Iwona Bogacz

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ JAKO PROBLEM SPOŁECZNY

Rzeszów, styczeń 2006

WSTĘP

Niepełnosprawni mniej odczuwają własną niepełnosprawność, kiedy przebywają z osobami sprawnymi. Poczucie niepełnosprawności jest silniejsze wówczas, gdy są tylko wśród niepełnosprawnych. Wiele osób stara się dziś w kontaktach międzyludzkich, w środowisku domowym lub sąsiedzkim, w pedagogice i w innych dziedzinach życia o to, by osoby niepełnosprawne nie musiały żyć w izolacji, lecz aby ich obecność w życiu codziennym była oczywista. Fałszywa informacja na temat niepełnosprawności lub jej brak, uprzedzenia i niepewność utrudniają współżycie i często skazują osoby niepełnosprawne i ich rodziny na izolację. W ostatnich latach w Polsce można obserwować zjawisko świadczące o tym, że pojęcie niepełnosprawności nie tylko coś opisuje i nazywa, lecz również wskazuje na pewien ważny problem. Polska jest krajem, w którym z ogromnym impetem zachodzi ostatnio proces „humanizacji” stosunków międzyludzkich, nawiązywania bliskich i przyjacielskich związków itp. pomiędzy „sprawnymi” i „niepełnosprawnymi”.

W niniejszej pracy chcę przedstawić problem osób niepełnosprawnych, ich integracji ze społeczeństwem, statystyczny obraz niepełnosprawności w Polsce, prace z osobami niepełnosprawnymi. Z mojej obserwacji wynika, że jest to często temat „tabu”. Należy dodać jednak, że nie można tej sprawy bagatelizować i przejść obok niej obojętnie.

1. POJĘCIE OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ

Niepełnosprawność jest ważnym problemem społecznym, powoduje powstanie określonych konsekwencji wobec osób nią dotkniętych oraz ich rodzin, stwarza uboczne skutki społeczne i emocjonalne. Fakt zaistnienia niepełnosprawności przyczynia się do zmiany osobowości osoby niepełnosprawnej, zmiany jej roli społecznej i zawodowej. Doprowadza do przekształcenia wzajemnych relacji i stosunków między członkami rodziny. Zmienia się funkcjonowanie rodziny posiadające niepełnosprawnego jej członka, także standard takiej rodziny obniża się.

Niepełnosprawność jest pojęciem bardzo szerokim, używanym w różnych dziedzinach takich jak medycyna, psychologia, socjologia, pedagogika społeczna i specjalna.

Niepełnosprawność jest terminem używanym w odniesieniu do wszystkich osób, które w wyniku choroby, urazu czy wady wrodzonej, utraciły sprawność organizmu, układu lub narządu. Określenie niepełnosprawności jest pojęciem ogólnym dotyczącym wszystkich narządów człowieka.

Osoba niepełnosprawna, oznacza człowieka niemogącego samodzielnie, częściowo, lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego lub społecznego, na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznej lub psychicznej- definicja ONZ

W krajach Unii Europejskiej nie ma jednej definicji "niepełnosprawności". Często nawet w jednym kraju używa się kilku różnych. Każdy kraj Unii ma również własny system orzekania o niepełnosprawności. Niepełnosprawność nie jest już rozumiana tylko jako skutek choroby czy urazu. Jest ona przede wszystkim rezultatem barier, na jakie napotyka w społeczeństwie osoba z niepełnosprawnością.

Wyróżniamy dwa modele niepełnosprawności: medyczny i społeczny. Model medyczny traktuje problemy, na jakie napotykają osoby z niepełnosprawnością, jako bezpośrednią konsekwencję ich choroby czy uszkodzenia. Model społeczny jest wtedy, gdy niepełnosprawność powstaje wskutek ograniczeń doświadczanych przez osoby nią dotknięte, takich jak indywidualne uprzedzenia, utrudniony dostęp do budownictwa użyteczności publicznej, niedostosowany system transportu, segregacyjna edukacja, rozwiązania na rynku pracy wyłączające z niego osoby niepełnosprawne. Do schorzeń najczęściej powodujących niesprawność zaliczamy: choroby układu krążenia (45%), dysfunkcje narządów ruchu (40%), schorzenia neurologiczne (22%), uszkodzenia narządu wzroku (12%), uszkodzenia narządu słuchu (7%), schorzenia psychiczne lub upośledzenie umysłowe (7%).

Tak jak nie istnieje jedna definicja niepełnosprawności, tak również kraje członkowskie Unii w różny sposób rozwiązują problem orzekania o niepełnosprawności. Także i Polska ma swoją definicje niepełnosprawności, swoje akty prawne i próby rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych.

2. STATYSTYCZNY OBRAZ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W POLSCE

Informacje na temat skali niepełnosprawności w Polsce pochodzą przede wszystkim z badań prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny. Ostatnie pełne dane o rozmiarach niepełnosprawności pochodzą z narodowego spisu powszechnego, który został przeprowadzony w czerwcu 2002 roku.

Polska jest jednym z niewielu państw, w którym zjawisko niepełnosprawności poddawane jest cyklicznemu oglądowi. W 2002 roku w Polsce było 5.456.700 Niepełnosprawnych, co stanowiło 14,3% całego społeczeństwa. Oznacza to, że co siódmy Polak był osobą niepełnosprawną. W ciągu ostatnich 14 lat liczba niepełnosprawnych wzrosła, o 46,1%, co wiąże się przede wszystkim z procesem starzenia się społeczeństwa.

Osoba niepełnosprawna to osoba, „(..)która posiadała odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoba, która takiego orzeczenie nie posiadała, lecz odczuwała ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa).”

Osoby niepełnosprawne podzielić można na dwie podstawowe grupy tj.:

• osoby niepełnosprawne prawnie, tj. takie, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony,

• osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, tj. takie, które nie posiadały orzeczenia, ale miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych.

Ponadto według ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej, społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, osoby te podzielić można według stopnia niepełnosprawności. Biorąc pod uwagę tę klasyfikacje wyróżnia się 3 stopnie niepełnosprawności:

• znaczny stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, która jest: niezdolna do podjęcia zatrudnienia, zdolna do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej, wymagająca - niezbędnej w celu pełnienia ról społecznych - stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

• umiarkowany stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, która jest zdolna do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagająca - w celu pełnienia ról społecznych - częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

• lekki stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, zdolna do wykonywania zatrudnienia, niewymagająca pomocy innej osoby w pełnieniu ról społecznych.

