Imię i nazwisko: Mateusz Kufrasa

Specjalność: Kartografia Geologiczna

Numer albumu: 220831

System Zarządzania Środowiskiem (SZŚ) w Zakładach Mechanicznych „Tarnów”

1. Informacje ogólne

Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S. A. [Fig. 3], mające siedzibę przy ul. Kochanowskiego 30 w Tarnowie [Fig. 2], zostały założone w 1917 roku. Aktualnie firma zatrudnia ok. 500 pracowników. Specjalizuje się ona w produkcji tokarek, tokarek do metalu, automatycznych tokarek uchwytowych, szlifierek przenośnych, elektrycznych, pneumatycznych i pomp hydraulicznych [1]. Od 2002 roku Zakłady Mechaniczne „Tarnów” są członkiem Grupy Kapitałowej „Bumar”. Zajmują się także produkcją karabinów maszynowych, snajperskich, granatników, modułów uzbrojenia, dział pokładowych, systemów przeciwlotniczych, systemów kontenerowych. Przedsiębiorstwo oferuje także usługi, m.in. cięcie laserem, obróbkę plastyczną, cieplną, galwaniczną, obróbkę skrawaniem, a także usługi badawcze [2]. Pod względem administracyjnym teren zakładu znajduje się w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, gminie miejskiej Tarnów [Fig. 1]

Fig. 1 - podział administracyjny województwa małopolskiego z naniesioną lokalizacją Zakładów Mechanicznych „Tarnów”.

Fig. 2 - Lokalizacja Zakładów Mechanicznych „Tarnów” (litera A)
[źródło: Google maps].

Fig. 3 - Budynek administracyjny Zakładów Mechanicznych „Tarnów” S.A.
[źródło: wikipedia.org].

2. Identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych

Tab. 1 - Wykaz zidentyfikowanych aspektów środowiskowych

l.p.	Proces produkcyjny/usługa	Aspekt środowiskowy	Wpływ na środowisko
1	produkcja pomp hydraulicznych	zużycie olejów używanych do produkcji pomp	zanieczyszczenie gleby przez oleje
2	produkcja szlifierek elektrycznych	zużycie materiałów ściernych	zanieczyszczenie atmosfery pyłami
3	badania szybkostrzelności broni	używanie materiałów wybuchowych	zanieczyszczenie atmosfery gazami powybuchowymi
4	usługi galwaniczne	zużycie kadmu do galwanizacji elementów	zanieczyszczenie gleby przez kadm
5	cięcie laserowe	zużycie wody w procesie chłodzenia	zanieczyszczenie wody rzecznej wodą o wyższej temperaturze

Do produkcji pomp hydraulicznych niezbędny jest olej, który zamienia energię mechaniczną na hydrauliczną. W związku z tym zachodzi potrzeba transportu medium z innych zakładów produkcyjnych, a następnie wprowadzenia go do instalacji. W przypadku awarii pompy lub ukrytych wad fabrycznych może dojść do wycieku oleju i do zanieczyszczenia środowiska gruntowego.

W produkcji szlifierek elektrycznych, w etapie końcowym, używa się materiałów ściernych. Ich wytwarzanie oraz eksploatacja powoduje powstawanie pyłów, które powinny być odprowadzane na zewnątrz zakładu. Powstaje więc zanieczyszczenie atmosfery emitowanymi pyłami.

Badania szybkostrzelności broni maszynowej wymagają oddania serii strzałów
z karabinu. Przy każdym strzale wydziela się pewna ilość szkodliwych gazów powybuchowych. Z pomieszczenia badawczego należy odprowadzić te substancje lotne na zewnątrz, co powoduje wzrost stężenia szkodliwych gazów powybuchowych w najbliższym otoczeniu.

Usługi galwaniczne polegają na pokrywaniu elementów bardzo cienką warstwą ochronną na drodze elektrolizy. Oprócz dużej ilości energii elektrycznej do procesu kadmowania niezbędny jest pierwiastek kadm, należący do grupy metali ciężkich. Jego niewłaściwe magazynowanie i przechowywanie może doprowadzić do jego przenikania do środowiska gruntowego.

