ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 1
MIEJSKIE GIMNAZJUM NR 1
W OŚWIĘCIMIU
BLIŻEJ TEATRU
PROGRAM KLASY TEATRALNEJ
W GIMNAZJUM
ANNA CHODACKA
AGATA NASIŁOWSKA
ELŻBIETA MAJER
KINGA GŁOZAK - ZEMAN
Oświęcim 2009
SPIS TREŚCI
I ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE 3
II WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU 4
III CELE EDUKACYJNE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ ZADAŃ TEATRALNYCH 5
1. Zadania nauczyciela dotyczące warsztatu pracy 5
2. Zadania dotyczące realizacji celów 5
3. Cele szczegółowe 6
IV TREŚCI KSZTAŁCENIA I WYMAGANIA PROGRAMOWE 8
1. Elementy wiedzy o teatrze i estetyce 8
2. Improwizacje 12
3. Elementarne zadania aktorskie 16
4. Kultura żywego słowa 20
V PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW 24
VI OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA TEATRALNE ABSOLWENTA SZKOŁY 24
VII METODY POMIARU OSIĄGNIĘĆ UCZNIA 25
VIII EWALUACJA PROGRAMU 25
IX LITERATURA POMOCNA W REALIZACJI PROGRAMU 26
Sztuka ma wszak różne funkcje: przedstawia rzeczy, jakie istnieją,
ale także konstruuje takie, jakich nie ma.
Nie tylko przedstawia i konstruuje rzeczy zewnętrzne,
ale także wyraża życie wewnętrzne.
Nie tylko wyraża życie wewnętrzne artysty,
ale także pobudza życie wewnętrzne odbiorcy.
Pobudzając odbiorcę nie tylko daje mu zadowolenie,
ale także wzrusza go, uderza w niego, wstrząsa nim, wzbogaca,
pogłębia jego życie..
/Władysław Tatarkiewicz/
I ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
Harmonijnie rozwinięty uczeń kształtuje zmysły, uczy się kierowania emocjami, nabywa sprawności intelektualne, ćwiczy wolę, rozwija się moralnie, fizycznie i duchowo. Jest twórczy i przygotowany do życia we współczesnym społeczeństwie jednoczącej się Europy. By zrozumiał swoją rolę w świecie i nauczył się funkcjonować w zgodzie ze sobą, konieczne jest odkrycie najbardziej przekonującej formy porozumiewania, płaszczyzny, na której będzie odbywać się proces edukacyjny.
Niewątpliwie sferą łączącą wszystkie dziedziny życia jest sztuka. Oddziałuje ona na wiele zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku. Jest też zwierciadłem naszych myśli, uczuć, przeżyć i problemów, sposobem wyrażania siebie oraz swojej wiedzy o świecie. Każdy akt tworzenia wiąże się z poznawaniem i uczeniem oraz dokonywaniem wyborów. Daje dużo radości i stanowi ujście dla emocji. Jako instrument edukacji wpływa na rozwój jednostki wrażliwej, a od wrażliwości zależy efekt edukacyjny.
Sztuka może być wyrażana poprzez formy plastyczne, literaturę, muzykę, taniec oraz teatr, który stanowi wspólną płaszczyznę dla spontanicznej lub kierowanej twórczości w różnorodnych postaciach. Teatr jest wielostronnym źródłem inspiracji. Tutaj przenikają się nawzajem wszystkie dziedziny sztuki.
Inwestowanie w działalność teatralną dzieci i młodzieży jest inwestowaniem w ich percepcję oraz postawę twórczą, a to z kolei przygotowuje je do życia we współczesnym, ciągle zmieniającym się świecie, kształtuje wrażliwość moralną i estetyczną świadczącą o rzeczywistym człowieczeństwie jednostki.
Opisane wyżej walory kształcące i wychowawcze działalności artystycznej oraz olbrzymi entuzjazm twórczy dzieci, ich wielki zapał do pracy podczas tego typu zajęć, dają podstawę do prowadzenia edukacji teatralnej
Niniejszy program zatytułowany: „Bliżej Teatru. Program klasy teatralnej w gimnazjum” ma służyć rozwijaniu wyobraźni i postawy twórczej młodzieży poprzez edukację teatralną. Powstał on na bazie wcześniejszych programów stworzonych i realizowanych przez autorki na zajęciach pozalekcyjnych.
Program ten uwzględnia założenia zatwierdzonej przez MEN „Podstawy programowej kształcenia ogólnego”. Jego istota polega na prowadzeniu działalności teatralnej jako metody realizowania treści i osiągania celów edukacji polonistycznej, historycznej, artystycznej oraz ścieżek edukacyjnych. Dodatkowo wzbogacone są o cele i treści wynikające z rozszerzonej działalności artystycznej.
Może być wdrażany w połączeniu z innymi programami dopuszczonymi do użytku szkolnego przez MEN oraz umożliwia wykorzystywanie dowolnych podręczników uwzględniających założenia reformy z zestawu zatwierdzonego przez ministerstwo.
Treści nauczania bloku humanistycznego, wyznaczone przez cele wychowania
i kształcenia, dają podstawę do określenia kręgów tematycznych. Stanowią one oś konstrukcyjną programu. Są podporządkowane kształtowaniu niezbędnych w życiu kompetencji, w tym umiejętności komunikowania się, czytania, pisania, rozumowania, korzystania z informacji i wykorzystywania wiedzy w praktyce, zgodnie ze standardami wymagań ustalonymi przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Pozwoli to na uniknięcie przypadkowości w doborze treści szczegółowych i skierowanie działań na rozwijanie u uczniów świadomej motywacji poznawczej oraz na wdrażanie do dłuższego wysiłku intelektualnego i fizycznego.
Proponowana koncepcja innowacji teatralnej może być realizowana w klasach gimnazjalnych wszystkich rodzajów szkół (publicznych, społecznych, prywatnych) i kontynuowana na następnym etapie kształcenia. Może być ona wdrażana nie tylko w klasach składających się z uczniów przejawiających uzdolnienia aktorskie i językowe, lecz także z dziećmi na różnym poziomie rozwoju psychofizycznego i umysłowego, gdyż działania teatralne mogą pełnić również funkcję terapeutyczną poprzez indywidualizację procesu kształcenia i możliwość identyfikacji z grupą.
II WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU
Realizacja programu wymaga zapewnienia w tygodniowym planie wystarczającej liczby godzin. Wprowadziłyśmy nowe przedmioty: elementarne zadania aktorskie, improwizację i kulturę żywego słowa. Rozszerzyłyśmy także program języka polskiego o elementy wiedzy o teatrze i dramacie oraz zagadnienia dotyczące estetyki jako filozofii sztuki. W ciągu trzech lat nauki w gimnazjum zaplanowałyśmy zajęcia z plastyki, muzyki lub techniki według programów zmodyfikowanych pod kątem realizacji spektakli (do wyboru jeden z przedmiotów dla każdego ucznia).
Program przedmiotu „elementarne zadania aktorskie” koncentruje się na najważniejszych elementach techniki aktorskiej: mowie werbalnej i niewerbalnej, analizie tekstu, organizacji sytuacji scenicznych, budowaniu postaci. Przygotowuje uczniów do świadomego, krytycznego odbioru dzieł teatralnych.
Zadaniem „improwizacji” jest rozwijanie kreatywności i otwartości uczniów, przygotowanie do budowania scen, wchodzenia w role, tworzenia fikcyjnego życia na scenie, rozwijania akcji scenicznej.
„Kultura żywego słowa” skupiać się będzie na zagadnieniach dykcji i emisji głosu.
Materiał nauczania umieszczony w innowacji
L.p. |
Nazwa bloku/przedmiotu |
Liczba godzin w trzyletnim cyklu kształcenia |
1. |
Elementarne zadania aktorskie |
210 |
2. |
Improwizacja |
210 |
3. |
Kultura żywego słowa |
105 |
4. |
Elementy wiedzy o teatrze i estetyce (jako blok w ramach lekcji języka polskiego) |
105 |
Taka liczba godzin gwarantuje realizację zadań założonych w programie klasy, w którym znajdują się również zajęcia związane z uczestnictwem w kulturze, np. wyjazdy do teatru, na przeglądy teatralne, spotkania z aktorami, lekcje teatralne, itp.
Dodatkowo każdy uczeń klasy teatralnej będzie uczestniczyć fakultatywnie w lekcjach z plastyki, techniki bądź muzyki. Na początku cyklu wybiera on jeden z trzech wyżej wymienionych przedmiotów i obowiązkowo uczestniczy w tych zajęciach zorganizowanych w wymiarze jednej godziny tygodniowo przez cały cykl kształcenia.
Warunkiem koniecznym realizacji programu klasy jest mała liczebność klasy - nie więcej niż 22 uczniów. Ma to znaczenie podczas zajęć warsztatowych, wyjazdów oraz w trakcie realizacji przedstawień teatralnych.