Wśród osób niepełnosprawnych najliczniejszą grupę stanowią osoby z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności (28%) oraz osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (26%). Wśród osób niepełnosprawnych przeważają kobiety (ok. 2.888.500, co stanowi 52,3% ogólnej populacji niepełnosprawnych).

Analizując natomiast zróżnicowanie terytorialne, można stwierdzić, że największe natężenie omawianego zjawiska wystąpiło w województwie lubelskim i małopolskim (ponad 180 osób niepełnosprawnych na 1.000 mieszkańców) - najniższe w województwie opolskim (100 osób na 1.000 mieszkańców).

Rozmiary zjawiska niepełnosprawności w badaniach spisowych w dużym stopniu odzwierciedlają kondycję zdrowotną społeczeństwa polskiego. Natężenie niepełnosprawności nasila się wraz z wiekiem. Blisko 60% zbiorowości osób niepełnosprawnych stanowią osoby w wieku 55 lat i więcej.

Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy jest niewątpliwie bardzo niekorzystna. Na podstawie danych nietrudno nie zauważyć tendencji wzrostu zarejestrowanych i pozostających bez pracy osób niepełnosprawnych.

Ponad 88% Polaków uznaje, że osoby niepełnosprawne nie mają takich samych możliwości zatrudnienia jak inni jednak tylko 18% uważa, iż niepełnosprawni zdolni do pracy powinni podejmować pracę zawodową.

W grudniu 2000 r. liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych i pozostających bez pracy wynosiła 36.634, a dwa lata później, czyli w grudniu 2002 r.- 56.541 bezrobotnych osób niepełnosprawnych.

Należałoby zastanowić się, dlaczego pracodawcy nie chcą zatrudniać osób niepełnosprawnych? Przeprowadzone badania w 2004r. przez instytut badawczy TNS OBOP pokazują, że pracodawcy zatrudniając osoby niepełnosprawne boją się przede wszystkim:

• mniejszej wydajności w wykonywaniu zleconych zadań

• częstych nieobecności na miejscu pracy

• nadmiernych przywilejów dla osób niepełnosprawnych

• dużych kosztów związanych z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych

• dodatkowej biurokracji związanej z zatrudnieniem

• reakcji klientów i innych pracowników

• częstych kontroli Państwowej Inspekcji Pracy

Najbardziej zagrożone bezrobociem są osoby gorzej wykształcone zarówno w grupie osób pełnosprawnych jak i niepełnosprawnych.

Obecnie w Polsce zaledwie 4% osób niepełnosprawnych posiada wykształcenie wyższe, podczas gdy w całej populacji ludności osób z wyższym wykształceniem jest około 9% (źródło: BEAL). Dysproporcja ta jest świadectwem istnienia barier tak społecznych, jak i fizycznych utrudniających osobom niepełnosprawnym zdobycie średniego lub wyższego wykształcenia. Kwalifikacje i wykształcenie stają się bowiem najważniejszym atutem dla osoby niepełnosprawnej w rywalizacji o zatrudnienie na otwartym rynku pracy.

Niezwykle istotnym jest także przełamanie uprzedzeń pracodawców w stosunku do osób niepełnosprawnych, a także wsparcie finansowe małych firm, których nie stać na dostosowanie stanowisk pracy, czy likwidację barier architektonicznych.

Wyniki powszechnego spisu ludności wskazują, że najwyższą dynamikę wzrostu w zbiorowości osób niepełnosprawnych obserwowano dla osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym, których udział zwiększył się z 12,6 % do 22,0%. Istotnie wzrósł również odsetek osób niepełnosprawnych legitymujących się wykształceniem średnim lub policealnym.

Jednym z istotnych czynników różnicujących strukturę ludności według poziomu wykształcenia jest miejsce zamieszkania.

Poziom wykształcenia niepełnosprawnych mieszkańców miast, zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet, był znacznie wyższy niż osób zamieszkałych na wsi. W miastach odsetek niepełnosprawnych mężczyzn z wykształceniem wyższym wynosił 8,7% (przy średnim krajowym wskaźniku dla osób niepełnosprawnych równym 4,6%). Najniższy odsetek osób niepełnosprawnych z wykształceniem wyższym cechował mieszkanki wsi (1,0% ogółu niepełnosprawnych kobiet zamieszkałych na wsi) pomimo wysokiej dynamiki. Poziom wykształcenia osób niepełnosprawnych jest również zróżnicowany regionalnie. Najwyższy odsetek osób niepełnosprawnych z wykształceniem ponad-podstawowym w 2002 r. odnotowano wśród niepełnosprawnych mężczyzn w województwie śląskim (67%), najniższy zaś (33,5%) w grupie niepełnosprawnych kobiet w województwie podlaskim

Sytuacja prawna osób niepełnosprawnych w Polsce

Prawa osób niepełnosprawnych gwarantowane są w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483). Zapewnia ona prawo do niedyskryminacji stanowiąc, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 pkt. 2.). Zasadę równego traktowania przez normy prawa wszystkich ludzi i wynikający z niej zakaz dyskryminacji odnieść trzeba przede wszystkim do osób niepełnosprawnych

Ustawa zasadnicza nakłada też na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej osobom niepełnosprawnym, (art. 68), a także obowiązek pomocy tym osobom w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej (art. 69).

Studiując Konstytucję można stwierdzić, że sytuacja prawna osób niepełnosprawnych jest w Polsce uregulowana wręcz wzorcowo. Rzeczywistość, niestety, jest inna, o czym może świadczyć codzienna poczta trafiająca do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zarówno obowiązujące przepisy o charakterze ustawowym, a w jeszcze większym stopniu przepisy wykonawcze nie były w stanie zapobiec faktycznej dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Jeżeli nawet w normach prawnych nieczęsto spotyka się rozwiązania jawnie dyskryminujące, to codzienna rzeczywistość jakże często przedstawia przykłady faktycznej dyskryminacji osób niepełnosprawnych.

1 sierpnia 1997 r. sejm uchwalił Kartę Praw Osób Niepełnosprawnych.

Sejm stwierdza w niej, iż oznacza to w szczególności prawo osób niepełnosprawnych do:

• dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym,

• dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny,

• dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną,

• nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej,

• pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych,

• pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych,

• zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w systemie podatkowym,

• życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym:

• dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej,

• swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu,

• dostępu do informacji,

• możliwości komunikacji międzyludzkiej,

• posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych,

• pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzając, iż powyższe prawa wynikają z Konstytucji, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Konwencji Praw Dziecka, Standardowych Zasad Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych, aktów prawa międzynarodowego i wewnętrznego, wzywa Rząd Rzeczypospolitej Polskiej i władze samorządowe do podjęcia działań ukierunkowanych na urzeczywistnienie tych praw.

