Człowiek wezwany do poznania prawdy
Aspekt biblijny
a) Stary Testament - wezwanie człowieka do poznania prawdy wiąże się z dążeniem człowieka do tego, co wykracza poza granice ziemskiego życia i zamyka się w kręgu tajemnic, których człowiek nie potrafi odgadnąć.
W tradycji mądrościowej pojęcie prawdy przybiera znaczenie nowe, stanowiące przygotowanie do Nowego Testamentu. Oznacza ono naukę o mądrości, prawdę objawioną. W niektórych psalmach wyrażenie „chodzić w prawdzie Bożej” pozwala się domyślać, że owa prawda jest nie tylko postępowaniem moralnym, lecz samym Prawem, którego przestrzegania uczy Bóg. W ten sposób prawda staje się synonimem mądrości: „Nie sprzedawaj, nabywaj prawdę, mądrość, karność, rozwagę” (Rz 23,33).
„Walcz o prawdę aż do śmierci” (Syr 4,28). Ponieważ prawda oznaczała plamy i chcenie Boga, słowo to jest także zbliżone do pojęcia tajemnicy. Daniel mówi o „księdze prawdy” (Dn 10,21)” i zaznacza, że są w niej zapisane plany Boskie; prawda Boża to objawienie planów Bożych, to także wizja niebieska lub wyjaśnienie jej sensu, jest to prawdziwa wiara, religia Izraela.
Hebrajskie słowo „emet” (prawda) wyraża ideę stałości, niezmienności, wierności. Jako pojęcie religijne używane jest na określenie wierności Boga, a także sprawiedliwości człowieka - w obu przypadkach w odniesieniu do zawartego między Bogiem i ludźmi przymierza. Bóg jest prawdziwy, ponieważ zawsze jest wierny przymierzu, pomimo niewierności Narodu Wybranego.
b) Nowy Testament - W Ewangelii pojawia się po raz pierwszy pojęcie prawdy chrześcijańskiej. Wiąże się on z mądrościowym i apokaliptycznym tematem prawdy objawionej. Żydzi chełpili się, że w swym Prawie posiadali uosobienie prawdy (Rz2,20), że znajdowali w nim pełnię woli Bożej (Rz 2,18). Wyrażenie żydowskie „Prawda prawa” , Paweł zastępuje słowami „Prawda Ewangelii” (Ga 2,5-14)lub formułą „Słowo prawdy” (Kol 1,5; Ef 1,13, 2 Tym 2,15).
- Jako przedmiot objawienia prawdą jest Słowo Boże głoszone przez Apostoła (2 Kor 4,2-5). Ludzie do których kierowane jest słowo powinni nawrócić się aby "„dojść do poznania prawdy"” Ta formuła oznaczała także wyrażenie idei przylgnięcia do Ewangelii, wejścia do chrześcijaństwa, bo właśnie chrześcijanie są tymi, którzy znają prawdę (1Tym 4,3). Otóż ta prawda --to nic innego jak wiara chrześcijańska.
- Chrześcijanie zostali stworzeni przez Słowo prawdy do nowego życia. przez posłuszeństwo prawdzie w chwili chrztu uświęcili swoje dusze (1 P 1,22). Nie można więc odchodzić zbyt daleko od tej prawdy raz już przyjętej (Jk 5,19). należy się umacniać w prawdzie oczekując na paruzję. (2P 1,12).
- W listach pasterskich prawda to zdrowa nauka (1Tm 1,10) przeciwko baśniom głoszonym przez nauczycieli kłamstwa.
- Pomiędzy prawdą a Chrystusem istnieje ścisły związek. Apostoł głosi Chrystusa, który jest Prawdą. W liście do (Ef 4,21) Paweł zaznacza, że „prawda jest w Jezusie”.
- teologia Św. Jana - mocno podkreśla charakter objawiony, i siłę wewnętrzną prawdy. Dla św. Jana prawdą jest słowo Ojca, Słowo które Jezus usłyszał od ojca to prawda, którą on przychodzi głosić i o której będzie dawał świadectwo.
