ANALOGIE
Dzięki analogii możemy dokonać pewnych stwierdzeń określających podobieństwa zachodzące między przedmiotami, ludźmi, sytuacjami, lub działaniami pod względem procesu lub wzajemnych relacji. Stwierdzenie typu:
„samochód wydaje z siebie pomruk niczym kotek”
streszcza istotę analogii.
Analogie sprzyjają spojrzeniu na problem z nowej perspektywy, co czasem warunkuje znalezienie właściwego rozwiązania. De Bono twierdzi, że najcenniejsze analogie to takie, które tworzą ruch i zaczynają żyć własnym życiem. Kiedy podczas rozwiązywania problemu dnia codziennego stajemy w martwym punkcie, czasami warto pomyśleć o czymś co przypomina problem, przed którym stoimy. Takie rozumowanie często umożliwia uzyskanie nowego oglądu sytuacji.
Bardziej sformalizowany sposób wykorzystania analogii w celu tworzenia nowych koncepcji przebiega następująco:
Należy pomyśleć o innych rzeczach, które działają w oparciu o podobną lub tę samą ideę sprawczą, jaka towarzyszy problemowi wymagającemu rozwiązania.
Należy wymienić wszystkie podobne koncepcje i związane z nimi czynności.
Następnie należy przeanalizować wszystkie analogie i wybrać z nich tą, która wygląda interesująco lub tą, na temat której osoby tworzące analogie dysponują znaczną wiedzą. Zebrane analogie wymagają rozwinięcia.
W dalszej kolejności należy wykorzystać stwierdzenia opisujące sytuację do tworzenia idei dotyczących pierwotnego problemu.
Wyobraźmy sobie na przykład, że problemem wymagającym rozwiązania jest terminowe wykonywanie zleceń w pewnej firmie. Na początek należy zidentyfikować inne sprawy, które można usprawnić:
plany usprawnienia komunikacji drogowej,
chirurgia plastyczna,
rozwijanie umiejętności praktycznych.
Załóżmy, że przy tworzeniu analogii wybór pada na plany usprawnienia komunikacji drogowej. Rozwinięcie tematu może doprowadzić do następujących wniosków:
analiza ruchu: czas i jego natężenie;
wykorzystanie objazdów podczas przeprowadzania robót drogowych;
ustalenie ograniczenia prędkości w trakcie prowadzenia usprawnień;
potrzeba wykorzystania sygnalizacji świetlnej i wysepek drogowych w celu kontroli przerw w ruchu drogowym.
Wykorzystując stwierdzenia opisujące sytuacje jako bodziec pobudzający myślenie, można stworzyć następujące koncepcje dotyczące oryginalnego problemu:
Różne godziny rozpoczęcia pracy: pracownicy firmy mogą wybierać godziny rozpoczęcia pracy według własnych preferencji.
Kierowanie niektórych pracowników do wykonywania prac wymagających określonych godzin rozpoczęcia, które im bardziej odpowiadają.
Zróżnicowanie dni pracy w zależności od efektywności wykonywania określonych zadań - na przykład wykonanie pięciodniowej pracy w cztery dni wymagające czterodniowej obecności pracownika, za którą uzyskuje on równowartość pięciu dni pracy.
Stworzenie systemu oznaczania skuteczności przestrzegania terminów pracy przez pracowników.
Kolejnym przykładem jest sytuacja, w której kobieta menadżer próbuje stworzyć zespół młodych pracowników. Wymyślanie nowych koncepcji nie zawsze jest zadaniem prostym, ale myślenie kategoriami analogii może pomóc. Zaproponowano więc pani menadżer wykorzystanie analogii z pieczeniem ciasta. Tak właśnie powstała lista etapów procesu obejmująca następujące elementy:
przygotowanie potrzebnych składników;
zebranie przyrządów kuchennych;
odważenie odpowiedniej ilości składników;
nagrzanie piekarnika do odpowiedniej temperatury;
wymieszanie składników w misce;
umieszczenie ciasta na posmarowanej tłuszczem formie;
włożenie formy do piekarnika przy określonej temperaturze;
pieczenie przez określony czas;
okresowe sprawdzanie procesu pieczenia ciasta za pomocą „nakłuwania”
wyjęcie ciasta z piekarnika i pozostawienie go do ostygnięcia.
