Wykład 2
Podstawowe przepisy prawne związane z dziedziną geodezji i kartografii
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 roku - prawo geodezyjne i kartograficzne
Jest to niewątpliwie najważniejsza z punktu widzenia uprawnień zawodowych ustawa. Od tej ustawy w zasadzie należałoby rozpocząć przygotowanie do egzaminu na uprawnienia. Przepisy wymienionego aktu prawnego zajmują się podstawowymi problemami organizacyjno-formalnymi i merytorycznymi w zakresie geodezji i kartografii. Przedstawione są tu zatem regulacje dotyczące głównych zagadnień tej dziedziny.
Warto nadmienić, że pr g i k było przed kilkoma laty przedmiotem wielu istotnych zmian merytorycznych i formalnych. Zmiany merytoryczne były spowodowane koniecznością uwzględnienia nowych tendencji w dziedzinie geodezji i kartografii.
Ustawa reguluje problemy dotyczące:
geodezji i kartografii;
krajowego systemu informacji o terenie;
ewidencji gruntów i budynków;
inwentaryzacji i ewidencji sieci uzbrojenia terenu;
rozgraniczania nieruchomości;
państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego;
uprawnień do wykonywania prac geodezyjnych i kartograficznych;
numeracji porządkowej nieruchomości w miejscowościach.
W obecnym kształcie ustawa zawiera 10 rozdziałów i dodatkowo rozdział 8a. Ustawa określa wymogi, a także potrzeby dziedziny geodezji. Ustawa jest podstawą dla wszelkich działań prawnych, organizacyjnych i technicznych w dziedzinie geodezji i kartografii.
Ze względu jednak na wyjątkowość cytowanego przepisu, w celu lepszego zorientowania Czytelnika w omawianej problematyce, z uwzględnieniem wymogów egzaminu na uprawnienia, w tym miejscu zostanie przedstawiona struktura treści ustawy pr g i k, wraz z niezbędnym, skrótowym omówieniem treści przepisu, a także tytuły przepisów wykonawczych, które zostały wydane na podstawie legitymacji ustawowej przedstawionej w rozdziale.
Rozdział 1 - Przepisy ogólne (art. 1 -5)
Najważniejszymi informacjami zawartymi w tym rozdziale są definicje podstawowych pojęć takich jak: pomiary geodezyjne, osnowa geodezyjna, mapa topograficzna, mapa zasadnicza, ewidencja gruntów i budynków tereny zamknięte czy sieć uzbrojenia terenu. Są to definicje często pojawiające się w części testowej oraz nierzadko w części ustnej egzaminu.
Rozporządzenie dotyczące tego rozdziału to:
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2000 r. w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych (Dz.U. 2000 nr 70 Poz. 821).
Rozdział 2 - Służba Geodezyjna i Kartograficzna (art. 6- 10)
Omawiany rozdział definiuje i przedstawia służbę geodezyjno-kartograficzną - SGK, a także jej zadania i obowiązki w zakresie wykonywania określonych prac geodezyjno-kartograficznych. Służbę tę stanowią:
organy nadzoru, to znaczy:
- GGK,
- wojewoda, wykonujący swe zadania przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru geodezyjnego i kartograficznego,
organy administracji geodezyjnej i kartograficznej, to znaczy:
- marszałek województwa wykonujący zadania przy pomocy geodety województwa,
- starosta, wykonujący zadania przy pomocy geodety powiatowego.
Rozdział ten przedstawia także zadania i obowiązki poszczególnych organów służby geodezyjnej i kartograficznej.
