Swiniowate opr


Świniowate

Świniowate (Suidae) - rodzina dużych, lądowych ssaków parzystokopytnych.

Występowanie

W warunkach naturalnych świniowate występują w Europie, Azji (najliczniej) i Afryce. Dziki zostały z powodzeniem introdukowane w Ameryce i Australii. W Polsce występuje tylko dzik (Sus scrofa) i jego domowa forma - świnia domowa (Sus scrofa f. domestica).

Charakterystyka

Świniowate są dużymi ssakami o masywnej budowie, wydłużonej głowie i krótkiej szyi. Charakteryzują się obecnością zagiętych ku górze i na zewnątrz dużych, górnych kłów oraz niespotykaną u innych kopytnych owalną chrząstką w pobliżu końca pyska.

Największe osobniki osiągają długość ciała ponad 2 m (bez ogona), przy masie ciała ponad 300 kg. Do największych gatunków należy dzik europejski i nieco mniejsza od niego świnia leśna. Najmniejsze mają ok. 55 cm długości. Samce świniowatych nazywane są odyńcami, samice lochami, a młode warchlakami. Odyńce są większe i cięższe od loch. Młode są zwykle dwubarwne.

Świniowate żyją od 7 do 24 lat. Są wszystkożerne. Często niszczą uprawy polowe w poszukiwaniu bulw. Większość dzikich gatunków to zwierzyna łowna. Świnia domowa ma bardzo duże znaczenie gospodarcze.

Inteligencja świniowatych

Świniowate zajmują czwarte miejsce w piramidzie inteligencji na kuli ziemskiej - zaraz po ludziach, małpach naczelnych i waleniach.

Systematyka

Do rodziny świniowatych zalicza się rodzaje:

Systematyka:

Domena eukarioty

Królestwo zwierzęta

Typ strunowce

Podtyp kręgowce

Gromada ssaki

Podgromada ssaki żyworodne

Szczep łożyskowce

Rząd parzystokopytne

Podrząd świniokształtne

Rodzina świniowate

Sus - rodzaj ssaków parzystokopytnych z rodziny świniowatych.

Świnia brodata (Sus barbatus) - gatunek lądowego ssaka z rodziny świniowatych.

Występuje w lasach tropikalnych porastających Malezję, Sumatrę, Borneo i Filipiny. Prowadzi nocny tryb życia. Przez mieszkańców wysp jest uznawana za szkodnika. Może krzyżować się z dzikiem środkowoeuropejskim (Sus scrofa scrofa).

Charakterystyka

Wielkość do 150 cm. długości, wagi ok. 160-180 kg. Wysokość do ok. 90 cm. Ubarwienie szare, skóra skąpo owłosiona. Zwierzę wszystkożerne.

Rząd parzystokopytne

Rodzaj Sus

Gatunek świnia brodata

Świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) - zwierzę hodowlane udomowione.

Dostarcza hodowcom mięsa, tłuszczu, skóry, podrobów, szczeciny.

Jest ssakiem z rzędu parzystokopytnych, rodziny świniowatych.


Gatunki zaliczane do rodzaju Sus:


oraz pochodząca od dzika, udomowiona forma Sus scrofa domestica - świnia domowa

Wcześniej do tego rodzaju zaliczano Sus salvanius obecnie klasyfikowany jako Porcula salvania - świnia karłowata.

Świnia celebeska (Sus celebensis) - gatunek ssaka z rodziny świniowatych.

Pochodzi z wysp Indonezji. Stanowi obiekt polowań, część osobników żyjących na wolności to zdziczali potomkowie zwierząt udomowionych. Obecnie stosowane środki ochronne wydają się

Świnia średniej wielkości, osiąga długość ciała 80-130 cm i wysokość 70 cm w przypadku wieprzy, 60 cm w przypadku macior. Masa ciała zawiera się pomiędzy 40 i 70-80kg, przy czym obecnie zaznacza się tendencja do zwiększania rozmiarów ciała, wykryta przez porównanie ze szczątkami z jaskiń północy Celebesu.

Okrywa włosowa składa się z włosów czarnych z wmieszanymi gdzieniegdzie białymii żółtymi. Rzadziej widuje się osobniki brązowawe i czerwonawe. Na grzbiecie widnieje ciemna pręga, a n czole kępki włosów. Okolice pyska zabariowne są na żółto. Z wiekiem postępuje "siwienie" brzusznej strony ciała, przybierającej barwę biała lub kremową.

Głowę dojrzałych samców zdobią 3 pary wyrostków. Największe, przedoczodołowe, osiągają odpowiednie rozmiary, gdy świnia liczy sobie 8 lat, jednak wszsytkie powiększają wraz z wiekiem.

Krótkie kończyny podtrzymują wypukły na grzbiecie tułów zakończonym długim, zakończonym kosmykiem włosów ogonem.

Świnia karłowata (Porcula salvania syn. Sus salvanius) - ssak z rodziny świniowatych.

Wygląd

Wysokość do 30 cm - najmniejszy przedstawiciel swojej rodziny. Waga do 12 kg. Charakterystyczny pas długiej sierści na grzbiecie.