Kolejny warunek to odpowiednie wyposażenie pomieszczeń, w których odbywać się będą zajęcia. Potrzebny jest sprzęt audiowizualny i multimedialny. Należy wygospodarować miejsce, w którym będą eksponowane i przechowywane rekwizyty z przedstawień, kostiumy, elementy scenografii.
Przy realizacji programu konieczna jest współpraca z dyrekcją szkoły, gronem pedagogicznym i rodzicami, a także ze środowiskiem lokalnym, instytucjami kulturalno-oświatowymi.
Współczesny Oświęcim jest miastem aspirującym do tytułu miasta orędownika pokoju. Czyni to poprzez działalność centrów służących przerzucaniu mostów tolerancji, szacunku, pojednania między pojedynczymi ludźmi, narodami, a także między trudną przeszłością i przyszłością. Należą do nich: Centrum Edukacyjne przy Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau, Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży, Edukacyjne Centrum Żydowskie, Centrum Dialogu i Modlitwy. Aby nie zapominać o swojej historii, nawet tej najtrudniejszej, nie uciekać przed problemami, jakie ona niesie, ale próbować je rozwiązywać, należy zadbać o edukację w miejscach pamięci młodych ludzi, których wrażliwość i osobowość dopiero się kształtują. Dlatego zakładamy współpracę z wyżej wymienionymi placówkami, korzystanie z ich dorobku i twórcze jego przekształcanie. Pozwoli nam ona na ukształtowanie otwartych, tolerancyjnych, kreatywnych Europejczyków pozbawionych kompleksów w kontaktach z rówieśnikami z innych krajów.
Dyrektor, zapewniając warunki niezbędne do funkcjonowania klasy, będzie oczekiwać realizacji zadań spójnych z celami szkoły, kreujących pozytywny wizerunek placówki w środowisku lokalnym. Każde przedsięwzięcie związane z realizacją programu klasy wymaga współpracy z nauczycielami zatrudnionymi w szkole.
Jest wskazane, żeby innowacji patronowały instytucje profesjonalnie zajmujące się działalnością teatralną; wspierając merytorycznie prowadzących i oferując uczniom inne formy zajęć.
III Cele edukacyjne związane z realizacją zadań teatralnych
Celem nadrzędnym kształcenia jest wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju uczniów. Osiągnięciu tego celu sprzyja realizacja zadań teatralnych.
Zadania nauczyciela dotyczące warsztatu pracy:
Rozpoznanie aktualnego stanu wiedzy i umiejętności uczniów, ich zainteresowań i potrzeb.
Opanowanie wiedzy teoretycznej dotyczącej teatru oraz podstawowych umiejętności aktorskich, reżyserskich - ukończenie kursu instruktorskiego.
Uczestniczenie w warsztatach teatralnych, spotkaniach instruktorów teatralnych.
Utrzymywanie stałego kontaktu ze sztuką przez udział w spektaklach teatrów profesjonalnych, widowiskach, koncertach, wystawach; czytanie recenzji teatralnych, felietonów, sprawozdań, oglądanie przestawień Teatru Telewizji.
Utrzymywanie kontaktów z ośrodkami kultury i instytucjami, podejmowanie różnorodnych form współpracy.
Gromadzenie środków pozwalających na działalność teatralną.
2. Zadania związane z realizacją celów:
Korelacja wiedzy i umiejętności z zakresu języka polskiego, historii oraz działań teatralnych podejmowanych na przedmiotach „kierunkowych”.
Wyposażenie ucznia w niezbędną wiedzę oraz umiejętność jej zdobywania.
Przygotowanie do pełnienia różnorodnych ról społecznych, skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, poprawnego posługiwania się językiem ojczystym i mową ciała, przygotowanie do publicznych wystąpień.
Umocnienie poczucia tożsamości kulturowej, historycznej, narodowej i etnicznej.
Zaspokojenie potrzeb rozwojowych ucznia w zakresie bezpieczeństwa, zdrowia, aktywności poznawczej i ruchowej, uznania, szacunku i sukcesu.
Wyrobienie w wychowanku samodzielności i odpowiedzialności za własne postępowanie,
rozbudzenie wiary w swoje możliwości i skuteczność własnego działania.
Przygotowanie ucznia do efektywnej pracy w zespole, do budowania więzi międzyludzkich.
Rozwijanie kreatywności w rozwiązywaniu problemów, dokonywaniu wyborów
i oceny sposobów postępowania oraz respektowania praw innych.
Wspomaganie rozwoju procesów poznawczych oraz stosowanie opanowanych umiejętności w nowej sytuacji.
Pobudzanie wyobraźni i ekspresji twórczej: plastycznej, muzycznej i ruchowej, pomysłowości, wrażliwości estetycznej i słuchowej, rozwijanie muzycznych umiejętności wykonawczych i umiejętności percepcyjnych.
Rozbudzanie zainteresowania kulturą rodzimą, regionalną, narodową i ogólnoświatową, odnajdywanie w niej źródeł wartości osobistych.
Na podstawie zaobserwowanych zainteresowań uczniów, w zgodzie z „Podstawami programowymi kształcenia ogólnego”, celami i zadaniami oraz możliwościami szkoły, określono cele szczegółowe programu klasy teatralnej.
Cele szczegółowe:
W myśl podstaw programowych:
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym należy:
1) czytanie - umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa;
2) (…)
3) myślenie naukowe - umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;
4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie;
5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno- komunikacyjnymi;
6) umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji;
7) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się;
8) umiejętność pracy zespołowej.
Kształtowanie i rozwój zainteresowań literaturą, teatrem, wprowadzenie uczniów w zagadnienia kultury polskiej i europejskiej.
Kształtowanie krytycznej postawy w odbiorze sztuki i świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym.
Wdrażanie do świadomego dokonywania wyboru spektaklu i oceniania jego wartości.
Wyzwolenie twórczej aktywności, pomysłowości i oryginalności, pobudzanie wyobraźni i poczucia estetyki, umiejętności twórczego rozwiązywania problemów.
Rozwijanie zainteresowań literaturą, kształtowanie kompetencji czytelniczych, poszerzenie wiedzy o teatrze i dramacie.
Kształtowanie umiejętności analizowania i interpretowania tekstu prozatorskiego i poetyckiego.
Doskonalenie umiejętności właściwej komunikacji interpersonalnej i wyrażania własnych emocji, sądów, opinii, komunikatywnego posługiwania się językiem polskim.
Rozumienie koncepcji teatru jako syntezy sztuk.
Rozwijanie umiejętności wyrażania i obrony swego stanowiska, kształtowanie postawy asertywności, tolerancji, przyjmowania krytyki w konstruktywny sposób.
Rozwijanie umiejętności współpracy w grupie, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za wspólne działanie.
Mobilizowanie do harmonijnego rozwoju wszystkich aspektów osobowości.
Wyrabianie umiejętności podejmowania decyzji, przewidywania przyczyn i skutków postępowania.
Wyposażenie w umiejętności walki ze stresem, tremą i innymi utrudniającymi działanie emocjami.
Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji, przewidywania przyczyn i skutków postępowania.
Wdrażanie do przestrzegania zasad kulturalnego zachowania i prowadzenia rozmów.
Rozwijanie wrażliwości na problemy otaczającego świata i kształtowanie postawy moralnej.
IV TREŚCI KSZTAŁCENIA I WYMAGANIA PROGRAMOWE
Elementy estetyki i wiedzy o teatrze
Opis programu i zasady jego realizacji
Elementy estetyki i wiedzy o teatrze to rozszerzenie programu nauczania języka polskiego w gimnazjum. Zostało ono zaplanowane na trzy lata nauki w wymiarze jednej godziny tygodniowo. Przewidziano na ten przedmiot 105 godzin lekcyjnych.
Program obejmuje podstawową wiedzę o elementach teatru, historię teatru polskiego i powszechnego oraz elementy estetyki. Młodzież pozna więc nie tylko ewolucje gatunków i form dramatycznych oraz teatralnych. W programie przewidziano 12 godzin na sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów oraz 12 godzin na oglądanie fragmentów wybranych przedstawień teatralnych.
Niniejszy program został zorientowany na ostateczny cel, którym jest intelektualny, emocjonalny i etyczny rozwój młodego człowieka.
Cele ogólne
Poszerzenie wiedzy uczniów na temat historii dramatu i teatru.
Doskonalenie umiejętność analizy i interpretacji utworów dramatycznych , spektakli teatralnych z wykorzystaniem zdobytej wiedzy z historii , teorii dramatu jako rodzaju literackiego oraz spektaklu teatralnego jako zjawiska kulturalnego.
Poszerzenie wiedzy z estetyki jako filozofii sztuki.
Uświadomienie ewolucji pojęcia piękna i związanych z nim konwencji estetycznych.