Następny etap polega na analizie wszystkich wymienionych elementów w celu bezpośredniego przełożenia ich na proces tworzenia zespołu młodej kadry w biurze. W tym przypadku istnieje wiele możliwych interpretacji, w zależności od punktu widzenia. Jedna z nich może wyglądać w sposób następujący:
staranny dobór młodych pracowników
zgromadzenie wszystkich pomocy szkoleniowo - rozwojowych;
określenie potrzeb poszczególnych osób w zakresie szkolenia i rozwoju zawodowego;
uruchomienie programu szkoleniowego;
przygotowanie pracowników do szkolenia i rozwoju zawodowego;
właściwe określenie celu szkoleń dla poszczególnych osób;
skierowanie pracowników na szkolenie w odpowiednim czasie;
zapewnienie odpowiedniej ilości szkoleń indywidualnie dla każdego pracownika;
okresowe uzyskiwanie informacji od osób szkolących się, aby przekonać się, czy pracownicy czynią właściwe postępy;
danie pracownikom czasu na aklimatyzację w swoich miejscach pracy po zakończeniu szkolenia.
Można wyróżnić następujące analogie:
analogie osobiste,
analogie bezpośrednie,
analogie symboliczne,
analogie oparte na fantazji.
Analogie osobiste. Wszyscy mamy emocje i uczucia. Mechanizm ten umożliwia nam wykorzystanie naszych emocji i uczuć do uzyskania wglądu w problemy, które z natury mają charakter technologiczny. Chodzi mianowicie o utożsamienie się z przedmiotem nieożywionym, stanowiącym temat analizowanego problemu, i o przeniesienie nań własnych uczuć. Mechanizm ten pozwoli wyobrazić sobie w jaki sposób przedmiot ten czułby się i działał w sytuacji problemowej.
Jednostka musi wyobrazić sobie, że to ona właśnie jest przedmiotem analizy, który ma podzielić się swoimi wrażeniami z bycia przedmiotem podlegającym analizie. Istnieją przynajmniej cztery stopnie zaangażowania się w mechanizm analogii osobistej:
Stworzenie listy podstawowych cech opisywanego przedmiotu.
Opisanie emocji, które byłyby udziałem przedmiotu w danej sytuacji - na przykład jak bardzo zmęczony byłby zawias otwierający i zamykający drzwi.
Opisane uczuć osoby, używającej danego produktu.
Opisanie wrażeń z utożsamienia się z danym przedmiotem.
Przykład: Wyobraźmy sobie, że poproszono nas, abyśmy opisali, co czujemy będąc nowym modelem popularnego samochodu. W oparciu o przeprowadzoną analizę naszych wrażeń można opracować tematykę reklam ukierunkowanych na określone grupy klientów. Dzięki tej technice możemy uwolnić się od patrzenia na problem pod kątem uprzednio analizowanych elementów.
Analogie bezpośrednie. Metoda ta umożliwia nam dokonywanie porównań analogicznych faktów, informacji lub technik. Stosując tę metodę musimy przeanalizować nasze doświadczenia oraz posiadaną wiedzę i wybrać sobie z nich te zjawiska, które wydają się mieć wiele wspólnego ze stojącym przed nami problemem.
Należy jednak pamiętać, iż wykorzystywanie zbyt bliskich związków z analizowanym problemem może uniemożliwić oddalenie się od rzeczy dobrze nam znanych, a tym samym pozbawić nas możliwości uzyskania nowego wglądu w sprawę. Jeśli, na przykład, zamierzamy porównać samochód z rowerem, analogia mogłaby być zbyt bliska, aby spojrzeć na problem inaczej. Z drugiej strony, porównanie komputera do mózgu człowieka może okazać się bardzo celną analogią. Porównanie przedmiotów ożywionych z nieożywionymi lub dostrzeganie analogii między systemami biologicznymi, ekologicznymi i naturalnymi a systemami społecznymi zwykle przynosi bardzo interesujące rezultaty. Na przykład cechy atomów i cząsteczek chemicznych mogą stanowić interesującą analogię do badań na temat zarządzania informacją.
Być może ten rodzaj analogii jest najbardziej podstawowym i najbardziej wartościowym jej typem. Chodzi mianowicie o opisanie w sposób prosty i klarowny związku zachodzącego między problemem a określonym przedmiotem, rzeczą lub ideą. Można w ten sposób porównać otwieranie i zamykanie drzwi na zawiasach do podobnego funkcjonowania muszli mięczaka. Organizmy biologiczne stanowią bogate źródło bezpośrednich analogii.
Przykład: Wyobraźmy sobie, że próbujemy znaleźć najlepszy sposób na zorganizowanie przepływu informacji, jakie przychodzą do biura i jakie są z biura wysyłane na zewnątrz. Stosując analogię możemy przyjrzeć się w jaki sposób ludzie radzą sobie z problemami stwarzanymi przez przepływ wody w dużych rzekach. Czasami niewielka ilość wody w rzece stwarza problemy dla ludzi, którzy uzależniają od niej proces nawadniania, żeglugi czy innych zastosowań. Podobna sytuacja występuje w biurze, ponieważ ciągły przepływ informacji warunkuje jego prawidłowe funkcjonowanie.
