Wioletta Krasucka
Szkoła Podstawowa nr3
Police
„ Prawa półkula mózgu i nauka ortografii”
„ Wyryj te słowa w swej pamięci...
efektywniej uczysz się podczas zabawy”
( P. Kline)
„ Aby czegokolwiek nauczyć się szybko i efektywnie
musisz to widzieć, słyszeć, czuć”
( T. Stockwell)
Polski kod językowy regulują, jak wiadomo, cztery zasady ortograficzne: fonetyczna, morfologiczna, konwencjonalna i historyczna. Nauczenie się poprawnej pisowni wymaga więc analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej wyrazów; znajomości reguł ortograficznych; znajomości konwencji oraz pamiętania obrazu wyrazów, których pisowni nie da się uzasadnić. Uczniowie muszą więc zapamiętać listy wyrazów np. z „ó”, „ ż”, „ h”.
Postanowiłam sięgnąć po metody pracy, które nużącą czynność zapamiętywania zestawu wyrazów uczyniłyby atrakcyjniejszą dla uczniów i bardziej efektywną. Poszukując pomysłów, dotarłam do książki A. Smitha , w której zawartych jest kilka praktycznych podejść do procesu uczenia się, wyprowadzanych z najnowszej wiedzy na temat funkcjonowania mózgu, motywacji i wiary w siebie, wykorzystania różnych typów inteligencji oraz przechowywania w pamięci i przywoływania z niej różnych informacji. Takie uczenie się, zwane przyspieszonym, jest, wg autora, szansą na osiągnięcie przez uczących się takich wyników, które, wydawałoby się, są poza granicami ich możliwości.
Cykl przyspieszonego uczenia się składa się z 7 faz:
faza wstępna: Tworzenie środowiska wspierającego uczenie się - tworzenie wolnej od
obaw i stresu atmosfery; dawanie poczucia wyzwania; wprowadzanie ćwiczeń relaksacyjnych; wpływanie na wysoką samoocenę uczących się i wiarę w siebie (stosowanie afirmacji i wizualizacji); wykorzystanie muzyki, jako środka sprzyjającego osiągnięciu stanu Alfa tj. stanu czujnej gotowości, podczas którego zdolność przyswajania nowych informacji dochodzi do maksimum( utwory Vivaldiego, Handla, Bacha).
Powiązanie treści nauczania z celami.
Stworzenie ogólnego zarysu przerabianego materiału.
Określenie efektów pracy - zaprezentowanie oczekiwań.
Szczegółowe przedstawienie tematu - z wykorzystaniem systemów reprezentacyjnych
wizualnych, kinestetycznych, audytywnych.
Ćwiczenia stosowane w różnych formach( indywidualne, w parach, w grupach).
Prezentacja nowo nabytej wiedzy - dbałość o zróżnicowanie, stworzenie niestresującej atmosfery, zapewnienie odczucia sukcesu wszystkim uczniom.
Powtórka- przypomnienie i utrwalenie wiadomości: organizowanie powtórek w czasie zajęć, zachęcanie do samodzielnego powtarzania lub powtarzania w parach.
Inspirację znalazłam też w książce T. Buzana, który wierzył w nieograniczone możliwości ludzkiej pamięci i opracował metody skutecznego jej wykorzystania. Podkreślał, że nie należy w procesie uczenia się pomijać prawej półkuli mózgu( odpowiedzialnej za rytm, wyobraźnię, barwę, przestrzeń) na rzecz lewej( logika, słowa, zbiory, liczby, kolejność). Właśnie ich współdziałanie przyspiesza i czyni bardziej efektywnym proces uczenia się. Pamięcią doskonałą rządzą bowiem dwa podstawowe czynniki: wyobraźnia i skojarzenia. Powstają one i pomagają w zapamiętywaniu, gdy są pozytywne i przyjemne; barwne; związane z ruchem, akcją; absurdalne i śmieszne; przesadne i szczegółowe.
Zajęcia w klasie III poświęcone zapamiętaniu 25 wyrazów z „ż” postanowiłam przygotować w oparciu o w/w podstawy teoretyczne.
Lista wyrazów:
żaba, żaglówka, żaluzje, żakiet, żali się, pożar, żartuje, żąda, żebra, żel, żelazko, żeton, żołądek, żółty, żołnierz, żółw, żubr, żyje, żyto, życzenie, żyrafa, żywność,
ciężki, kałuża, kożuch,
( Liczba wyrazów uzależniona jest od liczby dzieci w klasie. Warto zadbać o to, by w każdej kolejnej piątce uczniów znajdował się kartonik z nazwą osoby lub zwierzęcia. )
Scenariusz zajęć zintegrowanych w klasie III
Temat: Wśród wyrazów z „ ż” niewymiennym.
