Mała firma

Przedsiębiorca i przedsiębiorczość

Chcąc wyjaśnić pojęcie małej firmy musimy poznać kilka innych pojęć, związanych z tą definicją, a mianowicie pojęcia osoby do której należy kapitał i która jest właścicielem tejże firmy . Osoba taka nazywana jest w literaturze ekonomicznej różnie; kapitalista, kierownik ( menadżer), producent , rzemieślnik, biznesmen. Adam Smith wyróżnił dwa typy właścicieli - menadżerów małych firm ( Smith A. 1976) rzemieślników przedsiębiorców i przedsiębiorców korzystających z okazji.

Pojęcie przedsiębiorcy trafiło do języka polskiego z języka francuskiego, gdzie słowo entrepreneur (przedsiębiorca) istniało już na początku XVII wieku i oznaczało organizatora ekspedycji militarnych, dowódcę planującego, przygotowującego i prowadzącego wyprawy wojskowe. Przyjmowane do dziś znaczenie nadał temu pojęciu R. Cantillon, który jako przedsiębiorcę traktował kogoś, „... kto jest odpowiedzialny za całą wymianę
i cyrkulację dóbr w państwie, czyj zysk jest niepewny i związany z poszukiwaniem szans rynkowych”¹. Lub inaczej mówiąc za przedsiębiorcę uznaje się osobę która
„ ... specjalizuje się w podejmowaniu rozstrzygających decyzji dotyczących lokalizacji, formy i użycia towarów, surowców lub organizacji i bierze za nie odpowiedzialność” ². Potocznie jest to osoba odznaczająca się takimi cechami jak; aktywność gospodarcza , skłonnością do podejmowania ryzyka, innowacje w działaniu. Z pojęciem przedsiębiorcy związane jest także pojęcie przedsiębiorczości.

Przedsiębiorczość jest to: „ ... proces kreowania czegoś odmiennego z uwagi na jego wartość, w ramach którego poświęca się konieczny do realizacji tego celu czas i wysiłek, zakładając towarzyszące mu finansowe, psychiczne i społeczne ryzyko i oczekując uzyskania nagrody finansowej i osobistej satysfakcji.”³. Jest to działanie związane
z podejmowaniem działalności gospodarczej, zakładaniem przedsiębiorstwa
i poszukiwaniem szans, zarządzaniem, organizowaniem i wszelkimi procesami jakie musi podejmować przedsiębiorca.

Rola jaką pełnią mali właściciele ma trzy znaczenia;

• rzemieślnika tj . osoby która jest zainteresowana wypłacanym (sobie) wynagrodzeniem, należną za wykonywaną przez siebie pracę,

• klasycznego przedsiębiorcy - którego celem jest maksymalizacja dochodów osiąganych dzięki prowadzonemu przedsiębiorstwu,

• menadżera, którego działania nastawione są na doskonalenie zarządzania firmą
  i osiąganie przez firmę korzyści przez długi okres. ⁴

Duże trudności podczas konstruowania i omawiania modelu małej firmy stwarza dokonanie pewnych rozgraniczeń między celem działalności firmy, a celami przedsiębiorcy - właściciela. W ekonomi klasycznej model małej firmy można przyjąć, że na spełniać role takie jak ;

• firma ma jeden cel, którym jest maksymalizacja zysku,

• cele firmy są utożsamiane z celami przedsiębiorcy,

• przedsiębiorca jest jednocześnie menadżerem, co może wyeliminować tak silnie akcentowany we współczesnych teoriach firmy konflikt pomiędzy własnością
  i kontrolą. ⁵

Ponadto uważa się , że każda firma obok wyznaczonego statycznego celu, jakim jest maksymalizacja zysku i maksymalizacja wielkości sprzedaży , ma także cel alternatywny jakim jest wzrost. Czynniki wpływające na wzrost firmy są przedmiotem tzw. teorii wzrostu, która wywodzi się z założenia, że wielkość firmy w danym momencie jest szczególnym przypadkiem ciągłego, rozłożonego w czasie procesu wzrostu przedsiębiorstwa ( Devine P.J. i in. 1979 ).