Występowanie

Południowe Himalaje - Indie, Nepal, Bhutan. Gatunek zagrożony wyginięciem.

Rodzina świniowate

Rodzaj Porcula

Gatunek świnia karłowata

Świnia leśna (Hylochoerus meinertzhageni) - największy dziko żyjący przedstawiciel rodziny świniowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju Hylochoerus Thomas, 1904. Samce mogą osiągać długość do 2 metrów, wysokość w kłębie do 1,1 metra i wagę do 225 kg.

Występowanie

Środkowa Afryka, Uganda. Gatunek niezagrożony.

Dane liczbowe

Tryb życia

Żyje w stadach, aktywne w dzień i w nocy. Wszystkożerca. Samiec jest przywódcą stada.

Świnia rzeczna, świnia pędzelkowa (Potamochoerus porcus)

- gatunek ssaków parzystokopytnych z rodziny świniowatych.

Występowanie

Środkowa Afryka i Madagaskar, bagna i trawiaste równiny. Gatunek bardzo rozpowszechniony, niezagrożony wyginięciem.

Dane liczbowe

Tryb życia

Żyje samotnie lub w stadach 6-20 osobników, wszystkożerna, nocny tryb życia.

Ciekawostki

Bardzo dobrze pływa, potrafi nurkować. Nazwa pędzelkowa nawiązuje do pędzelków włosów na końcach uszu.

Świniodzik - mieszaniec świni domowej i dzika.

Zazwyczaj kojarzone są odyńce (samce dzika) z lochami (samicami świni domowej).

Świniodziki są łudząco podobne do dzików, ale dużo spokojniejsze i mniej płochliwe od nich.

Krzyżowanie świni domowej i dzika pozwala uzyskać średnio liczne mioty. Zużycie paszy jest większe niż u świni domowej. Świniodziki są żywotne i bardziej odporne na niekorzystne czynniki środowiska.

Znajduje zastosowanie gospodarcze jako źródło mięsa o smaku zbliżonym do dziczyzny. Mięso jest chude, ciemniejsze i ma bardziej zwięzłą strukturę. Charakteryzuje się większą ilością białka niż mięso świni domowej.

Wypuszczanie świniodzików do środowiska naturalnego, praktykowane przez niektóre koła łowieckie, może zagrozić naturalnej populacji dzika. Świniodziki mają bowiem słabszą odporność, która poprzez krzyżowanie z dzikami może przenieść się na naturalne populacje.

Hogzilla - ogromny dzik upolowany w 2004 roku w stanie Georgia (USA)

Zwierzę zostało upolowane przez myśliwego Chrisa Griffina 17 czerwca 2004 roku. Dzik został sfotografowany, a zdjęcia opublikowano w prasie. Nadano mu nazwę Hogzilla stanowiącą połączenie słów hog (ang. wieprz) oraz Godzilla - potwora z japońskich filmów i komiksów science fiction. Stał się obiektem niesamowitych historii i plotek. Podawano, że dzik miał 3,6 m długości i ważył 455 kg. Informacje o jego gigantycznej masie (choć nie tak wielkiej, jak twierdzono początkowo) zostały sprawdzone przez grupę naukowców National Geographic w listopadzie 2004, kiedy to dokonano ekshumacji dzika. Badania kodu DNA wykazały, że był mieszańcem świni domowej i dzika. Naukowcy oszacowali masę Hogzilli (zwierzę było w stanie rozkładu) na 363 kg, a długość ciała na 2,4 m.

Babirussa (Babyrousa babyrussa) - ssak parzystokopytny z rodziny świniowatych, przedstawiciel rodzaju Babyrousa.

Taksonomia

Niegdyś wyróżnieno trzy podgatunki, ale postulowano nadanie im rangi osobnych gatunków:

Morfologia

Głowa i ciało osiągają razem długość 85-110 cm. Ogon mierzy zaś 20-32 cm. Wysokość zwierzęcia w ramionach wynosi 65-85 cm. Waży ono od 43 do 100 kg. Samce przerastają płeć przeciwną.

Obfitującą w fałdy, pomarszczoną skórę pokrywa grube czarne lub złocistokremowe futro, odróżniające ten gatunek od innych.

Głowa przechodzi w spiczasty ryj. Posiada on najbardziej charakterystyczną i dziwaczną cechę zwierzęcia: ciosy.

Zaokrąglone ciało podtrzymują w porównaniu z nim długie, cienkie kończyny.

Występowanie

Zwierzę występuje jedynie na kilku indonezyjskich wyspach:

Sądzi się, że na Sulabesi już wyginął. Prawdopodobnie na wyspach Sula i Buru gatunek introdukowano.

Siedlisko

Zwierzę zamieszkuje wilgotny las równikowy zwłaszcza nad brzegami rzek i stawów, obfitującymi w roślinność wodną. Żyje też pośród trzcin. Unika natomiast gęstych krzaków.