Kształcenie umiejętności wyrażania samodzielnych, umotywowanych sądów.
Cele szczegółowe
zapoznanie uczniów z historią dramatu i teatru ,
przybliżenie sylwetek wybitnych postaci związanych z teatrem,
poszerzenie zasobu słownictwa uczniów w zakresie wyrażeń i zwrotów związanych z dramatem i teatrem,
zapoznanie z różnorodnymi gatunkami oraz formami dramatycznymi i teatralnymi,
doskonalenie umiejętności gromadzenia i selekcjonowania informacji,
kształcenie umiejętności samodzielnej oceny i interpretacji utworów dramatycznych, spektakli teatralnych oraz wyrażania własnej opinii w formie ustnej lub pisemnej,
zainteresowanie problematyką utworów dramatycznych, dostrzeżenie w nich ponadczasowych wartości,
umiejętność świadomego korzystania z oferty kulturalnej,
umiejętność dyskutowania i wyrażania własnych poglądów na temat teatru,
kształtowanie umiejętności pracy w grupie,
dostrzeganie wpływu różnych koncepcji filozoficznych i estetycznych na literaturę,
rozwijanie zainteresowań teatralnych,
kształtowanie wyobraźni,
kształtowanie poczucia estetyki,
rozwijanie aspiracji twórczych.
Ogólne treści nauczania
Klasa I
pojęcie sztuki i piękna,
cel i funkcje sztuki,
estetyka jako zjawisko motywowane kulturowo,
Teatr telewizji - przygotowanie do odbioru wybranych spektakli,
dramat jako rodzaj literacki,
adaptacja sceniczna tekstu epickiego,
człowiek w teatrze życia codziennego - performans,
warunki konieczne dla zaistnienia teatru,
przedstawienie, zawody, popis jako rodzaje widowiska,
widowisko teatralne a rytuał,
twórcy widowiska teatralnego - rola reżysera, słynni reżyserzy,
aktor, jego zadania, środki wyrazu,
przestrzeń teatralna, jej ewolucja,
słynne teatry od starożytności do czasów współczesnych,
teatr muzyczny: opera, operetka, musical,
teatr tańca: osobowości i cechy,
teatr lalek i teatr plastyczny,
Klasa II
estetyka mimetyczna; Wielka Teoria,
subiektywizacja estetyki i rozpad Wielkiej Teorii,
estetyka ekspresyjna i jej zmierzch,
geneza teatru i dramatu w starożytnej Grecji, pantomima antyczna,
teatr średniowieczny: religijny i świecki,
teatr renesansowy: teatr elżbietański, commedia dell`arte,
teatr barokowy: magnacki, szkolny i królewski,
teatr oświeceniowy: Teatr Narodowy w Polsce, jego twórcy; teatry prowincjonalne,
teatr romantyczny: Bogusławski jako osobowość teatru,
teatr realizmu: teatry galicyjskie, rządowe, aktorzy,
Wielka Reforma teatru XIX i XX wieku, twórcy Wielkiej Reformy,
Klasa III
estetyka formalistyczna,
koncepcja sztuki dla sztuki i jej krytyka,
koncepcja „teatru ogromnego” S. Wyspiańskiego,
deestetyzacja sztuki,
estetyka awangardowa,
estetyka kultury masowej; kicz, moda,
estetyka postmodernistyczna,
dramat i teatr XX wieku: Reduta, Teatr im. Bogusławskiego, teatr symboliczny,
teatr czasu wojny i teatr powojenny,
teatr współczesny na świecie: Druga Reforma Teatru i jej twórcy,
teatr pozaeuropejski: indyjski i japoński,
gatunki i formy dramatyczne,
współczesne życie teatralne w Polsce,
Treści nauczania
L.p. |
Blok tematyczny |
Liczba godzin |
1 |
Sztuka. Geneza sztuki. Jej cele i funkcje. |
2 |
2 |
Piękno jako kategoria estetyczna. Zmienność pojęcia piękna. Percepcja sztuki. Pojęcie przeżycia estetycznego. Aksjologia: wartości artystyczne i estetyczne. |
4 |
3 |
Dramat jako rodzaj literacki. |
1 |
4 |
Adaptacja sceniczna tekstu epickiego. |
4 |
5 |
Wiedza o teatrze. Czym jest teatr? Między performansem, a widowiskiem, między rytuałem a grą. |
2 |
6 |
Aktor. 2. Różne metody pracy aktorskiej. |
1 |
7 |
Przestrzeń teatralna, jej ewolucja i możliwości. Antyczny amfiteatr, przestrzeń teatru ludowego, średniowieczna przestrzeń stacyjna, przestrzeń w teatrze elżbietańskim, scena pudełkowa, współczesne teatry efektów przestrzennych. |
3 |
8 |
Słynne teatry od starożytności do czasów współczesnych. |
2 |
9 |
Estetyka mimetyczna; Wielka Teoria. |
|
10 |
Początki teatru i dramatu. |
2 |
11 |
Teatr w średniowieczu. |
1 |
12 |
Odrodzenie klasyki. 2. Teatr ludowy - commedia dell`arte. |
2 |
13 |
Teatr baroku |
2 |
14 |
Narodziny nowoczesnej estetyki 1. Subiektywizacja estetyki i rozpad Wielkiej Teorii. |
1 |
15 |
Teatr XVIII wieku 1. Powstanie Teatru Narodowego w Polsce. 2. Twórcy Teatru Narodowego w Polsce. |
2 |
16 |
Estetyka ekspresyjna i jej zmierzch. |
1 |
17 |
Teatr romantyczny w Polsce |
2 |
18 |
Teatr okresu realizmu |
3 |
19 |
Koncepcja sztuki dla sztuki i jej krytyka |
1 |
20 |
Teatr na przełomie wieków |
4 |
21 |
Koncepcja „teatru ogromnego” S. Wyspiańskiego |
2 |
22 |
Estetyka formalistyczna. |
1 |
23 |
Teoria czystej formy, dramat Witkacego. |
2 |
24 |
Dramat i teatr XX wieku |
4 |
25 |
Estetyka awangardowa |
1 |
26 |
Teatr czasu wojny i teatr powojenny. |
1 |
27 |
Estetyka kultury masowej, kicz, moda. |
1 |
28 |
Deestetyzacja sztuki. |
1 |
29 |
Teatr współczesny na świecie.
1. Druga Reforma Teatru. |
2 |
30 |
Teatr współczesny w Polsce. 1. Kantor i „Cricot 2”. 2. „Pantomima” Tomaszewskieo. 3. „Teatr 13 Rzędów” i „Laboratorium” Grotowskiego, 4. Inscenizacje Swinarskiego. |
4 |
31 |
Teatr muzyczny. |
3 |
32 |
Teatr tańca. 1. Teatr tańca- definicje, źródła, osobowości. |
2 |
33 |
Teatr lalek i teatr plastyczny. 1. Europejski teatr lalek- wprowadzenie. 2. Teatry lalkowe w Azji. |
2 |
34 |
Teatr pozaeuropejski. Klasyczny i ludowy teatr indyjski. Teatr japoński. |
1 |
35 |
Ewolucja gatunków oraz form dramatycznych i teatralnych. |
3 |
36 |
Estetyka postmodernistyczna |
1 |
37 |
Współczesne życie teatralne. Przygotowanie do oglądania wybranych spektakli Teatru Telewizji |
5 |
38 |
Teatry amatorskie w Polsce |
2 |
39 |
Historia wybranych teatrów w Polsce. |
3 |
Osiągnięcia ucznia
Wiadomości |
Umiejętności: |
Uczeń:
- definiuje podstawowe pojęcia związane z teatrem, |
Uczeń:
- rozumie umowność podziałów wewnątrz dziejów teatru, |
Ocenianie osiągnięć ucznia
Ocenie w ramach przedmiotu „wiedza o teatrze” podlegać będą:
aktywność ucznia na lekcji,
stopień opanowania wiadomości i umiejętności.
Techniki kontroli i oceny:
obserwacja ucznia podczas zajęć,
sprawdziany (testy sprawdzające znajomość treści programowych),
projekty uczniowskie, referaty,
odpowiedź ustna.
2. Improwizacje
opis programu i zasady jego realizacji
Przedmiot Improwizacje został zaplanowany na trzy lata nauki. W całym cyklu kształcenia przewidziano na niego 210 godzin lekcyjnych, po 2 godziny w tygodniu.
Struktura zajęć, które w całości mają charakter warsztatowy, została oparta na metodzie działań fizycznych K. Stanisławskiego oraz zasad improwizacji S. Booka.
