Model Zimbabwiński The Economist 30 listopad 2002

Zalety i wady wykluczenia ze światowej gospodarki

Ortodoksyjni ekonomiści czasem mylnie to rozumieją. Na przykład, gdy rząd ustanawia ceny różnych dóbr na poziomie poniżej kosztów produkcji i nie jest w stanie dostarczyć potrzebnych subwencji, to według teorii ortodoksyjnej przewiduje się puste półki w sklepach. W Zimbabwe tak się nie stało. Sprzedawcy detaliczni faktycznie wyczerpali swoje zapasy dóbr objętych kontrolą cenową. Jednak z jakiegoś powodu, wciąż mogli dostać papieru toaletowego. Tak więc zamiast pustych półek Konsumenci w Zimbabwe napotkali na alejkę za alejką zapełnione rolkami, tam gdzie zazwyczaj był chleb, cukier i olej.

Zignorujmy na chwile nagłówki o morderstwach, torturach i sfałszowanych wyborach, ponieważ jest przeprowadzany ciekawy eksperyment gospodarczy. Dla wrogów globalizacji, zapatrywania prezydenta Roberta Mugabe są bez zastrzeżeń. Twierdzi on, że "niekontrolowane siły rynkowe" prowadzą do "błędnego, zdecydowanego ataku na biednych". Nowoczesną tendencję "wyganiania państwa ze sfery publicznej na korzyść dużego biznesu". To co różni go od innych antyglobalistów, to fakt, że potrafił urzeczywistnić swoje pomysły

w praktyce.

W krajach gdzie rządzi IMF, rządy muszą równoważyć budżety kosztem biednych. Powiedziawszy IMF, że może się wypchać, Mugabe nie musi już tego robić. Według oficjalnych szacunków, deficyt budżetowy Zimbabwe wyniesie około 14% tegorocznego PKB; rząd jak szalony pożycza i drukuje pieniądze, aby pokryć zapotrzebowanie na pieniądz. Inflacja wynosi obecnie 144% i przewiduje się, że w następnym roku osiągnie 500%.

Mugabe twierdzi, że wzrost cen jest spowodowany chciwością biznesmenów. Według niego rozwiązaniem jest kontrola cen. W przeciągu ostatniego roku, zastosował ją jedynie do podstawowych dóbr codziennego użytku, takich jak chleb i ziarno kukurydzy. Nakazano sprzedaż tych dóbr po ustalonych, niskich cenach. Niestety Mugabe miał rację co do tych chciwych biznesmenów. Aby nie stracić pieniędzy, zapełnili półki papierem toaletowym lub próbowali uniknąć kontroli cenowej modyfikując swoje produkty. Na przykład, gdy kontrola cenowa objęła chleb, piekarze dodawali rodzynek do chleba i nazywali go "chlebem rodzynkowym", który nie znajdował się na liście produktów objętych planem cenowym. Aby nie zostać przechytrzonym, 16 listopada rząd rozszerzył kontrolę cen praktycznie do wszystkich produktów, począwszy od maszyn do pisania, skończywszy na pieluszkach dla niemowląt.

Jednakże niektóre produkty musiały być importowane, a ciężko jest zapobiec odnoszeniu zysków przez obcokrajowców. Mugabe pragnie, aby benzyna stała się dostępna, w przeciwnym wypadku, ludzie nie będą

w stanie dojeżdżać do pracy. Silna waluta powinna pomóc, więc zamroził stopę wymiany przez ostanie dwa lata i ogłosił sabotażystą każdego, kto zaproponuje dewaluację. Odkąd inflacja w Zimbabwe jest nieco wyższa od amerykańskiej, nikt nie chce zmienić waluty, której stopa wymiany to 55 dolarów zimbabwińskich do jednego dolara amerykańskiego. Współczynnik wymiany na czarnym rynku wynosi kilkaset do jednego, za co rząd obarcza winą spekulantów.

Aby położyć ręce na obcej walucie, Mugabe nie ma innego wyjścia jak tylko obrabować eksporterów.