Pożywienie i behawior

Babirussa jest wszystkożerna. Nie przeżuwa. Spożywa liście, owoce, korzenie, bezkręgowce i niewielkie kręgowce. Budowa układu pokarmowego wskazuje na owocożerność. Z kolei szczęki i zęby zdolne są z łatwością miażdżyć nawet grube łupiny. Na Sulawesi ssak ten używa też wulkanicznych lizanek solnych, pije też słoną wodę. W przeciwieństwie do większości świniowatych nie ryje, nie posiadając odpowiedniej do tego kości. Poszukuje jednak pożywienia w piasku i błocie.

Dorosłe samce prowadzą samotny tryb życia, natomiast samice żyją wraz z młodymi, tworząc grupki liczące do pięciu osobników.

Status

Liczebność populacji nie jest znana, jednak uważa się, że stale maleje. Większość lasów, w których pierwotnie żyło zwierzę, została wykarczowana lub zdegradowana.

Fakoszer (Phacochoerus aethiopicus) - gatunek afrykańskiej świni; zwierzę łowne.

Wygląd: długość około 1 m, rogowe wyrostki na głowie, czarna grzywa na karku, dolne i górne kły wielkie, zakrzywione ku górze.

Środowisko i występowanie: zamieszkuje stepy Afryki.

Dzik (Sus scrofa) - gatunek dużego, lądowego ssaka łożyskowego z rzędu parzystokopytnych.

Sus scrofa jest jedynym przedstawicielem dziko żyjących świniowatych w Europie. Jest przodkiem świni domowej.

Dzik jest popularnym zwierzęciem łownym i jako taki doczekał się w języku myśliwych wielu szczegółowych określeń, pozwalających w krótkich słowach opisać zwierzę i jego zachowanie. Z czasem część tej terminologii weszła do języka codziennego, a także języka zoologów[4]. W Polsce dzik jest pospolitym przedstawicielem tzw. zwierzyny czarnej, podlega sezonowej ochronie. Samica dzika nazywana jest lochą, samiec odyńcem, a młode warchlakiem, warchlak o charakterystycznym paskowym umaszczeniu - pasiakiem.

Obszar występowania

Pierwotnie Sus scrofa występował w Europie, północnej Afryce (góry Atlas) i Azji, aż po Japonię na wschodzie i Indonezję (Archipelag Malajski) na południowym wschodzie.

Obecny, naturalny zasięg występowania dzika obejmuje tereny od północnych krańców Afryki przez środkową i południową Eurazję. Gatunek nie występuje na północy Półwyspu Skandynawskiego, Finlandii i północnej części Rosji. Na Sachalinie odkryto jedynie jego kopalne pozostałości. Nie występuje również w suchych pustyniach Mongolii, wysokich górach Azji Środkowej, jak i na Wyżynie Tybetańskiej.[potrzebne źródło]

W Afryce przed kilkoma stuleciami dzik występował licznie na północ od Sahary oraz w dolinie Nilu, aż po obszary na południe od Chartumu w Sudanie. Dziś gatunek ten jest w północnej Afryce rzadki. Podgatunki, które żyły niegdyś od południowej Turcji po Palestynę (Sus scrofa libycus), jak i od Egiptu po Sudan (Sus scrofa barbarus), uważa się za wymarłe. Na Półwyspie Arabskim dzik występuje jedynie na skrajnej północy.

W Polsce bardzo licznie występuje na terenie całego kraju, w Tatrach nieliczny, dochodzi do górnej granicy lasu, powyżej 1400 m n.p.m. Największe odnotowane przez inspekcje lasów państwowych skupisko dzików w Polsce znajduje się w Siecieborzycach[potrzebne źródło].

Obszar występowania zmieniał się w przeciągu stuleci kilkakrotnie, w zależności od zmian klimatycznych jak i wpływów antropogenicznych. Podczas okresów chłodu obszar ten przesuwał się na południe, w okresach cieplejszych w kierunku północnym[potrzebne źródło]. W ostatnich stuleciach na wielkość obszaru występowania wpływała przede wszystkim intensyfikacja rolnictwa, jak i związany z tym wzrost polowań. W Wielkiej Brytanii dzik został wytępiony w XVII wieku, jednak wiele dzików hodowlanych uciekło z farm i wracają na niektóre tereny dawnego występowania (Kent, East Sussex, Dorset). W Danii ostatnie osobniki upolowano na początku XIX wieku. Do roku 1900 dzik znikł w Tunezji i Sudanie, do 1940 w wielu regionach Niemiec, Austrii, Szwajcarii i Włoch. Zwierzę wytępiono również w Szwecji. W latach 70. XX wieku i później małe grupy dzików pouciekały jednak z zagród i obecnie populację w południowej Szwecji ocenia się na 50000-70000 osobników. Parlament (Riksdag) zaliczył niedawno dziki do fauny szwedzkiej. W ograniczonym stopniu zezwolono na polowania.[potrzebne źródło]

Jako zwierzyna łowna dzik został najprawdopodobniej introdukowany przed wiekami przez człowieka na Sardynii, Korsyce i Andamanach. Na pewno ze współczesnej introdukcji pochodzą populacje w Australii, Nowej Zelandii, obu Amerykach, południowej Afryce i na wielu wyspach oceanicznych.[potrzebne źródło]

Środowisko

Dzik jest eurytopem, unika tylko terenów otwartych i górskich. Zasiedla głównie obszary o dużej lesistości, ponieważ w lasach znajduje pokarm oraz schronienie. Idealnym siedliskiem dla niego są lasy liściaste i lasy mieszane, gdzie znajduje się najwięcej typowego dla niego pokarmu. Optymalnym środowiskiem dla tego gatunku są prawdopodobnie lasy łęgowe. Dzik dzięki swej plastyczności ekologicznej jest jednym z najważniejszych i najliczniejszych dużych ssaków naszej strefy klimatycznej.[potrzebne źródło] Obserwuje się pojawianie dzików, w tym loch z warchlakami, na terenie miast (np. Świnoujście), gdzie przychodzą, aby żerować w śmietnikach i na wysypiskach.