Konieczne jest opracowanie programów wprowadzających w życie w szczególności art. 68 ust. 3 i art. 69 Konstytucji RP. Programy takie są potrzebne zarówno na poziomie ogólnopolskim, jak i na poziomie powiatu, a nawet gminy.

Jakąś część tych założeń spełniają w naszym kraju specjalne programy wspomagające opracowane przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Do najważniejszych z nich zaliczyć można przede wszystkim:

Program Partner mający na celu wspieranie zadań realizowanych przez organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych.

Program papirus, który wspiera publikacje i wydawnictwa dotyczące problematyki osób niepełnosprawnych.

Program Pegaz służący pomocy w aktywizowaniu osób niepełnosprawnych poprzez likwidację barier transportowych i w komunikowaniu się oraz program Domino, czyli modelowy program działań na rzecz osób niepełnosprawnych w samorządzie.

Czytając Konstytucję można stwierdzić, że sytuacja prawna osób niepełnosprawnych jest w Polsce uregulowana wręcz wzorcowo. Rzeczywistość, niestety, jest inna, o czym może świadczyć codzienna poczta trafiająca do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich czy badania TNS OBOP, które mówią, że 68% społeczeństwa w Polsce uważa, iż niepełnosprawni mogą czuć się osobami gorszej kategorii a 87% twierdzi, że niepełnosprawni otrzymują zbyt mało pomocy ze strony państwa.Zarówno obowiązujące przepisy o charakterze ustawowym, a w jeszcze większym stopniu przepisy wykonawcze nie były w stanie zapobiec faktycznej dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Jeżeli nawet w normach prawnych nieczęsto spotyka się rozwiązania jawnie dyskryminujące, to codzienna rzeczywistość jakże często przedstawia przykłady faktycznej dyskryminacji osób niepełnosprawnych.

Z dyskryminacją spotykamy się przy zatrudnianiu osoby niepełnosprawnej, zabezpieczeniu jej konkurencyjności na rynku pracy. Nie lepiej jest w dostępie do szkolnictwa publicznego i integracji społecznej. Osoba niepełnosprawna ma zasadnicze trudności w uczestniczeniu w życiu publicznym, w korzystaniu z dóbr kultury, w dostępie do komunikacji. Nawet sala posiedzeń plenarnych polskiego Sejmu nie jest przystosowana do udziału w posiedzeniach osób niepełnosprawnych.

Stworzenie właściwych warunków prawnych i finansowych dla realizacji konstytucyjnej zasady równości jest obowiązkiem władz centralnych. Problem zlikwidowania przejawów faktycznej dyskryminacji osób niepełnosprawnych jest przede wszystkim zadaniem państwa.

3. SPOŁECZEŃSTWO WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Stosunek społeczeństw do osób niepełnosprawnych na przestrzeni wieków ulegał zmianom. Uzależniony był od warunków społeczno-ekonomicznych państwa, poziomu świadomości społecznej, a także od tego, jaka religia panowała w danym państwie. Należy zauważyć, że ludzie niepełnosprawni w momentach politycznej stabilizacji kraju żyli na marginesie społecznym, natomiast w okresach walk podbojowych stanowili grupę osób nie wartościowych, skazanych na zagładę. Już w społeczeństwach pierwotnych, głębiej upośledzeni stosunkowo wcześnie wymierali z powodu trudności ze zdobyciem pożywienia, natomiast lżej upośledzeni żyli na marginesie wspólnot rodowych i plemiennych i dopiero w okresach wojen czy też głodu byli usuwani z rodów a nawet niekiedy mordowani. W starożytności dzieci, u których zauważano jakąś wadę były zabijane od razu po urodzeniu. Czyniono tak między innymi w Sparcie i Rzymie. Z takim samym traktowaniem dzieci niepełnosprawnych spotykamy się podczas II wojny światowej, gdzie Niemcy zabijali dzieci niepełnosprawne gdyż przeszkadzały w osiągnięciu czystej, zdrowej nordyckiej rasy i utrudniały osiągnięcia zwycięstwa Niemiec. Olbrzymi wpływ na stosunek społeczeństwa do osób niepełnosprawnych głównie w starożytności i średniowieczu miały wierzenia religijne. Jednak najistotniejszym czynnikiem, który miał wpływ na stosunek do osób niepełnosprawnych był rozwój nauki. To nauka przyczyniła się do tego, że osobom niepełnosprawnym zaczęto poświęcać więcej uwagi zarówno na płaszczyźnie medycznej jak i społecznej.

Ważnym czynnikiem wyznaczającym funkcjonowanie społeczne ludzi niepełnosprawnych są postawy społeczne w stosunku do nich. Obecność barier architektonicznych, brak odpowiednich zabezpieczeń prawnych, trudności ze znalezieniem odpowiedniej pracy - wszystkie te problemy dadzą się sprowadzić do barier istniejących w świadomości społecznej, niewłaściwego stosunku społeczeństwa do problemów ludzi niepełnosprawnych. Postawy społeczne, stopień akceptacji osób niepełnosprawnych i gotowość do wchodzenia w bliskie relacje z nimi, znajomość ich potrzeb i problemów, a także ich możliwości, przesądzają o losie ludzi niepełnosprawnych w społeczeństwie.

Cechy przypisywane ludziom niepełnosprawnym charakteryzują się w większości jako ludzi słabych, lękliwych, samotnych, wycofujących się, niepewnych siebie, niezadowolonych z życia. Sposób ich widzenia kojarzy się, więc prawie wyłącznie z niepowodzeniami życiowymi, a nie z jakimikolwiek sukcesami. Osoby niepełnosprawne zasługują, więc na współczucie i wymagają pomocy, nie są jednak widziane jako partnerzy posiadający wprawdzie ograniczenia, ale przecież także i możliwości twórczego uczestnictwa w różnych sferach życia społecznego. Takie postrzeganie niepełnosprawnych ma konsekwencje praktyczne, niejednokrotnie z góry pozbawiając szans osobę niepełnosprawną.

Ważne jest, aby osoby, których działalność jest ukierunkowana na niesienie pomocy (pracownicy socjalni, pielęgniarki, rehabilitanci itp.), nie sprowadzali swojej roli zawodowej do wspomagania biednych, nieszczęśliwych i samotnych, ale potrafili także, przełamując istniejący stereotyp, wspierać twórczy potencjał istniejący w każdej, nawet ciężko poszkodowanej, osobie niepełnosprawnej.

