Podobnie, jak dzieci uczą się od mamy i taty, w wilczym stadzie rodzice i starsi członkowie grupy uczą szczenię, jak za pomocą precyzyjnych sygnałów komunikacyjnych unikać niebezpiecznych sytuacji.

Umiejętności dopasowania wyrazu pyska i postawy do sytuacji oraz strategie unikania konfiktów, młode nabywa między 3 a 14 tygodniem życia.

W skutek udomowienia zdolność do komunikowania się psów jest mniej rozwinięta niż wśród ich dzikich przodków - wilków.

Wiele psów z uwagi na standardy rasowe nie posiada już pełnego zakresu wilczej mimiki.

Są to...

1. Rasy długouche:

• Jamnik

• Basset

2. Rasy z fałdami skóry na pysku:

• Dog de bordeaux

• Mastiff Shar Pei

3. Psy o czarnej sierści:

• Sznaucer olbrzymi

4. Rasy z długim włosiem porastającyn pysk:

• Bobtail Bearded Collie

5. Rasy o krótkiej kufie:

• Bokser

• Pekińczyk

• Mops

Ponieważ dysponując tylko niewielką gamą min wyrażających nastroje - zmiana informacji jest, więc ograniczona.

Najlepiej udaje się to rasom w typie wilka:

• Husky

• Owczarek niemiecki

Dla porównania ...
Wilki posiadają 60 możliwych wyrazów pyska.

Oceniamy aktualny nastrój, czy stan umysłu naszych pupuli bazując głównie na 4 częściach ciała :

• ogon,

• oczy,

• uszy,

• pysk (mimika).

OGON

OGON PORUSZA SIĘ SWOBODNIE, SZEROKIMI ŁUKAMI, LEKKO UNIESIONY DO GÓRY (klasyczne machanie).

To znak radości, gdy pies wita gościa lub aktywności (pies w ruchu)

albo obu tych rzeczy naraz.

OGON NOSZONY SWOBODNIE, NIEUNIESIONY ANI NIEOPUSZCZONY, PORUSZA SIĘ LUŹNO

Ogon całkiem neutralny. Pies nie robi nic szczególnego, ale obserwuje, co się dzieje wokół niego.

OGON UNIESIONY STOSUNKOWO WYSOKO, PORUSZA SIĘ Z BOKU NA BOK KRÓTKIMI ŁUKAMI, TROSZKĘ SZTYWNO

To nie jest radosne machanie. Należy go odczytać jako ostrzeżenie, gdy pies pilnuje czegoś cennego albo przyjmuje postawę obronną.

OGON SCHOWANY MIĘDZY TYLNE NOGI

Tak się zachowuje pies, który nie czuje się dobrze w zaistniałej sytuacji lub się czegoś bardzo boi. Można to doskonale zaobsenwować u zwierzęcia, które zamierzasz wykąpać lub gdy prowadzisz je do weterynarza.

NIERUCHOMY OGON TRZYMANY WYSOKO

Pies może przyjąć taką postawę zanim zacznie coś robić.

Można ją zaobserwować na przykład, gdy pupil przygląda się zabawie innych psów i zastanawia się, czy się do niej przyłączyć.

Jeśli grożący pies porusza jednocześnie ogonem, oznacza to, że w agresję wkrada się lęk.

Pozostałe sygnały dawane ogonem :

Zjeżenie włosów na ogonie → „Wyzywam cię!”
Zjeżenie włosów tylko na końcówce ogona → „Och jestem trochę zestresowany!”
Lekkie wymachy ogonem → „Ja tu jestem, lubisz mnie chociaż trochę?”
Zamaszyste wymachy ogonem, ale bez ruchu ciała → ”Lubię cię! To, co będziemy kompanami?”
Powolne wymachy ogonem umiarkowanie opuszczonym → „Nie za bardzo rozumiem o co chodzi...”

Szerokie wymachy ogonem połączone z kołysaniem biodrami → „Jesteś przywódcą mojego stada i pójdę za tobą wszędzie!”

Stanley Coren podaje jeszcze kilka ogólnych zasad, gdy chodzi o sygnały wysyłane ogonem :

1. Im wyżej ogon, tym bardziej dominacyjny sygnał, im niżej, ty bardziej uległy.

2. Częstotliwość wymachów wskazuje na stopień podniecenia lub zaniepokojenia.

3. Drżący ogon powinien być uważany za oznak grających emocji i ekscytacji.

4. Sygnały ogona należy rozpatrywać i interpretować tylko w kontekście rasy i zwykłej codziennej pozycji, w jakiej pies go trzyma.

