Procesy grupowe - PROGRAM ZAJĘĆ I LISTA LEKTUR

Rok akademicki 2009/2010 Semestr letni

1	Wprowadzenie - informacje o kursie, omówienie programu, rozdanie referatów
2	Grupa w ujęciu psychologicznym R. Brown, „Procesy grupowe” rozdz. 3: Elementarne procesy grupowe - referat: j.w. rozdz. 7 (pół): Myślenie w grupach: 232-255
3	Komunikowanie się w małych grupach C. Oyster, „Grupy” rozdz. 4: Komunikacja w grupach - referat: P. Hartley „Komunikacja w grupie” rozdz. 8: Grupowe rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji
4	Grupa w ujęciu socjologicznym T. Newcomb, R. Turner, P. Converse „Psychologia społeczna” rozdz. 11 (Stosunki ról) - Referat: Antonides G. Fred van Raaij, rozdział 14: Grupy odniesienia (w:) „Zachowania konsumenta. Podręcznik akademicki”
5	Grupa w ujęciu ekonomicznym R. Axelrod, „Problem kooperacji” w: Państwo i Rynek nr 1/2003 - Referat: Ph. Ball, rozdział 14: Kolonizacja kultury (w): „Masa krytyczna”
6	Zespół - grupa w organizacji S. Robbins „Zasady zachowania w organizacji” rozdz. 8: Charakterystyka zespołów roboczych; rozdz. 10: Przywództwo i budowanie zaufania - Referat: J. Katzenbach, D. Smith rozdz. 2: Historia pewnego wyjątkowego zespołu (w:) „Siła zespołów”
7	Tworzenie zespołów J. Katzenbach, D. Smith, rozdz. 5: Krzywa wyników zespołu; rozdz. 6: Przesuwanie się w górę krzywej wyników zespołu - Referat: j.w. rozdz. 4: Zespoły osiągające ponadprzeciętne wyniki
8	Grupa szkoleniowa S. Witkowski rozdz. 3-4: Przygotowanie szkolenia, Trener w akcji (w:) „Podręcznik trenera” - Referat: j.w. rozdz. 6: Trudne sytuacje w pracy trenera
9	Rodzina Marody, M., Giza-Poleszczuk, A., rozdz. 6.3. Rodzinne konstelacje: społeczeństwa bez historii (w:) Marody, M., Giza-Poleszczuk, A., „Przemiany więzi społecznych”, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2004 - Referat: fragment M. Sikorska "Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko, o nowym układzie sił w polskich rodzinach", Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, 2009
10	Wspólnoty D.B. Clarck, Pojęcie wspólnoty (w:) „Zjawisko wspólnoty. Wybór tekstów”, red. B. Mikołajewska - Referat: B. Lewenstein, „Wspólnoty Oazowe: utopia czy przystosowanie”
11	Subkultura D. Muggleton, Wewnątrz subkultury, rozdz. 4 (Różnicująca indywidualność a przynależność do subkultury) - Referat: film dokumentalny
12	Grupy w Internecie Y. Benkler, „Bogactwo sieci”, rozdz. 10: Więzi społeczne - wspólne działanie w sieci - Referat: J. Slevin, Internet i formy związków ludzkich (w:) „Socjologia codzienności”, red. P. Sztompka, M. Boguni-Norowska
13	Naród jako wspólnota wyobrażeń B. Anderson „Wspólnoty wyobrażone”, rozdz. 2: Korzenie kulturowe; rozdz. 3: Źródła świadomości narodowej - Referat: T. Edensor rozdz. 1: Kultura popularna, życie codzienne i matryca tożsamości narodowej (w:) „Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne”, WUJ 2004

Temat 2 - Grupa w ujęciu psychologicznym

• Struktura grupy = współzależna sieć ról (oczekiwania wobec zajmowanej pozycji) i statusu w hierarchii.

• ROLA = ZBIÓR OCZEKIWAŃ = TOŻSAMOŚĆ! Wyraża to nas samych, identyfikowanie się, tworzenie tożsamości. Podziały np. w ramach rodziny (struktury): matriarchat, patriarchat; współcześnie role są istotnie określone.

Mechanizmy kontroli:

1) elementy przymusu

2) interes własny

W jaki sposób tworzy się tożsamość?

Kategoryzacja:

1) uwypuklanie (zauważalne różnice między kategoriami) tworzenie tożsamości

2) asymilacja (zacieramy różnice wewnątrz kategorii) (studenta - stud. UW - stud. IS)

Identyfikowanie się z grupą, która jest nam „dana” (np. idziemy do pracy, organizacji), utożsamiamy się (niezbędna tożsamość).

• Hierarchia ról nie nakłada się na hierarchię statusów

• Prestiż tworzy hierarchię - porównywanie się (każdy stara się być trochę lepszy - wewnętrzna konkurencja), dzięki temu jesteśmy wyżej w hierarchii prestiżu!!

• Perspektywa poznawcza: schematy poznawcze (stereotypy, heurystyki), sposób przetwarzania informacji, algorytm umysłu

• Grupa w ujęciu socjologicznym nie istnieje w procesach grupowych. Analizowanie obecności innych, którzy mogą mieć wpływ na posługiwanie się innym schematem.

R. Brown - „Procesy grupowe”, rozdział 3: „Elementarne procesy grupowe”

• Struktura grupy(Sherif i Sherif)- współzależna sieć ról i statusu w hierarchii.

• Pojęcia roli i statusu odnoszą się do pewnych przewidywanych wzorców zachowania kojarzonych z pozycja zajmowana przez jednostki. (przypominają rolę i scenariusz sztuki). Role w grupie mogą być równie wartościowe a statusy nie.

ZRÓŻNICOWANIE RÓL

• Powszechny atrybut życia zbiorowego. (Ludzie zawsze w grupach przypisują sobie konkretne role przykład chłopcy na obozie letnim, w grupach przyjaciół nie widać od razu kto jaka role pełni).

• Funkcje ról:

1. Ułatwia podział pracy i osiągniecie celu. Zróżnicowanie ról może niekiedy powodować konflikt międzygrupowy, jak nie ma jakiegoś nadrzędnego celu.

2. Pomagają zaprowadzić porządek w życiu grupy

3. Rola stanowi cześć naszego samookreślenia w grupie

• Doświadczenie Slatera- sesje rozwiązywania problemów z udziałem 20 grup.

Osoba najbardziej wpływowa nie zawsze była najbardziej lubiana

Dwie podstawowe role w grupach rozwiązujących problemy:

Specjaliści zadaniowi (od pomysłów, funkcja instrumentalna)

Specjaliści społeczno-emocjonalnych (osoby lubiane przez wszystkich, funkcja ekspresyjna)

• Rodzina - wachlarz formalnie przypisywanych pozycji. Zadaniowa mężczyźni, społeczno emocjonalna kobiety (Parsons Bales teoria rodziny) czasem tak nie jest i zarówno ojciec i matka pełnią obie funkcje. Czasem zbyt sztywny wzorzec zróżnicowania ról jest mankamentem.

ZRÓŻNICOWANIE STATUSU

• Z układem ról w grupie łączy się istnienie hierarchii statusów

• Wysoki status pociąga za sobą skłonność do przedstawiania pomysłów i inicjowania czynności podejmowanych przez resztę grupy

• Status implikuje prestiż zbiorowy-pozytywna ocena czy wysoka pozycja w grupie. Zmiana hierarchii jak odchodzą starzy członkowie i przychodzą nowi, zmiana kontekstu grupowego.

• Status zależy od kompetencji w danych dziedzinach.

• Teoria stanów oczekiwanych-mamy lub szybko wykształcamy oczekiwania wobec innych członków grupy. Osoby o wyższym statusie podsuwają a inni zaakceptują więcej ich pomysłów. Wyjściowe różnice statusu są wzmacniane i pogłębiane. Często zależą od grupy etnicznej czy płci

SAMOOCENA NA PODSTAWIE PORÓWNAŃ SPOŁECZNYCH

• TEORIA PROCESÓW PORÓWNAŃ SPOŁECZNYCH (Festinger)- istnieje ogólnoludzki popęd do oceny własnych opinii i zdolności. Bez trafnego oszacowania naszych zdolności życie byłoby trudne. informacje o naszych zdolnościach , sami jakoś mierzymy , bierzemy od innych i porównujemy z innymi, najczęściej osobami które są do nas podobne. Porównania atrybutów pokrewnych z dana zdolnością. Pozycja statusu dział jak taki atrybut pokrewny.

• Jednokierunkowe parcie w górę (Festinger)- wysoko wartościowane coraz lepsze wykonanie. Powoduje: niestabilność w grupie, członkowie walczą o pozycje; ludzie porównują się raczej w górę, bo chcemy być coraz lepsi; do porównań wybieramy tych co są tylko trochę lepsi.(daje nam nadzieję) Czasem porównujemy się tez w dół- jednak są od nas gorsi ochrona zagrożonej samooceny, sytuacja awersyjne.

• PORÓWNANIE SPOŁECZNE A POZIOM WYKONANIA- w grupach wykonujemy coś lepiej niż jak jesteśmy sami(porównujemy się)

• OCENA TEORII PORÓWNAŃ- dodanie porównań czasowych.(porównanie z wcześniejszym wykonaniem).ważniejsze u dzieci i starców. Pozaspołeczne środki samooceny; Porównania tez z innymi grupami; przemyślany charakter porównań

• w wypadku nieistnienia obiektywnych kryteriów potrzeba samooceny zaspokajana jest tylko przez proces porównań społecznych - wprowadzenie przez Alberta również porównań czasowych (siebie w określonych okresach), szczególnie gdy porównania społeczne wypadają niekorzystnie dla podmiotu

PRZYWÓDZTWO - typ osobowości czy wybór sytuacji??

• Osoby o wysokim statusie dysponują środkami wpływania na innych ludzi, mniej podlegają wpływowi

• Teoria „wielkiego przywódcy” jako przywódcy nie zawsze się sprawdza. Nie zawsze maja takie same cechy.

• Przywódca (wg. Balesa)- osoba najlepiej przygotowana do pomocy grupie w realizacji celów.

• ZACHOWANIE PRZYWÓDCÓW- (Lippit, White) lider ma tworzyć klimat społeczny.

• Najlepszy gdzie przywódca demokratyczny (1), nieobecność przywódcy nie ma zasadniczego wpływu na prace grupy, troska o członków grupy;

• jak autokratyczny (2) to większa agresja w grupie i orientacja bardziej egocentryczna, ale praca najlepsza (kiedy przywódca jest obecny), troska o zadanie;

• Leseferystycznie (3)- przywódcy lubiani, ale kiepskie wyniki grupy, grupa lepiej pracuje jak nie ma przywódcy

• Aktywne przywództwo łączy elementy zadaniowe i społeczno emocjonalne.

• Bass

• przywództwo transformacyjne(1)-lider dostarcza grupie wizji lub inspiracji, co motywuje grupę do przekraczania celów, sprawdza się głównie w czasie kryzysu i szybko zmieniającej się sytuacji;

• transakcyjny -przywódca interweniuje tylko wtedy kiedy pojawiają się problemy.

• Inna koncepcja-przywódca powinien być charyzmatyczny

• INTERAKCJA STYLU PRZYWÓDCY I SYTUACJI- czy sytuacja jest korzystna dla lidera. (LPC- skala najmniej preferowanego współpracownika, jak wysoki wynik to dla przywódcy ważniejsi ludzie a nie zadania)

• Fiedler elementy wyznaczające przychylność sytuacji dla przywódcy:

• 1) relacje między przywódca a członkami grupy;

• 2) struktura zadania-jak lepiej sprecyzowane zadanie tym lepiej się kieruje grupą;

• 3) zakres władzy; kombinacja tych czynników daje 8 typów kombinacji.

• Teoria Fidlera. Przywódcy o niskim stopniu LPC będą najlepsi w sytuacjach zajmujących się najbliżej krańców tej ośmiostopniowej skali, a ci z wysokim LPC będą lepsi bliżej środka kontinuum. (wykres Str. 30)

Krytyka: brak wpływu okoliczności na styl lidera; arbitralna hierarchia 3 czynników, a więc i 8 stopniowego kontinuum, nie wszystkich przywódców można podzielić na tych o niskim i wysokim LPC a są jeszcze ci po środku. Ich sposób wykonania jest niezależny od sytuacji.

• INNE TEORIE PRZYWÓDZTWA

• Sytuacyjna teoria przywództwa- przywódcy musza dostosować swój styl do tego czy członkowie grupy są gotowi podjąć zadanie (gotowość= zdolność, chęć, wiara). Jak mała gotowość to orientacja na zadanie

• Model optymalnego podejmowania decyzji (Vroom i Yetton)- określenie poziomu konsultacji i uczestnictwa powinien zachęcać przywódca, żeby uzyskać najskuteczniejsze decyzje.

5 procesów decyzyjnych:

1. podjęcie samodzielnie decyzji

2. podjęcie samodzielnie decyzji po uprzednim zapoznaniu się z pewnymi pomysłami innych

3. podjęcie samodzielnie decyzji po podzieleniu się z pracownikami

4. zbiorowe omówienie problemu i podjęcie decyzji

5. uzgodnienie decyzji zbiorowej

Proces decyzyjny określa się na podstawie odbytej ścieżki pytań

To która metoda najskuteczniejsza zależy od zadania.

7 atrybutów które są źródłem niezbędnych wskazówek:

1. ważność i ciężar gatunkowy decyzji,

2. czy lider ma dość informacji i kompetencji,

3. czy problem dobrze ustrukturalizowany,

4. czy członkowie grupy musza zaakceptować decyzje żeby można było ja wprowadzać w życie,

5. jakie są szanse że ja zaakceptują,

6. czy są cele grupowe,

7. czy różnice w opinii mogą być źródłem opinii.

PRZYWÓDZTWO JAKO PROCES

• Najpierw trzeba się podporządkować normom grupy a potem wprowadzać nowe pomysły(przywódca) teoria przywództwa Hollandera

• Sprawiedliwi liderzy bardziej akceptowani(Tyler i Lind)

SIECI KOMUNIKACYJNE

• Członkowie grupy jako ogniwa sieci komunikacji

• „Dystans”- minimalna liczba ogniw w komunikacji miedzy dwoma osobami

• „Wskaźnik centralizacji”- od skoncentrowanego wokół jednej osoby przepływu komunikatów do jego równego rozłożenia między członków grupy. Tam, gdzie bardziej scentralizowane jest lepsza komunikacja, a gdzie zdecentralizowane wyższe morale i większa satysfakcja z pracy grupowej (potem dają wyniki, że w zadaniach bardziej złożonych jednak lepsze są grupy zdecentralizowane). Większość kanałów komunikacyjnych z góry na dół a nie horyzontalnie.

R. Brown - „Myślenie o grupach” (referat)

Wyróżniamy wiele sytuacji międzygrupowych, m.in. grupy etniczne, związki zawodowe, drużyny sportowe. Uczestnicy sytuacji międzygrupowych spostrzegają siebie wzajemnie w sposób kategorialny - jako członków jednej lub większej ilości grup. Nasuwa się tutaj pytanie, dlaczego myślimy o ludziach jako o członkach grup i co się dzieje, kiedy tak myślimy?

Pośród psychologów zachodzi zgodność, że ludzkie myślenie i percepcja nie byłyby możliwe gdyby jednostki nie uprościły świata i usystematyzowały go w kategorie.

Proces kategoryzacji prowadzi do dwóch konsekwencji:

1. Zaostrzenia spostrzeganych różnic między kategoriami.

2. Zacierania różnic wewnątrz kategorii.

• Procesy te zwane akcentuacją (uwypukleniem) i asymilacją pomagają użytkownikowi lepiej różnicować między członkami tej czy innej kategorii.

Wykorzystywane są te kategorie, które w danej sytuacji mają największy sens. Podjęcie decyzji może zachodzić automatycznie, nieświadomie, bądź jest wynikiem przemyślanej decyzji. Jest to proces uniwersalny i zachodzi zarówno u dorosłych jak i u dzieci.

Społeczne konsekwencje kategoryzacji:

1. Dyskryminacja behawioralna - członkowie naszej grupy są traktowani przez nas lepiej od członków obcych grup.

2. Spostrzeganie jednolitości grup rzadko bywa symetryczne (postrzegamy naszą grupę mniej lub bardziej zróżnicowaną).

Stereotypizacja grupowa - przypisywanie pewnego zbioru cech wszystkim członkom danej kategorii lub większości członków:

1. Jest nieuchronną konsekwencją procesu kategoryzacji.

2. Tworzą oczekiwania kierujące naszymi ocenami innych ludzi i zachowania wobec nich.

3. Podczas myślenia o stereotypach faworyzuje się dane je potwierdzające. Informacje zgodne ze stereotypami są łatwiej zapamiętywane niż niezgodne z nimi. Stereotypy odzwierciedlają istniejące relacje międzygrupowe, dlatego też będą raczej wzmacniać a nie podważać relacje.

KATEGORYZACJA SPOŁECZNA:

• Kategoryzacja wg Brunera jest „nieuniknioną cechą ludzkiej egzystencji”. Dzieje się tak dlatego, że świat jest zbyt skomplikowany, aby przetrwać bez uproszczeń i porządkowania go.

• Nie mamy zdolności, aby reagować niepowtarzalnie na bodźce płynące z zewnątrz. A nawet gdybyśmy je mieli to i tak niektóre bodźce mają wiele właściwości wspólnych dla różnych obiektów. Po przypisaniu ich do jakiejś kategorii możemy poradzić sobie z nimi bardziej efektywnie.

• Ponadto bez kategorii nie byli byśmy w stanie porozumiewać się za pośrednictwem języka. Systemy lingwistyczne służą temu, abyśmy mogli odwoływać się do całej klasy obiektów bez dokonywania szczegółowych opisów (przykład z zagubieniem turysty).