Optymistycznym jednak jest fakt, że w ostatnich latach możemy zauważyć wzrastającą otwartość naszego społeczeństwa do osób niepełnosprawnych. Społeczeństwo polskie generalnie aprobuje model integracyjny, włączający osoby niepełnosprawne do normalnie funkcjonujących grup i instytucji społecznych na równi z ludźmi „sprawnymi”. Mimo generalnej akceptacji modelu integracyjnego, w sferze kontaktów indywidualnych istnieją dostrzegalne dystanse, występujące szczególnie wyraźnie w gotowości do wchodzenia z osobami niepełnosprawnymi w bliskie czy intymne relacje (stosunki przyjacielskie, małżeństwo). Dystanse owe są wyraźnie zróżnicowane w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Najsilniejsze reakcje negatywne budzi tu upośledzenie umysłowe i choroba psychiczna, silniejsze niż brak sprawności fizycznej czy utrata wzroku.

Aby zmniejszyć opory w kontaktach z osobami niepełnosprawnymi należy zwiększyć działania edukacyjne i szkolić profesjonalistów, którzy, na co dzień mają kontakt z osobami niepełnosprawnymi.

Krzywdzące stereotypy społeczne i dystans wobec osób niepełnosprawnych są funkcją posiadanej wiedzy o niepełnosprawności, ogólnego poziomu wykształcenia i posiadanych osobistych doświadczeń kontaktów z osobami niepełnosprawnymi. W miarę wzrostu wszystkich tych cech wzrasta tolerancja, akceptacja integracji i wszechstronniejsze widzenie problemów ludzi niepełnosprawnych - łącznie z dostrzeganiem roli społeczeństwa jako odpowiedzialnego za różne doświadczane przez osoby niepełnosprawne bariery. Świadczą one o doniosłej roli edukacji i konieczności tworzenia płaszczyzn integracji, a więc struktur umożliwiających wszelkiego rodzaju kontakty osób niepełnosprawnych z resztą społeczeństwa.

Porównywanie postaw społecznych w stosunku do osób niepełnosprawnych na podstawie badań wskazuje na proces „otwierania” się naszego społeczeństwa na potrzeby osób niepełnosprawnych. Proces ten jednak trwa i nadal istnieje wiele barier architektonicznych, które muszą być pokonane, aby można było mówić o doskonałej integracji. Bariery te coraz częściej likwidowane są przez wiele instytucji państwowych i pozarządowych.

Z danych Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji wynika, że często zmieniające się przepisy oraz brak rzetelnej i kompleksowej informacji w państwowych placówkach służby zdrowia sprawiają, że osoba niepełnosprawna i jej rodzina są pozbawione podstawowych informacji na temat ulg, uprawnień, sprzętu rehabilitacyjnego, usuwania barier architektonicznych oraz rehabilitacji.

Coraz więcej firm zaczyna działania na rzecz ludzi niepełnosprawnych. Zauważyć można coraz więcej środków komunikacji miejskiej przystosowanych do przewozu wózków, czy też specjalnych samochodów dla osób niepełnosprawnych. Coraz więcej budynków zaczyna mieć podjazdy dla wózków inwalidzkich. W mediach wciąż głośno jest na temat integracji osób niepełnosprawnych. Najważniejsze jednak jest to, aby ludzie niepełnosprawni zaczęli być traktowani na równi ze zdrowymi ludźmi, gdyż to w głównej mierze pozwoli poczuć się im normalnie w naszym społeczeństwie.

• 4. INTEGRACJA NIEPEŁNOSPRAWNYCH ZE SPOŁECZEŃSTWEM

Termin integracja pochodzi od łacińskiego słowa integro i oznacza między innymi naprawić, uzdrowić, uzupełnić przywrócenie całości. Tak, więc integracja jest pierwotnym naturalnym stanem, do którego zmierzamy. Integracja to respektowanie ludzkich wartości a wyraża się ona w zaniechaniu podziału między rodzinami „normalnymi” a rodzinami osób niepełnosprawnych. Integracja to także wychodzenie naprzeciw potrzebom rodzin osób niepełnosprawnych dotyczących leczenia, życia w rodzinie, kształcenia, pracy, czasu wolnego oraz przygotowanie ich do pełnienia różnych ról społecznych. Nade wszystko integracja to akceptowanie i stworzenie warunków do uczestnictwa w korzystnym, motywującym i stymulującym możliwości środowiska, co przyczynia się do aktywnego udziału w różnych dziedzinach życia. Płaszczyzną, która warunkuje skuteczność integracji jest sfera stosunków międzyludzkich. Stosunki między osobami muszą obejmować akceptację „całej rodziny”. Ze strony dzieci widzimy ogromne zapotrzebowanie na te kontakty. W integracji ważne jest wzajemne oddziaływanie na siebie, kiedy ludzie niepełnosprawni spotykają się w większym gronie, szybko tworzą wspólnotę mają potrzebę współdziałania. Uczą się akceptować siebie, pomagają sobie wzajemnie, spontanicznie ujawniają swoje zainteresowania. Dzięki integracji łatwiej nawiązuje się kontakty, przez to poznanie tych ludzi budzi się w ludziach chęć współdziałania z innymi np. w postaci organizowania zabawy czy wypoczynku.

Integracja osób a zwłaszcza osób niepełnosprawnych, w społeczności lokalnej jest procesem złożonym, zarówno od strony czynników wewnątrzosobowych jak i czynników ogólnospołecznych.

Przywracanie osobie niepełnosprawnej, umiejętności samodzielnego radzenia sobie w życiu, jak również wspieranie i animowanie grup samopomocowych, prowadzonych często przez organizacje pozarządowe w środowisku lokalnym, zmierza do osiągnięcia integracji osoby na trzech płaszczyznach warunkujących się wzajemnie: integracji psychicznej- wewnętrznej - osiągnięcie lub przywrócenie harmonii i równowagi. integracji społecznej - zewnętrznej - włączenie się osoby w jej środowisko poprzez aktywną rolę w danej społeczności, jak również otwarcie się na nią osób tworzących daną społeczność - wyraża się to umiejętnością nawiązywania i podtrzymywania bliskości w relacjach międzyludzkich oraz twórczym uczestnictwem w życiu; integracji usług społecznych ze względu na cele i interesy konkretnej osoby.

Potrzeba przynależności wywołuje wzrost kontaktów międzyludzkich, szukanie przyjaźni, oparcia i zrozumienia u innych; a to w przypadku osób niepełnosprawnych stanowi istotny element ich życia, zresztą podobnie rzecz się ma z ludźmi zdrowymi.