1.1.2. Definicje małej firmy

Definicji małej firmy jest kilka w zależności od przyjętego kryterium, a mogą to być kryteria; ilościowe, wykorzystujące bezwzględne miary wielkości, takie jak np. liczbę zatrudnionych, wartość majątku trwałego, wartość obrotów oraz pewne względne miary wielkości np. udział sprzedaży firmy na danym rynku. Czasami bywa, iż lepiej zastosować kryteria jakościowe, opisujące stan lub miejsce firmy wśród innych przedsiębiorstw zaliczanych do innej kategorii np. firm średnich bądź dużych. Lecz z praktyki wynika, iż przedsiębiorstwo można przyporządkować do różnej grupy w zależności od celu
i kryterium dokonywanej analizy, np. w zależności od branży lub rynku itd. gdyż zatrudniające np. 230 osób średniej wielkości przedsiębiorstwo produkcyjne byłoby gigantyczną firmą prawniczą lub farmą rolniczą.

Definicje oparte na własnościach.

Autorem pierwszej koncepcji jest Peter Ducker , który uznał, że wszystkie czynniki decydują o tym czy firma jest duża czy mała, a są to kryteria uwzględniające głównie strukturę zarządzania cyt. „skupiają się swymi konsekwencjami na strukturze zarządzania, na zachowaniach wymaganych od różnych organów kierowania i na zasięgu, w jakim zarząd musi zarządzać poprzez planowanie i myślenie, a nie poprzez <<operacje bieżące>>. Dlatego struktura zarządzania, zwłaszcza najwyższych szczebli, jest jedynym wiarygodnym kryterium rozmiaru firmy. Firma jest tak duża jak struktura kierownicza, której wymaga” ⁶

Autor powyższej koncepcji miał na myśli, iż wielkość firmy można ściśle określić po strukturze oraz szybkości podejmowania decyzji. Decyzja oraz działanie jednej lub osób kilku osób łatwo zaplanować, przeprowadzić i skontrolować niż decyzję w dużych przedsiębiorstwach.

Drugim koncepcją można przyjąć kryterium; cechy klasy społecznej. Podział taki polega na tym iż, część klasy średniej tzw. ekonomicznie samodzielna klasa średnia wykształciła dla niej typowy rodzaj przedsiębiorstw. Charakteryzuje się on tym iż, u jej podstaw leży ekonomiczna i prawna samodzielność własności, polega to na tym iż właściciel może zrealizować na własne ryzyko każdy pomysł, przedsięwzięcie , nie podlegając przy tym kontroli innych osób. Przedsiębiorstwa takie charakteryzują się takimi elementami jak;

• nacechowaniem społecznej struktury przedsiębiorstwa przez osobę właściciela,

• szczególnym charakterem finansowania, w początkowej fazie działalności oszczędnościami właściciela, w późniejszej fazie - rozwojowej środkami własnymi firmy,

• niskim stopniem zadłużania się i zaciągania kredytów,

• szczególną strukturą organizacyjną w centrum której znajduje się właściciel, i to on decyduje o przyszłości przedsiębiorstwa.

Takie kryteria są jednak trudne do uchwycenia i stosowania. Opublikowany w Wielkiej Brytanii w 1971r. Raport Boltona ( Bolton J.E., 1971, s. XIX) uzupełnia kryteria oparte na własnościach o elementy łatwiej uchwytne; liczba zatrudnionych, wielkość obrotów, rodzaj prowadzonej działalności, wyposażenie w środki produkcji.

Raport Boltona klasyfikuje małe firmy wg następujących kryteriów;

• w przypadku przemysłu przetwórczego - zatrudniających poniżej 200 pracowników,

• w przypadku budownictwa - zatrudniających do 25 osób,

• w przypadku handlu detalicznego - mających roczny obrót nie przekraczający 50 tyś. funtów;

• w przypadku transportu drogowego - posiadających nie więcej niż sześć pojazdów.

Raport Boltona wymienia również dodatkowo trzy inne kryteria decydujące
o zaklasyfikowaniu do małych firm;

• cechę o charakterze ekonomicznym, wyrażającym się względnie małym udziałem na rynku,

• cechę o charakterze właścicielskim, czyli niezależność przedsiębiorstwa, właściciele są w swoich podstawowych decyzjach wolni od kontroli zewnętrznej,

• cechę dotyczącą zarządzania, polegającą na tym, iż firma jest kierowana przez właściciela lub współwłaściciela.