Prawda to słowo, kierowane przez Chrystusa do nas, a równocześnie to każde słowo ma nas doprowadzić do wiary w Niego.
- Nowum chrześcijaństwa polega na tym, że Chrystus sam jest Prawdą (J 14,16). Jezus wyjaśnia sens tego tytułu, wprowadzając go między dwa inne samookreślenia: jest On „drogą prawdą i życiem”. Jest On drogą, która wiedzie do Ojca, właśnie dlatego, że On Człowiek Jezus, jako prawda przekazuje nam w owej prawdzie objawionej Ojca.
- Jan podkreśla role prawdy w życiu chrześcijanina, który powinien dokładać wszelkich starań, aby „być z prawdy” (J 18,37). Chrześcijanin powinien pozostawiać zawsze pod działaniem Prawdy, która w nim przebywa, aby być człowiekiem odrodzonym z Ducha.
- Tylko ten, kto trwa w słowie Jezusa, dojdzie rzeczywiście do poznania prawdy i do uwolnienia się wewnętrznego, dzięki tej prawdzie.
W prawdzie widzi św. Jan wewnętrzne źródło życia moralnego.
Aspekt dogmatyczny
Człowiek został przez Boga wezwany do poszukiwania prawdy o sobie, o świecie, w końcu o samym Bogu.
Poszukiwanie prawdy jest związane z pytaniami dotyczącymi takich kwestii jak: cierpienie, śmierć, szczęście itp.
Życie człowieka jest drogą w tajemnicę. Ta Tajemnica w języku Biblii nazywana jest Bogiem.
Tradycja religijna była już bardzo wcześnie dla wielu bodźcem do szukania prawdy o początku świata, do szukania prazasady świata.
Poszukiwanie Prawdy prowadzi do poznawania Boga.
1. Sobór Watykański I. (1869/70)- Bazując na Biblii ujął możliwość poznania Boga „naturalnym światłem rozumu ludzkiego można z rzeczy stworzonych na pewno poznać Boga, początek i koniec wszystkich rzeczy”. (BF 1,42).
Sobór naucza, że za pomocą rozumu można poznać Boga ze świata stworzonego.
Człowiekowi zatem dostępne jest poznanie Boga.
Sobór Watykański II (1962/65)
1. Podjął naukę S.Wat I i w konfrontacji ze współczesnym ateizmem skonkretyzował ją i rozwinął. Człowieka można zrozumieć jedynie biorąc pod uwagę jego Boży początek i cel.
- KDK 21- „Wezwanie Boga ... nie sprzeciwia się godności człowieka, skoro godność ta na samym Bogu się zasadza i w Nim doskonali”.
- Sobór poucza, że w Tajemnicy Boga znajduje odpowiedź tajemnica naszego człowieczeństwa.
- Punktem wyjścia są słowa Jezusa „Ja jestem Prawdą”. W tych słowach ukryta jest prawda o bogu i prawda o człowieku.
3. Aspekt moralny
Aby zrelacjonować kwestię prawdy w aspekcie moralnym należy zwrócić uwagę na ósme przykazanie Boże, które stoi na straży nie fałszowania prawdy w relacjach z drugim człowiekiem.
Lud Boży wezwany jest, by być świadkiem swojego Boga, który jest prawdą i chce prawdy. Wykroczenia wobec prawdy są odmową zobowiązania się do prawości moralnej, są zarazem niewiernością wobec Boga i dlatego podważają Przymierze z Nim.
Źródłem wszelkiej Prawdy jest Bóg. Ta prawda objawiła się w Chrystusie. pójście za Jezusem oznacza żyć „Duchem Prawdy”. Człowiek z natury kieruje się ku Prawdzie.