Ci producenci, których towary są masywne i trudne do przeszmuglowania (np. plantatorzy tytoniu), muszą oddać połowę swojej gotówki rządowi, który wypłaca im równowartość w nowiutkich zimbabwińskich dolarach, po oficjalnym kursie wymiany.

Nie jest to wystarczające, jednakże pozwala na zaopatrzenie Zimbabwe w benzynę (jej dystrybucja jest monopolem państwowym). Tak wiec, w tym miesiącu, minister finansów ogłosił restrykcje na czarnym rynku: wszystkie kantory mają zostać zamknięte. Nakazał również obywatelom przebywającym za granicą,

aby pieniądze przekazywali swoim rodzinom za pośrednictwem banku centralnego, który skonfiskuje prawie całą kwotę. Z jakiegoś powodu wolą nieformalne kanały, takie jak firmy internetowe akceptujące gotówkę, wysyłają przyjaciół i krewnych z powrotem do Zimbabwe z lokalną walutą albo voucherami do supermarketów.

W przypadku większości problemów, można znaleźć przymusowe rozwiązanie. Koszty obsługi długu publicznego są zbyt wysokie? Należy zmusić instytucje finansowe do kupowania obligacji państwowych

o stopie oprocentowania niższej niż stopa inflacji. Ludziom brakuje żywności? Należy ją skonfiskować tym, którzy ją mają ("zbieracze") i rozprowadzić po sztucznie zaniżonej cenie przez państwowy monopol dystrybucji zboża. Zazwyczaj, zniechęciłoby to farmerów uprawiających na skalę przemysłową do dalszej produkcji żywności. Cóż ma to za znaczenie, skoro większość z nich została wypędzona ze swojej ziemi?

Przykład dla nas wszystkich

Byłoby miło pomyśleć, że reszta świata nie musi się niczego uczyć na przykładzie Zimbabwe.

Ale Mugabe podziwia wielu ludzi. Jego afrykańscy towarzysze wychwalają jego bunt przeciw byłym kolonialnym potęgom. Rząd Namibii obiecał podobną konfiskatę ziemi. Południowa Afryka wykazuje porównywalną paranoję dotyczącą spekulantów walutowych, przeprowadzając w ostatnim czasie bezcelowe dochodzenie czy banki spiskowały, aby obniżyć wartość randa.

Ogólnie, nieliczni politycy przychylają się całkowicie do polityki Mugabe, ale wielu wierzy, że odrobina kontroli cenowej nie zaszkodzi. Na przykład wsparcie cenowe dla rolników Unii Europejskiej istnieje dlatego,

że rządy tych krajów są wystarczająco bogate, aby subsydiować produkcję oraz ponieważ koszty rozłożone są na całą ludność, która często jest nieświadoma, że pokrywa te koszty. Wpływowe organizacje charytatywne spierają się, że biedne kraje również powinny otrzymywać "sprawiedliwe" wynagrodzenie za ich produkty.

Na przykład, Oxfam twierdzi, że cena kawy jest "zbyt niska" ponieważ duże przedsiębiorstwa międzynarodowe manipulują nią. Instytucje charytatywne prowadzą kampanię, aby tę cenę jakoś podwyższyć.

Widząc nędzę etiopiańskiego plantatora kawy, może się to wydawać okrutne, by kłócić się, że bardziej efektywnym byłoby dostarczenie bez ogródek przez mechanizm rynkowy jego przesłania ("Uprawiaj coś innego"). Ale większa wydajność wiedzie do większego dobrobytu i vice versa, co Zimbabwe męczeńsko wykazuje. Nigdzie nie wycofano się tak szybko ze światowej gospodarki, ani nie widziano tak kompletnego cofnięcia neo-liberalnej polityki. Efekty - gospodarka, która zmniejszyła się o 35% w przeciągu pięciu lat

i połowa ludności wymagająca pomocy żywnościowej - są trudne do przemilczenia.

---