• Dlaczego nie zostaliśmy do końca? — zapyta­
  łem, gdy znaleźliśmy się już poza zasięgiem głosu nie­
  szczęsnej Zjawy.

• Ta rozmowa może potrwać jeszcze długo —-
  odparł Nauczyciel — a ty usłyszałeś już dość, żeby
  wiedzieć, na czym polega wybór tej kobiety.

• Czy jest jeszcze nadzieja?

• Tak, jest pewna szansa. To, co ona nazywa
  swoją miłością macierzyńską, zmieniło się co prawda
  w zakrzepłe, raniące i bezlitosne uczucie, ale wciąż
  jeszcze można odkryć w nim maleńką iskierkę, która
  nie jest tylko jej własnym ja. Z tej iskierki można wy­
  krzesać prawdziwy ogień.

• A więc niektóre ludzkie uczucia są lepsze od in­
  nych, to znaczy, są lepszym punktem wyjścia, jeżeli
  chodzi o prawdziwą miłość?

• Są lepsze i gorsze jednocześnie. Z jednej stro­
  ny szlachetne uczucia szybciej doprowadzą do wiecz­
  nej miłości niż zwykły popęd. Ale z drugiej strony ła­
  twiej poprzestać na szlachetnych uczuciach i pomylić
  je z czymś boskim. Mosiądz o wiele lepiej imituje zło­
  to niż glina. A jeśli na koniec nie nastąpi przemiana,
  szlachetne uczucia mogą spowodować spustoszenie

0 wiele gorsze od tego, które przynoszą tak zwane ni­
skie namiętności. Potężny anioł upadając, zmienia się
w naprawdę groźnego demona.

— Nie wiem, czy odważę się powiedzieć o tym lu­
dziom. Uznaliby z pewnością, że to, co mówię, jest
nieludzkie, że uważam deprawację za coś dobrego

1 atakuję najważniejsze i najświętsze wartości. Nazwa­
liby mnie...

• Nie zaszkodziłoby ci, gdyby rzeczywiście tak
  powiedzieli — odparł mój rozmówca, jak mi się wy­
  dawało, z błyskiem rozbawienia w oku.

• Ale kto ośmieliłby się... kto miałby czelność iść

do opuszczonej, pogrążonej w żałobie matki, jeżeli sarn nie został opuszczony przez nikogo?...

• Nie, Synu, to dla ciebie zbyt trudne zadanie, zo­
  staw je lepszym od siebie. Kiedy i twoje serce zosta­
  nie złamane, wtedy możesz myśleć o pouczaniu in­
  nych. Ktoś jednak rnusi powiedzieć to, co od tak
  wielu lat pozostaje przemilczane: że miłość, jak ją ro­
  zumieją śmiertelni, nie wystarczy. Każda ludzka mi­
  łość powstanie, aby żyć na nowo w tym kraju, ale
  nic nie może powstać, jeżeli wcześniej nie zostało po­
  grzebane. »

• Trudno to przyjąć.

• Ale okrucieństwem byłoby o tym nie mówić. Ci,
  co wiedzą, nie mają odwagi powiedzieć o tym otwar­
  cie. Dlatego smutek, który kiedyś oczyszczał, teraz za­
  truwa życie.

• A więc Keats nie miał racji, mówiąc, że ludzkie
  uczucia są święte?

• Nie jestem pewien, czy Keats zdawał sobie spra­
  wę z prawdziwego znaczenia swoich słów. Ale my
  musimy postawić sprawę jasno. Tylko jeden jest do­
  bry: Bóg. Wszystko inne jest dobre, gdy zwraca się ku
  Niemu, a złe, gdy się od Niego odwraca. To, co zaj­
  muje wyższe miejsce w naturalnym porządku świata,
  w momencie buntu stanie się bardziej demoniczne.
  To nie złe myszy albo złe pluskwy, ale źli archanioło-
  wie zmieniają się w demony. Kult pożądania jest bez
  wątpienia niższej natury niż kult miłości macierzyń­
  skiej, patriotyzmu czy sztuki, pożądanie jednak znacz­
  nie rzadziej staje się przedmiotem kultu. Ale, popatrz!

Zobaczyłem zbliżającego się do nas Upiora niosą­cego coś na ramieniu. Był bezcielesny jak wszystkie widma, jednak różnił się od innych tak, jak jeden dym różni się od drugiego. Widziałem już Upiory białawe i przezroczyste, ten jednak był czarny i gęsty jak smo-

89

---