Rozporządzenia związane z tym rozdziałem to:
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 2005 roku w sprawie nadania statutu Głównemu Urzędowi Geodezji i Kartografii (Dz.U. 2005 nr 16 poz. 134 i 135),
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 roku w sprawie warunków organizacyjnych, kadrowych i technicznych, jakie powinny zostać spełnione przez gminy wnioskujące o przejęcie zadań i kompetencji starosty w zakresie geodezji i kartografii (Dz.U. 2000 nr 1 poz.4),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określenia wymagań, jakim powinni odpowiadać wojewódzcy inspektorzy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego, geodeci województw, geodeci powiatowi i geodeci gminni (Dz.U. 2004 nr 249 poz. 2497 i 2498),
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 maja 2010 r. roku w sprawie materiałów geodezyjnych i kartograficznych oznaczonych klauzulą „poufne” (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 717)
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie trybu i zakresu działania Państwowej Rady Geodezyjnej i Kartograficznej i Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski oraz zasad wynagradzania ich członków (Dz.U. 2000 nr 26 poz. 316),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 sierpnia 2001 roku w sprawie kontroli urzędów, instytucji publicznych i przedsiębiorców w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących geodezji i kartografii (Dz.U. 2001 nr 101 poz.1090),
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 18 lipca 2003 roku w sprawie terenów zamkniętych niezbędnych dla obronności państwa (Dz.U. 2003 nr 141 poz. 1368)
Rozdział 3 - Prace geodezyjne i kartograficzne (art. 11-19)
W rozdziale tym przedstawiono obowiązki i prawa wykonawcy w zakresie zgłaszania prac geodezyjnych oraz obowiązki właściciela nieruchomości stanowiącej przedmiot prac pomiarowych, w części przepisu dotyczącego prac geodezyjnych i kartograficznych.
Rozporządzenia dotyczące tego rozdziału są następujące:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 maja 2003 roku w sprawie sposobu przedstawiania na mapach przedmiotów sporów międzynarodowych (Dz.U. 2003 nr 104 poz. 972),
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 16 lipca 2001 r. w sprawie zgłaszania prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania kopii zabezpieczających bazy danych, a także ogólnych warunków umów o udostępnianie tych baz (Dz.U. 2001 nr 78 poz. 837),
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 kwietnia 1999 roku w sprawie ochrony znaków geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych (Dz.U. 1999 nr 45 poz. 454),
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 24 stycznia 2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ochrony znaków geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych (Dz.U. 2001 nr 11 poz. 89),
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 marca 1999 roku w sprawie standardów technicznych dotyczących geodezji, kartografii oraz krajowego systemu informacji o terenie (Dz.U. 1999 nr 30 poz. 297)
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 15 maja 2001 r. w sprawie określenia rodzajów map, materiałów fotogrametrycznych i teledetekcyjnych, stanowiących państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny, których rozpowszechnianie, rozprowadzanie oraz reprodukowanie w celu rozpowszechniania i rozprowadzania wymaga zezwolenia, oraz trybu udzielania tych zezwoleń (Dz.U. 2001 nr 56 poz. 588),
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 maja 2010 roku w sprawie rodzajów prac geodezyjnych i kartograficznych mających znaczenie dla obronności i bezpieczeństwa państwa oraz współdziałania Służby Geodezyjnej i Kartograficznej z jednostką organizacyjna Sztabu Generalnego Wojska Polskiego właściwą w sprawach geodezji i kartografii (Dz.U. z 2010 r nr 109 poz.718 )
Rozdział 4 - Ewidencja gruntów i budynków (art. 20-26)
Do istotnych zagadnień należy także ewidencja gruntów i budynków - EGiB. W rozdziale tym przedstawiono obiekty ewidencji oraz jaki zakres danych o tych obiektach jest rejestrowany w ewidencji. Podano także cele jaki ewidencja gruntów i budynków ma służyć, organy prowadzące ewidencję czy też jednostki organizacyjne którym dane ewidencyjne mogą być przekazywane do realizacji powierzonych im zadań, oraz zasady i tryb przekazywania informacji. Ważną częścią tego rozdziału są artykuły dotyczące modernizacji ewidencji gruntów i budynków ustalające ogólne zasady tego procesu.
Delegacje ustawowe w tym rozdziale dotyczą klasyfikacji gleboznawczej, sposobu prowadzenia i zakładania ewidencji, rejestracji przebiegu granic i powierzchni jednostek podziału terytorialnego państwa oraz sposobu wykazywania w ewidencji gruntów i budynków danych odnoszących się do gruntów, budynków i lokali, znajdujących się na terenach zamkniętych.
Rozporządzenia dotyczące tego rozdziału:
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. 201 nr ruktury38 poz. 454),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 27 stycznia 2004 r. w sprawie sposobu ewidencjonowania przez Służbę Geodezyjną i Kartograficzną przebiegu granic i powierzchni jednostek podziału terytorialnego państwa (Dz.U. 2004 nr 18 poz. 173),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2001 r. w sprawie wykazywania w ewidencji gruntów i budynków danych odnoszących się do gruntów, budynków i lokali, znajdujących się na terenach zamkniętych (Dz.U. 2001 nr 84 poz. 911).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 roku w sprawie klasyfikacji gruntów (Dz.U. 1956 nr 19 poz. 97),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1957 roku zmieniające rozporządzenie z dnia 4 czerwca 1956 r. w sprawie klasyfikacji gruntów (Dz.U. 1957 nr 5 poz. 21 ).