Przy opracowaniu programu autorka korzystała także z doświadczeń i umiejętności zdobytych podczas warsztatów teatralnych, prowadzonych przez Uli i Rudolfa Ackermann w Eichstaett, (Niemcy), warsztatów z choreografii sceny, prowadzonych przez Ewę Gruner (Wolffenbuettel, Niemcy) oraz nauki w Studium Terapii przez Sztukę, w Teatrze Ludowym w Krakowie, a także z własnych doświadczeń płynących z wieloletniej pracy ze szkolną grupą teatralną.
Program warsztatów z improwizacji koncentruje się na rozwijaniu wyobraźni uczniów, umiejętności wchodzenia własnego „ja” w okoliczności dane w scenariuszu, potęgowaniu zdolności do wczuwania się w zadaną sytuację sceniczną lub zadanie aktorskie, poznaniu możliwości zespołu, jego kreatywności w kształtowaniu poszczególnych scen, umiejętności symulowania interakcji, wokół których konstruowany jest kontekst oraz dokonywaniu świadomej rekonstrukcji złożonego życia emocjonalnego postaci. Podczas prowadzonych ćwiczeń improwizacyjnych uczestnicy zajęć będą, poprzez tworzenie ciągu improwizowanych scen, wspólnie tworzyć etiudy teatralne i spektakle, dowiedzą się, jakie typy ról szczególnie im odpowiadają, a jakich woleliby unikać, przez co uświadomią sobie własne możliwości, ale też blokady i lęki.
Prowadzone ćwiczenia będą miały na celu pokazanie, jak poprzez działanie dochodzi się do gotowego kontekstu, jak z naszkicowanej sytuacji, poprzez improwizacje dochodzi do powstania całego ciągu scen, jak z improwizacji stworzyć fundament dla zbudowania roli.
Poprzez tę technikę „Niewidoczny teatr” Augusto Boala uczestnicy warsztatów nauczą się tworzenia widowiska z udziałem publiczności oraz spontanicznie reagować na podane impulsy improwizacyjne.
Cele główne
Uświadomienie i rozwój zainteresowań humanistycznych.
Zachęcenie do prób twórczych.
Pobudzenie do samodzielności, krytycyzmu i kreatywności intelektualnej.
Cele szczegółowe
Kształcenie umiejętności współpracy w grupie, odpowiedzialności za efekt wspólnych działań.
Nabywanie zdolności analizowania profilu emocjonalnego postaci, poznawania własnej osobowości, własnych możliwości i ograniczeń.
Rozwijanie umiejętności prowadzenia rozmowy, logicznego budowania dialogu, sytuowania się w danym kontekście fabularnym, z uwzględnieniem dbałości o kulturę słowa.
Kształcenie zdolności do spontanicznego reagowania na zadaną sytuację sceniczną oraz płynnego przechodzenia z jednego kontekstu w drugi.
Wspieranie procesu samopoznania oraz wzajemnego poznania się, akceptowania odmienności i różnic w postrzeganiu tych samych sytuacji, uświadomienie, że jest to droga do nowych, ciekawych rozwiązań.
Rozwijanie umiejętności tworzenia tzw. „linii roli”, wypełniania roli emocjami, wyrażania własnych emocji i sądów.
Uświadomienie radości i satysfakcji płynących z poznawania i odbioru utworów dramatycznych i przedstawień teatralnych.
Kształcenie podstawowych umiejętności składających się na warsztat aktora.
Zapoznanie z rodzajem i przebiegiem prób, rolą brulionu w pracy nad rolą.
Uświadomienie istnienia przestrzeni i zasad poruszania się w niej, z uwzględnieniem struktury zespołu.
Kształcenie umiejętności budowania nastroju na scenie, poruszania się i mówienia w odpowiednim rytmie, panowania nad gestem i mimiką.
Zapoznanie z elementami choreografii scenicznej.
Zapoznanie z podstawową techniką improwizacji.
Ogólne treści nauczania
Klasa I
praca przygotowawcza odtwórcy,
praca przygotowawcza zespołu,
struktura zespołu,
mój partner i ja,
warsztat aktora,
kształtowanie prób,
rola brulionu,
rytm i tempo w przedstawieniu teatralnym,
wprowadzenie do improwizacji,
collage,
Klasa II
poznanie różnych technik improwizacji,
improwizacja kontaktowa,
teatr Augusto Boala,
improwizacje z rekwizytem,
elementy choreografii scenicznej,
układy choreografii scenicznej,
zasady choreografii warstwowej,
inscenizacja krótkich tekstów na bazie improwizacji,
Klasa III
podstawowa technika improwizacji wg S. Booka w wybranym dramacie,
wykorzystanie technik improwizacyjnych w różnych rodzajach gry,
zasady utrzymania się w spontanicznym stanie improwizacyjnym,
proces dzielenia scen scenariusza na fragmenty nadające się do improwizacji,
improwizacja w trakcie wymawiania gotowego i zapamiętanego tekstu,
improwizacje jako czynnik wzmacniający charakter, emocje, konfliktowość oraz ugodowość kreowanej postaci,
Treści nauczania
L.p. |
Tematyka zajęć |
Liczba godzin |
1 |
Ćwiczenia integrujące zespół. |
4 |
2 |
Ćwiczenia relaksacyjne. Fala pięciu rytmów. |
4 |
3 |
Gry i zabawy uświadamiające rolę odtwórcy na scenie. |
4 |
4 |
Ćwiczenia i zabawy uwrażliwiające na istnienie partnera na scenie (Mój partner w przestrzeni próby i spektaklu jest ważniejszy ode mnie). |
4 |
5 |
Proste etiudy teatralne. |
6 |
6 |
Rekwizyt jako element improwizacji. |
4 |
7 |
Ćwiczenia i zabawy wzmacniające poczucie zespołowości. |
4 |
8 |
Kształtowanie prób: próby czytane, aranżujące, robocze, techniczne, kostiumowe, generalne. |
2 |
9 |
Brulion. Do czego służy? Jak go prowadzić? |
2 |
10 |
Wprowadzenie do improwizacji. |
2 |
11 |
Improwizacja jako podstawa własnego wzoru grania. |
2 |
12 |
Collage. Różnica między collagem a przedstawieniem. |
6 |
13 |
Warsztat aktora. Elementarne zadania aktorskie. |
6 |
14 |
Rytm i tempo w przedstawieniu teatralnym. Ćwiczenia rytmiczne. |
4 |
15 |
Improwizacje teatralne jako podstawa do tworzenia przedstawienia. |
4 |
16 |
Różne rodzaje improwizacji. |
4 |
17 |
Elementy choreografii scenicznej. |
6 |
18 |
Animacja rekwizytu w układzie choreograficznym. |
4 |
19 |
Choreografia warstwowa - ćwiczenia improwizacyjne. |
6 |
20 |
Praca nad rolą. Tekst i podtekst. Wypełnianie roli. |
4 |
21 |
Podstawowe pytania aktorskie. |
4 |
22 |
Ćwiczenia w budowaniu postaci. Technika A. Boala. |
4 |
23 |
Pamięć emocjonalna. Ustalanie profilu emocjonalnego postaci. |
2 |
24 |
Ćwiczenia w spontanicznym improwizowaniu dialogów. |
2 |
25 |
Granie poprzez działanie. |
2 |
26 |
Czytanie roli. |
4 |
27 |
Notatki do roli. |
2 |
28 |
Ćwiczenia w dopasowaniu profilu postaci do osobowości odtwórcy. „Cyrk ról”. |
2 |
29 |
Jak improwizować?. Podstawowa technika improwizacji wg S. Booka. |
6 |
30 |
Podstawowe rozgrzewki. |
4 |
31 |
Fizyczne działanie. |
4 |
32 |
Wewnętrzne działanie. |
4 |
33 |
Działanie wokalne. |
4 |
34 |
Zastosowanie improwizacji w przygotowaniu scen teatralnych. |
6 |
35 |
Improwizowanie umiejętności aktorskich: postać, emocje, konflikt, zgoda/akceptacja. |
8 |
36 |
Odgrywanie scenariusza wg techniki improwizacji. |
6 |
16 dodatkowych godzin w każdym okresie przewidziano na próby do spektaklu końcowego |
||
Osiągnięcia ucznia
Wiadomości |
Umiejętności |
Uczeń: - wie, jak odbierać spektakl teatralny, - zna wybrane techniki relaksacji i walki ze stresem, - zna podstawowy warsztat aktora, - rozróżnia poszczególne rodzaje prób i zna ich funkcje, - wie, jak sporządzić notatki do roli, - rozumie różnicę między collagem a przedstawieniem, - zna rolę rekwizytu w przedstawieniu teatralnym, - zna zasady organizacji ruchu na scenie, - zna podstawowe pytanie aktorskie i rozumie ich znaczenie w pracy nad rolą, - na podstawowe elementy choreografii scenicznej, - zna podstawy techniki improwizacji.