Definicje oparte na kryteriach ilościowych

W myśl Rekomendacji Komisji Europejskiej ( 1996r.) od czerwca 1996r. Do małych
i średnich przedsiębiorstw zalicza się firmy, w których zatrudnienie wynosi od 0 do 249 osób włącznie, a obroty są mniejsze niż 40 mln ECU i firma posiada ekonomiczną niezależność. Jednak w praktyce stosuje się generalnie klasyfikacje narodowe.

W powyższej pracy jako główną definicję małej firmy podam definicję małej firmy zawartej w polski Kodeksie Spółek Handlowych z 2001r. Definicja tę określa art. 54 KSH i jest ona obowiązującą w prawie polskim i prawie działalności gospodarczej.

„ Art. 54. 1. Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym : ¹'²'

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz

2. osiągnął przychód netto ze sprzedaży ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO. ³' ”⁷

Warto również dodać kogo nie uważamy za małego przedsiębiorcę o czym mówi dalsza część art. 54 pkt. 2, a mianowicie:

„ 2. Nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają: ¹'

1. więcej niż 25 % wkładów, udziałów lub akcji,

2. prawa do ponad 25 % udziałów w zysku,

3. więcej niż 25 % głosów w zgromadzeniu wspólników ( akcjonariuszy).”

W dalszej części KSH zapisane jest iż, cytuję : „Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może podwyższyć kwoty , o których mowa w art. 54 ust. 1 pkt 2 oraz
w art. 55 ust. 1 pkt 2.” czyli w ten sposób Rada Ministrów posiada moc ustawodawczą do podniesienia liczby zatrudnionych z 50 pracowników na większą ilość uznając dalej
z definicji przedsiębiorstwo za małe.

Art. 56 ust. 1 w brzmieniu :

„ Art. 56.1. Dla stwierdzenia, że przedsiębiorca spełnia przesłanki określone w art. 54 albo
w art. 55, zainteresowany składa odpowiednie dokumenty. Jeżeli z przyczyn dla siebie niezależnych przedsiębiorca nie może przedstawić dokumentów świadczących, że nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 54 ust. 2 albo w art. 55 ust. 2 , oświadczenie na piśmie zastępuje te dokumenty.

2. W przypadku przedsiębiorcy działającego krócej niż jeden rok, jego przewidywany roczny przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych, a także przewidywane średnioroczne zatrudnienie oszacowuje się na podstawie danych za ostatni okres, udokumentowanych przed przedsiębiorcę.” ⁸

Zapis ten reguluje i nakłada obowiązek złożenia odpowiednich dokumentów bądź oświadczenia o przynależności do określonej grupy przedsiębiorstw ( małych , średnich bądź dużych).

1. Mała firma w Polsce i wybranych krajach Europy

W Polsce wg obecnie obowiązującego prawa za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorstwo zatrudniającą średniorocznie do 50 pracowników, osiągające przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczających równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec roku obrotowego nie przekracza równowartości w złotych 5 milionów EURO. Dodatkowo musi posiadać niezależność czyli inne przedsiębiorstwo nie może posiadać więcej niż 25% udziałów lub akcji, prawa do ponad 25 % udziału w zyskach oraz nie więcej niż 25 % głosów z zgromadzeniu wspólników
( akcjonariuszy).

W Holandii do sektora małych i średnich przedsiębiorstw zalicza się firmy zatrudniające nie więcej niż 100 osób. W duńskiej statystyce przemysłowej do małych przedsiębiorstw zalicza się te, w których zatrudnienie nie przekracza 20 osób, a do średnich zatrudniające 20-100 osób. We Francji formalna definicja odnosi się tylko do firm rzemieślniczych, w których zatrudnienie określone jest na poziomie do 10 osób plus do 5 uczniów i członków rodziny rzemieślnika . Również w Niemczech nie ma „oficjalnej” definicji małych podmiotów gospodarczych, a w analizach ekonomicznych i danych statystycznych do sektora MSP zaliczane są firmy zatrudniające do 500 osób oraz te, w których roczny obrót nie przekracza 49,3 ECU ( Koning A.C.P. de, Snijders J.A.H.,1991).