• 5. SOCJALIZACJA I EDUKACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Wychowanie, jako świadome oddziaływanie na dziecko w celu ukształtowania u niego właściwych postaw względem innych ludzi i zjawisk otaczających go, jest procesem wielce skomplikowanym i wielorako uwarunkowanym. Najogólniej mówiąc, musi ono uwzględniać możliwości i potrzeby dziecka, jego aktywność oraz środowisko, w jakim się znajduje.

Szczególnego znaczenia nabiera wychowanie w odniesieniu do dziecka upośledzonego umysłowo, którego możliwości psychofizyczne i wychowanie są przeważnie znacznie obniżone. Powodzenie tego procesu zależy od wielu czynników, które kształtują osobowość dziecka, takich jak: stopień upośledzenia umysłowego, zaburzenia receptorów i narządów, stan zdrowia, temperament, środowisko wychowawcze, działania rehabilitacyjne, niepowodzenia itp. Udowodniono natomiast istnienie u osób z deficytami intelektualnymi zdolności uczenia się, zwłaszcza w toku dobrze organizowanych doświadczeń życiowych, gotowości do uczestniczenia w życiu otwartych społeczności, możliwości osiągania znacznego poziomu dojrzałości społecznej, a także satysfakcjonującego pełnienia ról społecznych

Poziom rozwoju społecznego jest określany przez wyniki w zakresie kompetencji społecznej i wyniki adekwatności osobowej. Kompetencja jest rozumiana jako umiejętność przystosowania się do zwyczajów, nawyków i zachowań przyjętych przez środowisko, w którym żyje osoba niepełnosprawna. Adekwatność osobowa natomiast - to zachowanie niepełnosprawnych akceptowane przez osoby obce.

Światowa literatura psychologiczna i pedagogiczna coraz częściej krytycznie odnosi się do wychowywania dzieci niepełnosprawnych w izolacji. Uważa się, że najlepsze wyniki można osiągnąć wychowując dziecko w rodzinie, przy zastosowaniu indywidualnych działań usprawniających. Wszelka izolacja zmniejsza, bowiem szansę dziecka na szeroką stymulację intelektualną i ogranicza kontakty z normalnym środowiskiem. Osoby niepełnosprawne często zwracają uwagę na fakt, że ludzie odsuwają się od nich, być może powodowani są strachem czy też bezsilnością.

Dużym problemem dla osób niepełnosprawnych jest zdobycie wykształcenia. Według przeprowadzonych badań, w Polsce 14,5% mieszkańców to osoby niepełnosprawne. Zaledwie 2% tych osób zdobywa wyższe wykształcenie a 12% policealne lub zawodowe. Niewielka grupa niepełnosprawnej młodzieży uczy się w liceach ogólnokształcących i innych szkołach średnich. Okazuje się, że bardzo mała grupa niepełnosprawnych posiadając maturę podejmuje naukę na wyższych uczelniach. Na przykład w 2000 roku na uniwersytetach było ich : na gdańskim - 68, wrocławskim - 51, śląskim - 68, jagiellońskim - 55, warszawskim - 190. Znacznie mniej osób jest na politechnikach: białostockiej - 9, gdańskiej - 8, krakowskiej - 26, opolskiej - 6, szczecińskiej - 30

Należy w takim razie zastanowić się jakie są szanse osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Według danych w 2000 roku pracowało ok. 650 tyś osób niepełnosprawnych. Ponad 70% ma wykształcenie tylko podstawowe lub zasadnicze zawodowe, co nie zapewnia im korzystnej sytuacji na rynku pracy.

• 6. PRACA Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI

Praca socjalna np. zakłada, że osoby niepełnosprawne powinny cieszyć się takimi samymi możliwościami uczestnictwa w życiu społecznym i dostępu do usług, jak my czy nawet osoby nie pełnie pełnosprawne. Powinny mieć dostęp do specjalistycznych usług i świadczeń koniecznych ze względu na ich niepełnosprawność. Usługi specjalistyczne obejmują: opiekę zdrowotną, specjalistyczne możliwości kształcenia, selektywne przeszkolenie do pracy i umieszczanie na stanowiskach pracy, odpowiednie możliwości mieszkaniowe i opiekę w miejscu pobytu, bezpieczeństwo finansowe, oraz możliwości korzystania z rekreacji i czasu wolnego.

Przed osobami z różnymi ograniczeniami natury fizycznej stoją wyjątkowe wyzwania. Często doświadczają poczucia zależności, gdy inni muszą im pomagać, lub zupełnie wyręczać ich w czynnościach codziennych takich jak jedzenie, kąpanie, czy toaleta. Przed wieloma osobami stoją nadal ograniczenia architektoniczne, lub transportowe, a także trudności w przekształcaniu informacji werbalnych i niewerbalnych i w formułowaniu odpowiedzi.

Ludzie niepełnosprawni doświadczyć mogą kłopotów w relacjach społecznych, w rezultacie ignorowania ich, odrzucania lub bardziej subtelnego unikania ich przez osoby w pełni sprawne. Protekcjonalne okazywanie współczucia, odwracanie oczu, sztuczny brak powagi, oraz niezręczne milczenie osób pełnosprawnych powoduje deformację interakcji społecznych. Uprzedzenia lub dewaluowanie w sensie społecznym prowadzi do poczucia obniżonej własnej wartości, bezsilność, z którą trzeba się mierzyć w trakcie interwencji pracownika socjalnego.

Pracownicy socjalni i inne osoby stanowiące zespoły rehabilitacyjne muszą uznać odczuwaną przez osoby niepełnosprawne stygnę i poczucie marginalizacji społecznej, aby móc przygotować takie osoby na problemy, z którymi spotykać się będą w relacjach społecznych w obrębie własnej rodziny i społeczności. Programy rehabilitacyjne muszą uwzględniać problemy stygny i jej wpływu, umożliwiać klientom dawanie sobie rady z własnymi odczuciami, oraz wypracowywanie efektywnych metod radzenia sobie z piętnem, jakim są oni naznaczeni.

Kwestie kontaktów interpersonalnych są szczególnie ważne w relacjach natury zawodowej z osobami niepełnosprawnymi.

Relacja udzielania pomocy jest podstawą do upełnomocnienia tych osób dla poprawy ich kompetencji i funkcjonowania społecznego. Udane przystosowanie do niepełnosprawności wymaga objęcia całej rzeczywistości świata społecznego i zawodowego. Zatem interwencja powinna równocześnie uwzględniać daną osobę i otoczenie, zarówno społeczne jak i fizyczne, aby wzmacniać kompetencje i przystosowanie do funkcjonowania społecznego.