Kluczowe dla procesu kategoryzacji jest odróżnienie „egzemplarzy od nie-egzemplarzy”. Podstawową konsekwencją kategoryzacji jest uwypuklenie kontrastu (Campbell 1956).

Zasadę zainicjowaną przez Campbella usystematyzował w 1959 roku Tajfel:

1. Gdy na zbiór bodźców zostanie narzucona jakaś kategoryzacja, że pewne bodźce należą do klasy A a inne do B skutkować to będzie uwypukleniem różnic między nimi.

2. Gdy zajdzie sytuacja przedstawiona w pierwszym punkcie różnice wewnątrz kategorii ulegną osłabieniu.

• Mniej formalnie: członkowie różnych grup będą spostrzegani jako bardziej różni od siebie niż są w rzeczywistości, natomiast członkowie tej samej grupy jako bardziej podobni.

Podsumowując jedną z ważnych funkcji procesu kategoryzacji jest zaostrzanie różnic między grupami i zacieranie różnić wewnątrz nich. Ułatwia to rozpoznanie członków kategorii i odróżnienie swoich od obcych i wypracowanie modelu postępowania w stosunku do obu grup. Dzięki temu nasz świat umysłowy i społeczny staję się bardziej zrozumiały i zorganizowany.

Czynniki wpływające na stosowanie kategorii:

Wybór kategorii w poszczególnych sytuacjach zależy od tego:

1. jaki jesteś (jakie są twoje nawykowe sposoby postrzegania syt. społ. ? jakie są twoje potrzeby i cele?)

2. jaka jest sytuacja w której się znalazłeś (podobieństwa i różnice między ludźmi podczas sytuacji, w której się znalazłeś).

Punkt pierwszy dotyczy dostępności kategorii, drugi dopasowania kategorii (Bruner).

Campbell wyróżnił czynniki prowadzące do spostrzegania konkretnych osób jako grup (trzy kryteria grupowości):

1. wspólny los; 2) podobieństwo; 3) bliskość

Jeżeli kategorie mają być dla nas funkcjonalne, użyteczne, muszą występować prawdziwe różnice psychologiczne fizyczne i kulturowe między ludźmi, których zaliczamy do tej kategorii.

Analizę dostępności i dopasowania kategorii zapewnia teoria autokategoryzacji (Oakes i Turner). Według tej teorii pojęcia nie są ani niezmienne ani niezależne.

1. To, które kategorie będą najbardziej dostępne zależy od sytuacji (zgodnie z bieżącymi celami).

2. Nie wszystkie kategorie są równoważne psychologicznie (do jednych należymy do innych nie).

Według tej teorii największe szanse na przyjęcie ma ta kategoria, która jednocześnie minimalizuje różnice między spostrzeganym podmiotem a najbardziej prototypowym członkiem grupy własnej i maksymalizuje różnice między prototypowym swoim a prototypowym przedstawicielem grupy obcej ta zasada została nazwana „współczynnikiem metakontrastu”: ułamek, gdzie w liczniku znajduje się średnia różnica międzykategorialna a mianownik, średnia różnica „Ja” - „ktoś z grupy obcej”.

Dopasowanie kategorii:

Czynniki wpływające na dopasowanie kategorii:

1. „Spostrzegana grupowość” (Campbell)- to czy postrzegamy innych jako członków tej samej grupy.

2. Wyrazistość percepcyjna pewnych osób (np. ci co stanowią mniejszość są bardziej zauważalni).

Dostępność kategorii:

Czynniki wpływające na dostępność kategorii:

1. Charakter wydarzeń bezpośrednio poprzedzających sytuację, w której dokonuje się kategoryzacji („poprzedzanie”, publiczne badania nad śledztwem w sprawie morderstwa czarnego nastolatka Stephenie Lawrence - za morderstwem stały motywy rasowe - będziemy bardziej skłonni zwracać uwagę na przejawy dyskryminacji rasowej niż gdybyśmy nie znali tej głośnej sprawy)

2. Osobiste dyspozycje podmiotu (badanie nad rasizmem, poprzedzenie słowami pozytywnymi i negatywnymi).

3. Zadanie wykonywane przez osobę dokonującą kategoryzacji (jaki cel przyświeca kategoryzacji? czy będziemy z tego rozliczani?).

Kategoryzacja społeczna u dzieci:

• Ich potrzeba upraszczania i rozumienia świata jest nie mniejsza niż analogiczna potrzeba dorosłych.

• Dzieci od bardzo wczesnego wieku rzeczywiście są wrażliwe na podziały społeczne w swoim świecie a na ich klasyfikacje, obraz kategorii wpływa konkretny kontekst, w którym się znajdują.

• Przykłady badań: Horowitz (serie zdjęć z osobami o różnym kolorze skóry i różnej płci - „Kto tu nie pasuje?”) - najczęściej stosowanymi kategoriami są pochodzenie etniczne i płeć.

• Zdolność do kategoryzacji bodźców nawet u kilkumiesięcznych niemowląt, na podstawie cech fonetycznych, kształtu i barwy.

Konsekwencje kategoryzacji społecznej:

1. Wyostrzenie różnic międzygrupowych

• Faworyzowanie swojej grupy względem grupy obcej. Horowitz i Rabbie uważają że sam podział na dwie grupy nie wystarczy, prowadzi jedynie do niewielkiego faworyzowania grupy własnej.

• Tajfel uważa jednak, że sama kategoryzacja jest warunkiem wystarczającym do wywołania dyskryminacji międzygrupowej (Przydzielenie uczniów do dwóch grup na podstawie błahej cechy - ich rzekomej preferencji dla jednego z dwóch malarzy, pod pretekstem „badań nad podejmowaniem decyzji” proszono dzieci o przyznawanie pieniędzy różnym osobom przy użyciu macierzy decyzyjnych, tożsamość nie była im znana zaś przynależność grupowa tak wyniki były jednoznaczne: dzieci mimo jakiekolwiek interakcji, przy arbitralnym podziale na grupy (paradygmat „grupy minimalnej”) faworyzowały członków tej samej grupy. Do wywołania sądów stronniczych i dyskryminacyjnego zachowania wystarczy zatem sam fakt przydzielenia do arbitralnych kategorii społecznych. Mimo dążenia do pewnej formy sprawiedliwości zawsze jesteśmy bardziej sprawiedliwi dla „swoich”.)

• Ponadto stronniczość nie występowała przy rozdawaniu kar, odbieraniu pieniędzy. (Hewstone)

• W eksperymencie polegającym na przydzielaniu negatywnych rezultatów (np. praca nad nudnym zadaniem, krótkotrwały, nieprzyjemny hałas) stwierdzono całkowity brak dyskryminacji międzygrupowej i większą strategię wyrównywania rezultatów (Mummendey).

• Rabbie zaś postawił hipotezę, że ludzie mogą się kierować egoizmem nawet jeśli nie mogą sami przyznać sobie nagrody to przyznają ją swoim na podstawie reguły wzajemności. Jednak jak wykazał Gagnon i Bourhis nawet gdy badani zostaną zapewnieni o przyznaniu im pieniędzy bez względu na ich wybory to i tak występuje dyskryminacja międzygrupowa.

2. Wyostrzenie podobieństw wewnątrzgrupowych

• Wyraźna, regularna asymetria ocen w sytuacjach międzygrupowych.

• Postrzeganie osób z naszej grupy jako bardziej zróżnicowanych, członków grupy obcej jako bardziej podobnych do siebie („oni wszyscy są do siebie podobni, a my jesteśmy zróżnicowani”)

• Wytłumaczeniem efektu jednorodności grupy obcej może być posiadanie większej liczby informacji na temat członków naszej grupy, możliwość częstszej interakcji, poznawania się, odnajdywania różnic. Grupę obcą będziemy więc postrzegać w sposób ogólny i mniej zróżnicowany.

Inna koncepcja jest taka, że własną grupę spostrzegamy jako bardziej zróżnicowaną, gdyż koncepcja tej kategorii jest dla nas ważniejsza (obejmuje Ja), jest bardziej konkretna (znamy dobrze ludzi), bardziej zmienna. => hipoteza swojskości

• Jednak dalsze badania wykazały, iż jednorodnością charakteryzują się grupy małe. W badaniach zaobserwowano większe spostrzeganie jednorodności grupy własnej pod względem problemów istotnych dla ich pracy („troska i zrozumienie”) a mniejsze pod względem kryteriów bardziej istotnych dla grupy obcej.

• Reasumując istotnym czynnikiem wpływającym na asymetrię percepcji jednorodności grup są procesy związane z tożsamością ludzi, jako członków tych a nie innych grup.

Temat 3 - Komunikowanie się w małych grupach

Tradycyjnie: możliwości jednostek działających indywidualnie z maksymalnym wysiłkiem większe niż działanie w grupach (struktury, podział pracy).

Później: grupy dają wartość dodaną, efektywność grupy jest większa niż sama efektywność jednostek (zwracamy uwagę na komunikacje, brak podziału grupy na role, patrzymy na jednostki wchodzące do grupy - tożsamości).

C. Oyster - „Komunikacja w grupach”

Podstawowe umiejętności:

• Słuchania

• Przesyłania komunikatów

• Zbierania informacji

Komunikacja przebiega na dwóch poziomach: werbalnym i niewerbalnym.

1) MODEL KOMUNIKACJI WERBALNEJ:

Źródło wiadomość kodowanie kanały odbiorca odkodowanie

Źródło - jednostka, która chce przedstawić komuś swoja myśl




Odp: chirurg to matka

Chodzi o to, że w podświadomości są jakieś obrazy świata. Ważny jest więc właściwy sposób formułowania myśli. Zarówno zbyt duży (naukowiec tłumaczący cos dziecku) jak i zbyt mały zakres wiedzy przeszkadza w komunikacji. Czasami zakładamy, że jakaś rzecz jest banalna, a wcale taka nie jest.

Przekaz - idea, pragnienie, dążenie, myśl, emocja które chcemy przekazać/ zakomunikować innym. Tę samą myśl możemy przekazać na różne sposoby. Przekaz wyłania się w toku procesu zwanego kodowaniem (dostosowanie do odbiorcy).

Kodowanie - przełożenie myśli na rodzaj jakiegoś kodu. którym operuje zarówno nadawca, jak i odbiorca

• Np. Amerykanin z Angolem nie zawsze się zrozumieją

• Słowa mają czasem subiektywne znaczenie - np. `sprawiedliwo' w ustach obu stron sprawy

• Np. „stary” to ktoś o 15 lat starszy

Poziomy ugrzecznienia:

1. Komunikacja rzeczowa - proste twierdzenia „podaj mi książkę”

2. Komunikacja pozytywna - żywimy do kogoś szacunek „czy możesz podać mi tą książkę?”

3. Komunikacja negatywna - umniejszenie znaczenia przysługi jaka ma nam być wyświadczona „skoro już stoisz to mógłbyś mi podać tą książkę”

4. Komunikacja pośrednia - „oj, przydałaby mi się ta książka”

5. Rezygnacja z werbalizowania życzeń

Kanał komunikacji = medium: określa, czy przekazujemy wiadomość osobiście, telefonicznie czy w formie pisemnej.

• Im normalniejszy kanał tym poważniej traktowany nadawca

• Przez telefon tracimy wiele z przekazy niewerbalnego, przez list praktycznie wszystko z niego

• Telekonferencja nie daje również tak pełnego obrazu jak rozmowa osobista

Odbiorca inaczej cel przekazu, posługuje się swoimi zmysłami, aby przyjąć nadesłany komunikat. Żeby porozumienie było możliwe musi on ponownie przełożyć usłyszane słowa na idee, czyli dokonać ich odkodowania (słowa idee) kompetencje społeczne (znajdowanie się w roli); konwencja, schematy - różne sytuacje są konwencjonalne (bycie autentycznym = odegranie roli w konwencjonalny sposób).

Cztery poziomy komunikacji:

1. Pogawędka towarzyska (small tack) - chcemy zaznaczyć, że dostrzegamy obecność danej osoby

2. Relacjonowanie faktów - bezosobowe, mogą być zweryfikowane przez drugą stronę

3. Wydawanie opinii - osobiste komunikaty, eksponujemy swoje wartości o przekonania

4. Dzielenie uczuć - narzucanie swojej opinii szantażem emocjonalnym

Uzyskiwanie informacji = zadawanie pytań

KLASYFIKACJA PYTAŃ:

Pytania skoncentrowane na kwestiach społecznych (dot. procesów grupowych):

1. Pytania ustalające orientacje - poznanie celu istnienia grupy

2. Pytania ustalające procedury - w jaki sposób grupa ma funkcjonować

3. Pytania ustalające relację - zapobiegają walce o władzę

Pytania dotyczące wymiaru zadaniowego (dot. wspólnie wykonywanych zadań)

1. Pytania o opinie - gdy zachodzi potrzeba wybrania jednego wariantu z wielu

2. Pytania o informacje - uzyskanie wiedzy o podziale pracy w grupie

3. Pytania o politykę działania - zadawane z poziomu relacjonowania faktów lub wypowiadania opinii

Wpływ płci i kultury na komunikację werbalną:

Udowodniono, że występują problemy w komunikacji między płciami, ale wraz z postępem edukacji ulegają one zmniejszeniu.

Dwa rodzaje komunikacji (D. Tannen):

1. Informowanie - ma charakter publiczny; mówiący chce dowieść swoich racji, stawia się w pozycji centralnej (środowisko zawodowe); dowiedzenie statusu oraz niezależności poprzez wykazanie się wiedzą i umiejętnościami

2. Porozumiewanie się - ma wymiar intymny i osobisty; służy do ustanawiania określonych relacji z innymi ludźmi i podtrzymania więzi emocjonalnej z najbliższymi (środowisko domowe)

• Problem pojawia się gdy ktoś niezależnie od sytuacji stosuje jeden styl komunikowania się

• Kobieta w rozmowie oczekuje zrozumienia i wsparcia

• Mężczyzna podejmuje rozmowę, gdy zostanie poproszony o rozwiązanie jakiegoś problemu

Np. Kobieta opowiada historie problemu, oczekuje zrozumienia. Mężczyzna uznaje, że jest problem do rozwiązania, więc próbuje udzielać rad. Reakcja kobiety jest negatywna, bo nie oczekiwała pouczeń.

• Kobiety bardziej przystosowują się do sposobu powadzonej rozmowy

• Stosowanie nie kategorycznych twierdzeń może zarówno być obroną dla osób nie pewnych siebie jak i bronią tych którzy chcą umocnić swoją władzę. Np. głowa rodziny „zastanawiam się kiedy usiądziemy do stołu”

• Amerykanie częściej niż Amerykanki stosują kategoryczne twierdzenia, ale nie można tego uogólnić na inne kultury.

• Różne pojmowania grzeczności (kulturowo) - sprzeczka czasem jest traktowana pozytywnie, czasem negatywnie

• Badano grupy mieszane, męskie, damskie - w pierwszej godzinie występowały stereotypowe różnice w rozmowie, potem one zanikały. Schemat komunikacji w grupie zmienia się w czasie

• Nie potwierdza się stereotyp, że kobiety więcej mówią

• Dopowiadanie wypowiedzi (częściej robią to kobiety) może, ale nie musi świadczyć o chęci zdobycia przewagi

• Milczenie również może być objawem słabości lub dominacji (więzień odmawiający zeznań)

• Przepraszanie w żaden sposób nie służy wzmacnianiu władzy

• „Podkreślanie własnych zasług nie należy do zachowań , których uczy się małe dziewczynki”

• Kobiety nie eksponują swoich osiągnięć, oczekują, że inni sami je dostrzegą

SIECIOWY PRZEBIEG KOMUNIKACJI WERBALNEJ:

Każda grupa posiada sieć komunikacji (sieć komunikacyjną)- drogi przebiegu informacji:

1. Formalna sieć komunikacyjna - opisuje przebieg komunikacji, jaki powinien występować w grupie

2. Nieformalna sieć komunikacyjna - opisuje, jak ta komunikacja przebiega naprawdę

Sieci mogą przyjmować różne 'kształty':

a) Sieć obejmująca wszystkie kanały - zakłada sprawnie działającą komunikację między wszystkimi uczestnikami sieci.

b) Sieć scentralizowana - prostych problemów

c) Sieć zdecentralizowana - do skomplikowanych problemów







2) MODEL KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ:

Komunikacja niewerbalna - wszystkie zachowania towarzyszące wypowiedzi ustnej: mimika, motoryka ciała, ton głosu i odległość od odbiorcy. Poprzez sygnały niewerbalne ujawniamy swoje emocje oraz pozycję dominacji bądź zależności od partnera. Gdy sygnały werbalna i niewerbalne są sprzeczne wierzymy raczej tym niewerbalnym.

3 kategorie zachowań niewerbalnych:

1. Proksemika - obejmuje zachowania związane z lokalizacją przestrzenną. Bada wzajemne umiejscowienie uczestników komunikacji i jego wpływ na przebieg kontaktów. Gdy grupa posiadana wyznaczone terytorium, łatwiej jest jej budować spójność wewnętrzną.

Synergia - energia powstała z wzajemnej interakcji członków

• Dystans intymny (0,3 metra) - niewielka strefa w około siebie, którą pozwalamy przekraczać tylko najbliższym

• Dystans osobowy (0,5 -1,5 metra) - kontakty z przyjaciółmi i znajomymi

• Dystans społeczny - kontakty służbowe, współpracownicy

• Dystans publiczny - przestrzeń komunikacji z osobami obcymi

• Ekologia przestrzenna grupy - sposób organizacji przestrzeni wokół jednostki:

a) dośrodkowa - siedzimy w kółku

b) odśrodkowa - siedzimy w rzędach

2. Kinezjetyka - badania zachowania składające się na mowę ciała:

• Uśmiech

• Unikanie lub nie czyjegoś wzroku

• Ułożenie ciała

3. Paralingwistyka - styl przemawiania, artykulacja, intensywność, frazeologia i ekspresja interpretacyjna, sposób posługiwania się głosem.