Cele ogólne:
- rozwijanie znajomości ortografii ( wyrazy z „ ż” niewymiennym),
- wzmacnianie motywacji do uczenia się,
- wdrażanie do współpracy w grupie,
- inspirowanie do pisania tekstów,
- podnoszenie efektywności uczenia się,
- rozwijanie wyobraźni,
Cele operacyjne:
Uczeń:
- wymienia z pamięci zestaw wyrazów z „ ż” niewymiennym,
- sumiennie wykonuje ćwiczenia i zadania,
- sensownie odpowiada na pytania,
- współpracuje w grupie,
- układa tekst zgodnie z podaną konwencją,
- wykonuje pracę plastyczną ilustrująca tekst, bądź ilustrowaną kartotekę wyrazów z „ ż”,
Pomoce: zestaw wyrazów z „ ż” na kartonikach, szary papier, mazaki, karty pracy, przedmioty: filiżanka, nożyczki, żarówka
Metody: podające, eksponujące, praktyczne, aktywizujące,\
Formy: zbiorowa, zespołowa, indywidualna,
Przebieg zajęć:
1. Przy dźwiękach spokojnej muzyki zajęcie miejsc w kręgu, wizualizacja( ilustrowanie muzyki słowami: przywoływanie przyjemnych obrazów).
2.Odgadywanie zawartości worka rozmaitości( wybrani uczniowie opisują przedmioty na podstawie dotyku, a pozostali uczniowie odgadują). Są to nożyczki, filiżanka, żarówka.
a)Uczniowie odpowiadają na pytania:
- Co te przedmioty łączy? ( W ich nazwach słychać głoskę / ż/).
- Jaki jest kłopot z tą głoską? ( zapisuje się ją dwojako: rz, ż; czasem słychać: /sz / ).
- Co już wiecie o pisowni wyrazów z „ ż”?( uczniowie przypominają znane sobie zasady)
- Na dzisiejszych zajęciach zapamiętamy wyrazy, które pisze się przez „ ż”, a których
pisowni nie można uzasadnić. Do czego Wam się to przyda? ( żeby poprawnie pisać, żeby
nie tracić czasu na przeszukiwanie słowników itp.
b) Ćwiczenia odblokowujące prawą półkulę:
Napisz w powietrzu swoje imię obiema rękoma. Kreślenie „ leniwych ósemek”.
c) Wizualizacja przy muzyce:
Na tablicy jest narysowana olbrzymia litera „ ż”. Proszę się jej długo przyglądać i obwodzić wzrokiem jej kształt. Teraz proszę zamknąć oczy i zobaczyć tę literę w wyobraźni. Teraz obrysowujcie ją powoli, kilkakrotnie w wyobraźni, niech staje się czerwona, zielona, niebieska.
d) Afirmacja:
Na dzisiejszych zajęciach wszyscy zapamiętamy 25 wyrazów z „ż” niewymiennym i będziemy je długo pamiętać. Teraz wydaje się to niemożliwe, ale na koniec zajęć każdy z was odczuje radość i satysfakcję, że mu się to udało.
3. Losowanie kartek z wyrazami ( każdy uczeń ma jedną).
- Skojarzenia: Powiedz 3 słowa, które Ci się z tym wyrazem kojarzą. ( Dzieci odgadują słowo. Uczeń odsłania kartonik z wyrazem)
- Rundka: słowo i ruch. ( Dzieci obrazują znaczenie słowa ruchem i na koniec głośno
wymawiają słowo).
- Polecenia: Proszę wstać i obrócić się dookoła własnej osi ci, którzy mają kartoniki:
rzeczownikami,
przymiotnikami;
nazwami zwierząt,
wyrazami dwusylabowymi itp.
- Rundka: Przeczytaj swój wyraz z emocją ( strachem, zdziwieniem, złością)
4. Powtórki:
- Czy ktoś chciałby się sprawdzić w zapamiętaniu wyrazów? ( Chętni uczniowie podają
wyrazy po kolei ).
-Powtarzanie wyrazów w parach: Jedna osoba mówi , druga ją kontroluje, a w razie potrzeby
pomaga.
5. Obrazy z wyobraźni:
Napiszcie w pięcioosobowych grupach( grupy tworzą dzieci, siedzące obok siebie)kilka powiązanych ze sobą zdań, wykorzystując wyrazy z „ż” ze swoich kartoników. Zachowajcie ich kolejność. Postarajcie się, by tekst ten był zabawny, niesamowity, bogaty w szczegóły np.:
„Wielka, zielona żaba z czerwonymi żaluzjami pod pachą płynęła na swojej starej, spróchniałej żaglówce po rzece.. Miała na sobie błyszczący żakiet z białymi żabotami. Głośno żaliła się na stan swojego majątku.” ( ...)
6. Prezentacje grup:
Jedna osoba czyta, pozostali układają pomnik z siebie jako ilustrację do tekstu.
Wszyscy starają się zobaczyć przedstawioną sytuację w wyobraźni.
7. Powtórka, przypomnienie i utrwalenie:
- chętni uczniowie wymieniają wyrazy po kolei,
- odpytywanie w parach,
- pisanie samodzielne wyrazów na kartkach, przeliczanie ich, uzupełnianie w parach.
8.Wykonanie w grupach na arkuszu szarego papieru ilustracji do tekstu z dbałością o szczegóły. (Inna propozycja: stworzenie ilustrowanej kartoteki wyrazów z „ ż”.)
9.Zadanie domowe: ułożenie krzyżówki z wyrazami z „ ż”
Wioletta Krasucka
Alistair Smith: Przyspieszone uczenie się , WOM Katowice 1997
Tony Buzan: Pamięć na zawołanie, ISBN Łódź 1999