Morfologia

Duży ssak o krępej budowie, z silnie rozwiniętą przednią częścią ciała i wyraźnie niższym zadem. Przeciętnie osiąga 1,1-1,5 m, a największe osobniki do 2 m długości ciała bez ogona. Na krótkiej, grubej i muskularnej szyi osadzony jest klinowaty łeb o małej mózgowioczaszce i dużej trzewioczaszce. Oczodół otwarty - bez pierścienia kostnego występującego u większości parzystokopytnych[9]. Część przedoczna wyciągnięta w długi ryj (gwizd). Przednią krawędź ryja tworzy chrzęstna płytka nosowo-wargowa, tzw. tarcza ryjowa, zwana przez myśliwych tabakierą. Tarcza ryjowa jest naga, silnie unerwiona i dobrze umięśniona, nawilżana wydzieliną gruczołów tarczy ryjowej.

Wysoko osadzone, stojące uszy (słuchy) w kształcie trójkąta są silnie owłosione. Oczy dzika (świece) są małe, brunatne i wysoko położone. Silne, czteropalczaste nogi (biegi) średniej długości. Palce środkowe (III i IV) są większe i dłuższe, zakończone racicami, a palce zewnętrzne (II i V) mniejsze i krótsze, zakończone stosunkowo dużymi raciczkami (szpilami) o półksiężycowatym kształcie. Na twardym terenie raciczki nie dotykają podłoża, natomiast na miękkim pozostawiają charakterystyczny ślad.

Na końcu stosunkowo długiego ogona znajduje się pęk długich włosów (chwost). Skóra dzika ma czarny kolor. Pokryta jest okrywą włosową złożoną z twardej, elastycznej szczeciny (pióra) oraz gęstych włosów wełnistych. Samice mają po 6 par sutków.

Ubarwienie dzika jest zmienne, latem ciemniejsze. Może przechodzić od niemal czarnego przez brązowoczerwone po płowe. Z powodu zwyczaju tarzania się w błocie jest zbliżone do barwy gleby występującej w rejonie życia osobnika. Niekiedy sierść na bokach jest tak pozlepiana żywicą, że tworzy pancerz zwany usmołem. Młode dzika, warchlaki, do 3-4 miesiąca życia mają wzdłuż tułowia czarne pasy (stąd nazwa pasiak).

U tego gatunku jest wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy. Odyniec (samiec) jest znacznie większy od lochy (samicy), a w starszym wieku bardzo rozrastają mu się fajki (kły górne). Dolne kły, zwane szablami, krzyżują się z fajkami i tworzą bardzo groźny oręż tego zwierzęcia. Sus scrofa ma największą spośród lądowych ssaków łożyskowych liczbę zębów. W uzębieniu występują wszystkie kategorie zębów, zarówno w łuku górnym jak i dolnym. Zęby boczne są typu bunodontycznego.

Zmysły

Najczulszym zmysłem dzików jest węch. Mają także bardzo dobrze rozwinięte zmysły dotyku, smaku i słuchu. Wzrok tych zwierząt jest prawdopodobnie dobry, chociaż przez rozłożenie oczu po bokach głowy nie widzą dobrze tego, co dzieje się z przodu ciała.

Tryb życia

Zwierzę stadne, żyjące w grupach rodzinnych nazywanych watahami. W skład gromady wchodzi od kilku do dwudziestu osobników obu płci: stara locha - przewodniczka - oraz lochy z warchlakami (młode do osiągnięcia dojrzałości płciowej). Pozostałe osobniki są słabiej związane ze stadem. Odyńce rzadko wiążą się z grupą, zwykle bytują samotnie. Watahy przebywające na wspólnych żerowiskach tworzą zgrupowanie liczące do 100 osobników.

Dziki w ciągu dnia odpoczywają w barłogach lub tarzają się w błocie. Wieczorem osobniki wyruszają na żer i pod osłoną nocy wychodzą z lasu na pola. Mogą być szkodnikami upraw.

Biegają kłusem, galopem lub skokami. W galop zrywają się rzadko i potrafią nim przebiec tylko kilkaset metrów. Dobrze pływają, dlatego występują na jeziornych i rzecznych wyspach.

W stadzie dziki bardzo lubią czyścić sobie nawzajem skórę, czochrając się o pnie drzew. Czasem leżą w barłogu bardzo stłoczone. Dzik jest agresywnym zwierzęciem i w niektórych sytuacjach odważnie szarżuje na wroga. Lochy z potomstwem są szczególnie niebezpieczne.