Na przykład : Charty zawsze mają ogon opuszczony i nie jest to sygnał zalęknienia,

a beagle zawsze mają ogon zadarty i nie musi to być oznaka agresji czy gotowości do ataku.

OCZY

ROZLUŹNIONE MIĘŚNIE TWORZĄ MALEŃKIE ZMARSZCZKI WOKÓŁ OKA

Oko nie jest szeroko otwarte, ale nieco zaokrąglone.

Taki wyraz oczu na ogół oznacza przyjazne nastawienie.

Takiego oka można oczekiwać, gdy pies ogonem wykonuje szerokie, zamiatające ruchy.

OCZY ZMRUŻONE, SKONCENTROWANE,

TWARDY WZROK

To oznaki psa zestresowanego, w którym narasta agresja

albo strach.

Jeśli chcesz ustalić, z którym z tych uczuć masz do czynienia, zwróć uwagę na wyraz warg.

OCZY SZEROKO OTWARTE, LEKKO SIE PORUSZAJĄ, BIAŁKA SĄ WIDOCZNE

Białka oczu psa, na ogół są widoczne, gdy zwierzę jest bardzo podekscytowane.

Można je u psa, który fantastycznie się bawi, jak i w trakcie sprzeczki z innym psem.

Przyjrzyjmy się mięśniom wokół oczu, by zrozumieć, co oznacza ich wyraz.

W psiej mowie patrzenie prosto w oczy znaczy tyle, co wyzwanie do walki, albo jest sygnałem dominacyjnym. Z patrzenia prosto w oczy najczęściej wynika konfrontacja z innym psem, bo w psim języku odwrócenie oczu oznacza tyle co: „Ja nie chcę mieć kłopotów, akceptuję to, że ty jesteś szefem!”.

Kilka ogólnych zasad dla sygnałów oczami wg Stanley'a Corena : 

1. Im większa źrenica, tym bardziej poruszony i rozemocjonowany pies.

2. Im większe i bardziej okrągłe w kształcie oko, tym bardziej dominacyjny i grożący sygnał.

3. Im mniejsze wydaje się oko (bliższe całkowitemu zamknięciu), tym bardziej uspokajający i uległy sygnał.

4. Ruchy w rejonie odpowiadającym położeniu ludzkich brwi mają podobne znaczenie, jak sygnały wysyłane za ich pomocą przez ludzi.

USZY

USZY POSTAWIONE PIONOWO, SKIEROWANE DO PRZODU

(W PRZYPADKU USZU TRÓJKĄTNYCH)

Taką pozycję najtrafnej można określić jako gotowość do działania.

Pies jest czujny i gotów zareagować.

USZY ŚCIĄGNIĘTE NIECO DO TYŁU I POŁOŻONE PŁASKO PRZY GŁOWIE

Oznaka, że pies jest podenerwowany lub się boi.

Pies jest napięty, zaniepokojony.

USZY SKIEROWANE ZDECYDOWANIE DO PRZODU, POSTAWIONE PIONOWO

Taka pozycja uszu wskazuje na silne pobudzenie.

To wyraźny znak pewności siebie, bywa to także postawa obronna mówiąca, źe pies może stać się agresywny.

Jeśli uszy są lekko spłaszczone i ułożone nieco na boki (nie do tyłu), jest jeszcze bardziej prawdopodobne, źe czuje się zagrożony.

USZY MOCNO ŚCIĄGNIĘTE DO TYŁU,

„PRZYKLEJONE” DO GŁOWY

Na ogół to znak, że zwierzę czuje się zagrożone i się boi.

Jeśli czubki uszu kierują się w dół, oznacza to, że jest przerażony.

Takie ułożenie można zobaczyć u psów, które starają się wycofać z jakiejś sytuacji, a nie zrobić coś, by ją rozwiązać.

Pies nie wie, jak się zachować w nowej sytuacji, gdy wysyła nam sygnał falujących lekko do przodu, do tyłu i ku dołowi uszu. 

Podobnie niepewność psy potrafią okazać przez sygnały wysyłane uszami.

W tym wypadku

odchylone do tyłu uszy nie przylegają mocno do czaszki ale lekko odstają na boki i najczęściej takiej postawie towarzyszy jakieś napięcie albo niepokój.

