Sprawdzian z antyku

grupa B

1. Uzupełnij zdania. (9 p.)

Europejska cywilizacja antyczna czerpała z dorobku starszych kultur Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego: kultury ................................................, ...................................., ................................................ i ............................................. . Pierwsze miasta i państwa zakładano tam, gdzie były ku temu sprzyjające warunki geograficzne, zwykle nad wielkimi rzekami, np. ................................................, ........................................... czy ................................. . Istotnym czynnikiem rozwoju pierwszych społeczeństw była religia. Dominował ....................................., zaś pierwszą cywilizację opartą na wierze w jednego boga, czyli ........................., stworzył Izrael.

2. Połącz nazwy starożytnych szkół filozoficznych z właściwymi przekonaniami.
(5 p.)

sceptycy •

stoicy •

epikurejczycy •

cynicy •

sofiści •

• najważniejsze w życiu jest uwolnienie się od konwenansów

• wszystkie sądy są względne
i możliwe do zakwestionowania

• przyjemnością jest już sam brak cierpienia

• każda prawda jest subiektywna

• w życiu należy się kierować niezmąconym rozumem

3. Wymień pięć elementów budowy tragedii greckiej. (5 p.)

• ......................................................................................................................................

• ......................................................................................................................................

• ......................................................................................................................................

• ......................................................................................................................................

• ......................................................................................................................................

4. Wyjaśnij znaczenie pojęć związanych z teatrem greckim. (4 p.)

a) dytyramb - .................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................

b) deus ex machina - .....................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................

c) hamartia - .................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................

d) fatum - .......................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Zaznacz te elementy, które nie są cechami eposu antycznego. (3 p.)

tematyka mitologiczna, jedna płaszczyzna fabularna: świat ludzi, inwokacja, brak opisów, stałe epitety, czas teraźniejszy, porównania homeryckie

6. Mity są niewyczerpanym źródłem archetypów ludzkich postaw. Określ archetypy symbolizowane przez wymienionych bohaterów mitologicznych. (3 p.)

• Orfeusz - archetyp .......................................................................................................

• Prometeusz - archetyp .................................................................................................

•Demeter - archetyp .......................................................................................................

7. Uzupełnij schemat ilustrujący proces powstawania świata według mitologii greckiej. (5 p.)

....................................................

pierwsi bogowie

..................................................... ....................................................

kolejna para bogów

..................................................... .....................................................

8. Pierwsze gatunki literackie ukształtowały się w starożytnej Grecji i Rzymie. Wymień cechy charakterystyczne twórczości wymienionych poetów. (3 p.)

Poeta	Cechy charakterystyczne
Tyrtajos	................................................................................................................................................................................................................................................................
Safona	................................................................................................................................................................................................................................................................
Horacy	................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Podaj autorów i tytuły dzieł, z których pochodzą cytaty. (5 p.)

A. Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu,

Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny

.........................................................................................................................................

B. Okręt nasz, gnany wiatrem, pod ostrów podpłynie

Dwóch Syren, a wtem naraz wiatr ucichł i wodne

Fale się wygładziły jak niebo pogodne

.........................................................................................................................................

C. Przez smukłą Afrodytę,

bezsilna, tęsknię do chłopca.

.........................................................................................................................................

D. Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu

cząstka nie byle jaka [...]

.........................................................................................................................................

E. Tak rozlegały się Trojan okrzyki po równi szerokiej. [...]

Tamtych pchał Ares do walki, a tych jasnooka Atena.

.........................................................................................................................................

10. Przeczytaj zamieszczony anakreontyk i wykonaj polecenia. (3 p.)

Anakreont ***

Gdy Bakchos mnie nawiedzi,

Śpią słodko wszelkie troski.

Mam w ręku skarb Krezusa1

I pięknie śpiewać pragnę.

Spoczywam uwieńczony,

A świat - u stóp mych leży.

Przygotuj napój - piję!

I kielich przynieś, chłopcze

Niech legnę zamroczony -

To lepsze niż lec w grobie!

przełożył Jerzy Danielewicz

¹skarb Krezusa - ostatni król Lidii Krezus (ok. 560-546 p.n.e.) słynął z ogromnych bogactw

a) Określ nastrój panujący w wierszu.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

b) Napisz, jakie jest przesłanie utworu.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

c) Wskaż elementy charakterystyczne dla anakreontyku.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

11. Zaznacz literą P zdania prawdziwe, a literą F - fałszywe. (4 p.)

A. Zasada trzech jedności to główna reguła obowiązująca w tragedii greckiej.

B. Bohater Odysei przez wiele lat powracał do żony Kaliope.

C. Safona w swojej poezji zagrzewała do walki starożytnych wojowników.

D. Sofokles, Ajschylos i Eurypides to wielcy tragicy greccy.

12. Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj polecenia. (6 p.)

Hestia, rodzona siostra Zeusa, to bogini pradawna, wielka, czysta, dziewicza. Odbierała cześć w każdym domu prywatnym i w świątyni każdego bóstwa, a nawet w siedzibach władz miejskich i państwowych, czyli wszędzie tam, gdzie płonęły ogniska, choćby tylko symboliczne. Albowiem, powiada grecki poeta, właśnie taki dar przyznał jej Zeus w nagrodę za to, że nie wyszła za mąż: ma miejsce pośrodku każdego domu i przyjmuje ofiary. Sama wszakże nigdy nie opuszczała Olimpu, gdzie mieszkania niebian. I choć należała do bóstw najbardziej znanych
i szanowanych, często też przyzywanych, nie sławiły jej żadne mity, w żadnych opowieściach nie odgrywała szczególnej roli. Rzadko również wyobrażały jej postać rzeźby i malowidła. Była więc bliska i obecna, a zarazem jakby bezoosobowa, nieuchwytna, daleka; czcigodna i niemal przemilczana. Dlaczego?

