Temat 11: Decyzje produkcyjne pełnego monopolisty i praktyki różnicowania cen.

1. Charakterystyka modelu monopolu pełnego.

• Założenia modelu pełnego monopolu:

• Jedna firma jest wyłącznym producentem (sprzedawcą) danego dobra, stanowi całą gałąź, kupujących jest wielu.

• Dobro dostarczane przez monopolistę nie posiada bliskich substytutów, może być jednorodne lub zróżnicowane.

• Monopolista jest cenotwórcą (musi szukać najlepszej kombinacji w oparciu o min. popyt i koszty).

• Brak możliwości wejścia do danej gałęzi, ze względu na występowanie barier: ekonomicznych, prawnych, technologicznych, naturalnych.

• Doskonała informacja o rynku.

• Bariera ekonomiczna - może mieć związek z koniecznością zgromadzenia ogromnego kapitału celem wejścia do gałęzi (Np. nowa kopalnia, elektrownia). Ma najczęściej charakter kapitałowy.

• Bariery prawne - najtrwalsze z natury, mogą istnieć dopóki obowiązuje prawo (mogą przyjmować postać koncesji lub zezwoleń na produkcję).

• Ochrona patentowa - powiązanie bariery prawnej i technologicznej (za patent trzeba zapłacić, Np. firma Kserox wymyśliła kserokopiarkę).

• Bariera technologiczna - oznacza wyłączność na daną technologię.

• Bariery naturalne - bariery surowcowe i zasobowe, wyłączność dostępu do rzadkiego surowca (Np. zasób ludzki o wyjątkowych walorach).

• Czasem także bariery, które nie wynikają z niczyjej woli.

2. Popyt na produkty monopolisty, utarg krańcowy i utarg całkowity.

Liczba sprzedanych produktów	Cena jednostkowa	Utarg całkowity	Utarg krańcowy
1	10	10	10
2	9	18	8
3	8	24	6
4	7	28	4
5	6	30	2
6	5	30	0




• Utarg krańcowy maleje w tempie szybszym niż cena - krzywa Uk odchyla się od krzywej popytu.

• Utarg całkowity najpierw rośnie, ale w tempie malejącym, gdyby monopolista nadal zwiększał sprzedaż, UC zacząłby maleć.




3. Równowaga przedsiębiorstwa - optymalna kombinacja ilościowo - cenowa.

• P_mQ_m - to optymalna kombinacja ilościowo-cenowa

• Optymalna wielkość produkcji monopolisty zawsze leży na lewo od wielkości produkcji, dla której Uk = 0, tzn. monopolista nigdy nie produkuje „na nieelastycznej części krzywej popytu”.

• Siła monopolu - jest mierzona nadwyżką ceny nad kosztem krańcowym.




• Monopolista nie ma zagwarantowanych zysków. Zmiany (Ew. wahania) popytu mogą być przyczyną strat monopolu.

• W krótkim okresie monopolista ponosząc straty będzie kontynuował produkcję dopóki cena będzie wyższa od przeciętnego kosztu zmiennego (warunek minimalizacji strat krótkookresowych). Jedynie w przypadku sztywnego popytu monopolista nie jest narażony na straty.

• W normalnych warunkach monopolista też powinien oddziaływać na wzrost popytu i obniżanie przeciętnych kosztów.

• W warunkach monopolu nie istnieje funkcja podaży.

• W długim okresie sytuacja monopolisty może być podobna do równowagi krótkookresowej, jeżeli bariery wejścia do gałęzi są trwałe. Z reguły nie dąży do osiągania produkcji odpowiadającej minimum długookresowego kosztu przeciętnego (brak motywacji ze względu na brak konkurencji).

• Monopole:

• Wielozakładowe - powstają zwykle, gdy gałąź, w której działało kilku przedsiębiorstw zaczyna działać jako monopolista, najczęściej w wyniku zawartego porozumienia; w takiej gałęzi z reguły nie występują duże korzyści ze skali produkcji;

• Jednozakładowe - to zwykłe monopole naturalne.

Specyfika monopolu naturalnego.

• Monopol naturalny - osiąga wielkie korzyści ze skali produkcji, krzywa długookresowych kosztów przeciętnych - trwale opada, im więcej wytwarza tym niższe ma przeciętne koszty wytwarzania;

• Sprzyja to pozostawaniu w gałęzi tylko jednego producenta, przeciętne koszty produkcji u mniejszego konkurenta byłoby bardzo wysokie;

• Długookresowe koszty przeciętne mogą wzrastać, ale powyżej rozmiaru popytu na dane dobro.

• Taka gałąź nie jest w stanie utrzymać wielu drobnych firm, uzasadnione jest występowanie jednego dostawcy, Np. dostawy wody, gazu, produkcja energii elektrycznej.

5. Praktyki różnicowania cen przez monopol.

• Różnicowanie cen (dyskryminacja cenowa) - to praktyka polegająca na pobieraniu różnych cen za ten sam produkt w zależności od osoby nabywcy lub ilości nabywanego dobra, przy tym różnica w cenach nie wynika z różnic kosztu krańcowego.

• Różnicowanie cen Doskonałe (wiele odmian)

• Różnicowanie cen Niedoskonałe - przykładem jest różnicowanie cen przez segmentowanie rynku, jego istotą jest podział rynku na segmenty i zastosowanie w nich różnych cen, aby ten typ różnicowania cen był możliwy muszą być spełnione następujące warunki:

• Monopolista musi mieć możliwość wydzielenia segmentów różniących się pomiędzy sobą elastycznością cenową popytu,

• Monopolista musi mieć możliwość zapobiegania praktyką odsprzedaży produktu przez tych nabywców, którzy mogą nabyć produkt po niższej cenie tym, którzy powinni nabywać go za wyższą cenę,

• Monopolista musi istnieć kryterium, które pozwala jasno różnicować ceny (Np. wiek, pozycja, zajęcie, dochód itp.), przykłady 2 przedziały cenowe przy sprzedaży biletów do teatru, kina.

• Monopolista różnicujący ceny zastosuje cenę wyższą na produkt w segmencie, w którym popyt jest stosunkowo nieelastyczny, a cenę niższą w segmencie, w którym popyt jest stosunkowo elastyczny.

• Doskonałe różnicowanie cen - praktyka polegająca na sprzedaży każdej jednostki danego dobra za maksymalną możliwą do uzyskania cenę (każda jednostka ma inną cenę). W takim przypadku krzywa utargu krańcowego pokrywa się z krzywą popytu na produkt producenta.

---