Czynniki wpływające na komunikację niewerbalną

Kultura jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na sposób komunikowania się. Rozróżnia się kultury wysokiego kontekstu (Arabowie i Latynosi) oraz kultury niskiego kontekstu (północna Europa, Daleki Wschód). Te pierwsze odznaczają się tendencją do zmniejszania dystansu jak i do częstszego szukania kontaktu wzrokowego, chod istnieją normy określające zachowanie w interakcji osób o różnym statusie. Normy te nie występują raczej w kulturze Anglosaskiej.

SŁUCHANIE:

Słuchanie efektywne:

Cztery sposoby, aby nie słuchać:

1. Niesłuchanie

2. Słuchanie ignorujące - udajemy, że słuchamy a myślami jesteśmy gdzieś indziej

3. Słuchanie selektywne - odbieranie tylko części wypowiedzi, którą chcemy usłyszeć

4. Słuchanie poprzez pryzmat własnego ego - przykładanie „własnej miary” do wszystkiego, co mówi druga osoba

Sposoby słuchania: aktywne i krytyczne

Strategie uważnego słuchania:

• Oczyścić umysł z jakichkolwiek innych myśli

• Staraj się uchwycić główne punkty i tezy

• Na końcu staraj się obiektywnie ocenić przekaz

Formułowanie pytań

• Nie pyta się po to, aby podważyć wiarygodność mówcy

• Bez wahania prosić o dodatkowe wyjaśnienia

• Nie unikaj pytań o kłopotliwe sprawy etyczne, ale nie oskarżaj o brak zasad moralnych

• Bądź uprzejmy i taktowny, nie przypieraj do muru mówiącego

3) MODELE KOMUNIKACJI ZWROTNEJ:

1. Informacje ukierunkowane - przekazywane na bieżąco (oceny cząstkowe w szkole)

2. Informacje podsumowujące - po wypełnieniu danego zadania (ocena na koniec semestru)

3. Przekazy zwrotne - uwagi kierowane przez słuchaczy w trakcie rozmowy, świadczące o zrozumieniu wypowiadanych przez niego wypowiedzi albo zawierają prośbę rozwinięcia niejasnych twierdzeń

8 cech poprawnie sformułowanych i nadanych komunikatów zwrotnych (Haslett & Ogilvie):

1. Mów jasno i konkretnie

2. Poprzyj swój komentarz faktami

3. Rozdziel problem od rozmówcy

4. Złagodź negatywną formę wypowiedzi

5. Rozdziel krytyczne uwagi pozytywami

6. Staraj się przedstawić problemy jakby dotyczyły obu stron

7. Wybierz odpowiedni czas rozmowy

8. Bądź uprzejmy

Cechy grupy wpływające na komunikacje:

• Wielkość grupy - różna liczba kanałów

• Im większa grupa tym mniejszy wkład osobowy każdego z członków

• Przy pewnej wielkości grupa zaczyna dzielić się na podgrupy

Kłamca, kłamca: jego śledzenia i wykrycie

1. Ukrywanie prawdy - bierne

2. Fałszowanie świadectw

Ekman - kłamiemy tylko wtedy, gdy słuchacz nie oczekuje od nas odpowiedzi pozytywnej (nie kłamiemy odpowiadając na pytanie: „jak wyglądam?”, bo wiadomo co chce usłyszeć odbiorca)

Jak odkryć fałsz??

1. Prawda może wymknąć się niechcący

2. Wskaźniki behawioralne

1. Używanie tych samych wyćwiczonych zwrotów

2. Okazywanie niestosownych do słów emocji (wykrywacze kłamstw źle to badają)




Fałszywy uśmiech:

• Nie współgra z wyrazem oczu, pojawia się odrobinę za późno

• Niesymetryczny

Spokojny (nieemocjonalny) ton głosu nie świadczy o prawdomówności

Temat 4 - Grupa w ujęciu socjologicznym

Socjologiczna psychologia społeczna (role, pozycje, dany cel/zadanie)

Kibice - hierarchia, awanse, prestiż =kryteria, jednak są również oczekiwania pozainstytucjonalne

Odejście od typowo sztywnych reguł - raczej do ilości kontaktu, zewnętrznych objawów relacji (np. wikipedia).

Słabe więzi (słabe kontakty, łatwo wejść, trudno zdobyć pozycję)

Mocne więzi (silne kontakty, rodzina, małe grupy)

Czy fakt danej pozycji wpływa na jednostkę? Ojciec - Matka - Syn i żona (pozycje nas ograniczają, narzucają pewną strukturę!).

Samoocena: 1) wyższe pozycje = wyższa samoocena; 2) stabilność sytuacji; 3) pozytywne grupy odniesienia

T. Newcomb, R. Turner, P. Converse - “Stosunki ról” (rozdział 11)

Stosunki ról

• Grupa to coś więcej niż zespół osób

• Traktowanie ludzi (dwa sposoby widzenia):

1. Jako pojedyncze zachowania jakiejś osoby w grupie, analiza przez to, co wnosi do grupy osobowość

2. Członkowie grupy reagujący na wpływy grupy. Obojętne, kim są jednostki - bada się wpływ grupy

• W każdej grupie interaktywnej występuje współzależność ról, tzn. współzależność członków grupy w sferze ich zachowań i postaw. Często nie zależą one od cech indywidualnych jednostek z danej grupy. (Np. zależności w wojsku)

• Współzależność ról (przykład: matka wychowuje dziecko, a to poddaje się zabiegom wychowawczym).

• Zależy od tego, co współzależne zjawiska wnoszą do tej współzależności. (wyżej wspomniana matka dla zachowania stosunku roli, musi odgrywać podrzędną rolę wobec innych, np. dla nauczyciela, dzieci sąsiadów)

• Rola- określa konsekwentne zachowania jakiejś jednostki w ramach mniej lub bardziej stabilnego związku z jakaś inna osoba lub osobami. (Role mogą być: idealne, rzeczywiste, główne, podrzędne, zalecane, wynikłe z konieczności)

Pozycje społeczne a nakazy ról

Społeczeństwa i grupy jako sieci powiązanych ze sobą pozycji:

• Społeczeństwo jak i jego części składowe tworzą złożona strukturę. Jak chcemy zrozumieć normy, w oparciu, o które ludzie postrzegają innych i współdziałają z nimi to musimy poznać te strukturę

• Pozycje społeczne są najmniejszymi elementami społeczeństw, są ze sobą powiązane i tworzą spójną całość

• Charakter wpływu wywieranego na jakąś osobę zależy od jej pozycji w grupie.

• Człowiek zdaje sobie sprawę z oczekiwań innych i potrafi na nie reagować (różne rodzaje ludzi, niczym różne rodzaje ptaków - inne zachowania oczekiwane u orła, lub wróbla :P)

Pozycje społeczne

• Większość ludzi przyjmuje szereg pozycji, nikt nie zajmuje wszystkich pozycji istniejących w społeczeństwie, bo nikt nie partycypuje w całości kultury

• Pozycje społeczne decydują o społeczno-psychologicznym charakterze organizacji społeczeństwa.

• Funkcje społeczne jakiejś pozycji w ocenie członków grupy mogą się różnić od funkcji obiektywnej (np. w mniemaniu plemion indiańskich funkcja księdza polega na sprowadzaniu deszczu, w mniemaniu socjologa przyczynia się do zwiększenia solidarności grupowej)

• (Funkcja obiektywna nie może być realizowana bez funkcji uznawanej)

• Społeczeństwo i grupy to struktury pozycji utworzone dla zrealizowania pewnych celów, każda pozycja jest ich częścią więc nie posiada znaczenia w oderwaniu od innych z którymi jest związana.

Pozycje wspólne wszystkim społeczeństwom Linton:

1. wiek - płeć

2. zawód

3. prestiż

4. rodzina

5. grupy stowarzyszone

(oczywiście w różnych społeczeństwach ich funkcje bardzo różnią się między sobą)

W jaki sposób wyznacza się pozycje:

a) pozycje przypisane - ze względu na czynniki niezależne, np. wiek

b) pozycje osiągnięte - ze względu na osiągnięcia

Jedne pozycje zajmuje się z wyboru, inne przypadkowo (wśród np. afrykańskiego ludu Ba Thonga pozycję określa głównie płeć, wiek, kolejność w hierarchii wieku wśród braci i nie można jej zmieniać)

Pozycje:

• trwałe

• krótkotrwałe

• jednorazowe

Znaczenie pozycji społecznej

• Pozycja jest rzeczą względną (jak ruch) - odniesienie w stosunku do innych pozycji

• Z każdej pozycji wynikają wzajemne stosunki - pozycję męża definiuje jego stosunek do żony, ale i żony do niego

• Pozycja to miejsce jednostki w grupie wyznaczone jej wkładem w stosunek z jedną lub wieloma osobami

Nakazy ról związane z pozycjami społecznymi

• Nakazy ról - normatywne wskazówki dotyczące wypełniania funkcji, związanych z poszczególnymi pozycjami (nakazem roli lekarza jest leczenie chorych, posiadanie brody jest dozwolone, a trucie pacjentów zabronione - stopniowanie zachowań).

• Kryterium, że coś jest nakazem jest zgoda 50% społeczeństwa, że jakieś zachowanie jest wymagane od wszystkich przedstawicieli danej pozycji. Istota roli tkwi we wspólnych elementach tych zachowań, które określają nakazane przez normy stosunki.

Role sprzężone

• Każda rola zakłada konieczność istnienia innej roli, lub wielu innych, jest częścią układu współzależnych od siebie ról, maja między sobą obowiązki i zobowiązania.

• Człowiek jednocześnie uczy się nakazów swojej roli i nakazów ściśle z tą rolą związanych (pozycje pokrewne, ci którzy reagują na nasze zachowania)

• Konflikt może się narodzić gdy np. stawiamy współmałżonkowi jakieś wymagania, niekoniecznie zawarte w jego nakazie roli, lub gdy matka nie zauważa, że rola małego synka, staje się rolą młodzieńca

Nakazy ról a rzeczywiste ich pełnienie

• Trudności związane z wypełnianiem ról: rzeczywiste ogrywanie roli jest kompromisem pomiędzy nakazami roli a tym na co jednostkę stać.

• Prawidłowości w zachowaniach możemy rozpatrywać z punktu widzenia spójności zachowania bez względu na współzależność ról bądź z punktu widzenia zgodności w wypełnianiu poszczególnych ról

• Grupy formułują też nakazy wobec tych którzy reagują na zachowania

• Człowiek jest motywowany do właściwego wypełnianie roli

• Konflikt ról, człowiek jest zmuszany do godzenia sprzecznych nakazów z różnych grup

Zmiana pozycji pociąga za sobą zmianę zachowania związanego z pełnieniem roli

• "Rola kształtuje człowieka" - zmianie pozycji towarzyszy zmiana zachowania (chłopiec zostając przewodniczącym klasy poważnieje), zajęcie pozycji wymaga poddania się wpływom.

• Badanie Liebermana: Chciał sprawdzić czy pozycja społeczna człowieka wpływa na jego postawy. Zebrał wypowiedzi ponad 2000 robotników. Po roku na tę samą ankietę odpowiadali ci, którzy zostali majstrami, delegatami związkowymi oraz ci, których pozycja się nie zmieniła. Odpowiedzi na pytania pierwszych i drugich trochę się zmieniły. Gdy później majstrów zdegradowano, wrócili do dawnych robotniczych postaw.

Różnice pozycji społecznych a stosunek ról

• Stosunek pozycji zajmowanych przez różne osoby wpływa na stosunek ich ról

Status (położenie) a hierarchia:

• Zróżnicowanie statusu (np. prezes, dyrektor, vice, majster, robotnik, zmiatacz)

• Prestiż zawodowy (kolejne badanie: na konferencje zaproszono ponad 40 osób zajmujących się tematyką zdrowia psychicznego, połowa z tych osób miała wysoki prestiż, połowa niski. Miały ze sobą dyskutować w 6-osobowych grupach. Zauważono, że i osoby wpływowe i nie, zwracały się głównie do osób wpływowych, oraz, że każdy miał wrażenie, że jest przez osobę wpływową oceniany bardziej pozytywnie niż był naprawdę)

• Popularność

W eksperymencie podzielono osoby pod względem statusu na 3 grupy:

1. najwyższy

1. mają tendencja do utrzymywania ze sobą kontaktów

2. częściej ze sobą niż osobami średnio popularnymi

2. średni

1. mniej osób utrzymuje ze sobą częste kontakty

3. najniższy

1. rzadko utrzymują kontakty z kimś innym

Ilość kontaktów jest proporcjonalna do popularności

Im większa różnica statusu tym większa różnica zachowań.

Dostępność komunikacyjna

• rozkład komunikacji w diadach (parach) jest różny w grupie, niektóre komunikują się częściej niż inne

• przyczyny:

• charaktery

• odległość (dostępność komunikacji)

• nakazy roli

Eksperymenty Leavitta: Trzeba się dowidzieć, który z symboli jest na wszystkich kartkach.

Schematy grup (fizyczna możliwość kontaktu):




Liczba to wskazanie, kto pełnił rolę najbardziej przywódczą.

Osoba najbardziej centralnie była nie tylko najczęściej uznawana za przywódcę, ale najbardziej zadowolona, ale ogólny poziom zadowolenia największy w grupach mniej efektywnych, takich bez członków na skraju.

W parach mających dostęp do siebie wzrastało porozumienie i wzajemna atrakcyjność.

Bariery utrudniające bezpośrednią komunikację - odległość między źródłem a miejscem przeznaczenia informacji mierzona stopniem trudności lub szybkością przekazywania informacji.

Drugi eksperyment

Możesz wybrać do mieszkania w przyszłym semestrze dowolnych 16 studentów (też tych z którymi mieszkasz teraz).

84% z wybieranych studentów to ci z którymi mieszkali dotychczas - bardzo dużo

Im większa komunikacyjna dostępność tym większe prawdopodobieństwo że stosunek ról będzie oparty na wspólnocie interesów i interpersonalnej atrakcyjności.

Wymiary stosunków ról

Badania stosunku ról opiera się na porównywaniu cech, kryteria do porównań należy czerpać z:

• dowodów nieformalnych („Mam przeczucie, że….”)

• przeprowadzonych badań („Istnieje hipoteza głosząca, że…”)

Grupy jako wielowymiarowy układy ról

Wszystkie grupy posiadają struktury, które są opisane przez więcej niż jedną cechę charakterystyczną (struktura statusów, komunikacyjna, atrakcyjności).

Struktura ról w grupie

Aby porównać między sobą grupy najprościej jest wybrać jakieś kryterium, a potem poszukać ile par je spełnia.

Kryteria:

• liczba kontaktów w grupie

• liczba osób popularnych i niepopularnych w grupie

W biurze mamy doczynienia z kilkoma rolami równorzędnymi i wieloma o zróżnicowanym statusie.

Struktury wielowymiarowe wewnątrz samej grupy

Stosunki między osobami w różnych kategoriach (np. posłuszeństwa, atrakcyjności) są ze sobą powiązane.

Im większa komunikacyjna dostępność, tym większa atrakcyjność:

• komunikowanie zwykle stanowi nagrodę (warunek konieczny, nie wystarczający dla atrakcyjności)

• osoby dla siebie atrakcyjne będę próbowały ominąć problemy z komunikacją

Zbliżony status powoduje większą komunikacyjną dostępność.

Grupy jako układy ról

Jeżeli w różnych grupach dane osoby zajmuje te same pozycje, to stosunek ról w tych grupach też będzie podobny (stosunki między żonami i mężami, pracownikami i pracodawcami są na całym świecie takie same).

Grupę można traktować jako układ, zbiór komponentów, które wzajemnie na siebie oddziaływają i pomagają utrzymać stałe parametry danych grup. Utrzymywane są stałe „parametry” grupy, gdy przekroczone zostaną pewne ich granice grupa przestaje istnieć, bądź staje się zupełnie inną grupą.

Stosunki ról w warunkach współpracy i współzawodnictwa

1. Układ ról oparty na współpracy - jeżeli zachowanie każdej ze współdziałających ze sobą osób zmierzające do osiągnięcia celu oddziaływają na członków grupy w ten sam sposób (np. jak ktoś rzuca do kosza to cała reszta chce żeby trafił)(wspólne cele), integracja i spójność

2. Układ ról oparty na współzawodnictwie - jeżeli osiągnięcie sukcesu przez którąkolwiek z osób odsuwa inne od tego celu (przeciwne cele)

Gdy ograniczona ilość czasu problemy opisujemy lepiej w sytuacjach wzajemnych zależności (współpracy).

Utworzono po 5 grup (pierwsze miały zadania skłaniające do współpracy, drugie do współzawodnictwa)

Współpracujące - najlepszą ocenę otrzymają członkowie tej grupy w której średnia grupowa będzie największa

Współzawodniczące - osoba najlepsza indywidualnie otrzyma najlepszą ocenę

Współpracują

• „bardziej zorientowane na grupę”, posiadały „poczucie wspólnoty grupowej”

• lepsze jeżeli chodzi o sopień współpracy i lepsza koordynacje

• podział pracy

• ten sam stopień motywacji

• lepsza komunikacja

• szybsze rozwiązywanie problemów

• lepsza jakość rozwiązań

• bardziej przyjazne stosunki

Współzawodniczące

• większa „ambicja zwycięstwa”

• wszystkie zadania wykonywane przez wszystkich

• ten sam stopień motywacji

Wnioski:

Współpracujące

- wysoka atrakcyjność

Współzawodniczące

- niska atrakcyjność

Produktywność nie jest sumą produktywności wszystkich, a raczej wynika z organizacji procy różnych jednostek.

