Romeo i Julia - geneza

Dokładna data powstania Romea i Julii nie jest poświadczona żadnym dokumentem, toteż dla jej przybliżonego choćby ustalenia konieczne były żmudne dociekania szekspirologów. Przyjmuje się, że historia kochanków została w ostatecznej redakcji napisana w latach 1594-1595.

Źródłem, z którego korzystał Szekspir, był obszerny poemat Artura Brooke`a Tragiczna historia Romea i Julii, wydany po raz pierwszy w 1562 r. Z poematu Szekspir zaczerpnął zasadnicze rysy fabuły, przetwarzając źródło wedle własnego zamysłu, zmieniając i wzbogacając opowieść.

O prapremierze Romea i Julii nie ma żadnych relacji. Sztuka została bez wątpienia wystawiona wkrótce po jej ukończeniu, najpewniej w 1595.

Język dramatu

Podstawową miarą wierszową Romea i Julii jest (w oryginale oczywiście, w przekładzie Paszkowskiego nie zostało to odzwierciedlone) nierymowany (biały) dziesięciozgłoskowiec. Dziesięciozgłoskowiec rymowany występuje we fragmentach poetyckich (prologi, pierwszy dialog zakochanych), podkreśla też sztuczność miłosnych deklamacji Romea w pierwszych scenach. Pary wersów rymowanych pełnią również rolę akcentacyjną w zakończeniach scen lub ich wyodrębnionej części. Prozą mówią konsekwentnie ludzie z niższych warstw społecznych - służący i muzykanci, niekiedy Marta, Merkucjo i Benwolio. Romeo posługuje się prozą raz tylko, podczas żartobliwej utarczki słownej z przyjaciółmi (scena 4 aktu II).

Czytając Romea i Julię pamiętać należy, że mamy do czynienia z tragedią napisaną przez poetę, z dziełem twórcy, dla którego język poetycki był istotnym sposobem kreowania autonomicznego świata utworu. Wśród wielu wzbogacających poetyckie obrazowanie utworu figur retorycznych wskazać można:
-wyszukane i rozbudowane porównania;
-wielokrotne powtórzenia, wzmagające dramatyczny efekt wypowiedzi (np. „Zaraza na wasze domy!” konającego Merkucja czy „Romeo wygnany!” zrozpaczonej Julii);
-oksymorony (np. „Poważna pustoto! Szpetny chaosie dźwięków! Ciężki puchu! Jasna mgło! Zimnu żarze! Martwy ruchu!”)

[Oksymoron - związek frazeologiczny obejmujący dwa opozycyjne znaczeniowo wyrazy, najczęściej rzeczownik i określający go epitet, dający efekt paradoksu, np. „mróz gorejący, a ogień lodowy”
Słownik terminów literackich]

-metafora - najważniejszy środek poetycki, traktowany nowatorsko, nie jako ozdobnik, lecz jak sposób widzenia i przedstawiania rzeczywistości. Pod piórem Szekspira podstawą metafory mogła stać się każda rzecz, choćby najpospolitsza: części ciała, rośliny i zwierzęta, zjawiska przyrody, odzież, broń, sprzęty i inne przedmioty. Przykładowo Julia mówi o Tybalcie „Byłaż gdzie książka tak ohydnej treści / W oprawie tak ozdobnej?”

Odrębne zagadnienie stanowią konsekwencje „teatralności” Romea i Julii. Liczne fragmenty, ściśle powiązane z literacką stroną utworu, równocześnie pełnią funkcję adresowanej do widza informacji, podpowiadającej to, czego spektakl ówczesny nie ukazywał. Stale sygnalizowany jest czas wydarzeń oraz miejsca akcji, ich zmiany. Wyobraźnię widza wspomagają istniejące tylko w opisie szczegóły „scenograficzne”. Szczególnie specyficznie teatralną formą wypowiedzi jest tzw. mówienie na stronie, czyli kwestie postaci wygłaszane „do siebie” przy konwencjonalnym założeniu, że pozostałe znajdujące się na scenie osoby słów tych nie słyszą.

---