PYSK

NAPIĘTE KĄCIKI WARG

Sciągnięte kąciki oznaczają, że pies przyjmuje pozycję obronną

lub czegoś się boi.

PYSK OTWARTY, JĘZYK ODROBINĘ WYSTAJE,

CHRAPY NIENAPIĘTE

Tak wygląda zadowolony, całkowicie zrelaksowany pies.

Kiedy nie jesteś pewny czy pies się bawi czy siłuje, patrzymy na

pysk - otwarty i bez napięcia - to tylko zabawa.

PYSK NIEZNACZNIE OTWARTY, WARGI LEKKO WYDĘTE, CAŁY PYSK NIERUCHOMY

To mina „refleksyjna”.

Pies się zastanawia, co się wokół niego dzieje i czy powinien zareagować.

Koncentruje się na czymś.

PYSK ZAMKNIĘTY, ZMARSZCZKI WOKÓŁ WARG

To jest groźna mina.

Pies może nie wydawać z siebie żadnego dźwięku, ale cię ostrzega.

Jeśli tej minie towarzyszy nieruchomy, sztywny ogon

- lepiej się nie zbliżaj!

PYSK ZAMKNIĘTY, ROZLUŹNIONY,

BEZ ZMARSZCZEK WOKÓŁ WARG

Na ogół taki wyraz oznacza koncentrację uwagi, kiedy pies jest

nutralnie nastawiony do świata.

PYSK OTWARTY, KĄCIKI WARG ŚCIĄGNIĘTE DO TYŁU, CHRAPY ZMARSZCZONE

To wyraz poważnego zaniepokojenia lub strachu.

Takie zachowanie należy potraktować z ostrożnością jako że pies, który się boi, może ugryźć.

Kiedy poza zębami pies pokazuje już przednie dziąsła i mocno marszczy nos to możemy być pewni, że jest to wysoki poziom aktywnej agresji i najprawdopodobniej dojdzie do ataku. 

Chcąc zrozumieć wyraz psiego pyska, przyjrzyj się nie tylko kącikom warg, ale także chrapom.

Interpetując każdą z nim psa, najlepiej przyjrzeć się osobno wargom, oczom i uszom, a dopiero wtedy ogólnemy wyrazowi.

POSTAWA CIAŁA

Przybliżona reguła mówi, że pewny siebie pies "rośnie" : uszy, fafle i ogon są skierowane do przodu albo ku górze.

Osobnik zelękniony stara się "zmniejszyć" : uszy kładzie płasko, wargi są odciągnięte do tyłu, ogon podwinięty pod siebie.

Kilka ogólnych zasad wg. Stanley'a Corena :
1. Wszelkie wysiłki wydania się większym i wyższym są sygnałami dominacyjnymi.
2. Wszelkie wysiłki wydania się mniejszym są sygnałem uległości albo uspokajającym.
3. Wskazywanie pyskiem, ciałem czy wzrokiem bezpośrednio na innego psa jest sygnałem dominacyjnym.
4. Odwracanie ciała, głowy i wzroku to sygnał uległości albo uspokojenia. 

Grzbiet.

Stres wywoła jego - lekkie zaokrąglenie.

Zwierzę przestraszone czy mocno zaniepokojone wygnie - kręgosłup do góry.

Bardzo prosta linia grzbietu - całkowicie nieruchomego, sprawia, że wygląda jak zamrożone. Wiadomo, że zastanawia się, jakie podjąć działania.

POSTAWY PSA

Należy pamiętać, że abu odczytywać mogę ciała psa, należy łączyć poszczególne syganły w całość.

Neutralnam odprężona / rozluźniony

głowa : uniesiona wysoko

pysk : lekko uchylony, jezyk widoczny

uszy : stojące, skierowane do przodu

ogon : luźno opuszczony

ciężar ciała : równo rozlożony na czterech łapach

Ten pies jest spokojny i pewny siebie.

zaniepokojony / czujny / skupiony

głowa : podniesiona

pysk : zamknięty, spięty, ale nos gładki, wargi uniesione

oczy : szeroko otwarte, patrzące w skupieniu

uszy : nastroszone do przodu (mogą drżeć jakby łowiły dźwięki)

ogon : uniesiony ku górze, sztywny

ciężar ciała : na przednich łapach (sztywne łapy)

Jest gotowy do działania.