Aby móc pomóc osobom niepełnosprawnym należy:

- poznać środowisko życia

- zaplanować pracę socjalną odpowiednio do potrzeb i potencjału

tego środowiska, oraz pomocy społecznej zgodnie z aktualna ustawą

- realizować wyznaczone zadania

- oceniać uzyskane efekty.

Najważniejsze jest przygotowanie do pierwszego etapu pracy, czyli do rozpoznania środowiska. Przygotowanie to powinno obejmować wiedzę i umiejętności w zakresie stawiania pełnej diagnozy środowiskowej, w skład której wchodzą:

• diagnoza indywidualna koncentrowana na człowieku niepełnosprawnym,

• diagnoza rodzinna obejmująca wszystkich członków rodzinny, głównie w kontekście określania ich możliwości w sprawowaniu opieki i wyznaczająca zakres pomocy, wynikający z ich indywidualnych problemów i potrzeb.

• Diagnoza społeczności lokalnej: ze zwróceniem uwagi na potencjał opiekuńczy środowiska społecznego i zasady współpracy umożliwiające różne formy pomocy na rzecz osób niepełnosprawnych i ich rodzin.

W ostatnich latach zwrócono szczególna uwagę na problematykę wsparcia społecznego. Wsparcie jest określane jako szczególny sposób i rodzaj pomocy udzielanej poszczególnym osobom i grupom głównie w celu mobilizowania ich sił, potencjału i zasobów, które zachowali, aby mogli, sami sobie radzić ze swoimi problemami.

Analogicznie do tego, wsparcie udzielane osobom niepełnosprawnym i im rodzinom polega na stosowaniu takich form pomocy, aby przez wykorzystanie istniejących i zachowanych sprawności wskazać najbardziej optymalną możliwość samodzielnego, aktywnego i twórczego życia.

W zależności od udzielanego wsparcia, dzielimy je na:

• wsparcie informacyjne

• wsparcie emocjonalne

• wsparcie materialne (rzeczowe, finansowe)

• wsparcie przez świadczenie usług

• wsparcie rozwoju

Wsparcie informacyjne - polega na dostarczaniu człowiekowi z ograniczoną sprawnością lub jego rodzinie informacji:

• o fakcie zaistnienia niepełnej sprawności,

• o możliwościach jej ograniczenia, kompensowania, przeciwdziałania, możliwościach i sposobach leczenia i rehabilitacji,

• o możliwości dalszego życia z tym problemem,

• o przyszłych uprawnieniach,

• o instytucjach, w których może uzyskać różne formy pomocy dotyczące problemów osoby niepełnosprawnej i jej rodziny,

• o ludziach (grupach samopomocy), którzy mieli i mają podobne problemy i z którymi można nawiązać kontakty w celu wzajemnych świadczeń.

Wsparcie emocjonalne - bardzo ważny rodzaj wsparcia potrzebnego osobie niepełnosprawnej i jej rodzinie. Wynika to z silnych przeżyć emocjonalnych, załamania, rozpaczy, jakie mogą towarzyszyć utracie sprawności lub urodzeniu niepełnosprawnego czy upośledzonego dziecka. Osoba niepełnosprawna lub członkowie rodziny przeżywają kryzys psychiczny, nie są wstanie sobie z nimi poradzić i wymagają działania podtrzymującego, obecności innych osób, życzliwego zrozumienia, wysłuchania i pokrzepienia.

Obawy o przyszłość, które pojawiają się w refleksji i w lękach osób niepełnosprawnych i ich rodzin, wskazują nam na potrzebę wsparcia emocjonalnego ze strony tych, którzy “to najgorsze” mają za sobą. Rodziny, które mimo choroby i razem z nią uzyskały jakiś sukces - radzą sobie w codziennym życiu, mają przyjaciół, pomagają innym. I najlepiej zdecydowanie lepiej niż wszyscy inni, którzy nie mieli takich doświadczeń, rozumieją przeżywane problemy. Są to osoby z grup samopomocy, stowarzyszeń osób niepełnosprawnych, stowarzyszeń rodzin osób niepełnosprawnych.

Wsparcie materialne - oparte jest na tradycyjnych formach udzielanej pomocy, dostarczaniu środków materialnych: finansowych, różnego rodzaju darów (odzież, opał, wyposażenie mieszkania i sprzęt gospodarczy) ułatwiających codzienną aktywność osoby z ograniczoną sprawnością. Przekazywane są także dary w formie sprzętu ortopedycznego, wózek inwalidzki, sprzęt do ćwiczeń usprawniających.

Wsparcie przez świadczenie usług - niepełnosprawność często stwarza trudności w wykonywaniu poszczególnych czynności codziennego życia, z którymi osoby nie radzą sobie częściowo - i wówczas potrzebna jest pomoc - lub nie radzą sobie w ogóle - wówczas trzeba je w tym wyręczyć. Dotyczy to prac domowych (np. większe porządki) a także czynności poza domem (np. załatwianie spraw w urzędzie, na poczcie pomoc w wychodzeniu do kościoła, na spacer) taka pomoc w formie usług nieodpłatnych lub odpłatnych umożliwia osobom niepełnosprawnym w miarę normalne funkcjonowanie, zwiększa ich poczucie bezpieczeństwa oraz ogranicza troski i zagrożenia codziennego życia.

Wsparcie rozwoju - jest to wsparcie bezpośrednio ukierunkowane na rozwój osoby niepełnosprawnej np. -wyrównanie szans związanych z nauką. Może to być pomoc kolegów, nauczycieli świadczona dzieciom i młodzieży uczącym się w szkole lub pobierającym indywidualną naukę w warunkach domowych. Może to być wsparcie służące wyrównywaniu szans w zakresie wypoczynku, aktywności ruchowej (wspólne wakacje integracyjne). Bardzo ważnym elementem wsparcia będzie wspieranie rozwoju społecznego, odpowiedzialności za innych i pomocy na rzecz innych. Ważną rolę w tym zakresie spełnia uczestnictwo w grupach samopomocy. Pierwsza faza uczestnictwa polega na korzystaniu ze wsparcia osób, którzy tworzą tę grupę. Możliwość rozwoju polega na tym, że z czasem osoba z “odbiorcy” staje się również “dawcą” wsparcia i świadczy je na rzecz innych, słabszych fizycznie i psychicznie. Dotyczy to też sytuacji, kiedy “biorca” sam z czasem bazuje na własnych sukcesach i porażkach, wspiera osoby, które są we wczesnej fazie choroby i doświadczają związanych z nią dolegliwości, zagrożeń i konsekwencji.