Cięcie laserowe metali to technologia pozwalająca zmniejszyć energię elektryczną niezbędną do wykonania tego procesu. Lasery posiadają bowiem stosunkowo wysoką sprawność. Należy jednak wspomnieć, że do chłodzenia ciętego metalu potrzebna jest duża ilość substancji chłodzącej, w tym wypadku wody. Odprowadzanie wody technologicznej do cieków powierzchniowych może zaburzyć panujący w rzekach reżim termiczny, zwłaszcza z tego względu, że teren zakładu jest zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie koryta rzeki Białej Tarnowskiej
[Fig. 2].

Tab. 2 Ocena aspektów środowiskowych

l.p	aspekt środowiskowy	częstość występowania	straty w środowisku	zasięg oddziaływania	spełnienie wymogów prawnych	szkodliwość dla środowiska	wynik oceny
1	produkcja pomp hydraulicznych	3	1	1	1	2	8
2	produkcja szlifierek elektrycznych	3	1	1	1	1	7
3	badania szybkostrzelności broni	1	1	1	3	3	9
4	usługi galwaniczne	2	1	1	1	3	8
5	cięcie laserowe	1	2	2	1	2	8

Produkcja pomp hydraulicznych jest procesem ciągłym, toteż jego częstość występowania oceniono jako stałe (3 punkty). W przypadku wycieku oleju dostanie się on głównie do środowiska gruntowego, więc straty nie powinny być aż tak duże niż w wypadku dostania się medium do cieków (straty małe = 1 punkt). Wyciek cieczy łatwiej opanować niż wyciek gazu, więc zasięg oddziaływania oceniono jako punktowy. W zakładzie wymogi prawne są spełnione (= 1 pkt). W przypadku awarii oleje mogą być uciążliwe zarówno dla człowieka jak i dla zwierząt (= 2 pkt).

Podobnie jak wyżej omówiony proces, produkcja szlifierek jest działalnością
o charakterze ciągłym (= 3 pkt). Zapylenie wywołane eksploatacją i wytwarzaniem materiałów ściernych dla szlifierek powoduje niewielkie straty w środowisku (= 1 pkt). Drobne cząstki są odprowadzane wentylatorami na zewnątrz, czyli ich zasięg oddziaływania jest punktowy (= 1 pkt). Zakład spełnia obostrzenia prawne dla tego typu produkcji (= 1 pkt). Pyły substancji mineralnych zawartych w materiałach ściernych mają niską szkodliwość dla środowiska - są niemal obojętne (= 1 pkt).

Badania szybkostrzelności odbywają się sporadycznie - dla celów sprawdzenia jakości, testów nowych modeli (= 1 pkt). Straty w środowisku są małe (= 1 pkt), gdyż badanie odbywa się wewnątrz pomieszczenia. Podobnie jak pyły, gazy powybuchowe są odprowadzane za pomocą wentylatorów i mają one zasięg punktowy (= 1 pkt). Zakłady Mechaniczne przygotowały projekt zamontowania nowej generacji wentylatorów, więc dostosowywanie się firmy do wymogów prawnych trwa (= 3 pkt). Gazy powybuchowe w dużym stężeniu są niebezpieczne dla życia
i zdrowia, dlatego szkodliwość dla środowiska została oszacowana na 3 punkty.

Usługi galwaniczne wykonywane są stale, jednak różnorodność odmian tego procesu sprawia, że kadmowanie obejmuje tylko niektóre elementy - częstość występowania oceniono zatem na 2 punkty. W większości kadm jest odzyskiwanych ze zużytego sprzętu elektronicznego, więc straty w środowisku są małe (= 1 pkt). Zasięg oddziaływania jest punktowy (= 1pkt), gdyż największe notowane jest w najbliższym sąsiedztwie łaźni kadmowej. Zakład spełnia wymagania prawne dla usług galwanicznych (= 1 pkt). Szkodliwość dla środowiska oceniono na 3 punkty, ponieważ zanieczyszczenie kadmem gruntu i wody prowadzi do powstawania groźnych schorzeń ludzi i zwierząt.