Pożywienie

Dzik jest typowym wszystkożercą. Żywi się m.in. żołędziami, orzeszkami buczynowymi. Jest utrapieniem rolników - ryjąc, potrafi poczynić wielkie szkody, zwłaszcza w uprawach roślin bulwiastych. W runie znajduje dżdżownice, owady, gryzonie, których nory odnajduje węchem, kłącza roślin, grzyby. Zjada nawet padlinę. Zdobywa pokarm głównie przekopując ziemię swym wrażliwym, wydłużonym ryjem (gwizdem).

Rozród

Okres godowy, zwany u dzików huczką, w strefie klimatu umiarkowanego trwa zimą - od listopada do stycznia. W cieplejszych regionach gody mogą się odbywać o każdej porze roku. Odyńce często staczają pomiędzy sobą walki o dostęp do samic.

Faza estrus u samicy trwa 21 dni. Przez 3 kolejne dni locha jest zdolna do zapłodnienia. Po 16-20 tygodniowej ciąży samica może wydać na świat nawet 12 młodych w jednym miocie. Zwykle rodzi 4-8, przy czym liczebność młodych w miocie rośnie z wiekiem samicy. Przed porodem locha układa sobie z roślin, ukryte w bezpiecznym miejscu, legowisko, zwane barłogiem.

Warchlaki rodzą się z otwartymi oczami i przez pewien czas pozostają w barłogu, ogrzewając się wzajemnie ciałami. Młode dziki są bardzo nieodporne na niskie temperatury i jak na parzystokopytne mocno uzależnione od troskliwej opieki matki. W ciągu pierwszych dni walczą o miejsce przy sutkach, ale później ustala się już hierarchia karmienia. Po kilkunastu dniach ruszają za matką i rozpoczynają samodzielne żerowanie. Ssą lochę przez 3 miesiące. Po 10 miesiącach wyglądają już jak osobniki dojrzałe. Dziki w naturze dożywają 40 lat.

Rola w ekosystemie

Dziki odgrywają istotną rolę w ekosystemach leśnych i polnych. W poszukiwaniu pokarmu zdzierają wierzchnie warstwy gleby, spulchniając ją i mieszając ze ściółką. Dziki zjadają padlinę, gryzonie oraz larwy i poczwarki owadów, w tym wielu szkodników lasu, przez co przyczyniają się do przywrócenia równowagi ekologicznej między światem owadów a drzewostanem. Zjadają również chore ssaki i ptaki, ograniczając w ten sposób przenoszenie chorób[15]. Młode dziki stanowią pokarm wielu drapieżników.

Znaczenie gospodarcze

Z gospodarczego punktu widzenia dziki wyrządzają sporo szkód w przyleśnych uprawach rolnych oraz łąkach. W Polsce wyrządzają szkody zwłaszcza w uprawach roślin okopowych (ziemniak, burak, rzepa i marchew), zbożowych i bobowatych. W lasach niszczą mrowiska.

Dziki są zwierzętami łownymi zaliczanymi do zwierzyny grubej - czyli takiej, do której strzela się kulą, a nie śrutem - i tzw. zwierzyny czarnej. Poławiane przez człowieka głównie dla mięsa. Przed wynalezieniem materiałów syntetycznych ze skóry dzików wykorzystywano szczecinę. Wyprawiona skóra oraz kły dzików - w gwarze myśliwskiej nazywane orężem - stanowią cenione trofea łowieckie. Kępki włosów pobierane z grzbietu dzika są wykorzystywane przez myśliwych jako element dekoracyjny do kapelusza.

Chów dzików

Walory mięsa z dzika oraz łatwość jego utrzymania na terenie zamkniętym skłania ludzi do prowadzenia chowu dzików niezależnie od chowu wielu ras świni domowej. W Polsce do prowadzenia chowu dzików wymagana jest zgoda ministra właściwego do spraw środowiska.

Zagrożenia i ochrona

W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Sus scrofa został zaliczony do kategorii LC (least concern - niskiego ryzyka), a występujący na japońskich Wyspach Nansei (Riukiu) podgatunek S. s. riukiuanus w kategorii VU (vulnerable - narażony na wyginięcie).

Na dziki poluje wiele drapieżników, m.in. wilki, niedźwiedzie, duże koty, krokodyle, węże, jednak największym zagrożeniem pozostaje człowiek.

W polskim prawie łowieckim dzik jest objęty ochroną sezonową. Według przepisów obowiązujących od października 2009, w okresie od 16 stycznia do 14 sierpnia nie można przeprowadzać polowań na lochy[23]. Polowania zbiorowe na dziki można prowadzić w terminie od 1. października do 15. stycznia (rozporządzenie Ministra Środowiska). Liczebność polskiej populacji dzika szacowana jest na 74 tys. osobników.

Ze względu na ryzyko zarażenia ciężką chorobą pasożytniczą, jaką jest włośnica, mięso z dzika należy przed spożyciem poddawać badaniu weterynaryjnemu.