przestraszony

głowa : cofa głowę w kierunku barków

pysk : kąciki warg ściągnięte ku tyłowi, gładki nos

oczy : półprzymknięte, spojrzenie ucieka

uszy : położone do tyłu

ogon : ogon schowany między tylne łapy

grzbiet : zaokrąglony

ciężar ciała : uginanie łap, ciało obniżone

Pies używa tej pozycji w celu uniknięcia czegoś nieprzyjemnego ze strony psa lub człowieka.

spanikowany / biernie uległy pies

głowa : odwrócona, aby uniknąć kontaktu wzrokowego

pysk : kąciki warg odciągnięte do tyłu

oczy : półprzymknięte, wzrok odwrócony

uszy : skierowane do tyłu

ogon : podkulony (możliwe krople moczu)

ciężar ciała : leży na grzbiecie, odsłania brzuch

Pies podkreśla swój niski status społeczny i płaszczy się przed stojącym wyżej w hierarchii, aby go uspokoić i uniknąć konfrontacji. 

Najczęściej postępują tak szczeniaki.

zaprasza do zabawy / swawola

pysk : otwarty, rozluźniony, język na wierzchu

oczy : źrenice rozszerzone, przyjazny wzrok

uszy : podniesione do góry

ogon : uniesiony, swobodnie merda

ciężar ciała : oparty na przednich łapach, które są wyciągnięte

Ten pies odczuwa radość, ekscytację i chce zaprosić drugiego psa lub człowieka do zabawy lub w przyjacielski sposób.

Mogą towarzyszyć jej szczekanie pełne ekscytacji, pozorne ataki i ucieczki.

groźba obronna

głowa : opuszczona

pysk : zmarszczona skóra na nosie, kąciki warg sciągnięte do tyłu, możeb obnażać zęby

oczy : zwężone źrenice

uszy : odciągnięte do tyłu

ogon : podkulony - pies stara się zmniejszyć sylwetkę

grzbiet : sierść najeżona wzdłóż całego grzbietu (w jakim stopniu, zależy od psa)

ciężar ciała : na tylnich łapach, pozycja przykucnięta, cało obniżone

Te pies jest przestraszony i odczuwa złość, daje bardzo wyraźne sygnały ostrzegawcze,

aby się nie zbliżano.

Jeśli takie sygnały będą zignorowane, pies może zaatakowa dla samoobrony.

agresja atak

pysk : otwarty w kształcie litery C, kąciki warg wysunięte ku przodowi,

nos mocno zmarszczony, obnażone zęby (warczy)

oczy : przeszywające spojrzenie

uszy : skierowane ku przodowi (mogą być lekko obrócone na boki)

ogon : uniesiony do góry, sztywny i najeżony

grzbiet : sierść najeżona tylko na karku

ciężar ciała : na przedzie, gotowy do ataku, wyprężone łapy

Pies jest pewny siebie i tego co robi. Podchodzi energicznie i chce przegonić intruza.

Jest gotowy do ataku.

KOMUNIKACJA Z INNYM PSEM

w kontakcie z innymi psami

Badania nad wysokością tonu i poziomem szczekania wskazują, że szczeknięcia mogą być używane do przekazywania różnych informacji, od podstawowego stwierdzeń; „Jestem tu”, po zaproszenie: „Chcesz się bawić?”.

SYGNAŁY POJEDNAWCZE

Są to zachowania demonstujące uległość, ale po części również zachowania defensywne, np. :

-powitanie zwierzęcia wyższego rangą.

Norwerski behawiorysta Turid Rugaas, opracował teorię, że psy wysyłają do siebie nawzajem sygnały uspokajające, by zapewnić sobie spokojne spotkania i dobre rekacje oraz zapobiec ewentualnym konfliktom.

Sygnałami pojednawczymi są :

• drapanie się - odwracanie uwagi drugiego psa, zachowanie zastępcze,

• kładzenie się - poddaję się, zmniejszanie sylwetki, a nawet położenie się i na grzbiecie,

• lizanie pyska (nosa) - podczas powitania psy liżą po pysku zwierzę stojące wyżej w hierarchii,

- dlatego też witając się z ludźmi skaczą na nich albo w zastępstwie twarzy liżą ręce,

Pies może też lizać powietrze i jest to skrajnym podkreśleniem swojej uległości. 

• oddawanie moczu,

• odwracanie wzroku - pies demonstracyjnie odwraca głowę lub całą przednią część ciała w bok .

Również ludzie mogą posłużyć się tym komunikatem postępowaniu z psem.

Na przykład : wtedy, gdy znienacka natykamy się na obcego psa lub pies wita się znami skacząc.