Ponieważ jednocześnie kraje te opracowują okresowe (roczne ) raporty dotyczące stanu sektora MSP, do celów tych analiz przyjmuje się kryterium liczny zatrudnionych
i dodatkowo dzieli się na małe i średnie firmy na;

• bardzo małe firmy ( 0-9 zatrudnionych), które następnie można podzielić na przedsiębiorstwa samozatrudniające ( 0 zatrudnionych) i mikroprzedsiębiorstwa
  z zatrudnieniem 1-9 osoby ;

• małe firmy zatrudniające 10-49 osób; w ramach tej grupy można wyodrębnić firmy
  o zatrudnieniu 10-19 i 20-49 osób;

• średnie przedsiębiorstwa zatrudniające w granicach 50-249 osób, a w ich ramach firmy o zatrudnieniu: 50-199 i 200-249 osób.

W innych, spoza Europy Zachodniej, krajach często przyjmuje się że przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 100 pracowników należą już do firm dużych, natomiast do firm średniej wielkości kwalifikują się firmy zatrudniające 50-99 pracowników.

Firmy, w których zatrudnienie wynosi 10-49 osób, zaliczane są do firm małych, natomiast pozostałe przedsiębiorstwa tworzą grupę mikroprzedsiębiorstw - w jej skład wchodzą gospodarstwa domowe oraz przemysł domowy ( Hull G.S., 1986, s. 15).

Tabela 1. Podział przedsiębiorstw na podstawie liczby zatrudnionych w wybranych krajach.

Kraj	Przedsiębiorstwo
		małe	średnie	duże
Szwajcaria		do 50	od 50
Szwecja		do 50	od 50
Belgia		do 50	od 50
Austria	- 10	- 100	od 50
Holandia	- 10	- 100	od 100
Dania	do 20
Norwegia	do 20
Irlandia	do 20
Wielka Brytania	do 20	do 250	od 250
Francja	do 10	do 500	od 500
Niemcy	do 50	do 500	od 500
USA	do 100	do 999	od 1000
Japonia	do 50	do 300	od 300

Źródło: H.-Ch. Pfohl: Betriebswirtschaftslehre der Mittel - und Kleinbetriebe. Erich Schmidt
Verlag, Berlin 1997.

1. Zarządzanie i jego funkcje w małej firmie

Aby zdefiniować zarządzanie, najlepiej wyjść od takiej charakterystyki menedżera, wedle której jest to osoba mająca uprawnienia do wydawania wskazówek i poleceń innym osobą. Uprawnienia te nadaje mu właściciel lub też w przypadku małego lub średniego zakładu przyznaje je sobie sam właściciel ( Koreiman D.S., 1992,s. 11). Jest oczywiste, że wyposażając kierownika w prawo do wydawanie poleceń, daje mu się jednocześnie władzę, a ta jest podstawowym warunkiem zarządzania. Można powiedzieć, że zarządzanie to wykonywanie władzy w stosunku do ludzi, kapitału i rzeczy⁷, a to rodzi relację podporządkowania. Mając uprawnienia do wydawania poleceń, kierownik realizuje swoje podstawowe zadania, tzn. dąży do osiągania celu przedsiębiorstwa. Oczywiście nie jest w stanie dojść do tego celu sam, ale czyni to z pomocą swoich podwładnych. A zatem kolejna definicja zarządzania może brzmieć następująco; zarządzanie to osiąganie celów przez ludzi. W wielu kręgach zarządzanie utożsamia się z procesem podejmowania decyzji czy rozwiązywania problemów. Decyzje podejmują również osoby nie będące na stanowiskach kierowniczych, ale ich działania mają charakter rutynowy. Natomiast decyzje kierownicze cechują się dużą dozą innowacyjności i dotyczą celów, ludzi oraz środków.

Decydowanie jest istotą powinności każdego kierownika, managera. Często decydowanie utożsamia się z zarządzaniem. W małej firmie decyzje podejmowane są głównie przez organ stanowiący, ( właścicielski) czyli właściciela. To on ponosi odpowiedzialność za działalność przedsiębiorstwa, określa jego cel i misję. Wiele małych firm działa ma rynku nie mając określonej misji i wizji, również jest tak w przypadku firmy którą się zajmuję Arendy.