|
Uczeń: - potrafi wypowiedzieć się na temat obejrzanego spektaklu, - umie wykorzystać podstawowe techniki relaksacyjne, - umie stosować podstawowe techniki aktorskie, - rozumie do czego służą poszczególne rodzaje prób i wie jak się do nich przygotować, - potrafi prowadzić brulion i właściwie sporządzać notatki do roli, - potrafi wskazać różnice pomiędzy collagem a przedstawieniem, - umie posługiwać się techniką improwizacji podczas pracy nad rolą, - umie zadać podstawowe pytania aktorskie i odpowiedzieć na nie, - rozumie różnicę pomiędzy choreografią a choreografią sceny - stosuje podstawowe elementy choreografii sceny, - potrafi tworzyć własne sekwencje choreograficzne, - potrafi współdziałać w grupie, rozumie zależność pomiędzy poszczególnymi członkami zespołu, - potrafi pracować z rekwizytem i wykorzystać go w improwizacji choreograficznej, - potrafi prawidłowo poruszać się na scenie. |
Ocenianie osiągnięć ucznia
Z uwagi na specyficzny charakter zajęć i umiejętności nabywanych w ich toku tradycyjną ocenę zastąpi zaliczenie zajęć na podstawie obserwacji uczniów podczas warsztatów oraz prezentacji scenek, etiud lub przedstawień semestralnych. Przy zaliczaniu pod uwagę będą brane:
zaangażowanie i wysiłek włożony przez ucznia,
kreatywna postawa,
stopień opanowania wiadomości i umiejętności.
3. Elementarne zadania aktorskie
opis programu i zasady jego realizacji
Przedmiot elementarne zadania aktorskie został zaplanowany na trzy lata nauki. W całym cyklu kształcenia przewidziano na niego 210 godzin lekcyjnych po 2 godziny w tygodniu. Struktura zajęć, które mają charakter działań praktycznych, warsztatowych została oparta na systemie treningu aktora, reżysera i pedagoga Konstantego Stanisławskiego. Przy opracowywaniu programu autorka korzystała także z doświadczeń nabytych dzięki uczestnictwu w zajęciach Studium Terapii przez Sztukę w Krakowie, jak również ze swojej wieloletniej praktyki w prowadzeniu koła teatralnego w szkole.
Program warsztatów koncentruje się na najważniejszych elementach techniki aktorskiej: mowie werbalnej i niewerbalnej, analizie tekstu, organizacji sytuacji scenicznych, budowaniu postaci. Uczniowie poprzez praktyczne ćwiczenia dowiedzą się jak udoskonalić dykcję, ekspresję mowy i ciała oraz jej wiarygodność. Zabawy i ćwiczenia pomogą im rozwinąć intuicję i wyobraźnię, pobudzą do aktywności twórczej i współpracy. Uczestnicy warsztatów poszerzą swoją wiedzę na temat budowy sztuki teatralnej i jej interpretacji.
Ważnym elementem kształcenia na tym przedmiocie jest także przygotowanie ucznia do roli świadomego odbiorcy sztuki teatralnej.
Każdy semestr będzie kończył się prezentacją etiud lub przedstawień przygotowanych przez uczniów z pomocą nauczyciela prowadzącego zajęcia.
Cele główne:
Poszerzanie wiedzy i zdobywanie nowych umiejętności związanych z kształceniem humanistycznym.
Rozwijanie kompetencji w zakresie: analizy dzieła teatralnego, interpretacji tekstu literackiego.
Przygotowanie ucznia do świadomego i krytycznego uczestnictwa w kulturze.
Cele szczegółowe:
Doskonalenie umiejętności wyrazistego czytania, z podziałem na role tekstów prozatorskich i poetyckich.
Wdrażanie do samodzielnego i twórczego analizowania utworów lirycznych, wzbogacanie ich interpretacji, doskonalenie techniki recytowania i ekspresji recytatorskiej.
Kształcenie i doskonalenie umiejętności prawidłowego posługiwania się własnym głosem: emisji głosu, ekspresji, kultury i higieny mowy.
Kształcenie elementarnych umiejętności aktorskich, poznanie tajników zawodu aktora.
Uświadomienie uczniom możliwości ekspresji własnego słowa i ciała (mimiki, gestykulacji, postawy ciała, ruchu) w kontakcie z szerszą publicznością.
Uświadomienie możliwości ekspresji własnego ciała: mowy gestów, ruchów, mimiki.
Przygotowanie do publicznych wystąpień, przezwyciężenie tremy, nieśmiałości, zamknięcia, zalęknienia, rozkojarzenia.
Modelowanie ruchu scenicznego, wykorzystania przestrzeni scenicznej.
Kształcenie umiejętności budowania charakteru postaci.
Wskazanie różnych sposobów animacji przedmiotem, nadawanie przedmiotom symbolicznego znaczenia.
Kształcenie umiejętności animowania ruchu bez przedmiotu.
Inspirowanie do ilustrowania ruchem ciała treści dzieła scenicznego, wyrażania emocji związanych z jego odbiorem.
Bogacenie interpretacji głosowej przez odpowiednie wykorzystanie znaków przestankowych, akcentów logicznych, intonacji, właściwego tempa i rytmu.
Rozwijanie wrażliwości percepcyjnej poprzez kontakt z poezją w wykonaniu artystów scen polskich.
Kształtowanie wrażliwości i zainteresowań muzycznych, spontanicznej i inspirowanej ekspresji muzycznej, poczucia rytmu i melodii, inspirowanie do improwizowania ruchu przy muzyce.
Kształtowanie umiejętność współpracy w grupie, uświadomienie odpowiedzialności za wspólne działanie.
Ogólne treści nauczania:
Klasa I
- zapoznanie z podstawowymi technikami relaksacyjnymi,
- rodzaje etiud teatralnych,
- ruch sceniczny i choreografia, ekspresja ciała
- elementy pantomimy,
- wykorzystanie środków wizualnych w teatrze,
- elementy teatru cieni,
- rola rekwizytu w teatrze
- zasady animowania przedmiotu - „teatr przedmiotu”,
- funkcja muzyki w widowisku teatralnym,
- techniki dramowe,
Klasa II
- podstawowe pytania aktorskie,
- zasady współpracy z partnerem,
- zasady prowadzenia dialogu,
- analiza tekstu dramatycznego, scenariusza,
- interpretacja tekstu,
- organizacja ruchu na scenie
- elementy teatru tańca,
Klasa III
- sytuacja sceniczna,
- budowanie postaci,
- struktura scen w dramacie,
- pojęcia: akcja, konflikt, podtekst,
- gatunki dramatyczne,
- happening,
- elementy warsztatu pracy reżysera,
Treści nauczania
L.p. |
Tematyka zajęć |
Liczba godzin |
1 |
Zajęcia integracyjne (gry i zabawy integrujące zespół). |
4 |
2 |
Techniki relaksacyjne (ćwiczenia uruchamiające, oddechowe i rozluźniające; trening koncentracji i antystresowy). |
4 |
3 |
Gry i zabawy wprowadzające do podstawowych zadań aktorskich (ćwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową, wzrokową, dotykową). |
4 |
4 |
Wprawki dramatyczne (ćwiczenia intonacyjne, ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia mimiczne) |
4 |
5 |
Etiudy z tematem (gry w wyobrażonych sytuacjach, gry w wyobrażonej przestrzeni). |
4 |
6 |
Wykorzystanie rekwizytu w budowaniu scenek dramatycznych (gry z wyobrażonymi przedmiotami, wykorzystanie przedmiotu w nowej roli, nadawanie mu symbolicznego znaczenia) |
6 |
7 |
„Teatr przedmiotu” - ćwiczenia w animowaniu przedmiotu. |
4 |
8 |
Teatr to nie tylko aktorzy. Środki wizualne. |
2 |
9 |
Rola muzyki w spektaklu, scenki inspirowane muzyką (zabawy muzyczno-ruchowe). |
4 |
10 |
Rytm i jego znaczenie w teatrze. Zabawy i ćwiczenia rytmiczne, tworzenie rytmu, ćwiczenia rytmiczno-ruchowe. |
4 |
11 |
Ćwiczenia rozwijające świadomość ciała - autoekspresja. Ekspresja ciała- ćwiczenia ruchowe i mimiczne. |
6 |
12 |
Ruch sceniczny - organizacja sytuacji scenicznej. |
6 |
13 |
Ekspresja sceniczna. Tempo i rytm. Rozplanowanie ruchu w przestrzeni, choreografia ruchu zbiorowego (ćwiczenia choreograficzne, ćwiczenia taneczne). |
6 |
14 |
Elementy teatru tańca. |
2 |
15 |