Chodzi tu o odpowiednią organizację ról (przepisów określających zachowanie na różnych pozycjach).

Pośrednikiem między normami behawioralnymi a własnościami grupy jest układ współzależności ról w grupie.

Podsumowanie (myślę, że to ważne)

Cechy charakterystyczne prawidłowości zachowań członków stosunki między członkami grupy

Stosunki te są elementem jego roli

Stosunek ról jest zdefiniowany zarówno przez pozycje jak i przez konkretne osoby.

Każda role określa rzeczywisty bądź zalecany wkład do zachowań między osobami.

Rola nie istnieje w oderwaniu od innych.

Zmiana roli pociąga za sobą zmianę innych ról.

Grupy interaktywne = układy ról

Temat 5 - Grupa w ujęciu ekonomicznym

Socjologia - aby jednostki współpracowały muszą mieć wspólne cele (wartości)

Ekonomia - współpraca - dążenie do zysku, jesteśmy racjonalni, niewidzialna ręka rynku. Zmiana myślenia nastąpiła w teorii gier (zwrócili uwagę na to, że w paradoksie więźnia można analizować w sposób powtarzalny - problem informacji zostaje przekroczony: jednostka postępując uwzględnia jednostkę; w ekonomii - jedynie jej preferencje, wiedza - dopasowanie, aby dla dwóch osób było to, co nagrodą - mój sukces zależy od tego, co zrobią inni). Jeżeli jedna osoba chce zdobyć coś kosztem innych, może sama dużo stracić. Najlepszą opcją jest „wet za wet”.

Axelrod - „Problem kooperacji”

1. Dlaczego ludzie współpracują?

Hobbes: człowiek jest za słaby, żeby przeżyć samotnie.

Axelrod: Bo liczą na to, ze inny im się odwdzięczą-norma wzajemności-przykład kooperacji w amerykańskim Senacie-senatorowie kooperują, bo wytworzyli normy, które mówią o konieczności odwzajemniania przysług.

2. Jakie są warunki które skłaniają ludzi do dobrowolnej i nieprzymuszonej kooperacji?

• Przede wszystkim zawsze ludzie działają we własnym interesie.

Przykład:”Dylemat więźnia”

(Tu wszyscy sobie przypominają na czym polega dylemat, bo bez sensu jest to rozkminiac po raz setny.)

• 4 relacje, zachodzące w Dylemacie: albo można dostać najwyższą wypłatę jak się zdradziło, albo najniższą jak zostało się oszukanym. Jeżeli więźniowie współpracują dostają większą nagrodę niż gdy obaj zdradzają się nawzajem. Naprzemienne zdradzanie i współpraca są również nieopłacalne. Nagroda za wzajemna kooperację jest większa niż średnia wypłat pokusy i wypłat dla oszukanego.

• Także opłaca się zdradzać-w przypadku skończonej liczby gier. Inaczej jest jeżeli nie wiadomo, ile jeszcze czeka interakcji-wtedy to wyłaniają się przesłanki do wzajemnej kooperacji więźniów.

• Nie wiadomo kiedy skończy się interakcja i jak długo będzie trwała, dlatego zawsze bardziej liczy się teraźniejsza gra niż ta w przyszłości.

Zasady gry:

• Wszystkie możliwe strategie są dostępne dla graczy, nie mogą oni sobie grozić ani nic obiecywać.

• Oprócz przebiegu dotychczasowej interakcji, gracze nic o sobie nie wiedzą.

• Od gry nie da się uciec.

• Wypłaty są stałe.

Strategie:

ZAWSZE Z- czyli zawsze zdrada

ZĄB ZA ZĄB- czyli powtarzanie ostatniego ruchu współgra cza.

Dylemat opiera się na tym, ze w przeciwieństwo do np. szachów, więźniowie nie mają antagonistycznych celów, a wręcz przeciwnie, pokrywają się one w pewnym stopniu-obaj odnoszą korzyść, jeżeli kooperują ze sobą wzajemnie. W takiej sytuacji obranie najlepszej strategii zależny od tego jaką strategię obierze przeciwnik.

Twierdzenie:

Jeśli parametr dyskonta jest wystarczająco wysoki, to nie istnieje strategia, która byłaby najlepsza bez względu na strategię przyjętą przez drugiego gracza. CZYLI-jeśli jest mało prawdopodobne, że spotkasz ponownie drugą osobę, lub, gdy mało troszczysz się o przyszłe wypłaty, to równie dobrze możesz zdradzić dzisiaj i nie martwić się o przyszłe konsekwencje.

Zasady, które rodzą problemy przy wyborze strategii:

1. Wypłaty nie muszą być porównywalne.

2. Nie muszą być symetryczne.

3. Muszą być mierzone względem siebie, a nie w porównaniu do innych.

4. Otoczenie nie musi chcieć, aby więźniowie kooperowali.

5. Gracze nie muszą być racjonalni i nie muszą kierować się maksymalizacja zysków.

6. Wybory graczy nie muszą być przemyślane.

W wyniku badań skuteczności strategii, wygrała zdecydowanie strategia ZĄB ZA ZĄB. Udowadnia to tezę, że w korzystnych warunkach, kooperacja może pojawić się w świecie egoistów niekierowanym przez centralną władzę. Ewolucja kooperacji wymaga, ażeby jednostki posiadały wystarczająco duże prawdopodobieństwo ponownego spotkania, tak, iż zainteresowane byłyby przyszłą interakcją.

Etapy wyłaniania się kooperacji:

1. Kooperacja może wyłonić się z małych zgrupowań jednostek opierających swoją kooperację na zasadzie wzajemności i dość rzadko kontaktujących się ze sobą.

2. Strategia oparta na wzajemności przetrwać może w świecie, w którym występuje wiele innych strategii.

3. Raz ustanowiona w oparciu o wzajemność kooperacja może się uchronić przed inwazją ze strony mniej kooperacyjnych strategii. Tak więc, koło zamachowe ewolucji społecznej nabiera rozpędu.

KOOPERACJA

• Czyni ją możliwą ewolucyjny mechanizm genetyki i zasada przeżycia najpełniej przystosowanych

• Zdolność przewidywania jest potrzebna do kooperacji ale nie jest warunkiem koniecznym

• Cztery proste zalecenia dla jednostek:

1. nie zazdrość drugiemu z graczy jego sukcesów;

2. nie zdradzaj jako pierwszy;

3. odwzajemniaj zarówno kooperację jak i zdradę;

4. nie bądź zbyt sprytny.

• Wpływ na kooperacje mają czynniki takie jak płeć, wiek, kolor skóry i sposób ubierania się.

• Warunki współpracy: zaufanie, jednostki maja swój interes (wypłaty są różne), łączy nas wzajemne uważane na siebie, ważna jest ilość transakcji.

Temat 6 - Zespół: grupa w organizacji

S. Robbins - „Zasady zachowania w organizacji” (rozdział 8 i 10)

Efektywność zespołu (czynniki):

1. Wielkość

2. Dobór techniczny

3. Przydział ról i szanowanie odmienności/ różnorodności

4. Zaangażowanie i wspólne cele (samorealizacja)

5. Konkretne cele

6. Przywódca i struktura

7. System kar i nagród

Rozdział 8: Charakterystyka zespołów roboczych

• Obecnie niemal wszystkie firmy wprowadziły zespoły do procesów produkcyjnych (ma to na celu poprawę komunikacji oraz płynność pracy, co w rezultacie miało zwiększyć wydajność pracy i zadowolenie klienta)

Zespoły:

• Osiągają lepsze wyniki niż jednostki w zdaniach wymagających wielorakich umiejętności, trafności ocen i doświadczenia.

• Zespoły są bardziej elastyczne i lepiej reagują na zmiany

• Mogą szybko się zawiązywać, podejmować działalność, zmieniać zadania i rozwiązywać je

• Czynny udział pracowników w podejmowaniu decyzji operacyjnych (funkcja motywująca)

• Są skutecznym narzędziem ułatwiającym wprowadzenie demokratycznych zmian w organizacji

Grupa robocza	Zespół roboczy
grupa, w której współdziałanie polega przede wszystkim na wymianie informacji i podejmowaniu decyzji, ułatwiających każdemu z członków działanie w zakresie jego kompetencji. grupa robocza nie angażuje się w pracę zbiorową. jego osiągnięcia są jedynie sumą udziału poszczególnych członków grupy	występuje koordynacja wysiłków. poziom wydajności jest wyższy niż suma indywidualnych nakładów.







Zespoły problemowe	Zespoły samorządne
od 5 do 12 stałych pracowników tego samego wydziału, którzy spotykali się raz na tydzień, aby przedyskutować sposoby poprawy wydajności, jakości, skuteczności warunków pracy. Zespół taki dzieli się pomysłami usprawnień procesów i metod pracy (koła jakości)	Od 10 do 15 osób, które przejmują obowiązki byłych kierowników: zbiorowa kontrola tempa pracy, przydział pracy, organizowanie przerw oraz wspólny wybór metod kontroli, nie tylko rozwiązują problemy ale wprowadzają własne rozwiązania biorąc pełną odpowiedzialność

Zespoły interfunkcyjne

Zespoły wirtualne

Składają się z kilku pracowników, mniej więcej z tego samego szczebla, lecz z różnych obszarów działalności firmy, którzy wspólnie wykonują jakieś zadania. Grupa zadaniowa jest tymczasowym zespołem interpunkcyjnym. Komisja jest również rodzajem zespołu interpunkcyjnego. Umożliwiają szybką wymianę informacji, opracowanie nowych koncepcji, rozwiązanie problemów oraz koordynację różnych działań między pracownikami różnych wydziałów.

Posługują się techniką komputerową, jednocząc fizycznie rozproszonych członków organizacji w celu realizacji wspólnych zadań. Mogą w całości obejmować członków jednej tylko organizacji, ale również i wielu różnych. Brak sygnałów niewerbalnych lub para werbalnych; ograniczony kontekst społeczny; możliwość przezwyciężenia barier czasowych i przestrzennych.

Najefektowniejsze są małe zespoły - do 12 członków

Aby zespół mógł działać sprawnie potrzebuje 3 rodzajów umiejętności:

(1) potrzebni są w nim ludzie o zdolnościach technicznych

(2) z umiejętnościami rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, poszukiwaniu i ocenie rozwiązań alternatywnych

(3) potrzebne są też osoby, które potrafią słuchać, przekazywać informacje zwrotne, rozwiązywać konflikty

Zespoły mają różne potrzeby więc przy doborze członków trzeba brać pod uwagę osobowość i preferencje kandydatów

9 ról, które ludzie potencjalnie chcą odgrywać w zespołach:

1. twórcy - nowatorzy (obdarzeni wyobraźnią, mają zdolność tworzenia nowych koncepcji, lubią pracować we własnym tempie, na swój sposób, samodzielni)

2. odkrywcy - promotorzy (podchwytują pomysły twórców - nowatorów i dążą do ich realizacji)

3. analitycy - rzeczoznawcy (duże zdolności analityczne, wolą znać kilka różnych możliwości przed podjęciem decyzji)

4. aktywiści - organizatorzy (lubią inicjować procedury operacyjne, ustalają cele, plany, organizują ludzi, terminy)

5. realizatorzy - wytwórcy (koncentrują się na dotrzymaniu terminów i wszelkiego rodzaju zobowiązań, ich ambicją jest uzyskanie wyników zgodnych z normą)

6. kontrolerzy - inspektorzy (dbają o przestrzeganie reguł i przepisów, dostrzegają szczegóły i eliminują niedokładności)

7. strażnicy - obrońcy (bronią zespołu i staczają walki z osobami z zewnątrz, jednocześnie wspierając członków zespołu)

8. sprawozdawcy - doradcy (dobrzy słuchacze, zachęcają zespół do szukania dodatkowych informacji przed podjęciem decyzji i sprzeciwiają się niepomyślnym rozwiązaniom)

9. łącznicy (koordynują i integrują, dbają o współpracę pomiędzy wszystkimi członkami zespołu)




W razie konieczności można odgrywać kilka ról ale bardziej efektywne jest dostosowanie upodobań jednostek do ról, aby zbyt wiele energii nie zużywać w jednej dziedzinie a zbyt mało w innych (równowaga między indywidualnymi talentami)

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O EFEKTYWNOŚCI ZESPOŁU:

1. Zaangażowanie we wspólne dążenia

Skuteczne zespoły mają wspólną wizję zapewniającą kierunek, rozmach i zaangażowanie członków. Poświęca sięw nich dużo czasu na omawianie, kształtowanie i uzgadnianie dążeń

2. Ustalanie konkretnych celów

Skuteczne zespoły przekładają wspólne dążenia na konkretne cele, zwiększając efektywność, dodają energii, ułatwiają komunikację, pomagają koncentrować się na wynikach, określają do czego ostatecznie zmierza zespół

3. Przywództwo i struktura

Podział pracy w zespołach jest niezbędny - zespół potrzebuje przywództwa i struktury, żeby się nie rozpraszać i nie gubić kierunku wspólny sposób działania zapewnia zgodność środków dążenia do celu, trzeba ustalić kto co wykonuje i żeby było równo podzielone, uzgodnić harmonogramy i inne decyzje - o te sprawy może troszczyć się bezpośrednio kierownictwo, bądź sami członkowie zespołu (odkrywcy - promotorzy, aktywiści - organizatorzy, łącznicy, strażnicy - obrońcy)

4. Próżniactwo społeczne a odpowiedzialność

Skuteczne zespoły wprowadzają odpowiedzialność na poziomie zarówno grupowym jak i indywidualnym (przeciwdziałanie „próżniactwu społecznemu”) (zespołowe i indywidualne obowiązki są jednoznaczne)

5. Właściwe systemy oceny efektywności i nagradzania

Oprócz oceny i nagród indywidualnych powinno się brać pod uwagę oceny grupowe, udział w zysku, podział korzyści aby pobudzać zaangażowanie i wysiłek.

Jedną z głównych przeszkód w wykorzystaniu zespołów roboczych jest opór jednostek. „Gracze zespołowi” - oczekują nagrody za indywidualne osiągnięcia. Najtrudniej wychować „graczy zespołowych” gdy: (1) kultura narodowa ma zdecydowanie indywidualistyczny charakter oraz (2) zespoły wprowadza się do organizacji, w której od dawna ceni się wysoko osiągnięcia indywidualne.

6. Kształtowanie graczy zespołowych

Dobór, szkolenie, nagrody (zachęcanie do wspólnego wysiłku a nie rywalizacji), samodoskonalenie daje satysfakcje

Przestawienie się z pracy samodzielnej na zespołową wymaga współdziałania z innymi, wymiany informacji, łagodzenia różnic oraz rezygnacji z interesów własnych dla dobra zespołu.

Rozdział 10: Przywództwo i budowanie zaufania

• Przywództwo - jest to umiejętność oddziaływania na grupę w dążeniu do określonych celów.

• Przywództwo nie usankcjonowane, czyli umiejętność wywierania wpływu niezależnie od struktury organizacji, jest nawet ważniejszy niż wpływ formalny - przywódcy są formalnie mianowani albo wyłaniają się z grupy.

Teorie cech psychicznych:

Popularne cechy przywódcy to: inteligencja, charyzma, zdecydowanie, zapał, siła, odwaga, uczciwość, pewność siebie. Cechy te jednakże pomijają czynniki sytuacyjne. Ich posiadanie zwiększa prawdopodobieństwo zostania przywódcą ale konieczne są jeszcze właściwe działania (różne dla różnych sytuacji)

Gdyby ta teoria była słuszna, to przywódcą byłoby się od urodzenia.

Teorie behawioralne

Ustalenie głównych czynników determinujących zachowania przywódcy.

Gdyby ta teoria okazałaby się prawdziwa, to przywódców można by było uczyć.

Badania uniwersytetu w Ohio.

Inicjowanie struktury - określa, w jakim stopniu przywódca jest skłonny definiować i tworzyć strukturę własnej roli oraz ról pracowników w dążeniu do wyznaczonego celu. Przywódca taki przydziela członkom konkretne zadania, oczekuje od pracowników przestrzegania określonych norm wydajności oraz dba o terminowość.

Przychylność - stopień, w jakim przywódca jest w stanie stworzyć w miejscu pracy atmosferę wzajemnego zaufania, szacunku dla sugestii pracowników oraz ich uczuć, zadowolenia z pracy. Pomaga pracownikom w problemach, uprzejmy, traktuje innych jako równych sobie

Badania pokazują, że oba te wymiary mają korzystne skutki, ale wszystko rzecz jasna zależy od czynników sytuacyjnych (czyli tak naprawdę niczego nie wyjaśnili )

Badanie uniwersytetu w Michigan

• wymiary zachowania przywódcy:

• orientacja na pracownika - kładą nacisk na relacje interpersonalne, zainteresowanie potrzebami pracowników, akceptują ich indywidualne różnice (duża wydajność pracowników).

• orientacja na produkcję - największą wagę przywiązują do technicznych i zadaniowych aspektów pracy, pracownicy są traktowani jak narzędzia wykorzystywane do osiągnięcia zamierzonych celów (mała wydajność i efektywność pracy).




Teorie uwarunkowań

Model Fiedlera

• zakłada, że skuteczne działanie grupy zależy od dostosowania stylu współpracy do tego, w jakim stopniu sytuacja pozostaje w zasięgu kontroli i wpływów przywódcy.

• Fiedler skonstruował kwestionariusz najmniej pożądanego pracownika (LPC) - badało, czy dana osoba jest skierowana na cele, czy na relacje.