Dziki są podatne na zakażenie wirusem ASF (w Polsce nie występuje). Są nosicielami herpeswirusa świń, wywołującego u nich chorobę Aujeszkyego.

Kiedy unasieniać lochę ?
Właściwy termin unasieniania decyduje w głównej mierze o skuteczności wykonywanego zabiegu inseminacyjnego. Dlatego zaraz na wstępie pragniemy hodowcom przekazać kilka uwag praktycznych.

Świnia jest zwierzęciem poliestralnym, czyli takim, u którego w normalnych warunkach środowiskowych (żywienie, pielęgnacja), cykle płciowe występują rytmicznie w ciągu całego roku. Knury są zawsze zdolne do krycia.
Cykl płciowy jest to okres od pierwszego dnia rui do dnia poprzedzającego wystąpienie kolejnych objawów rujowych. Przeciętnie cykl płciowy trwa 21 dni, z wahaniami do 2,5 dnia.
Pierwsza ruja u loszek występuje po osiągnięciu dojrzałości płciowej a więc w wieku 6 - 7 miesięcy. Błędem byłoby jednak unasieniać taką loszkę, gdyż nie osiągnęła ona jeszcze dojrzałości fizycznej do rozrodu. Pierwsze unasienianie loszki należy wykonać w wieku 8 - 9 miesięcy życia, tak aby pierwsze wyproszenie nastąpiło nie wcześniej niż w wieku 12 miesięcy. Najlepsze mioty uzyskuje się zazwyczaj w trzecim i czwartym wyproszeniu lochy.
Lochy wieloródki najlepiej jest unasieniać między piątym a ósmym dniu po odsadzeniu prosiąt, pod warunkiem, że występuje ruja. Praktyka wskazuje, że odsadzenie prosiąt i gwałtowne przerwanie laktacji powoduje wystąpienie objawów rujowych u 85% loch. Pamiętać należy, że odsadzane powinny być wszystkie prosięta jednocześnie. Pozostawienie z lochą słabych prosiąt w celu ich dokarmienia jest częstym błędem powodującym wystąpienie objawów rujowych.

Przebieg rui u loch
Prawidłowy przebieg rozrodu zależy w dużym stopniu od hodowcy, od jego wiedzy o przebiegu cyklu płciowego u lochy, od umiejętności obserwacji i interpretacji objawów rujowych, aby w najbardziej odpowiednim czasie wykonać zabieg unasieniania.

Cykl płciowy u loch trwa średnio 21 dni (wahania 2,5 dnia) i dzieli się na kilka faz, spośród których najważniejsze dla hodowcy są:

Objawy rujowe mogą występować nawet przez okres 4 dni. Dla hodowcy najważniejsze jest uchwycenie "szczytu rui", a więc tej fazy, w której dochodzi do jajeczkowania (owulacja).
Proces ten trawa 10 - 15 godzin. Zewnętrznym objawem jest to, iż locha staje się spokojniejsza i charakteryzuje ją "odruch tolerancji". Przy uciskaniu jej grzbietu w okolicy lędźwiowo-krzyżowej locha stoi nieruchomo. Wargi sromu ulegają w tej fazie rozpulchnieniu, zaznaczają się liczne bruzdy, a zabarwienia z czerwonego przybiera kolor sinofioletowy. Przyjmuje się, że odruch tolerancji jest najwłaściwszym momentem na wykonanie zabiegu unasieniania.

Występowanie odruchu tolerancji u lochy będącej w rui można stwierdzić postępując:

1) Uciskając jej bok (słabiznę) kolanem i grzbiet dłońmi w okolicy lędźwiowej lub kłębu

2) Podciągając skórę fałdu kolanowego uciskając jednocześnie grzbiet

3) Uciskając rękami grzbiet w okolicy lędźwiowo-krzyżowej

4) Dosiadając lochę i uciskając jej lędźwie i krzyż

Locha taka przy próbie dosiadania, ucisku:

Jest to najbardziej odpowiedni moment do wykonania zabiegu unasieniania, i zwykle trwa ok. jednej doby. Uchwycenie tego momentu decyduje o skuteczności zabiegu unasieniania a także liczebności prosiąt w miocie.

0x01 graphic

Optymalny termin unasieniania
Za najlepszy moment należy uznać zgłoszenie lochy do unasieniania zaraz po wystąpieniu objawów rui właściwej. Ustala się wówczas z inseminatorem dzień i godziny wykonania zabiegu oraz dokonuje wyboru knura, którego nasieniem chcemy unasiennić swoją lochę. U loch wieloródek pierwsze objawy rui występują 3 do 8 dni po odsadzeniu prosiąt. Szczyt odruchu tolerancji występuje na 5-ty lub 6-ty dzień. Młode loszki należy unasieniać:

Ruja u macior i loszek trwa 48 - 72 godzin, tj. 2 - 3 doby.

INSEMINACJĘ WYKONUJE SIE MIĘDZY 24 A 36 GODZINĄ OD WYSTĄPIENIA PIERWSZYCH OBJAWÓW RUI WŁAŚCIWEJ, W OKRESIE WYSTĘPOWANIA ODRUCHU TOLERANCJI

Po każdym zabiegu "pierwszym" zaleca się wykonanie zabiegu reinseminacji, czyli powtórnego krycia w tej samej rui. Taki tryb postępowania poprawia skuteczność i zwiększa liczbę prosiąt w miocie.