Ćwiczenia dramowe: (kontynuowanie opowiadania, zmiana zakończenia opowiadania, rozmowa, wywiad, scenki i sytuacje improwizowane, inscenizacje improwizowane) |
6 |
16 |
Pantomima to też teatr - wybrane elementy, ćwiczenia pantomimiczne - etiudy. |
4 |
17 |
Techniki dramowe: (fotografie, rzeźby, żywy obraz, film niemy, „stopklatka”, dialog improwizowany, inscenizacja improwizowana). |
4 |
18 |
Akcja - improwizacja scenek akcji. |
6 |
19 |
Etiudy z wykorzystaniem tekstu (malowanie obrazów słowami). |
4 |
20 |
Praca z tekstem dramatycznym i prozatorskim ( ćwiczenia w wyrazistym czytaniu z odpowiednią dykcją, modulacją głosu, siłą, tempem, z zastosowaniem pauz i akcentu zdaniowego, czytanie z podziałem na role, czytanie interpretacyjne). |
8 |
21 |
Gatunki dramatyczne - tworzenie scenek. |
4 |
|
Analiza tekstu. Podtekst. Głosowa interpretacja tekstu. |
6 |
22 |
Obcowanie z poezją (słuchanie wzorów pięknej recytacji poezji oraz prozy, ćwiczenia interpretacyjne). |
4 |
23 |
Recytacja tekstów poetyckich, dramowa interpretacja wiersza. |
6 |
24 |
Ćwiczenia w głośnym czytaniu i recytowaniu z pamięci. |
4 |
25 |
Prowadzenie dialogu - ćwiczenia z partnerem. |
4 |
26 |
Podstawowe pytania aktorskie. Cele, motywy, przeszkody |
4 |
27 |
Struktura sceny w dramacie. |
4 |
28 |
Konflikt sceniczny i jego rozwiązanie. Improwizacja scen z konfliktem. |
4 |
29 |
Szkicowanie sytuacji scenicznej. Szukanie umotywowanych sytuacji scenicznych. |
6 |
30 |
Organizacja ruchu na scenie. |
4 |
31 |
Budowanie charakteru postaci. |
6 |
90 godzin na próby do okresowych spektakli zaliczeniowych. |
||
Osiągnięcia ucznia
Wiadomości |
Umiejętności |
Uczeń:
- definiuje podstawowe pojęcia związane z teatrem, - jest świadomy znaczenia muzyki dla spektaklu teatralnego, -zna podstawowe techniki dramowe, |
Uczeń:
- rozróżnia podstawowe gatunki teatralne, |
Ocenianie osiągnięć ucznia
Z uwagi na specyficzny charakter zajęć i umiejętności nabywanych w ich toku tradycyjną ocenę zastąpi zaliczenie zajęć na podstawie obserwacji uczniów podczas warsztatów oraz prezentacji scenek, etiud lub przedstawień semestralnych. Przy zaliczaniu pod uwagę będą brane:
zaangażowanie i wysiłek włożony przez ucznia,
kreatywna postawa,
stopień opanowania wiadomości i umiejętności.
4. Kultura żywego słowa
Opis programu i zasady jego realizacji.
Przedmiot kultura żywego słowa został zaplanowany na trzy lata nauki, w wymiarze 1 godziny w tygodniu. W całym cyklu zatem będzie ok. 105 godzin. Materiał nauczania został podzielony na dwie części:
Kultura żywego słowa - część teoretyczna,
Warsztaty - elementarne ćwiczenia dykcji.
Każda część jest podzielona na bloki tematyczne z odpowiednią liczbą godzin potrzebnych do realizacji tematów, które zostały ułożone chronologicznie w logiczną całość. Istnieje jednak możliwość ich przestawienia. Warsztaty - elementarne ćwiczenia dykcji, stanowią osobną część i mogą być umieszczane przez nauczyciela w dowolnym miejscu programu, w zależności od możliwości, percepcji, umiejętności i potrzeb uczniów. 10 godzin lekcyjnych przewidziano na sprawdzenie wiedzy i umiejętności uczniów.
Warsztaty -elementarne ćwiczenia dykcji, koncentrują się na kształtowaniu dykcji, ekspresji głosowej, wyrazistości artykulacyjnej i naturalności brzmienia (w głośnym czytaniu ze zrozumieniem).
Każdy blok tematyczny kończy się ćwiczeniami kształtującymi wrażliwość na kulturę żywego słowa i poczucie estetyki. Uczniowie poprzez ćwiczenia praktyczne dowiedzą się, jak udoskonalić dykcję, ekspresję mowy i jej wiarygodność.
Cele ogólne:
Poszerzenie wiedzy uczniów na temat kultury żywego słowa.
Uwrażliwienie na poprawność artykulacyjną, stojącą ponad właściwościami wymowy regionalnej.
Osiągnięcie umiejętności posługiwania się polszczyzną zgodnie z zasadami kultury języka.
Poprawne mówienie i wygłaszanie tekstów pisanych.
Cele szczegółowe:
zapoznanie uczniów z podstawami sztuki żywego słowa,
poszerzenie zasobu słownictwa uczniów w zakresie wyrażeń i zwrotów związanych z teatrem,
umiejętność poprawnej recytacji z uwzględnieniem intonacji, poprawnego akcentowania, dykcji,
kształtowanie umiejętności pracy w grupie i indywidualnie,
kształtowanie umiejętności koncentracji,
kształtowanie wyobraźni,
kształtowanie poczucia estetyki,
rozwijanie aspiracji twórczych,
uświadomienie sobie własnych ograniczeń i zdolności,
praca nad sobą,
poznanie możliwości własnego głosu,
przestrzeganie zasad poprawnej emisji głosu,
kształtowanie umiejętności czytania ze zrozumieniem,
kształtowanie umiejętności w zakresie kultury żywego słowa,
kształtowanie poprawnej wymowy scenicznej,
kształtowanie dykcji,
rozróżnianie rodzajów głosu, intonacja głosu,
Ogólne treści nauczania:
Klasa I
podstawy sztuki żywego słowa,
zarys kultury żywego słowa,
instrument - dykcja - ekspresja,
mowa - język - mówienie,
język jako narzędzie komunikacji interpersonalnej,
podstawy recytacji i mowy scenicznej,
podstawy emisji głosu,
techniki oddychania,
techniki relaksacyjne,
koncentracja - słuchanie - zapamiętywanie,
Klasa II
o podstawach polskiej wymowy scenicznej,
elementarne ćwiczenia dykcji,
głośne czytanie i recytowanie,
poprawna artykulacja,
ogólna charakterystyka odmian wymowy polskiej: potocznej, szkolnej, scenicznej,
intelektualne i anatomiczne uwarunkowania rozwoju mowy,
zasady poprawnej wymowy polskiej,
warunki osiągnięcia poprawności artykulacji,
Klasa III
czytanie sztuki i scenariusza,
wyrazistość mowy scenicznej,
sekrety żywego słowa,
prozodia języka polskiego,
wyrazistość artykulacyjna i naturalność brzmienia w głośnym czytaniu ze zrozumieniem,
ćwiczenie indywidualnej sprawności fonacyjnej i artykulacyjnej,
świadomość własnego głosu,
elementarne środki ekspresji głosowej a charakter wypowiedzi,
Treści nauczania
Część pierwsza: Kultura żywego słowa - część teoretyczna
Lp. |
Blok tematyczny |
liczba godzin |
1 |
Rys historyczny: w kręgu kultury łacińskiej. Retoryka w Polsce. |
1 |
2 |
Fonetyka - środki przekazu. Budowa narządów mowy i ich działanie. |
1 |
3 |
Przekaz - środki wyrazu, dotyczące formy wypowiedzi: tempo, rytm, siła głosu, wysokość, barwa głosu, pauza, dykcja. |
1 |
4 |
Mowa, język, mówienie. Język jako narzędzie komunikacji interpersonalnej. |
1 |
5 |
Teoria periodu retorycznego. Niektóre figury stylistyczne. Interpretacja. |
1 |
6 |
Zasady akcentowania w języku polskim. Słowo mówione a znaki przestankowe. |
1 |
7 |
Ogólna charakterystyka odmian wymowy polskiej: potocznej, szkolnej, scenicznej. |
1 |
8 |
Intelektualne i anatomiczne uwarunkowania rozwoju mowy. |
1 |
9 |
Zasady poprawnej wymowy polskiej. Warunki osiągnięcia poprawności wymawianiowej. |
1 |
10 |
Prozodia języka polskiego. |
1 |
11 |
Elementarne środki ekspresji głosowej a charakter wypowiedzi. |
1 |
12 |
Zarys kultury żywego słowa. |
1 |
13 |
Podstawy sztuki żywego słowa. |
1 |
14 |
Podstawowe pojęcia związane z kulturą żywego słowa. |
1 |
Część druga: Warsztaty - elementarne ćwiczenia dykcji
L.p. |
Blok tematyczny |
Liczba godzin |
1 |
Sekrety mistrzów żywego słowa, analiza głosowej interpretacji utworów Brzechwy i Tuwima w wykonaniu artystów scen polskich. |
4 |
2 |