-< . >Vat II w dekl. „Dignitatis humanae” 2 mówi, że „Z racji godności swojej wszyscy ludzie ponieważ są osobami ... nagleni są własną naturą, a także zobowiązani moralnie do szukania prawdy, przede wszystkim w dziedzinie religii. Obowiązani są też trwać przy poznanej prawdzie i całe swoje życie układać wg wymagań prawdy”.
- Prawdą jako prawość postępowania i prawość słowa ludzkiego nazywa się prawdomówność, szczerość lub otwartość. Prawda lub prawdomówność jest cnotą, która polega na tym, by okazywać się prawdziwym w swoich czynach i słowach.
- Jezus oświadczył że przyszedł na świat, aby dać świadectwo prawdzie (J 18,37). W sytuacjach, które wymagają świadectwa wiary, chrześcijanin powinien wyznać ją bez dwuznaczności. Najwyższym świadectwem złożonym prawdzie wiary jest męczeństwo.
Uczniowie Chrystusa wg św. Piotra mają „odrzucić wszelkie zło, wszelki podstęp i udawanie, zazdrość i jakiekolwiek złe mowy (J P 2,1).
* Wykroczenia przeciwko prawdzie
fałszywe świadectwo i krzywoprzysięstwo - wypowiedź sprzeczna z prawdą, wyrażona publicznie nabiera szczególnego znaczenia; złożona pod przysięgą staje się krzywoprzysięstwem. Sprzeciwia się to godności i dobremu imieniu, do których każdy ma niezbywalne prawo. Przeciwko dobremu imieniu i godności człowieka wykracza ten kto:
- wydaje pochopny sąd, bez ważnej przyczyny ujawnia wady i błędy drugiego człowieka tj. obmowa,
- przez wypowiedzi sprzeczne z prawdą szkodzi dobremu imieniu innych, daje okazję do fałszywych sądów na ich temat - oszczerstwo.
Próżność lub samochwalstwo - dotyczy także ironii, która zmierza do poniżenia kogoś lub ośmieszenia.
Kłamstwo - mówienie nieprawdy z intencją oszukania; Pan przypomina że kłamstwo jest dziełem diabła, najbardziej bezpośrednim wykroczeniem przeciw prawdzie. Kłamstwo samo w sobie stanowi grzech powszedni.
Wykroczenie przeciw sprawiedliwości i prawdzie nakłada obowiązek naprawienia krzywd, nawet jeśli jego sprawca otrzymał przebaczenie.
Prawo do ujawnienia prawdy nie jest bezwarunkowe. W konkretnych sytuacjach trzeba rozstrzygnąć, czy ujawnić prawdę temu kto jej żąda, czy nie. Nikt nie jest zobowiązany do ujawniania prawdy temu, kto nie ma prawa jej znać.
Tajemnica S. Pojednania nie może być zdradzona pod żadnym pretekstem
Tajemnice zawodowe bez zawierzenia przekazywane w tajemnicy powinny być zachowane. Wyjątek stanowią szczególne przypadki gdy zachowanie tajemnicy mogło by przynieść temu, kto ją powierza, temu, komu ją powierzono, lub osobie trzeciej bardzo poważne szkody, których można by uniknąć jedynie przez ujawnienie prawdy.
Informacje prywatne, przynoszące szkodę drugiemu człowiekowi, nawet jeśli nie zostały powierzone w tajemnicy, nie mogą być ujawnione bez poważnej przyczyny.
Społeczeństwo ma prawo do informacji opartej na prawdzie, wolności i sprawiedliwości.
Sumienie - źródłem godności sumienia jest zawsze prawda. Sumienie jako ostateczna instancja osądza konkretny czyn, konkretny wybór człowieka i określa jak człowiek realizuje swoje powołanie do poznania prawdy.
W przypadku sumienia prawego mamy do czynienia z przyjętą przez człowieka prawdą obiektywną.
W przypadku sumienia błędnego - z tym co człowiek subiektywnie uważa mylnie za prawdę.