to straty)

• narażenie na wypadek (wyższa będzie stawka przy ubezpieczeniu magazynu materiałów wybuchowych, niż w przypadku magazynu butów)

W przypadku ubezpieczeń na życie składka powinna uwzględniać:

• śmiertelność

• koszty inwestycje

• nieprzewidziane okoliczności

Ewidencja składek ubezpieczeniowych

Składki z ubezpieczeń

Rozrachunki bezpośrednich Rozrachunki

(2) (1)

(2a)

Wynik techniczny

(3)

1. Składka należna z tytułu umowy ubezpieczenia

2. Zmniejszenie składki

2a. Zwiększenie składki (przede wszystkim w sytuacji określenia składki z dołu)

3. Przeniesienie składki na wynik finansowy

Ewidencja składek z tytułu reasekuracji czynnej

Składki z tytułu reasekuracji czynnej stanowią przychód zakładu ubezpieczeń. Ewidencję tych składek prowadzi się według daty wymagalności, która w przypadku reasekuracji czynnej oznacza datę ostatniego dnia okresu rozliczeniowego określonego w umowie reasekuracyjnej. Podstawy księgowań stanowią rachunki reasekuracyjnej nadesłane przez cedentów bądź polecenie księgowania.

Składki z reasekuracji czynnej

Rozrachunki bieżące z tyt. Składki z ubezpieczeń Rozrachunki bieżące z

reasekuracji czynnej bezpośrednich tyt. reasekuracji czynnej

(Rozrachunki z cedentami) (Rozrachunki z cedentami)

(2) (1)

Wynik techniczny

(3)

1. Składki należne reasekuratorowi od cedenta z tytułu reasekuracji czynnej (księgowanie u reasekuratora)

2. Zmniejszenia składki (storno techniczne)

3. Przeniesienie składki na wynik finansowy

Ewidencja składek z tytułu reasekuracji biernej

W przypadku reasekuracji biernej udział reasekuratora e składce zmniejsza przychody techniczne zakładu ubezpieczeń. Księgowanie jest na osobnym koncie „Udział reasekuratora w składce”. Księgowań dokonuje się pod datą wymagalności.

Rozrachunki bieżące z tyt. Udział reasekuratora Rozrachunki bieżące z

reasekuracji biernej w składce tyt. reasekuracji biernej

(Rozrachunki z reasekuratorami)

(2) (1)

Wynik techniczny

(3)

1. Zaksięgowanie udziału reasekuratora w składce ubezpieczeniowej

2. Zmniejszenie udziału reasekuratora w składce

3. Przeniesienie udziału na wynik finansowy

Wnioski:

1. Inna jest metodologia ustalania składki w ubezpieczeniach na życie i w ubezpieczeniach majątkowych

2. W rachunkowości ubezpieczeniowej wyróżnia się składkę przypisaną, składkę na udziale własnym i składkę zarobioną

3. Analiza empiryczna składki przypisanej brutto poszczególnych działów ubezpieczeń wskazuje na stale rosnąca wartość składki w obu działach

4. maleje udział składki przypisanej brutto działu II na rzecz składki brutto działu I.

Odszkodowania i świadczenia

1. Pojęcie odszkodowania i świadczenia

2. Klasyfikacja kosztów technicznych

3. Udział reasekuratora w odszkodowaniach i świadczeniach

4. Odszkodowania i świadczenia wypłacone z tytułu reasekuracji czynnej

Pod pojęciem odszkodowania należy rozumieć sumę pieniężną, którą ubezpieczyciel jest obowiązany wypłacić ubezpieczającemu, ubezpieczonemu bądź uposażonemu w przypadku zajścia określonego w umowie ubezpieczeniowej wypadku losowego.

Termin odszkodowanie dotyczy szkód majątkowych.

Świadczenie - suma pieniężna, którą ubezpieczyciel jest obowiązany wypłacić ubezpieczającemu, ubezpieczonemu bądź uposażonemu w przypadku zajścia określonego w umowie ubezpieczeniowej wypadku losowego.

Termin odszkodowanie dotyczy ubezpieczeń osobowych.

Na wielkość odszkodowania ubezpieczeniowego wpływają trzy podstawowe elementy:

• wartość ubezpieczenia - jest to wartość przedmiotu ubezpieczenia ustalona zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Występuje w ubezpieczeniach majątkowych

• suma ubezpieczenia - jest to kwota pieniężna, na którą został zgodnie z umową ubezpieczony przedmiot ubezpieczenia

• wartość szkody

Sytuację, gdy suma ubezpieczenia jest większa od wartości ubezpieczenia określa się jako nadubezpieczenia, zaś wartość ubezpieczenia stanowi górną granicę odpowiedzialności.

W przypadku odwrotnym, gdy suma ubezpieczenia jest mniejsza od wartości ubezpieczenia mówi się o niedoubezpieczeniu.

W ubezpieczeniach majątkowych obowiązuje zasada, że suma ubezpieczeniowa stanowi górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeniowego, zaś odszkodowanie ubezpieczeniowe nie może być wyższe od poniesionej szkody, chyba, że umowa stanowi inaczej.

Odszkodowania i świadczenia stanowią podstawową grupę kosztów technicznych, czyli kosztów bezpośrednio związanych z działalnością ubezpieczeniową.