Ćwiczenia relaksacyjne. Ćwiczenia oddechowe: angażujące aparat mowy, brzuszno - przeponowe, zabawy wydłużające fazę oddechową. |
4 |
3 |
Technika mowy - oddychanie. Koncentracja, słuchanie, zapamiętywanie. |
4 |
4 |
Podział głosek na spółgłoski i samogłoski, miękkie i twarde, dźwięczne i bezdźwięczne. |
2 |
5 |
Ćwiczenia indywidualnej sprawności fonacyjnej i artykulacyjnej. Ćwiczenia fonacyjne (głosowe). |
10 |
6 |
Wyrazistość artykulacyjna i naturalność brzmienia w głośnym czytaniu ze zrozumieniem. |
6 |
7 |
Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy. Ćwiczenia rozwijające świadomość głosu. |
6 |
8 |
Ćwiczenia ogólnorozwojowe angażujące całe ciało. |
4 |
9 |
Gimnastyka narządów mowy. Ćwiczenia: żuchwy, warg, policzków, języka, podniebienia miękkiego. Ćwiczenia mimiczne. |
4 |
10 |
Technika mowy - elementy poprawnej artykulacji. Ekspresja mowy. |
6 |
11 |
Ćwiczenia w kształtowaniu poprawnej wymowy polskiej. |
4 |
12 |
Ćwiczenia dykcyjne: spółgłoski między samogłoskami, odróżnianie spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, zbitki spółgłoskowe. |
4 |
13 |
Ćwiczenia na dwie spółgłoski w nagłosie i w wygłosie. Podział wypowiedzi: fraza, słowo, sylaba, głoska. Ćwiczenia wymowy. |
4 |
14 |
Czytanie na głos tekstu z przesadną artykulacją. „Samogłoskowanie” dowolnego tekstu z przesadną artykulacją. |
4 |
15 |
Wyrazistość artykulacyjna i naturalność brzmienia w głośnym czytaniu ze zrozumieniem. |
4 |
16 |
Poprawna recytacja z uwzględnieniem intonacji, poprawnego akcentowania, dykcji. |
4 |
17 |
Jak czytać sztukę lub scenariusz? Ćwiczenia nad tekstami literackimi. |
4 |
Osiągnięcia ucznia:
Wiadomości |
Umiejętności |
Uczeń: - definiuje podstawowe pojęcia związane z kulturą żywego słowa, - zna techniki relaksacyjne i oddychanie przeponą, - zna zasadę funkcjonowania aparatu mowy, - zna główne procesy pracy nad tekstem, - zna zasady poprawnej polskiej wymowy scenicznej, - zna poprawną artykulację, - zna język jako narzędzie komunikacji interpersonalnej, - zna podstawy recytacji i mowy scenicznej, |
Uczeń: - rozróżnia odmiany wymowy polskiej, - poprawnie recytuje z uwzględnieniem intonacji, poprawnego akcentowania, dykcji, - poprawnie posługuje się aparatem mowy, - wykonuje poprawnie ćwiczenia fonacyjne i artykulacyjne, - zna i umiejętnie wykorzystuje możliwości własnego głosu, - umie czytać sztukę i scenariusz, - potrafi współpracować z innymi, - wykorzystuje informacje z innych dziedzin, - potrafi wydobyć naturalność brzmienia w głośnym czytaniu ze zrozumieniem, - zna wyrazistość mowy scenicznej, |
Ocenianie osiągnięć ucznia:
Ocenie w ramach przedmiotu „Kultura żywego słowa” podlegać będą:
aktywność ucznia na lekcjach,
stopień opanowania wiadomości i umiejętności,
zaangażowanie i wysiłek włożony przez ucznia,
Techniki kontroli oceny:
obserwacja ucznia podczas zajęć,
projekty uczniowskie, referaty,
sprawdziany (testy sprawdzające znajomość treści programowych),
przygotowanie przez uczniów tekstów do poprawnej wypowiedzi scenicznej.
V PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Efektywność zajęć prowadzonych w ramach innowacji zależy przede wszystkim od stopnia zaangażowania uczniów, ich aktywnej postawy na zajęciach i stopnia integracji grupy i jakości współpracy w grupie. Zarówno nabywanie określonej wiedzy, jak kształtowanie umiejętności odbywać się będzie w dużej mierze na zajęciach praktycznych, poprzez działanie i przeżywanie. Korelowanie treści przedmiotów humanistycznych i działań teatralnych pozwoli uczniom szerzej spojrzeć na materiał nauczania języka polskiego i historii, lepiej go zrozumieć i dobrze utrwalić dzięki ćwiczeniom teatralnym, przeprowadzanym na fragmentach utworów literackich omawianych na lekcjach języka polskiego.
Stąd dobór zadań, metod i form pracy z tekstami literackimi wykorzystywanymi w czasie zajęć teatralnych, powinien być dokonany umiejętnie i ze szczególną starannością, by motywować uczniów do pracy i wzmagać ich zaangażowanie.
Aby osiągnąć zamierzone cele pracy z uczniami w klasie teatralnej, niezbędne jest przestrzeganie następujących zaleceń:
- zawsze nawiązywać do realizowanych wcześniej treści nauczania;
- wiązać nauczanie treści polonistycznych z treściami zajęć z przedmiotów o charakterze teatralnym;
- dostosowywać tempo pracy do indywidualnych możliwości uczniów;
- różnicować metody oraz odpowiednio dobierać do tematu i potrzeb uczniów formy pracy oraz środki dydaktyczne.
W osiąganiu celów ważną rolę odgrywają formy organizacyjne zajęć. Najczęściej stosowanymi formami są: praca z całą klasą, praca w grupach, w parach oraz praca indywidualna.
Podczas realizacji programu nauczania niezwykle pomocne są różnorodne środki dydaktyczne oraz nowoczesne urządzenia techniczne, jak komputery z właściwym oprogramowaniem do tworzenia prezentacji multimedialnych czy obróbki dźwięku, właściwy sprzęt audio-wideo do odtwarzania i nagrywania dźwięku i obrazu, reflektory, itp.
Wiadomości i umiejętności nabywane na zajęciach z improwizacji i elementarnych zadań aktorskich (z uwagi na ich specyficzny charakter) nie muszą podlegać ocenie stopniem. Zaliczenie przedmiotu nastąpi po zaprezentowanym na koniec każdego okresu pokazie umiejętności
(w postaci scenki, etiudy bądź spektaklu).
VI OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA ABSOLWENTA KLASY TEATRALNEJ
Uczeń powinien:
rozumieć i stosować podstawowe pojęcia związane z teatrem;
znać aktualny repertuar najbliższych scen teatralnych;
rozumieć symbolikę teatralną; rozpoznawać elementy strukturalne teatru;
znać pracę ludzi związanych z teatrem;
posiadać elementarne umiejętności aktorskie (interpretacja tekstu, ruch sceniczny, budowanie charakteru postaci); posługiwać się technikami dramy;
zwracać uwagę na ekspresję ciała, mieć świadomość własnych gestów, ruchów, mimiki;
mówić z poprawną emisją głosu; być komunikatywnym;
przejawiać umiejętności improwizacyjne i recytatorskie (dykcja, tempo, siła i ton głosu);
umiejętnie interpretować poezję, rozróżniać pojęcia: rytm, rym, zwrotka, wers;
kulturalnie prowadzić dialog i dyskusję;
umieć dostosować wypowiedź do kontekstu sytuacyjno-kulturowego;
opanować technikę czytania, w tym czytania z podziałem na role;
przejawiać ekspresję twórczą i pomysłowość, wrażliwość estetyczną i słuchową;
stosować bogate słownictwo; poprawne zwroty i wyrażenia;
W zakresie postaw uczeń powinien:
wyrażać własne sądy, opinie, przeżycia, emocje;
czytać i analizować utwory literackie, obcować z poezją;
krytycznie odbierać dzieła sztuki;
świadomie korzystać ze środków masowej komunikacji i dóbr kultury oraz uczestniczyć w życiu kulturalnym;
przezwyciężać nieśmiałość, zamknięcie, zalęknienie, rozkojarzenie;
postępować zgodnie z zasadami moralnymi;
przestrzegać zasad savoir-vivre'u.
rozwijać swoje zainteresowania różnymi dziedzinami wiedzy i życia;
przejawiać kreatywność działania; podejmować próby oryginalnego rozwiązywania problemów;
odczuwać motywację do samokształcenia i samodoskonalenia;
zachowywać się asertywnie, tolerancyjnie, przyjmować krytykę w konstruktywny sposób;
podejmować współpracę w grupie;
umiejętnie podejmować decyzje, przewidywać przyczyny i skutki postępowania.