H. Fayol określił pewne funkcje administracyjne obecnie nazywane funkcjami zarządzania, a są to ;

• przewidywanie ( planowanie)

• organizowanie ( połączone z koordynowaniem)

• rozkazywanie ( decydowanie )

• kontrolowanie i motywowanie

Są to podstawowe funkcje zarządzanie nie tylko w małym , średnim i dużym przedsiębiorstwie, lecz w niemalże każdej organizacji gospodarczej. Brak jakiejkolwiek
z nich prowadziłby do chaosu i niemożliwości prowadzenia działalności.

Rys.1

Zarządzanie w organizacjach

N. Mavraganis wyróżnia siedem funkcji działania w przedsiębiorstwie a są to ;

• produkcja,

• sprzedaż, marketing i zaopatrzenie,

• badanie i rozwój,

• finanse i rachunkowość ( zarządzanie majątkiem ),

• zarządzanie ludźmi,

• regulacje administracyjno prawne.

Funkcja planowania

Funkcja planowania w małym przedsiębiorstwie polega głównie na opracowaniu bieżących, dziennych planów działania. Takie plany działania są to po prostu polecenia na piśmie czasami przedstawia się je graficznie w postaci tabel, są to bieżące cele do osiągnięcia w najbliższym okresie. Plan jest jednym z podstawowych elementów takich czynności, pozwala on na ujawnieniu odchyleń wynikłych w czasie działania , a także ustalenie ich przyczyn. Przy tworzeniu planów w małych firmach, niejednokrotnie uczestniczą w nich właściciele jak i pracownicy. Funkcją takiego planu jest zmotywowanie pracowników do większego zaangażowania i realizacji zadań w przedsiębiorstwie.
W miarę upływu czasu może się zdarzyć, że założenia planu nie będą realizowane, m. in. ze wzglądu na zmieniające się otoczenie. W takim wypadku plan powinien w porę ukazywać skuteczne alternatywy postępowania. Wyrazem tego mogą być opracowane plany alternatywne, występujące również pod nazwą planów ewentualnych , kroczących.

Charakteryzując funkcję planowania, nie można pominąć kwestii przedmiotu planowania. Jest ona ważna dla dużego jak i małego przedsiębiorstwa. Przedmiot lub obiekt planowania ma zasadnicze wymiar: rzeczowy, personalny i przestrzenny. Mogą one być rozpatrywane w ujęciu wewnętrznym i zewnętrznym. W ujęciu zewnętrznym, w ramach planowania, należy uwzględnić takie ważne zależności i tendencje, jak ( Hammer R.M. 1992, s. 22);

• rozwój technologiczny i techniczny,

• rozwój konkurencji,

• warunki społeczno- ekonomiczne i polityczne,

• stan gospodarki,

• rozwój rynków zaopatrzenia i zbytu,

Natomiast przedmiotem badania w ujęciu wewnętrznym jest przede wszystkim samo przedsiębiorstwo lub poszczególne jego części oraz inne istotne zagadnienia związane
z jego funkcjonowaniem. Na przykład podział przedmiotów planistycznych można podzielić według;

• aspektów monetarnych,

• faz rozwoju przedsiębiorstwa,

• długowieczności i horyzontu planowania,

• funkcji występujących w przedsiębiorstwie,

• aspektów przestrzennych.

Funkcja organizowania.

Na początku objaśniania funkcji organizowania zajmę się omówieniem jej w sensie rzeczowym, definicji samej organizacji , jak również struktur organizacyjnych i organizacji w sensie czynnościowym. Definicja organizacji może brzmieć ; „.. organizacja jest pewnym rodzajem całości ze względu na stosunek do niej wszystkich elementów, mianowicie jest to taka całość, której wszystkie składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości” ⁹ lub inaczej „ grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów”¹⁰.

Organizacja to „..... pewnie szczególny rodzaj stosunków części do siebie i do złożonej
z nich całości, stosunek ten polega na tym, że części współprzyczyniają się do powodzenia całości.” Aby dokładnie przeanalizować organizację oraz procesy w niej zachodzące trzeba poznać dokładnie budowę struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa. „... struktura organizacyjna, to ogół stosunków między częściami zorganizowanej całości oraz między nimi i całością” Lub inna definicja struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa może brzmieć ; „... zbiorem określonych relacji zachodzących pomiędzy elementami przedmiotu (systemu) nie uwzględniającym jakości owych elementów, tzn. bez względu na to, czym są owe elementy” ¹¹ . jeszcze inni autorzy uważają z kolei , że „... strukturę organizacyjną tworzą odrębne elementy ( stanowiska pracy), połączone więzami organizacyjnymi: służbowymi (hierarchicznymi), funkcjonalnymi, technologicznymi i informacyjnymi
w podsystemy ( komórki organizacyjne, działy, wydziały, oddziały lub piony oraz
w całość podporządkowaną jednolitemu kierownictwu.”