Do podstawowych pozycji kształtujących koszty techniczne w zakładzie ubezpieczeń zalicza się:

• odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto z ubezpieczeń bezpośrednich

• odszkodowania i świadczenia wypłacone z ubezpieczeń pośrednich ( z tytułu reasekuracji czynnej)

• udział reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach

• koszty likwidacji szkód windykacji regresów

• koszty akwizycji

• koszty administracyjne

• pozostałe koszty na udziale własnym

Pozycją zmniejszającą koszty jest zawsze udział reasekuratora.

Ewidencję kosztów technicznych dokonuje się według zasady brutto tzn. na osobnych kontach księguje się odszkodowania i świadczenia w ujęciu brutto i na osobnych kontach udział reasekuratora w tych kosztach.

Odszkodowania i świadczenia brutto obejmują obciążenia i wypłaty dokonane w okresie sprawozdawczym i w okresach ubiegłych za szkody i wypadki z tytułu zawartych umów ubezpieczenia. Zalicza się tutaj również świadczenia rentowe. Koszty te mogą być zwiększone o koszty likwidacji szkód, jeżeli nie są one ujmowane osobno.

Odszkodowania i świadczenia dzielimy na:

• odszkodowania i świadczenia wypłacone z roku bieżącego

• odszkodowania i świadczenia z roku poprzedniego

• odszkodowania i świadczenia z lat poprzednich

Z punktu widzenia ewidencji najważniejsza jest data wystąpienia szkody.

Do konta „Odszkodowania i świadczenia” prowadzona jest rozbudowana analityka np. według układu rodzajowego statystyki ubezpieczeniowej (np. odszkodowania i świadczenia jednorazowe, rentowe, chorobowe, OC, wykupy polis) albo według kryterium rodzajowego (np. zużycie materiałów).

Podstawą ewidencji na koncie „Odszkodowania i świadczenia” są zlecenia wypłat odszkodowań wraz z dokumentami szkody.

Odszkodowania i świadczenia księguje się pod datą wypłaty, zaś w przypadku udziału reasekuratora w odszkodowaniach księgowania dokonuje się pod datą wymagalności.

Data wymagalności - jest to data ostatniego dnia okresu rozliczeniowego ustalonego w umowie reasekuracyjnej.

W celu zachowania współmierności przychodów i kosztów udział reasekuratora powinien być księgowany w tych samych okresach rozliczeniowych, co wypłacone odszkodowania i świadczenia.

Odszkodowania i świadczenia wypłacane brutto oraz udział reasekuratora w tych odszkodowaniach ujmowane są w osobnych pozycjach w rachunku technicznym.

Odszkodowania i świadczenia brutto = odszkodowania i świadczenia wypłacone z ubezpieczeń bezpośrednich + odszkodowania i świadczenia wypłacone z tytułu reasekuracji czynnej.

Ewidencja odszkodowania i świadczenia z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich

Odsz. i świad. wypłacone brutto

Kasa / Rach. bieżący z ubezp. bezpośrednich Wynik finansowy

(1) (2)

1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto ( z tytułu wypadku samochodowego)

2. Przeniesienie odszkodowań i świadczeń na wynik finansowy

Ewidencja wypłaty odszkodowań i świadczeń z tytułu reasekuracji czynnej

Odsz. i świad. wypł. brutto

Rach. bież / Rozr. z cedent. z tyt. reas. czynnej Wynik finansowy

1. (2)

1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone z tytułu reasekuracji, czyli udział nasz jako reasekuratora w odszkodowaniach i świadczeniach wypłaconych przez cedenta (nasz koszt)

2. Przeniesienie odszkodowań i świadczeń na wynik finansowy

Księgowań na koncie „Odszkodowania i świadczenia wypłacone z tytułu reasekuracji czynnej” dokonuje się na podstawie oryginalnych rachunków i bordów.

Ewidencja udziału reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach

Udział reasekuratora w Rozr. z reasekuratorami

Wynik finansowy wypłaconych odszk. i św. (z tyt. reas. biernej)

1. (1)

1. Udział reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach (jest to zmniejszenie u nas, czyli u cedenta kosztów z tytułu odszkodowań)

2. Przeniesienie udziału reasekuratora na wynik finansowy

Udział reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach księguje się zgodnie z datą wymagalności. Księgowań dokonuje się na podstawie własnych dokumentów rozliczeniowych (bordera składkowe, szkodowe, rachunki techniczne).

Odszkodowania i świadczenia wypłacone z ubezpieczeń bezpośrednich + odszkodowania i świadczenia wypłacone z tytułu reasekuracji czynnej + odszkodowania i świadczenia wypłacone z retrocesji - udział reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach - udział retrocesnonariusza w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach (przez retrocedenta) = odszkodowania i świadczenia wypłacone na udziale własnym

W dalszym etapie odszkodowania i świadczenia korygowane są w zmianę stanu rezerwy z tytułu niewypłaconych odszkodowań i świadczeń.

retrocesjonariusz

retrocedent

ZU

ZU

reasekurator / cesjonariusz

ZU

reasekurowany /

cedent

ubezpieczający się

---