VII Metody pomiaru osiągnięć uczniów
Osiągnięcia uczniów to zdobyta wiedza, nabyte umiejętności artystyczne i praktyczne, ukształtowane postawy, przekonania, system wartości. Aby dokonać pomiaru tych osiągnięć, należy stwarzać takie sytuacje, w których będą widoczne zachowania uczniów (prezentacje scenek, etiud i spektakli teatralnych, udział w warsztatach i spotkaniach z ludźmi teatru i lekcjach teatralnych organizowanych po wizytach w teatrze, itp.)
Miarą osiągnięć uczniów są też sukcesy odnoszone w trakcie zespołowego lub indywidualnego działania, np. udział w gminnych, rejonowych, wojewódzkich konkursach i przeglądach teatralnych, recytatorskich, itp. Ujawniają się wówczas wiadomości i umiejętności, zdolności ucznia oraz różnorodne postawy, które decydują o jego konstrukcji psychicznej i osobowości. Do obserwacji przydadzą się nagrania na taśmie audio i wideo. Umiejętności teatralne szczególnie widoczne są podczas występów, dlatego ważne jest ich rejestrowanie. Po obejrzeniu nagrania dzieciom łatwiej dokonać samooceny.
VIII EWALUACJA PROGRAMU
Celem ewaluacji jest sprawdzenie efektywności nauczania, jakości i klimatu pracy poprzez odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu stosowane metody, techniki i formy pracy wpłynęły na stopień realizacji poszczególnych celów programowych wynikających z podstaw programowych jak i z programu innowacyjnego.
Ewaluacja formatywna, wspierająca, będzie prowadzona już w toku wdrażania programu, co pozwoli:
zlokalizować zmiany w wiedzy, umiejętnościach i zachowaniach uczniów w czasie realizacji programu,
określić kilka kategorii tych zmian i obserwować je oddzielnie,
określić aspekty programu, które warto zmienić,
zbierać dane i wprowadzać zmiany w czasie trwania programu, obserwując efekty,
określać rzeczywiste źródło tych zmian
Do ewaluacji programu opracowano odpowiednie metody pomiaru, tj. testy sprawdzające efektywność nauczania oraz karty diagnozy i arkusze obserwacyjne a także skale szacunkowe i wywiady określające jakość pracy. Opis realizacji celów będą uzupełniać ankiety przeprowadzone wśród dzieci i rodziców. Ma to na celu stwierdzenie, czy uzyskane efekty pracy są wynikiem oddziaływania wdrażanego programu, czy też np. środowiska domowego. Ważną rolę odegra tu również opinia dyrekcji oraz innych nauczycieli.
Ponieważ przedstawiony program ma na celu stałe ulepszanie wprowadzanych metod pracy, do oceny zostanie zastosowany model ewaluacji action research. Jego istota polegająca na spiralnym, cyklicznym powtarzaniu podobnych faz pracy na coraz wyższych piętrach w kolejnych klasach, sprawia, że jest najodpowiedniejszym modelem dla zajęć teatralnych. Każdy taki cykl zawiera cztery fazy:
faza I - planowanie pracy,
faza II - realizacja planu, działanie,
faza III - obserwacja działania,
faza IV - refleksja.
Refleksje na temat pracy w pierwszym cyklu posłużą do wprowadzenia poprawek
i zmian w planowaniu na następny cykl. Model ten stwarza możliwości sprawdzenia wartości działań dydaktycznych i pozwala modyfikować postępowanie podczas realizacji kolejnych etapów.
IX LITERATURA POMOCNA W REALIZACJI PROGRAMU
Adamczyk P., Gra w teatr. Jak prowadzić dziecięce i młodzieżowe zespoły teatralne. Kraków 2005, Wydawnictwo Rubikon.
Banach A., Wybór maski. 11 teatrów klasycznych. Kraków 1984, Wydawnictwo Literackie.
Bąk P., Nauka czytania i recytacji w wyższych klasach szkoły podstawowej. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Book S., Podręcznik dla aktorów. Warszawa 2006, Wydawnictwo Wojciech Marzec.
Brégy W., Elementy techniki wokalnej. PWM. Warszawa 1974.
Brook P. , Pusta przestrzeń, Warszawa 1981, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Broszkiewicz B., Jarek J., Teatr szkolny. Głoski, sylaby, wyrazy. Wrocław 2004, Wydawnictwo Europa.
Broszkiewicz B., Jarek J., Teatr szkolny. Akcent, intonacja, intencja. Wrocław 2004, Wydawnictwo Europa.
Broszkiewicz B., Jarek J., Teatr szkolny. Inscenizacja wiersza. Wrocław 2004, Wydawnictwo Europa.
Broszkiewicz B., Jarek J., Teatr szkolny. Scenariusze uroczystości. Wrocław 2004, Wydawnictwo Europa.
Broszkiewicz B., Jarek J., Scenopisy. Wrocław 2004, Wydawnictwo Europa.
Bortnowski S., Jak uczyć poezji? Warszawa 1992.
Chaciński J., Chacińska K., Podstawy emisji głosu w procesie kształcenia nauczycieli muzyki. Słupsk 1999.
Clifford S., Herman A., Drama. Teatr przebudzenia. Praktyczny przewodnik dla instruktorów prowadzących zajęcia teatralne z młodzieżą. Łódź-Warszawa 2003, Wydawnictwo Cyklady.
Craig E. G., O sztuce teatru. Warszawa 1985, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Dłuska M., Prozodia języka polskiego. Warszawa 1976.
Dorman J., Zabawa dzieci w teatr, Warszawa 1981, Wydawnictwo COK.
Dziedzic A. Teatr i edukacja. Drama, improwizacje, scenariusze, inscenizacje. Poznań 2001, Wydawnictwo Arka.
Górecki L., Teoria i metodyka ćwiczeń ruchowych aktora. Warszawa 1985, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
Grzegorek L., Kultura żywego słowa. Szczecin 1985,Wydawnictwo WSP w Szczecinie.
Jenisch J., Handbuch Amateurtheater. Henschel Verlag 2008.
Kochanowicz J., Podstawy recytacji i mowy scenicznej. Wyd. 2 poprawione, Warszawa 1961.
Kochański W., Koszutska O., Listkiewicz Z., Sekrety żywego słowa. Poradnik dla recytatorów. Wyd. 2 popr. i uzupełnione, Warszawa 1974.
Kosiński D., Słownik wiedzy o teatrze. Bielsko -Biała 2005, Wydawnictwo Park .
Kotlarczyk M., Podstawy sztuki żywego słowa. Instrument - dykcja - ekspresja. Wyd. 2 rozszerzone, Warszawa 1965.
Kram J., Zarys kultury żywego słowa. Warszawa 1982 - i wydania następne.
Lwowa W., Szichmatow L., Pierwsze etiudy, ćwiczenia sceniczne. Kraków 1988, wydawnictwo PWST.
Machulska H., Pruszkowska A., Tatarowicz J., Drama w szkole podstawowej. Warszawa 1997, WSiP.
Matus A., Wiśniewska O., Drama w szkole podstawowej. Płock 2000, Wydawnictwo Korepetytor.
Michałowska D., O podstawach polskiej wymowy scenicznej. Wydanie 2 poszerzone i uzupełnione, Kraków 1994.
Mikuta M., Kultura żywego słowa. Warszawa 1963.
Pokażę ci świat, oprac. Szejbal M., Bielsko-Biała 2002, Bielskie Stowarzyszenie Teatr Grodzki.
Prawidła poprawnej wymowy polskiej. Opr. Z. Klemensiewicza, wyd. 7. poszerzone, Kraków 1988.
Rudkowska J., Warsztaty teatralne, Wydawnictwo Fine 2004.
Samulczyk-Pawluk T., Edukacja teatralna w szkole podstawowej. Kraków 2005, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Sawrycki W., Kultura żywego słowa. Toruń 1985.
Semil M., Wysińska E., Słownik współczesnego teatru. Warszawa 1980. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Skupnik-Kurowska J., Wyrazistość mowy scenicznej. Kraków 1990.
Szejbal M., Kostuchowski P., Warsztat instruktora teatralnego, Bielsko-Biała 2008, Bielskie Stowarzyszenie Teatr Grodzki.
Tarasiewicz B., Mówię i śpiewam świadomie. Podręcznik do nauki emisji głosu. Kraków 2003, Wydawnictwo Universitas.
Toczyska B., Elementarne ćwiczenia dykcji. Gdańsk 1994.
Toporkow W.O., Stanisławski na próbie. Instytut im. Jerzego Grotowskiego 2007.
Wierzbicka U., Szkolny teatr małych form w moim doświadczeniu pedagogicznym. Warszawa 1979, Wydawnictwa szkolne i Pedagogiczne.
MEN Podstawy programowe kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów.
Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009. Nr 4, poz.17.
MEN Podstawy programowe kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów.
Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009. Nr 4, poz.17.
.
MEN Podstawy programowe kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów.
Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009. Nr 4, poz.17.
Komorowska H. O programach prawie wszystko, WSiP. Warszawa 1999, s. 97
27