• Uważał, że styl przywództwa jest wrodzony - nie można go zmienić aby dopasować do zmienionej sytuacji

Wystosunkował 3 kryteria sytuacyjne - stosunki pomiędzy przywódcą a członkami grupy, strukturę zadaniową i siłę władzy.




• Ocena sytuacji w kategoriach tych trzech zmiennych (osiem różnych kategorii sytuacji)

Teoria drogi do celu (Robert House)

• Jednym z założeń jest pomoc przywódcy w osiągnięciu celi przez pracowników - wskazanie kierunku, okazanie wsparcia.

• Zachowanie przywódcy jest akceptowane przez pracowników o tyle, o ile widzą w nim bezpośrednie źródło zadowolenia lub sposób osiągnięcia zadowolenia w przyszłości.

• Przywódcy są elastyczni, mogą wykazywać więcej niż jeden z typów zachowań w zależności od sytuacji. Zachowania przywódców powinny uzupełniać zmienne sytuacyjne
  

Model uczestnictwa przywódcy (V. Vroom, P. Yetton) - zachowanie przywódcy musi być dostosowane do struktury zadań




• Kobiety wolą demokratyczny model przywództwa, natomiast mężczyźni dyrektywny.

Kobieta przywódca	Mężczyzna przywódca
Zachęcają do współpracy, dzielą się władzą i informacjami, starają się budować poczucie własnej wartości u podwładnych, oddziaływać na nich poprzez charyzmat, doświadczenie i umiejętności interpersonalne.	Styl wydawania poleceń i kontroli.

Przywództwo transakcyjne - kierują lub motywują swoich podwładnych do osiągnięcia celów, wyjaśniając im wymagania roli i zadań.

Przywództwo transformacyjne (charyzmatyczni) :

• Siłą osobistego talentu budzą w podwładnych poczucie znaczenia i wartości wykonywanych zadań.

• 5 atrybutów charyzmatycznego przywódcy: wiara w siebie, wizja, silne przekonanie do własnej wizji, niezwykłe zachowanie, wizerunek „agenta zmian”. Przykłady: Matka Teresa, D. MacArthur

Przywództwo wizjonerskie:

• To zdolność tworzenia i wyrażania realistycznych i wiarygodnych wizji przyszłości organizacji lub jej części, wyrastających ponad teraźniejszość i przyczyniających się do jej udoskonalenia.

• Najważniejszą właściwością wizji jest potencjalne źródło inspiracji - skoncentrowane na wartościach, osiągalne, ukazane z wyobraźnią i wyrażone we wzniosłej formie. Powinny wyznaczać nowy porządek, dzięki któremu organizacja będzie wyróżniać się spośród innych.

• Cechy związane ze skutecznością wizjonerskiej roli:

• wyjaśnić wizję innym ludziom

• wyrażać wizję zachowaniem a nie tylko słowami

• rozszerzanie wizji na różne konteksty przywództwa

Przywódcy zespołów:

1. Przywódcy zespołów zapewniają łączność z czynnikami zewnętrznymi, które obejmują: wyższe kierownictwo, inne zespoły wewnętrzne, klientów i dostawców

2. Przywódcy zespołów mają rozwiązywać problemy.

3. Są rozjemcami. (rozwiązywanie konfliktów)

4. Są nauczycielami.

Nie zawsze przywództwo ma znaczenie.

Zaufanie a przywództwo

Zaufanie - pozytywne przeświadczenie, że druga strona nie będzie oszukiwać w słowach, działaniu i decyzjach. 2 aspekty tej definicji to wiedza i ryzyko.




3 typy zaufania:

1. zaufanie wynikające z obawy (przed odwetem w razie nadużycia, skutków niedotrzymania zobowiązań) LĘK

2. zaufanie wynikające z wiedzy (na podstawie historii wzajemnych kontaktów możemy uważać jego zachowanie za przewidywalne) INFO

3. zaufanie wynikające z identyfikacji (dzięki więziom emocjonalnym między stronami, zrozumienie intencji i uznanie potrzeb)

Jak budować zaufanie:

Działaj otwarcie, bądź sprawiedliwy, wyrażaj uczucia, mów prawdę, bądź konsekwentny, spełniaj obietnice, zachowuj dyskrecję, wykazuj się kompetencją.

Temat 7 - Tworzenie zespołów

J. Katzenbach, D. Smith: rozdział 5: Krzywa wyników zespołu, rozdział 6: Przesuwanie się w górę krzywej wyników zespołu.

ZESPÓŁ:

1. Wspólny cel, kierunek działania

2. Komplementarność

3. Poczucie wspólnej odpowiedzialności

4. Jasne zasady postępowania/ funkcjonowania (kultura organizacji)

5. Wspólne spędzanie czasu (wigilie firmowe, wyjazdy)

6. Nowe sposoby realizacji (aby nie było rutyny)

7. Pozytywna informacja zwrotna, uznanie, wynagrodzenie

KRZYWA WYNIKÓW ZESPOŁU:

Problem: poprawić efektywność grupy roboczej czy zespołu?

• Określenie spójnego kierunku działania i roli grupy nie wymaga jej przemiany w zespół

• Główna różnica: sposób osiągania wyników

• Grupa robocza:

• Opiera się na indywidualnym wkładzie pracy poszczególnych członków a wspólne wyniki są ich sumą.

• Często w dużych organizacjach.

• Podstawa działania są struktury hierarchiczne.

• Nacisk na odpowiedzialność osobista.

• Spotykają się by sobie pomóc, ale uwaga na jednostce zawsze.

• Jasno sformułowany cel pomaga w określeniu indywidualnych ról zadań i obowiązków.

• Członkowie zwykle zlecają wykonanie zasadniczej pracy innym.

• Nie biorą na siebie odpowiedzialności za wyniki pracy innych członków grupy.

• Nie podejmują wspólnej pracy

• Zespół (ważny, wspólny cel i określony kierunek działania (możemy zrozumieć czyjeś działania, dostosować się do innych, pomóc bo wiemy jaki jest nasz wspólny cel)

• dąży do wyników, które maja przewyższyć sumę poszczególnych wyników.

• Poczucie odpowiedzialności osobistej i wspólnej.

• Potrzebne jest duże zaufanie do innych

Wybór zależy od tego czy zsumowanie poszczególnych wyników wystarczy, aby zrealizować cel grupy gdy wyniki działalności firmy nie wymagają podejścia zespołowego lepiej poprawić efektywność grupy roboczej bo to mniej ryzykowne i wygodniejsze niż próba stworzenia zespołu

Różne formy współpracy

Pseudozespół:

• grupa dążąca do nadzwyczajnych wyników, ale jej członkowie nie koncentrują się na wspólnej pracy.

• Nie formułuje wspólnego celu ogólnego ani celów szczegółowych.

• Suma wspólnie podejmowanych wysiłków mniejsza niż indywidualny potencjał każdego z członków

Zespół potencjalny:

• grupa odczuwająca potrzebę osiągania super wyników i naprawdę stara się zwiększyć swój wpływ na osiąganie wyników przez całą płytę.

• Brak precyzji w określaniu ogólnego celu, dyscypliny

• Członkowie nie poczuwają się jeszcze do wspólnej odpowiedzialności

Prawdziwy zespół:

• mała grupa osób mająca komplementarne umiejętności i wspólne podejście do pracy jednakowo zaangażowanych w działania zmierzające do osiągnięcia wspólnego celu ogólnego i celów szczegółowych, za które wszyscy jej członkowie czują się wspólne odpowiedzialni; bardzo efektywne komórki działania.

Zespół osiągający ponad przeciętne wyniki:

• grupa posiadająca wszystkie cechy prawdziwego zespołu a członkowie pokazują sobie wzajemna troskę o indywidualny sukces i osobisty rozwój.

Krzywa wyników zespołu (była na zajęciach)

Ilustruje ona możliwe do wykorzystania formy współpracy i ważne zależności między nimi. Widać na niej, że grupy robocze mogą osiągać dobre wyniki, dlatego ich wybór często jest najbardziej rozsądny. Największy wzrost poziomów wyników formy można zwykle zaobserwować gdy zespół potencjalny zamienia się w prawdziwy. Należy unikać pseudozespołów gdyż mają najmniejszy wpływ na poprawę wyników firmy i trudno jest zmienić niewłaściwy sposób myślenia i postępowania członków.

Róznica między GR a zespołem potencjalnym - ComTech Cellular

Autorzy sugerują, aby świadomie wybierać ze wszystkich możliwości, analizując wady i zalety każdej z nich, i nie porywać się na tworzenie zespołu, gdy do zrealizowania celu wystarczy GR (uniknięcie ryzyka powstania pseudozespołu). Dyrektorom ComTech sytuacja uniemożliwiła stworzenie zespołu, ale nie uniemożliwiła pracy zespołowej (to nie to samo ;)

Od zespołu potencjalnego do osiągającego ponadprzeciętne wyniki - historia Rapid Response Team

Określenie miejsca zespołu na krzywej wyniku zespołu

1. Wskaźniki wynikające z def. zespołu: liczebność grupy, komplementarne umiejętności, wspólny cel ogólny i cele szczegółowe, wspólne podejście do działania, wspólna odpowiedzialność

2. Symbole: konsolidują członków zespołu, pozwalają używać skrótów myślowych,

każdy zespół może wskazać szczególnie ważny dla niego symbol, związany na przykład z jakimś wydarzeniem lub celem. Podobnie jak słowa-klucze czy specyficzny język, pozwalają na wykorzystywanie skrótów myślowych przy omawianiu, co jest w zespole istotne i dlaczego. Nie można go stworzyć i narzucić - wiąże się on ze znaczeniem; gdy ono istnieje, istnieje cel, to istnieje zespół.

• Entuzjazm i energia: wynikają z interakcji miedzy członkami, ułatwiają współpracę; członkowie zespołu pracują rzetelnie i energicznie, przejawiają wielki entuzjazm, a ponadto dobrze się bawią; z własnej woli poświęcają dodatkowy czas na wspólną pracę. Nie uzyskuje się tego przez dodatkowe polecenia do wykonania tylko z interakcji między członkami zespołu.

• Historia wspólnej pracy: składają się na do wydarzenia, co dopingują do dalszej pracy

na historię ewoluującego zespołu składają się różne wydarzenia, wszystkie jednak mobilizują zespoły do działania; często nieplanowane lub wiążące się z porażką, ale zawsze stanowią siłę napędową zespołu

• Wzajemna dbałość członków zespołu o dobro pozostałych: wzmacnia to poczucie wspólnego celu, zwiększa aspiracje, kształtuje odpowiednie podejście do współpracy

• Wyniki wspólnych działań: przyczyny i efekt pracy zespołu

wyniki są zarówno przyczyną powstawania zespołów (chęć ich osiągnięcia) jak i efektem jego pracy. Niemal zawsze wyniki działań zespołu są większe od indywidualnych działań pracowników, a ponadprzeciętne wyniki przerastają oczekiwania nawet członków zespołu. Jeżeli działania grupy nie przynoszą określonych wyników, to inne jej cechy nie mają znaczenia.

Nie można dopuścić, aby grupa dążyła tylko do korzystnego zaprezentowania się w świetle tych wskaźników. Celem jej pracy musi być osiągnięcie określonych wyników. Warto jednak patrzeć na te wskaźniki by udoskonalać tworzenie zespołu czy sam zespół

PRZESUWANIE SIĘ W GÓRĘ KRZYWEJ WYNIKÓW ZESPOŁU

Efektywność pracy w zespole może być ograniczona przez:

• Indywidualne cechy poszczególnych członków

• Konieczność pełnego zaangażowania i oddania grupie

• Działania podkopujące wzajemne zaufanie

• Nie konstruktywne konflikty

• Negatywne oddziaływanie otoczenia

Elementy mające wpływ na efektywność prawdziwego zespołu CECHY ZESPOŁU:

1. Ważny cel i określony kierunek działania Wszyscy członkowie zespołu muszą uważać wspólny cel za ważny i wiedzieć, czego się od nich oczekuje; By ułatwić powstanie prawdziwego zespołu, trzeba postawić danej grupie konkretne wymagania, pozostawiając jej jednocześnie swobodę formułowania własnego celu ogólnego, zbioru celów szczegółowych i podejścia do działania. komplementarność (pomoc innym)

2. Wybór członków zespołu na podstawie ich umiejętności a nie osobowości (umiejętności praktyczne, interpersonalne, rozwiązywania problemów; potencjał związany z rozwojem), Zespoły musza dysponować pełnym zestawem komplementarnych umiejętności: praktycznych, interpersonalnych i rozwiązywania problemów. Kwestią zasadniczą jest równowaga pomiędzy liczbą członków posiadających dane umiejętności, a liczbą członków rozwijających je dopiero po powstaniu zespołu (większość umiejętności można zdobyć po przystąpieniu do zespołu - lepiej niż pytać o posiadane umiejętności pytać czy są skłonni poświęcić czas i zdobyć się na wysiłek udzielenia pomocy potencjalnemu członkowi w jego rozwoju). Można je zdobyć przez zorganizowanie odpowiednich szkoleń. Są one najlepszym rozwiązaniem, gdy są prowadzone we właściwym momencie i dopasowane do specyficznych potrzeb danej grupy.

3. Szczególny charakter pierwszych wspólnych spotkań i działań (szczególnie zwraca się uwagę na lidera czy innych, co mają wpływ na działanie zespołu, ważniejsze to, co robią niż to, co mówią, dobrze wpływają spotkania poza miejscem pracy)

4. Jasne zasady postępowania (zasady dot. dyskusji, obecności, poufności, podejścia analitycznego, orientacji na rezultaty, konstruktywnej konfrontacji, zaangażowania we wspólne działania). Zasady sprzyjają budowaniu wzajemnego zaufania, otwartości, zaangażowania we wspólną pracę, koncentracji na konkretnych zadaniach, a zatem wpływają również na wyniki działania zespołu. Regulamin zespołu nie musi mieć formy pisemnej. Niektóre z zasad są sprawdzianem wiarygodności grupy. Przestrzeganie reguł musi być egzekwowane.

5. Wyznaczenie i realizacja kilku najpilniejszych zadań Do rozwoju zespołów przyczyniają się pewne kluczowe wydarzenia; Wyznaczając sobie ambitne, trudne lecz osiągalne cele, które można zrealizować w dość szybkim czasie, które nie zawsze są uwieńczone sukcesem, mądry zespół docenia wartość zdarzeń skłaniających do cięższej pracy i wykorzystuje je bez względu na to, jaki jest ich bezpośredni skutek

6. Weryfikacja celów zespołu po uzyskaniu nowych informacji Założenie, że wszelkie niezbędne informacje można zdobyć, opierając się na doświadczeniach i wiedzy członków zespołu, jest błędne. Potencjalne zespoły mające bardziej czasochłonne zadania często wyrabiają sobie nawyki, które utrudniają dopływ informacji. Jeśli jednak dotrą do nich nowe wiadomości, mogą poderwać się one do działania.

7. Wspólne spędzanie czasu (jak są osobiste więzi to większa kreatywność)

8. Pozytywna informacja zwrotna, uznanie i nagradzanie Na dalszych etapach nagrodą może być zadowolenie z osiągnięć zespołu.

Każdy zespół musi znaleźć własną drogę do osiągnięcia swojego niepowtarzalnego celu.

Temat 8 - Grupa szkoleniowa

Jarmuż i Witkowski - PODRĘCZNIK TRENERA (rozdział 3 i 4)

Szkolenia jako bardzo ważny element firm, korporacji. Obecnie nie pracuje się więcej niż 2 lata w danym sektorze, zajmuje się stanowiska, następnie zmienia się np. kategorie produktów. Liczy się zatem umiejętność wnoszenia czegoś nowego, utrzymanie marki na dobrej pozycji. Mobilizowanie do wysiłku, unikanie rutyny. Nieustanne szkolenia są zatem niezbędne.

Szkolenia mają charakter nietrwały, chwilowy (1/2 dniowe). Rodzi to wiele problemów z procesami grupowymi.

Sławomir Jamuż, Tomasz Witkowski (Szkoła Trenerów Biznesu)

Książka pt. „PODRĘCZNIK TRENERA”

Rozdział III: „Przygotowanie szkoleń”

• Trener powinien określić poziom, jakiego dotyczy program:

1. Poziom behawioralny (wykształcenie pożądanych nawyków zachowań)

2. Poziom umiejętności (sprzedaż, negocjacje, etc.)

3. Poziom reguł (zdobycie przez uczestników dyrektyw postępowania - np. myślenie twórcze, podejmowanie decyzji)

Podział potrzeb szkoleniowych (Boydella i Leary'ego):

1. Wdrażanie (dobre wykonywanie pracy)

2. Doskonalenie („Ten kto stoi w miejscu - cofa się”; konieczność różnorodnych zachowań w zależności od sytuacji)

3. Innowacje (poszukiwanie nowych i lepszych sposobów wykonywania pracy)

• Kolejnym krokiem w przygotowaniu szkolenia jest badanie potrzeb szkoleniowych; ustalanie przez przełożonych warsztatów, treningów, które są najbardziej pożądane

Powody, dla których firmy organizują szkolenia:

1. Niewykorzystanie budżetu

2. Decyzje kierownictwa podyktowane modą albo na wzór innych firm

3. Organizowanie szkolenia jako swego rodzaju alibi dla wyjazdu de facto służącego integracji zespołu lub celom rekreacyjnym

Koncepcja zarządzania: reengineering (reinżynieria) to radykalna zmiana procesów w firmie prowadząca do zasadniczej poprawy efektywności. W myśl tej koncepcji firma powinna przeobrażać się w sposób rewolucyjny poprzez:

1. postawienie pytań dot. celu działania

2. gruntowną reorganizację firmy;

3. uzyskanie dramatycznej poprawy;

4. zmianę wszystkich swoich procesów.