Termin wykonania re inseminacji

- jeżeli zabieg unasieniania - pierwszy był wykonany rano, to zabieg reinseminacji należy wykonać wieczorem,
jeżeli zabieg unasieniania - pierwszy był wykonywany po południu, to zabieg reinseminacji należy wykonać na drugi dzień rano

Za najlepsze rasy mateczne - przeznaczone do produkcji loszek wykorzystywanych na matki do krzyżowania towarowego uznaje się:

Lochy tych dwu ras stanowią ponad 90% populacji w Polsce, a przy tym cechuje je dobra płodność, troskliwość i opiekuńczość. Ponadto systematycznie zwierzęta tych ras selekcjonowane są pod względem odporności na stres i trudne warunki środowiskowe.

Za najlepsze rasy ojcowskie - używane do krzyżowania towarowego uznaje się:

oraz mieszańce hybrydowe:

RASY MATECZNE

Wielka Biała Polska
świnia duża, długa z dobrze umięśnioną szynką. Charakteryzuje się wysokimi przyrostami przy dobrym wykorzystaniu paszy, dobrą płodnością , wysoką mlecznością . Nadaje się szczególnie na komponent mateczny do krzyżówek z knurami ras mięsnych, oraz do produkcji loszek mieszańcowych ( WBP x PBZ ) do krzyżówek wielorasowych. Charakteryzuje się dużą odpornością na stres i trudne warunki środowiskowe.

Polska Biała Zwisłoucha
świnia duża, długa, dobrze umięśniona, wysokie przyrosty, dobre wykorzystanie paszy. Z uwagi na wysoką płodność i instynkt macierzyński zaliczana do grupy ras matecznych . Komponent mateczny do krzyżowania towarowego z knurami ras ojcowskich lub do produkcji loszek mieszańców ( PBZ x WBP ) na potrzeby krzyżowań wielorasowych.

RASY OJCOWSKIE

Pietraine
Rasa wyhodowana w Belgii. świnie średniej wielkości, umaszczenie łaciate(biało-czarnej lub szare w czarne i rude plamy), bardzo dobre umięśnienie(szynek i grzbietu), gorsza jakość mięsa, cienka warstwa słoniny. Bardzo podatna na stres. Wykorzystywana jako element ojcowski do krzyżówek z rasami białymi (PBZ , WBP) , loszkami krzyżówkowymi (PBZ x WBP, WBP x PBZ) oraz do produkcji knurów krzyżówkowych (Pietr x Duroc , Pietr x Hamp) w krzyżowaniu wielorasowym w celu poprawy mięsności. Cechą ujemną jest stosunkowo duże zużycie paszy na 1 kg przyrostu wagi ciała. Pomimo tego rasa pietrain ma niemałe znaczenie hodowlane ze względu na sporą wydajność mięsa.


Duroc
świnie o umaszczeniu brązowym z różnymi odcieniami. Charakteryzuje je mocny, głęboki i karpiowaty tułów oraz dość wysokie, dobrze ustawione nogi. Lochy wykazują mniejszą płodność, a prosięta początkowo rosną wolniej w porównaniu z rasami białymi. Rasa przyszłościowa jako komponent ojcowski do produkcji tucznika charakteryzującego się bardzo dobrą jakością mięsa oraz odpornością na stres.

Hampshire
Jest to świnia typu mięsnego średnio wcześnie dojrzewającego, o dużej efektywności tuczu i wysokiej wydajności rzeźnej, charakteryzuje ją średnio długi, szeroki i lekko karpiowaty grzbiet, głowa sucha z prostym, średnio długim ryjem i małymi , stojącymi uszami, szynki dobrze zaznaczone. Nogi wysokie, proste, szeroko rozstawione. Umaszczenie czarne z charakterystycznym białym pasem biegnącym od kłębu poprzez łopatki i przednie nogi.

Linia 990
Do wyprowadzenia tej linii, posłużono się rasą: wbp, landrace belgijską, niemiecką, walijską, duroc i hampshire. Umaszczenie zróżnicowane od białego poprzez łaciate do czarnego. Linia charakteryzuje się: odpornością na niekorzystne warunki środowiskowe, wysoką zawartość i jakość mięsa w tuszy i wysoką płodność - przeciętnie 12 prosiąt w miocie.
Firmy hybrydowe produkują hodowlane linie syntetyczne zwykle na bazie kilku ras i typów użytkowych. Celem tworzenia tych linii jest wyhodowanie zwierząt dających wysoką, oczekiwaną przez konsumentów jakość mięsa wieprzowego, a także uzyskujących maksymalne wskaźniki produkcyjne w różnych warunkach środowiskowych. Jest to ważne zarówno dla producentów, jak i przemysłu przetwórczego.

belgijska zwisłoucha świnia, Landrance Belguique, belgijska rasa świń; masa ciała 270-290 kg; wys. w kłębie ok. 80 cm; białe; uszy dość małe, zwisające; wykorzystywana do krzyżowania towarowego.