Cięcie laserowe jest jedną z metod obróbki materiałów, więc wykonuje się je tylko
w określonych sytuacjach (częstość występowania = 1 pkt), a w dodatku aparatura laserowa jest bardzo droga i zakład dysponuje 1 takim urządzeniem. Zapotrzebowanie na wodę w tym procesie jest stosunkowo duże, więc straty
w środowisku określono jako średnie (= 2 pkt). Zasięg oddziaływania jest lokalny (= 2 pkt) - woda użyta w procesie technologicznym i odprowadzona do rzeki Biała Tarnowska powoduje zmiany temperatury na całym odcinku aż do ujścia do Dunajca. Zakład spełnia wymagania prawne dla cięcia laserowego (= 1 pkt). Szkodliwość dla środowiska oceniono na 2 punkty, ponieważ zmiany temperatury wody są uciążliwe dla fauny żyjącej w cieku wodnym.

Podsumowanie: wszystkie procesy wymagają monitoringu. Przedział zmienności
w punktowaniu zmieniał się od 7 do 9 pkt. 7 punktów uzyskała produkcja szlifierek, natomiast 9 punktów przypadły badaniom szybkostrzelności broni, a to głównie dzięki temu, że zakład nie spełnia wymogów prawnych dla tego typu badań.

3. Cele, zadania i wskaźniki środowiskowe

Tab. 3 Zadania, cele i wskaźniki środowiskowe dla ZMT „Tarnów”

l.p.	zadanie (z polityki środowiskowej - załącznik 1)	cel środowiskowy	zadanie	wskaźnik środowiskowy
1	racjonalizacja zużycia materiałów do bieżącej działalności	zmniejszenie ilości płynów hydraulicznych w pompach; w ciągu 1 roku za kwotę 250 tys. zł zarząd wymieni część przewodów w pompach	zmniejszenie długości wężów ssawnych w 30% pomp hydraulicznych	zmniejszenie strat wydajności pomp [%]
2	racjonalna i bezpieczna gospodarka materiałami eksploatacyjnymi	zmniejszenie zużycia wody w procesie galwanizacji; za kwotę 750 tys. Zarząd zakupi zestaw zaworów i mierników do wanien galwanicznych	instalacja konduktometrycznych mierników stężenia w połączeniu z zaworami elektromagnetycznymi w 4 z 16 wanien galwanicznych	zmniejszenie zużycia wody [l/rok]
3	gospodarka remontowa i modernizacyjna	zmniejszenie zużycia energii elektrycznej; za 1,5 mln zł Zarząd zakupi 5 tokarek spełniających normy środowiskowe z 2012 roku	wymiana 25% tokarek	zużycie energii [kWh]
4	dobór środków zapewniający spełnienie norm ekologicznych	zmniejszenie zużycia stali używanej na wykrojniki; za kwotę 1 mln zł Zarząd zakupi 2 nowoczesne wycinarki laserowe	zakup dwóch wycinarek laserowych	zużycie stali [Mg/rok]
5	racjonalna i bezpieczna gospodarka materiałami eksploatacyjnymi	zmiana struktury zużywanych paliw zorientowana na odnawialne źródła energii; za kwotę 1,2 mln zł Zarząd zamontuje na terenie ZMT fermę kolektorów słonecznych	montaż 100 ogniw słonecznych na terenie należącym do ZMT	udział procentowy w całkowitej energii zużywanej przez zakład [%]

4. Korzyści z wdrożenia ISO 14001

Z wdrożenia systemu ISO 14001 w Zakładach Mechanicznych „Tarnów” wynikają następujące korzyści:

• Wizerunek firmy jako zakładu dbającego o środowisko przyrodnicze,

• Zwiększenie zaufania klientów,

• Poprawa stanu środowiska w najbliższym otoczeniu zakładu,

• Wzrost prestiżu firmy,

• Polepszenie wizerunku firmy w ocenie banków, w których zakład stara się o udzielenie kredytu oraz u ubezpieczycieli,

• Zwiększenie świadomości środowiskowej pracowników,

5. Literatura

[1] http://www.krs-online.com.pl/zaklady-mechaniczne-tarnow-s-a-krs-34205.html

[2] http://www.zmt.tarnow.pl

Załącznik 1 - polityka środowiskowa Zakładów Mechanicznych „Tarnów”

8

---