Kompetencje pracowników powinny współgrać ze zmianami, konieczna jest również pozytywna postawa i identyfikacja z celem.

• Ankieta służy do określania tych umiejętności, które mogą być przedmiotem doskonalenia w trakcie planowanych szkoleń z zakresu podnoszenia efektywności sprzedaży.

Przykładowe umiejętności: efektywne słuchanie klienta, zadawanie pytań i kontrola rozmowy, docieranie do osoby decyzyjnej, odzwierciedlanie, rozpoznawanie typu klienta, prezentowanie korzyści oferty, rozbudzanie potrzeb klienta, radzenie sobie z oporem klienta, zamykanie sprzedaży.

• Prezentacja zawartości merytorycznej programów, umiejętności i warsztatu trenerów. Prezentacja musi dotyczyć wybranego zagadnienia szkoleniowego.

• Przygotowanie programu:

1. Podstawowe pytania dotyczące szkolenia - wiedza na temat uczestników, ich wieku, doświadczenia, wykształcenia, struktury płci

2. Przygotowanie poszczególnych modułów - zasady:

• Kolejne treści powinny być ze sobą powiązane logicznie (poczucie struktury)

• Przeplatanie treści teoretycznych i praktycznych (ilustracja teorii, przykłady z życia codziennego, scenki, ćwiczenia, analiza przypadku, symulacje, gra, praca w grupie)

• Program powinien uwzględniać zdarzenia nieoczekiwane (np. opór uczestników, przydaje się elastyczność, wyjątkowa aktywność grupy)

• Przygotowanie pomocy i sali szkoleniowej (sprawdzanie urządzeń, tablicy, pisaków, slajdów, prezentacji, ustawienie sali - poczucie swobody, reguły: swobodny kontakt wzrokowy, operowanie dystansem)

Rozdział IV: „Trener w akcji”

• Rozpoczęcie szkolenia (powitanie, przedstawienie się, informacje organizacyjne, pytania do uczestników - „lodołamacze”)

• Badanie nastawienia i poziomu motywacji:

Różne nastawienia uczestników wynikać mogą z:

1. dobrego lub złego rozpoznania potrzeb szkoleniowych

2. wcześniejszych doświadczeń pracowników w tym zakresie

3. czasu, w którym prowadzone jest szkolenie

4. osobowości uczestników, ich otwartości i chęci rozwoju

• Typologia nastawień grup do szkoleń:




Zainteresowani - są aktywni i otwarci na proponowane treści i rozwiązania; dystans do własnej firmy powoduje że traktują szkolenia jak odskocznię do dalszej kariery.

Entuzjaści - mają pozytywny stosunek zarówno do szkolenia jak i własnej firmy, dyskusje dotyczą codziennych doświadczeń firmowych.

Oponenci - negatywny stosunek do firmy i szkolenia, bierność lub jawne podważanie treści szkolenia.

Sceptycy - pozytywny stosunek do firmy, negatywny stosunek do szkolenia, dają do zrozumienia że wszystko wiedzą lepiej i szkolenie jest im niepotrzebne.

• Identyfikacja problemów szkoleniowych:

Każde szkolenie powinno być poprzedzone szczegółową analizą potrzeb przeprowadzoną przed sformułowaniem planu szkolenia. Jednakże dla udoskonalenia efektu szkolenia trener może na początku spotkania doprecyzować potrzeby uczestników.

Należy postawić pytania o problem, trudność z jaką spotykają się uczestnicy w pracy, sferę w której chcieliby się bardziej doskonalić i kształcić.

• Metody aktywizowania grupy:

ZADAWANIE PYTAŃ - pozwala poznać doświadczenia i opinie uczestników, pobudza do dyskusji.

Jakich pytań nie zadawać? Np.: czego oczekujecie po szkoleniu? Uczestnicy mogą postawić nierealistyczne wymagania.

ORGANIZOWANIE PRACY W ZESPOŁCH - umiejętne stosowanie pracy zespołowej jest jedną z najefektywniejszych form szkoleniowych. Podział na zespoły skłania do zaangażowania, nakłada na uczestników większą odpowiedzialność za sukcesy własnej grupy, ułatwia dyskusję i wymianę informacji, niweluje opór do wypowiadania się na forum całej grupy.

Kryteria podziału na grupy są dowolne np. procedura dwuetapowa: 1. Odliczanie do takiej liczby ile grup chcemy sformułować i połączenie jedynek, dwójek itd. 2. Członkowie każdej grupy muszą ustalić w czym są do siebie podobni, można potem nadać grupom adekwatne do podobieństw nazwy np. miłośnicy herbaty - element integrujący.

W każdej grupie powinna znaleźć się przynajmniej jedna osoba dobrze orientująca się w omawianej tematyce, można w tym celu wybrać kapitanów grup którzy dobiorą sobie członków swojej grupy.

PROWOKOWANIE DYSKUSJI - metody:

1. Zaprezentowanie przez trenera dyskusyjnej lub wręcz kontrowersyjnej tezy i prośba o ustosunkowanie się do niej uczestników.

2. Podział na dwie lub więcej grup i prośba o przygotowanie argumentów za i przeciw prezentowanej tezie.

3. Trener stawia pewną tezę i sam staję po jednej stronie, prowokując grupę do przyjęcia odwrotnej opinii.

ZARZĄDZANIE KONFLIKTEM - konflikt ma potencjalnie konstruktywną rolę, może uświadomić uczestnikom rzeczy których inaczej niełatwo byłoby dowieść:

Trener stawia tezę o charakterze konfrontacyjnym w taki sposób aby wystąpienie przeciwko niej pozostawała w sprzeczności z pierwotnym zdaniem grupy. Trener obstaje przy tej tezie co może zachęcić grupę do wystąpienia przeciwko niej. Następnie wykazuje sprzeczność między pierwotnym zdaniem grupy a tym, co mówią obecnie i zgadza się z grupą.

Opowiastka dla zobrazowania pożytecznej funkcji konfliktu:

Do mistrza zen przybywa samuraj z żądaniem aby wyjaśnił mu na czym polega różnica między niebem a piekłem. Na to mistrz: jesteś gburem, nie będę marnował czasu dla takich jak ty. Samuraj się wściekł i zagroził że zabije mistrza. On mu na to: to właśnie jest piekło. Zaskoczony samuraj pokłonił się i podziękował za odpowiedź. A to właśnie jest niebo - odparł mnich.

MYŚLENIE TWÓRCZE, ZADANIA I ZAGADKI - zagadki wymagające twórczego myślenia aktywizują intelektualnie grupę, mogą być merytorycznie wplecione w zasadnicze cele szkoleniowe. Np. poszukiwanie jak najprostszego połączenia kropek może obrazować komunikację w firmie (każda kropka to jakiś dział).

• Zespół trenerów:

W praktyce prowadzenia szkoleń może występować dwóch albo nawet trzech trenerów.

Taka sytuacja ma swoje plusy i minusy.

Korzyści: szkolenie prowadzone przez więcej osób może być bardziej dynamiczne dla uczestników; gdy jeden trener prowadzi zajęcia, drugi może obserwować aktywność grupy; trenerzy mogą dzielić się spostrzeżeniami; większe możliwości kontrolowania sytuacji, radzenia sobie z sytuacjami trudnymi; rozłożenie wysiłku pozwala włożyć w pracę więcej energii.

Ograniczenia: Trenerzy mogą mieć różne wizje prowadzenia szkolenia i forsować własne rozwiązania, mogą pojawiać się zgrzyty; rozproszenie odpowiedzialności - każdy może liczyć że druga osoba przygotuje się lepiej do szkolenia.

• Zakończenie szkolenia:

Na koniec ważne jest aby zachęcić uczestników do otwartych i rzeczowych wypowiedzi na temat szkolenia, z czego byli zadowoleni, czego brakowało, co można by zmienić. Tyko w takiej sytuacji trener ma szansę otrzymania cennych dala siebie informacji.

• Mity w pracy trenera:

W pracy trenerskiej istnieje wiele złudzeń związanych z oceną ludzi. Możliwe są błędy w ich ocenie i spostrzeganiu.

Złudzenie profesjonalizmu - np. przekonanie że im więcej zaawansowanych środków technicznych (np. elektronika), tym lepsze szkolenie. Ważne aby szkolenie angażowało uczestników i było efektywne, nie jest konieczny np. nowoczesny sprzęt audiowizualny (aczkolwiek nie kwestionując jego przydatności w wielu sytuacjach).

Subiektywne poczucie mijającego czasu - zależy m.in. od doświadczenia trenera. Początkujący martwi się raczej o to że musi wypełnić czymś wiele czasu, a często pod koniec go brakuję. Doświadczony obawia się raczej o to czy się w wyznaczonym czasie zmieści.

Spostrzeganie przez trenerów skuteczności szkoleń - nie zupełnie słuszne przekonanie prowadzącego, że uczestnicy zrozumieli wszystkie przekazywane treści i bez problemów wdrożą je w życie.

Przekonanie o adekwatności proponowanych metod szkolenia - wynika ze złudzenia że istnieją uniwersalne, sprawdzające się w każdej sytuacji metody.

Rozdział VI: Trudne sytuacje w pracy trenera” (referat)

Ogólne dyrektywy w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami:

1. Nie należy walczyć z trudnym uczestnikiem szkolenia, ale sprawić by taki uczestnik został sprzymierzeńcem trenera

2. Dobry trener cieszy się z trudnych wyzwań i nigdy nie odbiera urazy osobiście

3. Dobry trener umie przyznać się do błędu

4. Należy traktować przeciwności niezależne od trenera jako wyzwanie

Sytuacje wynikające z błędów w przygotowaniu:

1. Złe warunki przeprowadzania szkolenia

2. Nietrafiony program szkolenia - nieprawidłowe rozpoznanie potrzeb lub dobór poziomu (behawioralny, umiejętności, reguł)

Sytuacje wynikające z czynników niezależnych od trenera:

1. Problemy organizacyjne

2. Problemy motywacyjne

3. Sytuacje wynikające z formalnej zależności członków grupy

Sytuacje prowokowane przez trudnych uczestników: entuzjaści, sceptycy (najbardziej popularna grupa), oponenci.

Temat 9 - Rodzina

Trzy główne formy rodziny:

1. Rodzina w społeczeństwie pierwotnym

2. Rodzina w społeczeństwie tradycyjnym

3. Rodzina w społeczeństwie nowoczesnym

Uniwersum pojęcia rodziny:

1. Rodzina jako proces (również w sensie trwania historycznego, ale również życie codzienne - rodzina jako strumień zdarzeń)

2. Porządek reprodukcji biologicznej (odtwarzanie populacji)

Porządek reprodukcji ekonomicznej (eksploatacja zasobów, gospodarstwo domowe)

Porządek reprodukcji społecznej (ciągłość „jednostek” społecznych)

Rodzina jest aktorem i podmiotem zmian, jest „podstawową komórką życia społecznego”, natomiast nie jest to trwały obiekt o wyraźnych granicach.

Rodzina jest jednostką reprodukcji populacji splatającą trzy podstawowe procesy odtwarzania ładu (społecznego, ekonomicznego, politycznego).

Sikorska - „Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko, o nowym układzie sił w polskich rodzinach”

Współczesna rodzina ma wiele form i o jej założeniu niekoniecznie decyduje zawarcie związku małżeńskiego, czy przyjście na świat dziecka.

Czasy współczesne wyróżnia zmiana w społecznym poziomie akceptacji dla różnych form życia rodzinnego.

Nowe formy życia rodzinnego:

1. Związek kohabitacyjny

2. Monoparentalność

3. Pary homoseksualne

4. Rodzina dwustopniowa

5. DINKS - double income no kids

• Małżeństwa wizytowe

• LAT - living apart together

6. Kółko przyjaciół

7. Rodzina układanka

8. Single

Zmiany zachodzące w rodzinie (młodzież, bogaci single) pokazują tendencje również w gospodarce, pokazuje jakie mogą być zmiany trendów, zachowań, zmiany kulturowe (nawet w mediach, serialach).

Kulturowy sens nowej rodziny:

• Współczesne związki są uzasadnione przez wspólnotę uczuć i emocji

• Spełniają funkcję seksualną

• Partner przyjacielem, wsparciem, odpoczynkiem od stresu związanego z pracą

Cechy „nowych” rodzin:

1. Równość członków (dziecko jest autonomiczne, ma swoje prawa; kobieta zarówno jak mężczyzna powinna osiągać sukcesy w pracy zawodowej; nagłośnienie tematu przemocy w rodzinie; wzór związku partnerskiego)

2. Wolność członków (pozytywnie: wolność wyboru spośród wielu ról społecznie akceptowanych; negatywnie: wolność od instytucji społecznych)

3. Rodzina złożona z indywidualności

Nowa matka - instynkt macierzyński i macierzyństwo jest wyborem kobiety!

M. Marody, A. Giza - Poleszczuk - „Przemiany więzi społecznych”

Rodzina jest procesem, nie bytem. Rodzina rodzi się w momencie zawiązania mniej lub bardziej trwałego związku między partnerami: powiększa się i wzrasta wraz z przychodzeniem dzieci na świat; kurczy w miarę jak dzieci kolejno odchodzą z domu i wreszcie umiera, gdy założyciele umierają. Jest także procesem podczas życia codziennego, jest „swoistym strumieniem zdarzeń”.

Rodzina jako jednostka reprodukcji populacji oraz wiążących ją struktur ładu społecznego (kooperacji), ekonomicznego (pozyskiwania dóbr), oraz politycznego (władzy). Odtwarza populację w sensie czysto biologicznym, ale także poprzez odtwarzanie i przekazywanie zasad porządku wewnętrznego.

W społeczeństwach zbieracko- łowieckich:- rodzina elementarna - para wraz z dziećmi uznawana jest jako jednostkę niesamodzielną, potrzebującą grupy, płodność zaś stanowi główny temat obrzędów, magii oraz sztuki. W tym układzie para rodzi dzieci, nie dla siebie, a dla grupy. W społeczności plemiennej dominującą funkcją rodziny jest reprodukcja populacji, jako najbardziej cennego, a zarazem kruchego zasobu.

W społeczeństwie tradycyjnym - Rodzinna elementarna - para małżeńska i jej dzieci z wyraźnie dominującą figurą ojca jest nadal jednostką niesamodzielną, zatopioną w nadrzędnej wobec niej całości społecznej. Aby zrozumieć to społeczeństwo trzeba sobie uświadomić jak ważnym zasobem ekonomicznym była ziemia. W Polsce liczbę rodziny dyktowała potrzeba na utrzymanie ziemi, dzieci były zabezpieczeniem dla rodziców na starość. Zjawiska wielokrotnego małżeństwa i redystrybucji dzieci w w XVIII-wiecznych folwarkach były powszechne. Zostaje przedłużone trwanie rodziny, rozszerzona jej definicja, do którego odnoszą się trzy pojęcia:

1. Ród- oznaczający ciągłość genealogiczną od pary założycieli, uwzględniającym wszystkich członków zarówno głównych jak i bocznych.

2. Rasa - odnosi się do ciągłości męskiego nazwiska, pojęcie związane z pater familias - kreatora rodziny - rasy.

3. Dom - oznaczał ziemię, której dziedziczenia stanowiło łańcuch ciągłości.

Nowoczesne społeczeństwo - czas wyidealizowanej rodziny - rodziny triumfującej, w dyskursie publicznym, zostaje poruszona problematyka rodziny elementarnej, jako podstawowej jednostki społeczeństwa. Rodzina zyskuje nowy wymiar moralny, powstają liczne uregulowania prawne wobec dzieci, znów dziecko przestaje należeć tylko do bliskich, staje się przyszłością narodu, rasy, ludzkości. Zostaje podważona figura ojca, staje się tym migrującym, rozwiedzionym, nieobecnym. W życie rodzinne wkraczają osoby trzecie: filantropi, mężowie stanu, którzy chcą je chronić, organizować, wychowywać. Ułatwia to dzieciom poszukiwania niezależności ekonomicznej.

Rozkwit społeczeństwa przemysłowego i upadek rodziny - wyidealizowana rodzina XIX wieku nie sprawdziła się jako mini społeczeństwo obywatelskie, w związku z tym do krytycznego rozbioru rodziny przystępują wszelkie szkoły nauk społecznych. Zmiana spojrzenia na rodzinę wynikała ze splotu wydarzeń, zjawisk, jednak głównymi czynnikami są:

1. Izolacja rodziny, wynikająca z rozpadu sąsiedztwa

2. Ekspansja rynku pracy jako jedynej w zasadzie możliwości zdobywania środków do życia

3. W sferę rodziny wkraczają rozwijające się dynamicznie nauki

4. Rozwija się welfare state, z potężnymi programami socjalnymi, zorientowanymi na pomoc rodziny.

Aby odpowiedzieć na pytanie: czy rodzina przechodzi kryzys czy nie, czy przetrwa go, czy dojdzie do jej rozpadu, nie można opierać się tylko wskaźnikach demograficznych i zdefiniowaniu rodziny jako jednostki reprodukcyjnej tylko w sposób biologiczny. Odpowiadając na to pytanie właściwie trzeba umieścić rodzinę w całości funkcjonowania układu społecznego, innymi słowy należałoby odpowiedzieć na pytanie jaką rolę odgrywa współczesna rodzina w wyłanianiu się tej nowej formy organizacji życia społecznego.

Temat 10 - Wspólnoty

D. B. Clark - „Pojęcie wspólnoty”

• Pojęcie wspólnoty należy do mocno nieostrych. Wielu badaczy wręcz twierdzi, że cos takiego jak wspólnota w ogóle nie istnieje. Jednak autor sugeruje, że nie warto tak łatwo odrzucać tego terminu i przystępuje do jego gruntownej analizy.