Świnia Polska Biała Zwisłoucha (pbz) - rasa świni domowej, która powstała w wyniku krzyżowania prymitywnej świni zwisłouchej europejskiej ze świniami zwisłouchymi pochodzenia niemieckiego (deutsches veredeltes Landschwein) oraz szwedzką rasą krajową (Landrace).

Cechy

Świnie te są zróżnicowane pod względem szybkości dojrzewania, choć określa się je jako dość szybko dojrzewające. Zwykle knury w wieku 3 lat osiągają masę ciała 300 - 350 kg, zaś lochy w tym samym wieku 250-300 kg. Rasa ta charakteryzuje się dużą wrażliwością na czynniki środowiskowe, dlatego wymaga dobrych warunków utrzymania i prawidłowego żywienia. Cechują się wysoką płodnością - 9,5 do 12 żywo urodzonych prosiąt w jednym miocie. Lochy wykazują dobrą troskliwość o potomswo i dużą mleczność.

Cechy morfologiczne

Zastosowanie i przeznaczenie

Świnie te hoduje się w celach mięsnych oraz do krzyżowania z innymi rasami.

Puławska (puł). To rasa wyhodowana w Polsce w XX w., w rejonie Puław, w wyniku krzyżowania miejscowych świń, głównie ostrouchych, z rasą berkshire. W 1935 r. została oficjalnie uznana za rasę, jako świnia gołębska, a po II wojnie światowej zmieniono jej nazwę na „puławską”

Świnia puławska należy do ras tłuszczowo-mięsnych, charakteryzuje ją: wczesność dojrzewania, szybkość wzrostu, wydajność rzeźna, krótkie nogi i szerokie tułowie, łatwe przystosowanie do warunków środowiskowych, odporność na choroby oraz dobre wykorzystanie pastwiska.

Masa ciała dorosłych loch wynosi 200-280 kg, a knurów - 250-350 kg. Umaszczenie świń puławskich jest łaciate; łaty mają czarną bądź rudawą barwę; skóra pigmentowana, szara, o ciemniejszym lub jaśniejszym odcieniu.

Lochy tej rasy odznaczają się wysokimi wskaźnikami użytkowości rozpłodowej. Poza tym świnia puławska używana jest do krzyżowania towarowego z rasami białymi (wbp i pbz) jako komponent mateczny.

Złotnicka biała (zb). Prace hodowlane nad tą rasą rozpoczęto w latach 1949-1950 w gospodarstwie Złotniki, na bazie materiału zakupionego od repatriantów z Wileńszczyzny. W 1962 r. złotnicką białą uznano za rasę i otwarto dla niej księgę zwierząt zarodowych. Świnie tej rasy zaliczają się: do typu mięsnego, mają białe umaszczenie, zwisłe uszy, mocną budowę, szybko rosną i późno dojrzewają. Lochy są plenne i dobrze odchowują prosięta. Obecnie rasa ta jest zagrożona wyginięciem ze względu na słabsze wyniki produkcyjne w porównaniu do pozostałych ras białych. Świnie tej rasy są wykorzystywane w krzyżowaniu towarowym do tworzenia loch mieszańców z rasą wbp.

Złotnicka pstra (złp). To rasa wyhodowana jednocześnie z rasą złotnicką białą w latach 1949/1950 w gospodarstwie Złotniki, należy do typu przejściowego mięsno-słoninowego. Świnie tej rasy są średniej wielkości, oznaczają się średnim tempem wzrostu i późnym dojrzewaniem somatycznym - około 4 lat. Umaszczenie jest łaciate, czarno-białe, uszy zwisłe. Masa dorosłych loch wynosi 200-240 kg, a knurów 240-280 kg.

Rasa złotnicka pstra stanowi cenny materiał genetyczny ze względu na występowanie rzadkich haplotypów na 15 chromosomie. Ze względu na niskie wyniki produkcyjne rasa ta jest zagrożona wyginięciem. Obecnie około 100 loch jest hodowanych na 5 farmach.

Zaletą świń tej rasy jest duża zdolność przystosowania się do różnych warunków środowiskowych oraz dobra jakość mięsa i słoniny. Do wad zaliczyć można nadmierne otłuszczenie podskórne i stosunkowo niską plenność loch (9-10 prosiąt w miocie).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
1 Role i Cykle opr
Kolęda życzenie (opr o Cherubin Pająk)
Prośba (opr P Pałka)
Terapia Integracji Sensorycznej Opr, metody pracy
filozofia opr, Filozofia
opr wship 030128, studia pielęgniarstwo
opr uwr 040109, Dokumenty(123), Prawo Cywilne
lab4 opr
karno skarb opr
abd egz opr do druku
mikro szalbierz opr
inz opr zal 2k11 b
opr ścią
FIZA OPR
inz opr zal 2k10 e
Święta Panienka (opr J Maklakiewicz)
Pasterze mili opr J Polit
io w11 zasady projektowania opr
57, SEM 3 OPR. PYTANIA, BHP

więcej podobnych podstron