Analogicznie duże rzeki mogą powodować powodzie po obfitych opadach deszczu lub w okresie topnienia śniegu, co sprawia, że dopływy dostarczają zwiększonych ilości wody do rzeki głównej. Zbyt duży przepływ wody może spowodować powódź i zniszczenia obszarów oraz miast zlokalizowanych w bliskiej odległości od rzeki. Podobne problemy powstają w przypadku zbyt dużej ilości informacji. Wówczas może się okazać, że liczba pracowników biura jest niewystarczająca lub informacje są zbyt skomplikowane i trudne do analizy.
W obu tych przypadkach należy przyjrzeć się, w jaki sposób ludzie radzą sobie z problemami wynikającymi ze zbyt niskiego lub zbyt wysokiego poziomu wody. Na przykład, można regulować ilość wody w rzece w skali roku przez stworzenie systemu zbiorników retencyjnych. Analogicznie, można stworzyć rezerwowe zbiorniki na informacje, określające szczegółowo terminy zajmowania się lub przekazywania ich dalej. Podobne ograniczenia czasowe można stosować w przypadku otrzymywania pewnych informacji. Innymi słowy, chodzi o określenie procedur oraz funkcjonowania systemu zbierania informacji, który umożliwia kontrolę danych przychodzących do biura i wysyłanych na zewnątrz.
Analogie symboliczne. Według Gordona, ten typ analogi wykorzystuje obiektywne i subiektywne wyobrażenia w celu opisania problemu. Gordon (1961) opisuje problem związany z zaprojektowaniem podnośnika, który mieściłby się w skrzynce o wymiarach 120 cm x 120 cm, wystawał 7,5 cm do góry i podnosił ciężar 4 ton. W trakcie dyskusji jeden z członków grupy stwierdził, że problem przypomina „indiańską sztuczkę ze sznurkiem”. Wykorzystując tę sugestię jako bodziec pobudzający myślenie (metoda oddalenia od rzeczy znanej) grupa opracowała praktyczne zastosowanie sztuczki indiańskiej i ostatecznie rozwiązała problem. (W rozwiązaniu wykorzystano zasadę działania łańcucha roweru, który kręci się w jedną stronę. Połączenie dwóch mechanizmów łańcuchowych stanowi podstawę podnośnika, który jest elastyczny i wystarczająco mocny, aby utrzymać ciężki przedmiot.)
Analogie oparte na fantazji. Technika ta oparta jest na teorii Freuda, że między myśleniem twórczym a spełnianiem się życzeń istnieje ścisły związek. Przykładowo, artysta ma pewne potrzeby twórcze, których spełnienie wymaga dążenia do określonego celu, a które ostatecznie przyjmują formę dzieła sztuki. Jedna grupa wykorzystała tę technikę do stworzenia nieprzepuszczającego pary kombinezonu dla kosmonautów. Problem został rozwiązany za pomocą mechanizmu zbudowanego z gumy i stalowej sprężyny jako odpowiedź na pytanie:
W jaki sposób w naszych najśmielszych wyobrażeniach pragniemy, aby funkcjonowało zapięcie?
Przykład: Wyobraźmy sobie sytuację, w której poziom ponoszonych kosztów rośnie, a żadna firma konkurencyjna nie podnosi cen. Próbujemy zatem znaleźć sposób na utrzymanie konkurencyjności naszego produktu w stosunku do innych produktów na rynku. Wykorzystując analogię opartą na fantazji możemy zadać następujące pytanie:
W jaki sposób w naszych najśmielszych wyobrażeniach zwiększamy cenę produktu pozornie zachowując ją na tym samym poziomie?
Pytanie to może prowadzić do następujących pomysłów:
Zmiana systemu udzielania rabatów, tak aby całkowity zysk uzyskiwany przez firmę był większy, przy nie zmienionym cenniku produktów dla klienta.
Podniesienie wielkości minimalnego zamówienia, eliminując w ten sposób drobne zamówienia i zmniejszając koszty ogólne.
Można pobierać opłatę za dostawę produktów i za specjalne usługi.
Podniesienie opłat za naprawę zakupionego sprzętu.
Pobieranie opłat za obsługę techniczną, montaż i nadzór.
Pobieranie opłat od klientów za pracę w godzinach nadliczbowych wymaganą przy pilnej realizacji zamówień.
Naliczanie karnych odsetek za przeterminowane płatności.
Wyeliminowanie z produkcji produktów przynoszących mniejszy margines zysku i sprzedaż w ich miejsce produktów bardziej opłacalnych.
Wprowadzenie do ofert dla kontrahentów klauzuli ustalającej podwyższenie cen w zależności od podwyżki kosztów i produkcji.
Zmiana fizycznych cech produktu - na przykład zmniejszenie rozmiaru produktu.
1