1. WSPÓLNOTA JAKO WSPÓLNE MIEJSCE ZAMIESZKANIA:

• Na wspólnotę wpływa m.in. wspólne miejsce zamieszkania, terytorium. Jest to jedna z podstawowych cech wspólnot.

• Konkretne miejsce może wpływać na tworzenie się wspólnoty/ utożsamianie się z miejscem.

• Istnienie budynków o historycznym znaczeniu, lokalnych znaków graficznych, tradycyjnych miejsca zgromadzeń pokazuje fizyczne punkty w przestrzeni będące symbolem wspólnego życia teraz i w przeszłości (Herbert).

• Jednak nie należy utożsamiać wspólnoty z jakąś wydzieloną jednostką geograficzną.

• Nie istnieje proste mechaniczne determinowanie życia społecznego przez fizyczne środowisko.

2. WSPÓLNOTA JAKO DZIAŁANIE SPOŁECZNE:

• Kreowanie wspólnoty przez działanie społeczne: wydarzenia w wyniku dramatyzowania nabierają wspólnego znaczenia.

• Sądzono, że badanie udramatyzowanych wydarzeń z życia lokalnych społeczności może pokazywać „rzeczywiste sentymenty grupy”. Np. lokalne festiwale, football, jako zewnętrzny symbol jedności grupy, czy wesela, pogrzeby i śluby.

• Udramatyzowane wydarzenia - tworzenie wspólnoty jest procesem nadawania znaczenia z zewnątrz!

• Jednak również taki podział nie jest doskonały, ze względu na trudności w oddzieleniu istotnych działań grupy od innych i potrzebie uwzględniania specyfiki konkretnych regionów. Poza tym oficjalne uroczystości podlegające pewnym konwencjom, mogą zakrywać w badaniu rzeczywiste obowiązujące w danej społeczności normy tzn. podejście prowadzi do zbytniej koncentracji na działaniach obserwowalnych - pytanie, jak bardzo reprezentują one rzeczywiste związki grupy (konwencjonalizacja)

• Takie podejście do badań nad wspólnotą dostarcza nowych metod badawczych i pozwala na głębsze zrozumienie tego, co się faktycznie dzieje w grupie, zwłaszcza jeśli chodzi o postawy i motywy.

3. WSPÓLNOTA JAKO STRUKTURA SPOŁECZNA:

• Grupy, instytucje, role, statusy, klasy społeczne

• Chciano zastąpić termin wspólnota terminem: „lokalny system społeczny”, co miało skoncentrować uwagę bardziej na strukturze lokalnej sieci społecznej, jako istotne dla związków społecznych.

• Podejście statyczne, ale jednocześnie porządkujące -> czy pozwala powiedzieć w jakim stopniu społeczność jest wspólnotą?

• Według nich: „ludzie doświadczają wspólnoty życia w stopniu, w którym istnieje miedzy nimi zgoda, co do reguł definiujących różne role, które dana jednostka może wykonywać”

• Oczywiście takie podejście też spotykało się z liczna krytyką miedzy innymi, dlatego że opisywało wspólnotę w sposób o wiele bardziej statyczny niż przypadku nastawienia na działanie. Jednak taki podział miał niewątpliwą wartość porządkującą i opisującą.

• Definiowanie strukturalne wspólnoty w sensie gemeinschaft, jak tego chciał Tonnies może prowadzić do rozumienia wspólnoty, jako pojęcia historycznego - określającego zanikające formy.

• Aby uniknąć takie sentymentalnego podejścia do pojęcia wspólnoty należy, zdaniem autora, badać nie tylko formy społeczne, ale i także to jak ludzie te formy widzą. „Badania wspólnoty powinny brać pod uwagę nie tylko zwykłe wzory zachowań społecznych tak, jak przejawiają się one zewnętrznie, ale także postawy ludzi wobec porządku normatywnego traktowanego całościowo”.

• Najważniejsze jest rozróżnienie między strukturą społeczną w sensie całościowym i w świadomości i odczuciach jednostki (postawy wobec norm)

4. WSPÓLNOTA JAKO SENTYMENTY:

• Wspólnota w tym rozumieniu nie jest zjawiskiem o charakterze ekonomicznym, politycznym, czy terytorialnym, ale jest kompleksem uwarunkowań emocji, które jednostka odczuwa w stosunku do otaczającego świata, kolegów itp. Bez obecności wspólnoty człowiek nie mógłby pragnąć asocjacyjnych związków.

• Podstawowe korzenie wspólnoty tkwią w rzeczywistości w ludziach. W uczuciach, reakcjach i sentymentach jednostek. (by Simpson) - np. wspólnoty internetowe (Facebook)

• Psychologiczne i socjologiczne aspekty badania ludzkiego zachowania uzupełniają się wzajemnie i jest to istotne, aby w badaniu nad wspólnotą uwzględniać oba te aspekty. Subiektywne doświadczenie i obiektywny stan życia grupowego.

• Zainteresowanie solidarnością (poczucie akceptacji) społeczną może prowadzić do zaniedbywania drugiego ważnego elementu wspólnoty: poczucia istotności (prestiż).

Solidarność (poczucie akceptacji) + poczucie istotności (prestiż) poczucie bezpieczeństwa, zależności (materialnej i psychicznej)

• Na istotność składa się szereg powiązanych elementów, takich jak poczucie osiągnięć lub poczucie samorealizacji, które razem tworzą szerszą całość.

• Rezultatem poczucia solidarności jest również poczucie bezpieczeństwa. Wynika ono z poczucia przynależności do pewnej grupy, ale także zależności od niej. Relacje te powinny być jednak nieobowiązkowe, dobrowolne. Tylko takie mogą zbudować wewnętrzne poczucie przynależenia do jakiejś wspólnoty.

• To właśnie solidarność i istotność są dwoma najważniejszymi - zdaniem autora - komponentami wspólnoty.

1. We wspólnocie jednostka czuje, że się liczy. Może doświadczać poczucia istotności także w sytuacjach nieformalnych. Prestiż jest związany z osobą, jako taką, a nie wyłącznie z dochodem lub zawodem, który stanowi jedynie jedne z wymiarów takiej osoby. Poczucie solidarności wzmacnia wspólne miejsce zamieszkania/pochodzenia oraz klasa.

2. Warunkami istnienia społeczeństwa są, poza zależnościami czysto ekonomicznymi również: solidarność, zgoda i wspólnota celów. ważna „wspólnota w umyśle”, uczucia, przekonania, wartości, postawy członków!

3. Cytuje tutaj badaczkę Barton, która pisze, że wspólnotę charakteryzuje: istotności jednostek, silne więzi społeczne (solidarność) znajdujące wyraz w szerszej społeczności.

4. W społeczeństwie każdy dąży do zachowania jednostkowej godności, punktu widzenia i szacunku dla siebie.

5. Jednostka może utrzymać swoja godność, Punt widzenia, szacunek dla siebie tylko w takim stopniu, w jakim może osiągnąć dla siebie uznanie kogoś innego, którego ocena zdaje się być dla niej ważna tj. uznanie kogoś, kto przynależy do jej społeczności.

• Solidarność i istotność są ze sobą powiązane. Nie można czuć przynależności do pewnej grupy bez uczucia bycia istotnym w niej.

1. Nawet tak masowe organizacje jak związki zawodowe dają robotnikom poczucie indywidualności, szacunku i zaufania do siebie.

2. Solidarność i istotność nie zawsze występują w równym stopniu.

• To wskazuje na to, że wspólnotę należy badać, jako całość ze względu na wytwarzane poczucie sentymentu, nie można analizować tylko poszczególnych jej cech, a siłę wspólnoty wewnątrz jakiejś grupy określa stopień, w którym jej członkowie doświadczają poczucia solidarności i istotności.

1. Nie można także badać siły wspólnoty bez brania pod uwagę subiektywnych ocen członków danej grupy. Jeżeli uważają oni, że więź istnieje to trzeba im uwierzyć na słowo.

2. Jeżeli badacz sądzi inaczej to znaczy to tylko tyle, że do oceny używa innych standardów niż członkowie danej zbiorowości.

• Problemy:

1. Zagrożeniem dla tradycyjnych więzi społecznych (brak solidarności) jest zwycięstwo koncepcji przestrzeni, rozdrobnienia interesów i więzi, co wynika częściowo z nowego typu ekonomicznej organizacji.

2. Wzrost władzy oraz wyspecjalizowanych korporacji w wewnątrz państwa powoduje, że przeciętny człowiek staje się mniej zdolny, aby odegrać jakąś rolę w kształtowaniu społeczeństwa (brak istotności).

• Ciekawym nowym wymiarem badań nad wspólnotą są badania poświęcone wspólnotą zainteresowań (interesów).

1. Ludzie zrzeszają się w nich na bazie zainteresowań, przekonań i podzielanych wartości. A niebliskości przestrzennej i utrwalonych powiązań społecznych.

2. Człowiek w społeczeństwie współczesnym znajduje solidarność i istotność w wielu równych grupach, żadna z nich nie jest samowystarczalna, ale uzupełniają sie one nawzajem.

3. Może to sugerować, że zjawisko wspólnoty nie zniknęło, ale przesunęło się z lokalnego do bardziej kosmopolitycznego poziomu działalności i związków społecznych.

4. Wspólnota zainteresowań - na bazie grup wtórnych (związki zawodowe, stowarzyszenia, Kościół).

• Jednak przyjmowanie punktu widzenia uczestników życia społeczno i zalety prowadzenia badań pod kątem grup zainteresowań i sentymentów nie oznacza, że inne ogólne socjologiczne wskaźniki są bez znaczenia. Należy nie zapominać np. o obiektywnych warunkach życia.

• Wskaźniki wspólnoty: punkt widzenia uczestników, sentymenty + obiektywne warunki życia grupowego (poziom interakcji, uszeregowanie członków grupy)

• (Wspólnota często jako hasło ideologiczne - gdy przyjmie się zewnętrzną ocenę obserwatora, a nie wewnętrzne odczucia członków grupy)

Temat 11 - Subkultura

Subkultura to wspólnota symboli. Symbole określają to, co oni czują. Młodość jest okresem, w którym wchodzi się w zamknięte systemy znaczeń (myślenia, życia, umierania), czas eksperymentowania z tożsamością, graniczenia z różnymi kulturami.

D. Muggleton - „Wewnątrz subkultury” (rozdział 4: Różnicująca indywidualność a przynależność do subkultury

Studia przypadku: „powszechność” a „niedostosowanie”

Rozpad zbiorowej tożsamości

Ponowoczesność - nowoczesna masowa moda uległa fragmentaryzacji, postfordowski pluralizm stylów.

Proces różnicowania w obrębie stylów subkulturowych -> 2 hipotezy:

1. skomplikowanie kwestii identyfikacji z grupą członkowie subkultur nie przypisują się do konkretnych kategorii jak „jestem punkiem” czy „jestem skinheadem”;

2. fragmentacja zarówno stylu konwencjonalnego jak i subkulturowego prowadzi do odróżnienia tego co konwencjonalne i subkulturowe = członkowie tego stylu nie są w stanie utrzymać go przez porównywanie się ze stylem konwencjonalnym. zanikają różnice między stylem subkulturowym a normalnym to znaczy, że członkowie subkultur nie mogą już częściowo budować swojej tożsamości w kontraście do „normalsów”

[Autor popiera swoje tezy przeprowadzonymi i po części przytaczanymi wywiadami z przedstawicielami różnych subkultur]

Wnioski z wywiadu z Duncanem:

• myśli o sobie w kategoriach tożsamości grupowej (określa siebie jasno jako ,,punka,,), kładzie nacisk na identyfikację z grupą, przynależność, jednocześnie przedstawiają antygrupowe poglądy starając się nie być szufladkowanym, podkreślają własną indywidualność co skłania autora do przyjęcia tezy, że subkultura opiera się na wspólnych wartościach i przekonaniach.

• definicja indywidualistyczna bycia punkiem ,,bycie sobą, wolność, robienie tego co się chce,,

• w definicji pojęcia punk, kładzie się nacisk nie na styl czy wizerunek, ale na postawy i wartości, kryjące się pod warstwą czysto wizualną.

• cel grupy - osiągnięcie zróżnicowania w jedności

• = subkultura sięga dalej niż zupełnie powierzchowny poziom wyglądu.

• przynależność do grupy & wolność jednostkowa - nie muszą być sprzeczne

Modsi:

• Ustawiają się na granicy dwóch subkultur („psychodeliczni modsi”) opierając się świadomości grupowej jako czemuś co tworzy podziały rozdzielając właśnie takie etykietki jak mods, przywraca wyraźne granice pomiędzy grupami i powoduje wewnętrzne zacieranie się zróżnicowania w jedności.

• Jest to przeciwstawne do wcześniejszej jasnej deklaracji grupowej przynależności

• Niechęć do zaszufladkowania wynikająca z nadawania nazw odbija się na sposobie identyfikacji z subkulturą, nadawanie etykiet - nacisk na aspekt zbiorowy

• Każda subkultura to nonkonformiści

• Chęć posiadania ,,szerszych horyzontów,, tj. takiej formy tożsamości, która by badanego w niczym nie ograniczała

• Badani traktują grupę, z którą się identyfikują, jako antystrukturę- czyli zbiorowość, która nie ma ściśle określonych granic, definicji czy jednolitych zachowań.

• Tożsamość definiuje się zarówno poprzez odniesienie do tego `czym się jest' jak i do tego `czym się nie jest',

• Beth i Tony jasno określają bycie gotami ale unikają już przypisania do metali podkreślając swoją indywidualność w przedstawianym stylu. Strój odzwierciedla styl życia.

• Neal (jeden z badanych - hippis/traveller) odrzuca jasne określanie swojej tożsamości budując ją w kontraście do innych, „normalnych” ludzi. zwraca uwagę na autonomię jednostki, nieprzewidywalność i sprzeciw wobec ograniczającego, deterministycznego wpływu konwencji społecznych, głównie w celu zaznaczenia dystansu pomiędzy sobą a grupą porównawczą, którą cechuje konformizm, przewidywalność i poszanowanie norm.

• Jeśli rolą społeczną ludzi hołdujących konwencjom jest `dostosować się', to zachowaniami członków subkultur kieruje potrzeba `niedostosowania' do standardów i oficjalnych konwencji dotyczących zachowania czy stroju. Należenie do subkultury jest jasnym i nieprzypadkowym wyborem w przeciwieństwie do należenia do „normalnych”, którzy oddają się „ograniczającemu, deterministycznemu wpływowi konwencji społecznych”.

Różnicująca indywidualność

= powiązanie pomiędzy indywidualizmem i nonkonformizmem;

= sposób wyrażania własnej indywidualności członków subkultur poprzez wyraźne zaznaczenie różnicy dzielącej ich od zbiorowości, która stanowi punkt odniesienia

• Sposobem pewnych jednostek na podkreślenie swojej pozycji `wewnątrz' tajemniczej, niedostępnej grupy jest samowykluczanie się z bardziej pojemnej kategorii pozostających na `zewnątrz' niewtajemniczonych.

• Różne grupy społ. angażują się w walkę o kapitał społeczny w celu usankcjonowania własnej tożsamości jako głównego stylu życia; proces ten polega na podkreślaniu różnic dzielących daną grupę od innych grup, o których mówi się, że mają zły gust i wątpliwe upodobania albo w ogóle ich nie mają.

• Kapitał subkulturowy [Thronton] - posiadanie odpowiedniego gustu oznacza bycie „modnym” i „dobrze poinformowanym”. Upodobania typowe dla danej subkultury pozostają takie tak długo, jak długo są nieznane lub niedostępne większości społeczeństwa.

• [Thronton] - „homogeniczny”, główny nurt społeczeństwa składa się z wysoko zróżnicowanych pod względem gustu grup; członkowie subkultur nie dostrzegają granic istniejących w rzeczywistości oraz równie realnie istniejącego wewnętrznego zróżnicowania głównego nurtu.

Muggleton dowodzi, że w ponowoczesności subkultura straciła swoją wewnętrzną spójność i taka identyfikacja jest tworzona jedynie przez typy idealne tożsamości

Dwa typy relacji wewnątrzsubkulturowych (Schutz):

• współtowarzysze - wspólnota czasowa i przestrzenna

• współmieszkańcy -wspólnota czasowa, ale nie przestrzenna (mogą się nigdy nie spotkać)

(Schutz: rozróżnienie na tych, którzy są ,,wewnątrz” - współtowarzysze (wspólnota pod względem czasowym i przestrzennym; spotykamy ich bezpośrednio- znamy ich partykularne cechy) i tymi, którzy są na „zewnątrz” - współmieszkańcy (jesteśmy czasowo powiązani, ale nigdy ich nie spotkamy; postrzegani jak typ ogólny; kat. abstrakcyjna)

- autor tekstu jednak zaznacza, że nie zawsze postrzegamy tych, z którymi utrzymujemy stosunki II rodzaju jako niezróżnicowany tłum)

• Życie każdej jednostki w subkulturze jest wyjątkowe i przynależność grupowa wyznacza jedynie ogólny nurt.

• Sposób wyboru i nabywania dóbr a tworzenie się tożsamości - Różnice pomiędzy zasadniczo podobnymi dobrami konsumpcyjnymi (np. ubrania) pozwalają konsumentowi zachować poczucie przynależności do grupy przy jednoczesnym poczuciu zachowania indywidualności

• Dwa poziomy indywidualności:

• Wewnątrzgrupowy - poprzez położenie nacisku na heterogeniczność grupy i przywołanie różnic w ubieraniu się poszczególnych członków

• Międzygrupowy - uznanie subkultury za zbiorowość i mniejszość, stojąca w opozycji do innych, co podporządkowują się konwencjom

• Taka różnorodność w grupie („każdy jest oryginalny w grupie podobnie myślących oryginałów”) pozwala na jednoczesne pogodzenie wspólnej tożsamości i podkreślanego wymiaru indywidualizmu. Spojrzenie na homo - czy heterogeniczność grupy opiera się na uczestnictwie w niej tzn. osoby spoza grupy lub mało w nią zaangażowane uważają daną grupę za homogeniczną, natomiast osoby zaangażowane w daną grupę uważają ją za silnie zróżnicowaną.