Praca z osobami niepełnosprawnymi nie zawsze musi nam się kojarzyć z pomocą ze strony osób w pełni sprawnych, przykładem takiego rozwiązania jest działanie osób niepełnosprawnych na rzecz podobnym sobie, czyli “samopomoc”. Osoby znajdujące się w podobnej sytuacji, podejmują działanie mające na celu promowania, podtrzymywania, przywracania dobrego funkcjonowania i prawidłowych relacji w społeczeństwie. W działaniach tych kluczowe znaczenie ma mobilizacja ludzkiej aktywności, czyli kształtowanie postaw radzenia sobie z własnymi problemami, z pomocą innych. Jest to wyraźna różnica w stosunku do typowego zjawiska medykalizacji życia, instytucjonalizacji i profesjonalizacji. W ideologii grup samopomocowych najważniejsza jest wiara we własne siły oraz propagowanie rozwiania własnych możliwości przez członków tych grup.

Następną ważną sprawą jest kreowanie takiej rzeczywistości, w której ruch samopomocy, jego cele i wartości stałyby się elementem codziennego stylu życia, by stały się sposobem walczenia z alienacją człowieka we współczesnym świecie. Budowanie samopomocy, inicjatywy, aktywności ludzkiej ma za zadanie odbudowywanie sieci kontaktów międzyludzkich, niszczonych przez kulturę masową, media, nowoczesne technologie. W grupach samopomocowych kładzie się nacisk na stworzenie poczucia podmiotowości. Chęć zyskania podmiotowości jest reakcja na uprzedmiotowienie, które często przeżywają osoby niepełnosprawne w kontaktach z biurokratycznymi instytucjami medycznymi. Ma to być alternatywa dla medycznego paradygmatu - podejście społeczne, gdzie w kontaktach bezpośrednich i niewielkich grupach, człowiek odnajduje więzi społeczne, niezbędne dla poczucia podmiotowości i samoorganizowania się.

Formą pracy z osobami niepełnosprawnymi jest na pewno terapia zajęciowa, jedna z najstarszych form rehabilitacji. W zmieniającej się obecnie się sytuacji politycznej, rehabilitacja staje się “gałęzią” gospodarki. Podobnie jak w krajach zachodnich, nakłady na rehabilitacje zmniejszają wielokrotnie wydatki z budżetu państwa na pomoc społeczną. Tak, więc myślenie społeczne, które w skrócie można by nazwać “ochroną podatników”, polega na zwiększeniu wydatków na rehabilitację. Im lepiej zrehabilitowany pacjent, tym mniej trzeba środków na jego opiekę. Z tych założeń wychodzi m.in. koncepcja Warsztatu Terapii Zajęciowe. Osoby z I i II grupą inwalidzką ze wskazaniem “żadna praca”, do niedawna nie miały szansy na egzystencję społeczną.

Istniejący w Polsce system nauczania zakłada oświatę powszechną. Chcąc sprostać tym konstytucyjnym wymogom w stosunku do dzieci z ciężkimi kalectwami, wprowadzono przed laty nauczanie indywidualne. Ma ono, niestety, liczne wady. Rzadkie wizyty nauczyciela powodują gorsze przygotowanie ucznia. Brak kontaktu z rówieśnikami i przeżyć, które można by określić “stresem szkolnym” powoduje, że absolwenci ósmych klas nie mogą sobie później poradzić nawet w inwalidzkiej szkole zawodowej. Kiedy młody człowiek kończy 16 lat, przestaje praktycznie interesować oświatę i służbę zdrowia. Rodzina również traci zapał do niesienia pomocy. Pozostaje opieka społeczna z zasiłkiem umożliwiającym wegetację. Tak było do niedawna. Ustawa sejmowa z dnia 9 maja 1991 roku stworzyła szansę na zorganizowanie pomocy osobom niepełnosprawnym z najcięższymi dysfunkcjami psychicznymi i fizycznymi. Obok podstawy prawnej, zabezpieczono środki na tą działalność, niezależne od budżetu państwa. Państwowy Fundusz Osób Niepełnosprawnych okazał się niesamowitym dobrodziejstwem dla osób niepełnosprawnych, na podkreślenie zasługuje fakt, że po raz pierwszy w historii Polski dano równe szansę osobom z najcięższymi kalectwami.

Warsztat Terapii Zajęciowej (WTZ) powołany na mocy wspomnianej ustawy, przyjmuje osoby z pierwszą i drugą grupą inwalidztwa z przeciwwskazaniami do każdej pracy, które ukończyły 16 rok życia. Nie ma przy tym żadnych ograniczeń, co do stopnia, rodzaju kalectwa czy przyczyny jego powstania. Nie ma różnicowania na inwalidów w związku z wypadkiem przy pracy i innych. Jedynym kryterium są dobre chęci samego zainteresowanego i jego rodziny. Główny nacisk terapii położony jest na zajęcia praktyczne prowadzone w różnych pracowniach. Programy dostosowane są do psychofizycznych możliwości uczestników i przeplatane zajęciami z rehabilitacji leczniczej i społecznej. Organizowane są również zajęcia dodatkowe z zakresu sportu, kultury, turystyki i wypoczynku. Uczestnicy WTZ nie ponoszą żadnych kosztów. Mają zapewnioną bezpłatną opiekę specjalistyczną i rehabilitacyjną Każdy z nich ma zagwarantowany bezpłatny przejazd, jeden posiłek i kieszonkowe. Wprowadza to dodatkowy element samodzielności finansowej. Wielu młodych ludzi po raz pierwszy otrzymuje własne pieniądze, traktując je jako samodzielnie zarobione.

WTZ może być traktowany jako nowa forma kształcenia inwalidów, w odniesieniu do osób, które skończyły 16 lat i ze względu na stan zdrowia i brak wykształcenia nie zdolne są do żadnej pracy a w oparciu o rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej - paragraf 1 pkt2 mówi “Celem działania warsztatu jest rehabilitacja zmierzająca do rozwoju ogólnego każdego uczestnika, poprawy zaradności osobistej, sprawności psychofizycznej oraz przystosowania i funkcjonowania społecznego” (integracji społecznej) istnieje praktyczna możliwość kształcenia inwalidów w dowolnych zawodach, dostosowanych do ich stanu psychofizycznego. Możliwe jest też uzupełnianie edukacji w zakresie szkoły podstawowej.

Wyższość WTZ nad innymi formami kształcenia inwalidów polega na tym, że w warsztatach istnieje możliwość przygotowania praktycznego do każdego zawodu. Przy dobrej współpracy WTZ z zakładami pracy chronionej i Wojewódzkimi ośrodkami d.s. Zatrudnienia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, możliwe jest lokalne organizowanie szkoleń w wybranych zawodach. W tym celu profil WTZ powinien być dostosowany do lokalnych potrzeb na rynku pracy. Kształcenie w ramach WTZ jest szczególnie przydatne w małych ośrodkach, w odniesieniu do osób z ciężkimi kalectwami.