Pośrednio można tu też wymienić:
Rozporządzenie wykonawcze do dekretu z dnia 2 lutego 1955 r. o ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. 1955 nr 6 poz. 32).
Rozdział 5 - Inwentaryzacja sieci uzbrojenia terenu (art. 27-28)
Przedstawiono tu między innymi obowiązki inwestora, zakres ewidencji sieci oraz organy kompetentne w zakresie założenia i ewidencji sieci uzbrojenia terenu. Określono tu delegację ustawową dotyczącą uzgadniania projektowanych sieci, zakładania i prowadzenia GESUT oraz współdziałania pomiędzy jednostkami prowadzącymi GESUT i ewidencję branżową.
Rozporządzenie dotyczące tego rozdziału:
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 kwietnia 2001 r. w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej (Dz.U. 2001 nr 38 poz. 455).
Rozdział 6 - Rozgraniczanie nieruchomości ( art. 29-39)
Problem rozgraniczania nieruchomości, czyli wyznaczenia w terenie zasięgu prawa własności, został potraktowany w ustawie dość szeroko. Rozgraniczenia nieruchomości dokonują OAS (prezydent, burmistrz lub wójt) - w trybie administracyjnym lub sądy powszechne, gdy tryb administracyjny został wyczerpany, lub gdy problem ustalenia granicy wynika z charakteru postępowania sądowego (na przykład sprawa o własność lub inne prawo rzeczowe). Czynności rozgraniczenia w trybie administracyjnym dokonuje geodeta uprawniony - GU, upoważniony przez właściwy OAS. Czynności te zawierają wiele warunków, w zależności od przebiegu rozgraniczenia. Możliwe jest ustalenie przebiegu granicy na podstawie: istniejących dokumentów, zgodnego oświadczenia stron (gdy brak takich dokumentów) lub w przypadku sporu, na podstawie ugody zawartej w terenie przed GU. Rozgraniczenie zawsze pociąga za sobą zmiany w informacji o terenie, a skutki tych zmian są ujawniane zarówno w EGiB jak też i w Kw. W rozdziale tym podano także zasady wzywania stron w celu ustalenia granic oraz rozstrzygania sporów granicznych w trakcie scalenia i podziału nieruchomości.
Ważnym choć wielokrotnie dyskutowanym i kwestionowanym jest art. 39 w którym powołano procedurę wznowienia znaków granicznych oraz wznowienia punktów granicznych ujawnionych uprzednio w ewidencji gruntów.
Należy dodać że szczegółowo problem rozgraniczenia omówiony jest w rozporządzeniu wykonawczym. Kilka zasad dotyczących tego procesu znajduje się również w ustawie kodeks cywilny.
Więcej informacji na ten temat przedstawiono w p. 3.2.6.
Rozporządzenie dotyczące tego rozdziału to:
Rozporządzenie Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 roku w sprawie rozgraniczenia nieruchomości (Dz.U. 1999 nr 45 poz. 453)
Rozdział 7 - Państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny ( art. 40-41a)
Rozdział ten przedstawia główne zasady zakładania i prowadzenia państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Zasów podzielony jest na zasób:
centralny - prowadzony przez GGK,
wojewódzkie - prowadzone przez marszałków województw,
powiatowe - prowadzone przez starostów powiatów.
Podano tu główne zasady udostępniania informacji z zasobu oraz wyłączania dokumentacji z zasobu.
Ważną częścią tego rozdziału jest przedstawienie zasady funkcjonowania funduszu gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym na szczeblu powiatowym, wojewódzkim i centralnym w tym źródła przychodów funduszu oraz cele na które może być fundusz wykorzystany.