• Znów na podstawie Schutza autor uznaje, że badanie subkultur powinno docenić silne podkreślenie indywidualizmu i wolności członków subkultur jako źródeł kategoryzacji świata społecznego i to właśnie na tych odczuciach powinny być budowane naukowe wyjaśnienia zjawisk społecznych.

• Sposób ekspresji osobowości przypasowuje człowieka do subkultury, a nie indywidualne przekonanie o byciu jej częścią lub nie.

Subkultury graniczne

• Na granicy innych subkultur, eklektyczne, jednak da się przypisać do określonych granic określonych subkultur

• Subkultura opiera się w dużej mierze na stylu ubioru ale również ogniskuje się na muzyce (analiza 3 wywiadów): badani określają się jako punk lub „coś koło tego”, wytworzony jest tu obraz członka subkultury jako osoby, która ma słuchać jednego, danego typu muzyki. Osoby bardziej zróżnicowane starają się nie poddawać stereotypom podanym danym grupom jednocześnie stanowiąc „pewien rodzaj” punka, modsa czy metala.

• Przy ponowoczesnym zacieraniu granic badani czują się członkami danej grupy starając się uznawać za ich nieszablonowych członków - takie nieszablonowe subkultury to właśnie subkultury graniczne. Dochodzi do pojawienia się wspólnych obszarów dla pewnych subkultur (np. punki i skinheadzi słuchający tej samej muzyki na tych samych koncertach i nawiązujący tam luźnych kontaktów między sobą).

• Odrzucenie ostrych granic między grupami i opór wobec ograniczeń wynika z wyrażanego przez wielu członków subkultur jednostkowego dążenia do nieskrepowanej przez żadne struktury wolności

• Graniczność - bycie w sensie dosłownym na granicy, pomiędzy jasno określonymi tożsamościami społecznymi

• Subkultura graniczna - niestereotypowe; duże wewnętrzne zróżnicowanie; złożoność form kulturowych. Co prowadzi do zacierania się granic i braku możliwości dokonania jednoznacznej kategoryzacji? Wyłamują się z granic, przez które są definiowane. Niejednoznaczność i zróżnicowanie oraz spójność i zdefiniowanie.

Kontrkultura krzyżówkowa

• Grupa amorficzna, w której doszło do zatarcia granic, nie ma jasno określonych zasad. Trudno mówić o „jedności” tej grupy, jest to raczej branie „co mi się podoba z każdej subkultury”

• Krzyżowanie się kiedyś osobnych kultur

• Kosmopolityzm - pomieszanie wielu stylów pozwala na swobodne dostosowanie się do wielu grup, autentyczność jest wytwarzana przez indywidualność, która nie jest zacierana przez uniformizacje.

Za pracą Wooffitt'a i Widdicombe autor odrzuca podejście do subkultur jako sposobie czy pragnieniu posiadania przez jednostkę zbiorowej tożsamości. Subkultury należy raczej powiązać z zakorzenioną wiarą w indywidualizm i autentyczność własnej osoby. Członkowie subkultur wypadają poza typowo definiowaną tożsamość grupową - po prostu różni aktorzy społeczni różnie akcentują znaczenie indywidualizmu.

Wspólnotowy wymiar poczucia przynależności nie opiera się na uniformizacji, która zaciera indywidualność, ale na zróżnicowaniu w jedności, które pozwala objąć i pogodzić różnice indywidualne. Musi tak być, ponieważ indywidualność jest podstawą autentyczności subkultury. Indywidualność jest wartością kulturową, do której różni aktorzy społeczni przykładają różną wagę.

WNIOSEK: Subkultury można rozumieć jako wyraz jednocześnie kolektywizmu i indywidualizmu.

Temat 12 - Grupy w Internecie

Benkler -„Bogactwo sieci” (rozdział 10)

2 początkowe wizje skutków Internetu:

• osłabienie więzi społ.

• powstanie wirtualnych społeczności, nowa forma życia społ.

• obie te hipotezy były nie prawdziwe.

2 faktyczne skutki to:

• intensyfikacja kontaktów z tymi, którzy normalnie nie byli łatwo dostępni (daleka rodzina, znajomi z innych miast itp.), w kontaktach takich następuje poluzowanie hierarchii

• wytworzenie się wielu stosunków o ograniczonym celu i luźnym charakterze. Są to sieci płynne, luźne ale ciągle znaczące tzw. Platformy aktywnej współpracy grupowej. Największe znaczenie ma tu technologia, której usprawnienie umożliwiło powstanie takich sieci. (np. forum miłośników rowerów trójkołowych)

Benkler podkreśla że strach przed internetem jako źródłem rozbicia społ. to powtórzenie takiego samego strachu jakiego panował w społ. Zachodni od XIX wieku, wtedy ludzie bali się gwałtownej urbanizacji, industrializacji, przyspieszenia transportu i komunikacji masowej. Takiemu postępowi przypisywali rozbijanie więzi społecznych.

Tutaj przywołany zostaje H. Rheigold i jego teza, że komunikacja internetowa tworzy nowe społeczności, tam gdzie zostały one usunięte przez postęp technologiczny (wyżej wspomniany).

Rheigold opisuje „głód społeczności” mówi że internet jest medium do tego idealnym. Co więcej według H. Rheigold stosunki internetowe istnieją „obok” a nie zamiast stosunków życia realnego.

Z drugiej strony Benkler przedstawia nurt krytyczny:

• Sherry Turkle - osamotnieni ludzie zawierają znajomości o ograniczonym celu i małej intensywności, stosunki mało znaczące

• R. Kraut - osłabienie kontaktów rodzinnych, zmniejszenie kręgu społecznego, depresje i poczucie samotności

• Jego dodatkowa hipoteza: silne więzi ustępują słabszym, ważne stosunki ustępują banalnym.

Punkt widzenia teorii komunikacji: Monitor to kolejny ekran, który kradnie czas. Mimo, iż jego używanie jest aktywne (np. oglądanie tv jest bierne) więzi są słabe nie tworzą kapitału społecznego, a czas zużyty na podtrzymanie tych związków osłabia „zapas stosunków społ. jednostki” Granovetter.

Stanford University „im więcej ludzi korzysta z internetu tym miej czasu poświęca prawdziwym ludziom” - badanie tej tezy ilościowo nic nie potwierdziło. Za to okazało się, że internetowcy rzadziej: używają telefonów, oglądają tv, robią zakupy w sklepach.

A więc obawy podzielimy na dwa rodzaje:

1. Trwałe stosunki międzyludzkie mają znaczenie dla dobrego funkcjonowania pod względem psychologicznym. Internet tego nie zapewnia podejście empiryczne

2. Kategoria „kapitału społecznego” rozdziela to na 2 podkategorie podejście teoretyczne:

a) nurt Colemana i Granovettera - nacisk na ekonomiczną funkcję więzi społecznych, osoby z KS- em mają większa szansę na lepszą pozycję materialną

b) nurt Putnama - aspekt polityczny społeczeństw aktywnych. Te z wysokim KS- em uzyskują lepsze wynik pod względem udziału politycznego i zapewniania sobie dóbr publicznych

Odpowiedzi na obawy:

1. empiryczna: dopóki relacje internetowe nie zastępują relacji realnych nie ma się czego bać

2. teoretyczna: rodzaje kontaktów, którymi zaspokajamy potrzeby społeczne, zmieniają się z czasem internet krzywdy nam nie zrobi, raczej trochę zmieni

A.D 1. Ogólnie w badaniach stwierdzono, że: negatywne psychologiczne skutki korzystania z internetu z czasem zanikają. Internet sprzyja rozwinięciu relacji „słabych” (badania z Toronto - internetowcy częściej znają sąsiadów z nazwiska, mówią im „dzień dobry”, ale nie ma między nimi „silnych” więzi: odwiedziny, dłuższe rozmowy). Dalej badania potwierdzają intensyfikację kontaktów z rodziną dzięki użyciu do tego internetu. Co więcej internet służy do wzmacniania relacji raczej niż do tworzenia nowych. Takie nowe relacje są tworzone na bazie wspólnych zainteresowań i doświadczeń- internet to ułatwia. Oczywiście B na koniec pisze że to studia przypadku za pomocą ankiet i wyniki pewnie nie są uniwersalne itp.

Potem Benkler pisze znowu, że dobrze, bo te słabe relacje internetowe nie zastępują prawdziwych (raczej) i w ten sposób sprzyja to usieciowieniu społeczeństwa. Sieci te są luźne, hierarchie płaskie. Wellman nazywa to społeczeństwami usieciowionymi:

• Jednostka nie jest po prostu „zawieszona” w sieci. Sama ją kształtuje, modeluje „reorganizuje stosunki społeczne pod kątem swoich potrzeb”.

• Za pomocą maili i smsów tworzy się osobne sieci, które nie ingerują (za bardzo) w te już istniejące. B.

• Pisze o naginaniu „czasu i przestrzeni”- dzięki internetowi możesz żyć w dwóch miejscach na raz, posiadać 2 tożsamości itp. Przywołuje tu sprawę T. McVeigha geja który służył w marynarce wojennej US Army. Dzięki swojemu profilowi w sieci mógł być gejem, nie ingerując w sztywne zasady armii.

Na temat słabych więzów w sieci Benkler pisze jeszcze, że sprzyjają one wymianie informacji i zasobów. Słabe więzi w sieci tworzone są jak już pisał na bazie wspólnych zainteresowań. Takie postępowanie eliminuje przypadkowość poszukiwania podobnych sobie osób w świecie realnym,

Dalej Benkler pisze o internecie jako platformie kontaktów międzyludzkich. Ogólnie internet:

• umożliwia jednoczesną i niejednoczesną komunikację

• często jest dodatkowym kanałem wymiany inf. (np. rozsyłanie konspektów/notatek z zajęć)

• możliwe jest dowolne zwielokrotnianie przekazu

• umożliwia synchroniczną komunikację wieloma kanałami (piszemy maile i gadamy na gg na raz)

• dowolna jest ilość nadawców i odbiorców komunikatu (znaczna przewaga nad innymi mediami)

• odległość nie ma znaczenia

• zmniejsza koszty komunikacji (nie tylko ekonomiczne)

„Oprogramowanie społeczne”

Clay Shirky „więcej niż kilkanaście mnie niż kilkaset osób, które mogą utrzymać taką formę wymiany zdań jaka nie jest możliwa przy tysiącach/milionach użytkowników, w ramach jednej grupy” [tutaj: np. platforma Wiki, blogi z komentarzami]. Ważna rzecz: Ci użytkownicy, którzy są bardziej uprzywilejowani (np. mogą zmieniać treść) przez swoje działania wpływają na spoistość grupy. Dodatkowo ważne poczucie „od użytkowników dla użytkowników”. Oczywiście projekty takie nie pozbawione są wady wynikających z ludzkiej natury np. częste kłótnie. Co więcej po pewnym czasie użytkownicy sami wytwarzają normy i zasady - np. dociera do nich, że kłótnie nie sprzyjają projektowi. Takie normy (które wyewoluowały oddolnie) stabilizują działanie takiej platformy.

Wszystko to stanowi nową formę stosunków społecznych: wspólny cel, wspólne działanie, wspieranie się przy praktycznym braku hierarchii i zdecentralizowanej budowie związków.

„Jednostki połączone ze sobą w ramach społeczności produkcji partnerskiej mogą, ale nie muszą iść samotnie grać w kręgle poza siecią, ale na pewno grają razem w Internecie.”

Benkler ogólnie pisze, że:

• Jemy ciastko i mamy ciastko, ale rezygnujemy z „tłustego pączka telewizji” w kontekście tworzenia i posiadania więzi społecznych

• Niestety powstaje „wieża Babel” w kontekście autonomii; jednak posługujemy się silnymi filtrami, a poza tym wolimy zacieśniać stare znajomości niż tworzyć nowe

• W internecie grupujemy się wokół różnych zagadnień. Internet po prostu daje nam nowe możliwości kontaktowania się, nie zmieni nas radykalnie, bo i tak jesteśmy usieciowieni; mamy nowe metody grupowania się, ale nie zastępują one starych

Temat 13 - Naród jako wspólnota wyobrażeń

B. Anderson - „Wspólnoty wyobrażone”: rozdział 2 „Korzenie kulturowe”, rozdział 3 „Źródła świadomości narodowej”

Rozdział 2: Korzenie kulturowe

• Do symboli nowożytnej kultury należą pomniki i groby nieznanego żołnierza, związane są z nimi narodowe wyobrażenia.

• Autor rozpoczyna rozważania poświęcone kulturowemu nacjonalizmowi od rozważań o śmierci jako ostatecznego ludzkiego przeznaczenia

• Religie próbują odpowiedzieć na pytania o sens ludzkiego cierpienia, choroby, starości czy śmierci, dlatego religie takie jak buddyzm czy chrześcijanizm trwają przez tysiąclecia

• Słabością ewolucyjno-postępowych stylów myślenia, w tym i marksizmu polega na tym, że na takie pytania odpowiadają milczeniem

• W XVIII wieku, kiedy rozpoczyna się epoka nacjonalizmu, a kończy się myślenie religijne, niezbędne staje się świeckie przekształcenie mechanizmów w ciągłość. Nacjonalizm przekształca przypadek w przeznaczenie

• Wspólnota religijna i monarchia dynastyczna kulturowe, które podobnie jak dziś narodowość, traktowane były jako układ odniesienia

Wspólnota religijna

• Wspólnoty sakralne połączone przez język, w którym pisane były teksty sakralne (pisana łacina, język pali, arabski, chiński)

• Klasyczne wspólnoty spojone przez języki sakralne różniły się od wspólnot wyobrażeniowych, jakim są współczesne narody. Jedną z było przekonanie, że jedynym językiem sakralnym jest ich język, tym samym ich koncepcja przynależności wspólnotowej jest jedyna, prawomocna.

• Piśmienni stanowili strategiczna warstwę w hierarchii społ.- pośrednictwo miedzy Bogiem a plebsem

• Od późnego średniowiecza potęga wielkich religijnych wspólnot malała; przyczyny

• Odkrycie świata pozaeuropejskiego

• Degradacja języka sakralnego

Monarchia dynastyczna

• O ich ekspansji decydowały nie tylko podboje, ale tez polityka seksualna- krzyżowanie rodzin

• Od XVII wieku legitymizacja władzy monarchii sakralnych w Europie słabnie (1649 - ścięcie K. Stuarta)

Rozumienie czasu

• Niezależnie od upadku sakralnych wspólnot języka i rodowodów kształtowała się zasadnicza zmiana w sposobie rozumienia świata

• W średniowieczu przekaz sakralny był wizualny, ponieważ ludzie nie mieli poczucia historii jako nieskończonego ciągu przyczyn i skutków, nie oddzielają tez w sposób radykalny teraźniejszości od przeszłości i mieli wrażenie ze żyją u kresu swego czasu

• Równoczesność - czas mesjanistyczny - równoczesność przeszłości i przyszłości w chwili teraźniejszej

• Następstwem średniowiecznej koncepcji równoczesności była wizja „jednorodnie pustego czasu”, w którym równoczesność jest jakby poprzecznym jego przecięciem, polega na czasowej koincydencji, a mierzą ja kalendarze i zegary

• Powieści i gazety dostarczyły środków technicznych do stworzenia wspólnoty wyobrażeniowej, jaką jest naród

• W ludziach dzięki nim ukształtowało się przekonanie ze prócz nich jest jeszcze ileś tam rodaków, mimo że są dla siebie anonimowi

• Pisarze w XVIII czy XIX zaczęli umiejscawiać swoich bohaterów w konkretnym czasie i konkretnym społeczeństwie

• Dziś wszystkie wydarzenie opisane w gazecie łączy koincydencja czasowa - wszystkie odbyły się w tym samym momencie

• Produkcja książek i gazet na skale masową i ich czytelnictwo zakorzenia świat wyobrażeniowy w codzienności

Wnioski:

Trzy dawne podstawowe koncepcje natury utraciły swoją aksjomatyczną władzę nad ludzkim myśleniem:

• Język tworzący ponad-kontynentalną solidarność

• Monarchie rządzące na mocy boskiego przyzwolenia

• Wizja czasu nieodróżniająca kosmologii od historii

Poszukiwano nowego sposobu istotnego powiązania ze sobą braterstwa, władzy i czasu.

Rozdział 3: „Źródła świadomości narodowej”

• Rozwój druku i wzrost liczby dostępnych publikacji

• Zmiany, jakim ulęgła sama łacina - od stylu sakralnego i potocznego do stylu ezoterycznego

• Reformacja - rozwój narodowych języków

• Powolne dążenie monarchii dążących do władzy absolutystycznej do nadania językom rodzimym funkcji języka centralizacji administrowania

• Wzajemne oddziaływanie sposobu i stosunków produkcji (kapitalizm)

• Techniki komunikowania (druk)

• Językowe zróżnicowanie gatunku ludzkiego

• Języki druku stworzyły podstawę narodowej świadomości:

• Ukształtowały leżące pomiędzy łacina a językiem narodowym obszar komunikowania się

• Umocniło języki narodowe

• Kapitalistyczne drukarstwo zrodziły języki władzy różniące się od starych rodzimych j. urzędowych

Wnioski:

Zbieżność kapitalizmu i techniki drukarskiej z pierwotnym zróżnicowaniem języków umożliwia nowej formy wspólnoty wyobrażeniowej, której morfologia wyznaczyła podstawę nowoczesnego narodu.

---