Bez nadużywania wielkich słów można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że WTZ są testem na demokratyczne zmiany zachodzące w naszym kraju. Test ten wypadł pomyślnie dzięki ogromnemu zaangażowaniu ludzi ze społeczną pasją. Korzystając z nowych przepisów, potrafili oni zmobilizować lokalne władze i różne organizacje do bardzo konkretnego działania. Nie czekając na szczegółowe wytyczne, instrukcje z góry i wysoko szkolone kadry, rozpoczęto powoływanie WTZ. Jedyną barierą mogą być tutaj ograniczenia finansowe. Należy więc dołożyć wszelkich starań, aby Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych mógł dalej rozwijać się, stanowiąc bazę finansową do powstania nowych Warsztatów Terapii Zajęciowe. PFRON uruchamiając środki na likwidacje barier architektonicznych, specjalistyczny transport dostosowany dla osób na wózkach, pomoc w zakupie sprzętu rehabilitacyjnego i zaopatrzenia ortopedycznego oraz premiując aktywnych, stworzył dodatkową “osłonę” umożliwiającą każdemu dotarcie do WTZ Warsztat Terapii Zajęciowej daje osobom niepełnosprawnym szansę na godne życie, a dla ich rodzin stanowi bardzo konkretną pomoc.

Faktem jest przecież, że począwszy od przedszkola i szkoły podstawowej, dziecko zdobywa nie tylko wiedze teoretyczną, ale przede wszystkim uczy się współżycia z innymi dziećmi. Uczęszczanie niepełnosprawnych dzieci do typowych szkół jest, zatem korzystne nie tylko dla nich samych. Dla dzieci zdrowych jest to szansa, aby mogły rozwijać w sobie tolerancję i akceptacje wobec inności i odmienności. Właśnie taka integracja jest potrzebna, potrzebna po to, aby jedynym źródłem wiedzy “zwykłych” ludzi o osobach niepełnosprawnych nie były obiegowe stereotypy. Sprawiają one, że w naszym społeczeństwie osoby niepełnosprawne traktowane są niejednokrotnie jako wzbudzające litość ofiary losu, których na wszelki wypadek lepiej unikać.

W wielu przypadkach osób niepełnosprawnych jest tak, że cała opieka nad nimi spoczywa na najbliższych np. rodzicach. Należy liczyć się z tym, że gdy oni nie będą mogli pomóc, to życie takiego człowieka praktycznie się zakończy... Każdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb i to nie tylko fizycznych, ale też i emocjonalnych. Osoby niepełnosprawne niczym się od nas nie różnią. Również i oni mają nadzieje na odnalezienie swojej miłości i dopełnienia... Ale nadmierna opiekuńczość, troskliwość ze strony najbliższych może sprawić, że cały świat takiej osoby będzie ograniczony do własnego domu, przez co nie mają szansy, aby być wśród ludzi i nawiązać znajomości. Dlatego tak bardzo ważne jest, aby niepełnosprawna osoba miała szansę na maksymalną aktywność i samodzielność, tak, - aby nie rozczulać się nad tym, co straciło, lecz cenić to, co się ma, to co się może, to że w ogóle się żyje!!! Rodzice nie powinni przez cały czas “asystować” dziecku. Ono musi bywać i szukać pomocy wśród rówieśników. Dlatego należy namawiać osoby niepełnosprawne by wyjeżdżały na turnusy rehabilitacyjne, na których opiekunami są pełnosprawni ochotnicy -najczęściej młodzież.

Zacytuje słowa młodej osoby niepełnosprawnej, które bardzo utkwiły mi w pamięci... “Skoro życie jest drogą, na której wznoszą się góry, to można stanąć przed jedną z nich i pozostanie... Czekać na swój koniec.... Można też próbować pokonywać te góry, aby iść dalej - tam gdzie horyzontem są wiara, nadzieja i miłość.”

ZAKOŃCZENIE

Do podjęcia takiego tematu, skłonił mnie fakt, że mam osobę niepełnosprawną w mojej rodzinie. Problemy ludzi niepełnosprawnych są mi bardzo znane i jednocześnie bliskie. Bycie osobą niepełnosprawną w naszych czasach cywilizacji jest już coraz łatwiejsze jak kiedyś, ale mimo wszystko jeszcze jest wiele sektorów społecznych, które utrudniają osobom niepełnosprawnym na normalne życie, na pełnienie ról w życiu społecznym.

Ja pogodziłam się z faktem, że mój brat jest osobą niepełnosprawną, jako jego siostra pomagam mu w momentach zwątpienia, w wątpliwościach związanych z jego niepełnosprawnością. Uważam, że osobom niepełnosprawnym jest bardzo ciężko w wielu sytuacjach, ale to od osób pełnosprawnych zależy jak potoczy się ich los.

Społeczna integracja osób niepełnosprawnych w ich rodzinnym środowisku, stanowiąc niejako postawę ich integracji w szkole i lokalnej społeczności, daje im możliwość wyjścia poza jednorodne środowisko społeczne, stanowi, więc szansę pełnego rozwoju, jaką daje kontakt z różnorodnością. Społeczna integracja niepełnosprawnych jest niewątpliwie naszą wspólną szansą, szansą tworzenia świata bardziej pokojowego i mniej rywalizacyjnego. Wszystko, zatem zależy tylko i wyłącznie od nas samych, od tego abyśmy nie bali się ludzi niepełnosprawnych, gdyż są to tak samo wartościowi ludzie jak ludzie zdrowi. Jeżeli nie zmieni się nasz pogląd na niepełnosprawność, trzeba będzie się zastanowić czy to, aby społeczeństwo, w którym żyjemy nie jest właśnie społeczeństwem niepełnosprawnym.

Bibliografia:

Zofia Kawczynska- Butrym: Niepełnosprawność-Specyfika Pomocy Społecznej

Internet: http: www.inoseek.edu.com.pl.Unia Europejska/niepełnosprawni/definicje

Internet: http// www.edu.com.pl /silesia.com.pl/niepełnosprawni/artykuły

Praca socjalna 4/1998

Jarosław Koral: Etyczno -Społeczne aspekty bezrobocia w świetle doświadczeń polskich, W-wa 2004

Tadeusz Borkowski/Aleksander Marciniak: Socjologia bezrobocia

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Biologicznie

2,6%

Prawnie i biologicznie

7,4%

Prawnie

4,3%

1

---