Schemat organizacyjny, będący formalną strukturą firmy w postaci graficznej, przedstawia zależności i stosunki służbowe między poszczególnymi ludźmi, komórkami oraz stanowiskami. . Jest również jednym z najważniejszych dokumentów przedsiębiorstwa.

Wyróżnia się trzy podstawowe struktury; liniową, funkcjonalną i sztabową.

Struktura liniowa ma następujące zalety;

• każdy podwładny ma tylko jednego przełożonego, od którego otrzymuje polecenia, zadania, wskazówki i przed którym odpowiada za ich wykonanie ( zasada jednoosobowego kierownictwa),

• łatwość utrzymania dyscypliny,

• prostota;

• łatwość wyznaczania odpowiedzialności za braki, wady, niedociągnięcia,

Struktura ta stosowana jest przede wszystkim w małych przedsiębiorstwach. Kierownik firmy jest w stanie objąć całość procesów i zdarzeń zachodzących w przedsiębiorstwie.
W strukturach funkcjonalnych wygląda to następująco, każdy podwładny ma więcej niż jednego przełożonego specjalizującego się w określonych funkcjach. Tutaj zasada jednoosobowego kierownictwa zastąpiono zasadą najkrótszej drogi. Ma ona kilka zalet;

• oparta jest ona na planowanym podziale pracy między kadrą kierowniczą;

• podział pracy prowadzi do specjalizacji , co gwarantuje wyższy poziom umiejętności oraz skraca drogę między przełożonym a wykonawcą.

Za główną wadę tej struktury uważa się , możliwość otrzymania przez wykonawców sprzecznych poleceń, od różnych kierowników, co prowadzi do konfliktów. Mankamentem tej struktury jest również trudność w zlokalizowaniu odpowiedzialności za ewentualne braki i wady produkcyjne.

Struktura sztabowa jest rozwiązaniem, w którym przywraca się zasadę jednoosobowego kierownictwa, a jednocześnie wykorzystuje się wysokie kwalifikacje osób pracujących
w komórka sztabowych. Komórki sztabowe mają za zadanie przygotować materiały, zbierać i przetwarzać informacje, przygotowywać analizy. Robią to na zlecenie kierownika, do którego są „przywiązane”. Na podstawie tych materiałów, informacji itd. kierownik podejmuje decyzję.

Do bardziej nowoczesnych typów struktur zalicza się strukturę; dywizjonalną, macierzową, zadaniową i sieciową.

Organizacja w sensie czynnościowym , jest traktowana jako funkcja zarządzania. Funkcję tę można pokrótce scharakteryzować jako dobór wszystkich elementów działania, ich uporządkowanie oraz koordynowanie przebiegu w czasie do osiągnięcia założonych celów. Organizowanie jako jedno z głównych celów stawia sobie za zadanie zdolność do usprawniania i udoskonalania systemu pracy przedsiębiorstwa. Do najpopularniejszych obecnie tzw. Podejść metodycznych należy zaliczyć;

• podejście diagnostyczne

• podejście prognostyczne, gdy punktem wyjścia jest tu pewnie model rozwiązania (wizja) , do której się doży poprzez formułowanie celu i funkcji nowego systemu;

• sytuacyjne, w którym najistotniejsze jest doskonalenie przedsiębiorstwa i jego organizacji do otoczenia, a zatem do warunków zewnętrznych ( i wewnętrznych) jego funkcjonowania.

We wszystkich tych podejściach punktem wyjścia jest formułowanie celu, natomiast rezultatem kończącym postępowanie - uzyskanie pozytywnych efektów.