Odpowiedź zawiera samo jej imię - hestia to grecka nazwa ogniska. A więc właśnie ona symbolizowała, uosabiała to wszystko, co łączyło się wtedy i wciąż jeszcze łączy w naszym odczuciu z owym wyrazem: ciepło i światło, bezpieczeństwo i swojskość, dom i rodzina. Czyli to, czego nie da się ująć i wyobrazić konkretnie,
a co przecież jest najważniejsze. [...].

Ogień, mówią nam mity greckie, nie jest darem bogów, lecz od nich pochodzi, został bowiem wykradziony przez Prometeusza; a bogowie nie chcieli go udostępnić częściowo z zawiści, częściowo zaś z przezorności, przewidując w swej mądrości, jakich wynalazków stanie się źródłem [...]. Ogień więc był odkryciem, jeśli można tak rzec męskim, jego wszakże opiekunką stała się od samego początku kobieta. Ona go przechowywała, dbała, aby nie zgasł, ona była jego prawdziwą strażniczką i
kapłanką - w dosłownym tego słowa znaczeniu. Właśnie dlatego w kultach greckich i rzymskich, ale też innych ludów, istniał tak ścisły związek ogniska i kobiety. [...]

Religijny kult ognia i ogniska domowego był bardzo rozpowszechniony i głęboko zakorzeniony wśród ludów indoeuropejskich, a więc tych, do których zaliczali się
i Grecy, i Rzymianie, i Scytowie, i Ariowie indyjscy, a także oczywiście Słowianie. Polski wyraz ogień, łaciński ignis, sanskrycki agni z jednego pnia się wywodzą, świadczą o pradawnym pokrewieństwie językowym i kulturowym.

Podobnie spokrewniona jest grecka Hestia z łacińską Westą, językowo
i rzeczowo [...]. Okrągła świątyńka Westy znajdowała się od pradawnych czasów na Forum Romanum. Płonął tam wieczny ogień, odnawiany jednak corocznie, kiedy to według starego kalendarza rzymskiego zaczynał się nowy rok, a pieczę nad nim sprawowały dziewice - westalki [...]. W świątyńce przechowywano też najstarsze
i najczcigodniejsze przedmioty, uchodzące za symbole wiecznego trwania Rzymu,
a wstęp tam miały tylko westalki. Nie istniał wszakże żaden posąg bogini, albowiem, jak powiada poeta Owidiusz: „musisz wiedzieć, że Westa to nic innego tylko żywy płomień, a z płomieni nie rodzi się przecież żadne ciało”.

Aleksander Krawczuk, Stąd do starożytności,

Warszawa 1988, s. 190-198.

a) Wyjaśnij, skąd wziął się kult Hestii.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

b) Podaj, co różniło Hestię od innych bogów i bogiń.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

c) Wytłumacz, co oznaczało imię greckiej bogini.

.........................................................................................................................................

d) Dlaczego nie można podać konkretnych rzeczy, nad którymi pieczę sprawowała Hestia?

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

e) Napisz, w jaki sposób Westa była spokrewniona z Hestią.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

f) Określ, jak ogień łączył ludy indoeuropejskie.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

13. Przeczytaj fragment tekstu retorycznego i uzupełnij tabelę. (7 p.)

Poszedłem do kogoś z tych, którzy uchodzą za mądrych, [...] to był ktoś spośród polityków, [...] kiedym tak z nim rozmawiał, zaczęło mi się zdawać, że ten obywatel wydaje się mądrym wielu innym ludziom, a najwięcej sobie samemu, a jest? Nie!
A potem próbowałem mu wykazać, że się tylko uważa za mądrego, a nie jest nim naprawdę. No i stąd mnie znienawidził i on, i wielu tych, co przy tym byli.

Wróciwszy do domu, zacząłem miarkować, że od tego człowieka jednak jestem mądrzejszy. Bo z nas dwóch żaden zdaje się nie wie o tym, co piękne i dobre, ale jemu się zdaje, że coś wie, choć nic nie wie, a ja, ja nic nie wiem, tak mi się nawet
i nie zdaje. Więc może o tę właśnie odrobinę jestem od niego mądrzejszy, że jak czegoś nie wiem, to i nie myślę, że wiem. Stamtąd poszedłem do innego, który się wydawał mądrzejszy niż tamten, i znowu takie samo odniosłem wrażenie. To znowu mnie ten ktoś znienawidził i wielu innych ludzi.

Platon, Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton, tłum. Władysław Witwicki,
Lwów 1920, s. 122.

Elementy mowy	Obrona Sokratesa
temat	.......................................................................................................................... ...........................................................................................................................
cele	........................................................................................................................... ...........................................................................................................................
argumenty (po 1 przykładzie): • rzeczowe • logiczne • emocjonalne	................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ...........................................................................................................................
środki retoryczne (2 przykłady)	.......................................................................................................................... ...........................................................................................................................

14. Podaj nazwy przedstawionych zabytków sztuki starożytnej. (3 p.)

A ................................ B. ........................................ C. ....................................

15. Uzasadnij, czy zgadzasz się ze słowami badacza antyku Aleksandra Krawczuka:

„nic nigdy nie odchodzi bez śladów, a zdając sobie sprawę z ich trwania, sami stajemy się bogatsi o całą przeszłość naszej kultury”. (5 p.)

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

Autor: Agnieszka Wojciechowska

---