• opuszczanie głowy w dół - socjalne podporządkowanie się, służy również jako gest żebrania o jedzenie,

• węszenie - manewr odwracający uwagę, pies węsząc trzyma nos przy ziemi, ale ukradkiem kieruje wzrok do oponenta,

• mruganie - ma ono na celu uspokoić przeciwnika i wyciszyć samego mrugającego,

• ziewanie - ma działanie uspokajające, jest oznaką stresu i zaniepokojenia,

• obniżenie przedniej części ciała,

• podnoszenie łap,

• schodzenie z drogi,

• obchodzenie przeciwnika łukiem,

Pewnie nie raz zauważyć możesz, że przywołany przez ciebie pies nie biegnie prosto na ciebie, ale podchodzi łukiem i spogląda wyraźnie w bok.

Dla nie mającego pojęcia o sygnałach uspokajających w psiej mowie właściciela,

takie zachowanie psa może być powodem frustracji a czasami i wymierzenia kary psu -co niestety owocować może zaburzeniami psychicznymi czy agresją o podłożu lękowym czworonoga!

Rozwiązywanie konfliktów.

Zależnie od tego, jak doświadczony jest pies i jak ocenia aktualną sytuację, może wybrać jedną z czterech podstawowych możliwości :

• może znieruchomieć,

• może uciec,

• może błaznować (zachęcając przeciwnika do zabawy, bądź zacząć kopać dziury itp.),

• może także, jeśli zajdzie taka konieczność - walczyć.
  

Poniżej: Agresja czy ostrzeżenie? Ten pies pokazuje mnóstwo zębów, ale mięśnie wokół oczu i kąciki warg ma rozluźnione.

Hierarchia i zasoby.

Jeśli psy nie mają stałego miejsca w hierarchii rodzinnej i nie wiedzą, kt dysponuje ważnymi przywilejami, próbują ciągle od nowa bronić swoich zasobów przed innymi domownikami i mogą też ugryźć.

Bojaźliwe osobniki są szczególnie niebezpieczne, a ich reakcje zwykle następują błyskawicznie, ponieważ szybko mogą się poczuć zagrożone.

Kontakt wzrokowy.

Kontakt wzrokowy z własnym psem jest bardzo ważny, ponieważ ułatwia on natychmiastowe porozumienie, ale i wzmacnia więzi. Może z jednej strony stanowić dla psa wsparcie moralne, z drugiej pozwolić nam - jako wyższemu rangą członkowi grupy - na dominację nad psem i tym samym nadanie własnym poleceniom potrzebnego nacisku.

Nie należy spoglądać prosto w oczy obcym psom. Psy często postrzegają bezpośredni kontakt wzrokowy jako zagrożenie i wyzwanie do walki, dlatego nieznajome psy powinno się początkowo obserwować jedynie kątem oka.

Szczenięta machają ogonem po raz pierwszy około 30 dnia życia - podczas ssania sutków.

Komunikacja zapachowa.

Psy przekazują sobie ważne informacje poprzez zapach - głównie za pośrednictwem :

• moczu,

• kału,

• gruczołów okołoodbytowych,

• śliny,

• wydzieliny z uszu,

• wydzieliny z pochwy.

Do tych informacji mogą mieć bezpośredni dostęp, odwołując okolicy narządów płciowych i głowy drugiego zwierzęcia, bądź też „zasięgnąć” ich bezpośrednio, dzięki śladom na latarniach i w zaroślach.

W ten sposób mogą dowiedzieć się wszystkich ważnych rzeczy :

• 
  wiek,

• płeć,

• status społeczny,

• stan zdrowia,

• a nawet aktualny nastrój „autora”.

Osoba o przyjemnym charakterze wg psa :

• kuca - zmniejszając swoją sylwetkę,

• nie pokazuje zębów,

• i dyskretnie odwraca wzrok.

Tak zachowującego się człowieka, pies odbiera, jako miłą, pokojowo nastawioną osobę.

Literatura :

Coren, S. (2007). Jak rozmawiać z psem. Łódź: Wydawnictwo Galaktyka

Jung, H., Doring, D., Falbesaner, U., (2007). Mój pies nie gryzie! Warszawa: Wydawnictwo Delta

Collins, S. (2012). Jak dbać o psa? Poradnik. Warszawa: Wydawnictwo Ballona

Green, S. (2008). Jak zrozumieć psa. Warszawa: Wydawnictwo RM

---