Funkcja motywowania

Pierwszą definicję motywowania jaką chcę przytoczyć jest definicja M. Kostery
i S. Kownackiego iż jest to „...przez motywację rozumie się stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania” . Oczywiście te działania mogą być różne. W tej pracy oczywiście poruszam temat motywowania związanego z działaniem ludzi
w sferze działalności przedsiębiorstwa. Pod koniec ubiegłego i na początku XX w. Najważniejszym czynnikiem motywującym była płaca, uzyskiwana za ilość, szybkość
i jakość wykonywanych zadań. Znalazło to swój wyraz w filozofii nurtu klasycznego reprezentowanego przez W. Taylora, H. Forda i innych.

Aby uskutecznić funkcję motywowania zaczęto wprowadzać w przedsiębiorstwach systemy motywowania, czyli oddziaływania na członków firmy, zachęcanie ich do podejmowania działań dla niej korzystnych i ograniczania lub likwidowania zachowań niekorzystnych stały się bardzo istotne dla kierownictwa, bez wzglądu na charakter
i wielkość firmy.

Funkcja kontrolowania

Ostatnim etapem procesu zarządzania, jest kontrola dokonanych działań i ich ocena.

Kontrolę można zdefiniować jako proces działania kierownictwa organizacji, którego naczelnym celem jest regulowanie i koordynowanie wszelkich czynności dla zapewnienia ich przyszłej sprawności i skuteczności. ¹³

Bez sprawdzania i regulowania przebiegu zaplanowanych działań nie można mieć pewności, że doprowadzą one do osiągnięcia zamierzonego celu.

Na sukces każdego menadżera wywierają wpływ takie czynniki jak; słuszne decyzje, dobór pracowników zdolnych wcielić je w życie i kontrola wykonania. Rozumiana jako stała, wnikliwa analiza przebiegu i rezultatów postępowania zarówno poszczególnych obszarów funkcjonalnych jak i również całej organizacji.

Kontrola polega zatem na porównaniu informacji o tym, co rzeczywiście następuje
w trakcie wdrażania planu w życie, z preliminarzami, budżetami, programami, wzorcami opracowanymi podczas planowania.¹⁵

Normy, wzorce działania lub standardy są najczęściej ustalane w procesie planowania. Można je również określić w wyniki obserwacji jakiegoś procesu lub też wykorzystać normy już istniejące w przedsiębiorstwach o podobnym profilu. Np. w małym przedsiębiorstwie kontrolą może być badanie bezpośredniego zadowolenia naszych klientów.

Ponieważ normy są formułowane w procesie planowania postaci celu lub celów, warto zwrócić uwagę na to , że we współczesnym zarządzaniu często występuje termin kontroling (controlling ). Można go interpretować jako zintegrowany system planowania i kontrloi. Zadania kontrolingu są następujące;

Kierownik musi zapewnić, by działania członków organizacji rzeczywiście prowadziły do osiągnięcia ustalonych przez nią celów. Jest to kontrolna funkcja, składająca się
z trzech głównych elementów;

1. określenia mierników efektywności

2. pomiaru bieżącej efektywności i porównania jej z wyznaczonymi miernikami,

3. podjęcia działań korygujących, jeśli efektywność nie odpowiada miernikom.¹²

¹ Safin K. Zarządzanie małą firmą Wydawnictwo AE Wrocław 2002, s.22

² Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.25

³ Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.25

⁴ Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.28

⁵ Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.36

⁶ Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.368

⁸ Ustawa z dnia ...........................................................

⁷ Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.178

⁹ Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.178

¹⁰ Gryffin Ricky W. Podstawy zarządzania organizacjami, PWN,1998, s. 35

¹¹ Piasecki B. Ekonomika i zarządzanie małą firmą ,PWN, 2001,s.1194

¹³ red.naukowa Koźmiński K.A., Piotrowski W. Zarządzanie teoria i praktyka ,Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1998,s.235

¹⁵ red.naukowa Koźmiński K.A., Piotrowski W. Zarządzanie teoria i praktyka ,Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1998,s.235

¹² Stoner A.F. J,Wankel Ch. Kierowanie ,Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997,s.34

Nakłady z otoczenia;

• zasoby ludzkie

• zasoby finansowe

• zasoby fizyczne

• zasoby informacyjne

Cele osiągnięte;

*sprawnie

*skutecznie

Planowanie i podejmowanie decyzji

Przewodzenie (kierowanie ludźmi)

Koordynowanie

Organizowanie

---