Rozporządzenia dotyczące tego rozdziału:
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 maja 1999 roku w sprawie określenia rodzajów materiałów stanowiących państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny, sposobu i trybu ich gromadzenia i wyłączania z zasobu oraz udostępniania zasobu (Dz.U. 1999 nr 49 poz.493),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie wysokości opłat za czynności geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a także za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego (Dz.U. 2004 nr37 poz.333),
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 lipca 2001 r. w sprawie klasyfikowania, kwalifikowania i porządkowania materiałów wyłączanych z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (Dz.U. 2001 nr 74 poz.796),
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu założenia i prowadzenia krajowego systemu informacji o terenie (Dz.U. 2001 nr 80 poz.866).
Pośrednio można tu też wymienić:
Rozporządzenie wykonawcze do ustawy z 30 czerwca 2005 o finansach publicznych (Dz.U. 2005 nr 249 poz. 2104):
Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 lipca 2006 roku w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym (Dz.U. 2006 nr 142 poz. 1019)
Rozdział 8 - Uprawnienia zawodowe do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii (art. 42-47)
Istotną rolę w geodezji i kartografii odgrywają uprawnienia zawodowe. Dziedzina geodezji i kartografii traktuje problem uprawnień kompleksowo i na właściwym poziomie, w przeciwieństwie do innych dziedzin techniki. Przedstawiono tu definicję samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii, główne zakresy uprawnień, zasady nadawania uprawnień zawodowych z dziedziny geodezji i kartografii czy też wymagania jakie muszą spełniać osoby starające się o uprawnienia. Ważnym jest artykuł 46 w którym przedstawiono sankcje jakie grożą osobom które ze swojej winy naruszyły przepisy związane z wykonywaniem samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii.
Problem ten przedstawiono obszernie w rozdziale 2, przy czym należy wspomnieć, że problematyka uprawnień była ostatnio przedmiotem ożywionych dyskusji, a także zmian.
Rozporządzenie dotyczące tego rozdziału to:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 lipca 2003 r. w sprawie uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii (Dz.U. 2003 nr 143 poz.1496).
Rozdział 8a - Numeracja porządkowa nieruchomości w miejscowościach (art. 47a- 47b)
Rozdział ten przez wielu uważany jest ze nie przystający do całej ustawy pr g i k. Niemniej jednak dziedzina jakiej on dotyczy związana jest także z geodezją, choć faktem jest że równie dobrze ten rozdział mógłby się znaleźć w ustawie o gospodarce nieruchomościami czy w ustawie prawo budowlane.
Artykuły tego rozdziału przedstawiają zadania gmin oraz obowiązki właścicieli nieruchomości związane z numeracją nieruchomości.
Rozporządzenie dotyczące tego rozdziału:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 października 2004 roku w sprawie numeracji porządkowej nieruchomości (Dz.U. 2004 nr 243 poz.2432).
Rozdział 9 - Przepisy karne (art. 48)
W rozdziale określono, między innymi, rodzaj i wymiar kary za wykonywanie prac geodezyjnych niezgodnie z przepisami, za utrudnianie wejścia na grunt i uszkadzanie znaków geodezyjnych, a także za niezgłaszanie zmian w EGiB.
Rozdział 10 - Przepisy przejściowe i końcowe (art. 49-60)
Istotnymi i nadal obowiązującymi regulacjami określonymi w tym rozdziale są następujące stwierdzenia:
dokumenty stwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych, uzyskane w trybie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy, są jednoznaczne z uprawnieniami zawodowymi,
w ewidencji gruntów i budynków, założonej na podstawie dekretu z dnia 2 lutego 1955 r. o ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 6, poz. 32), oprócz właściciela, do czasu uregulowania tytułu własności, wykazuje się także osobę władającego,
do czasu przekształcenia ewidencji gruntów i budynków w kataster nieruchomości przez użyte w niniejszej ustawie pojęcie „kataster” rozumie się tę ewidencję,
W zakończeniu punktu 3.1 należy zauważyć, ze podstawą dla wszelkich prac geodezyjnych i kartograficznych są systemy odniesień przestrzennych, w których określane jest położenie punktu obiektu. Równie fundamentalnym jest pojęcie „system informacji o terenie”, zważywszy że z kolei taki system stanowi bazę dla pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i udostępniania informacji o terenie.
Z tego też względu, przepisy dotyczące tego problemu zostały potraktowane wyjątkowo, gdyż znajdują się one bezpośrednio za przepisami ustawy pr g i k. Poniżej zostaną krótko omówione dwa przepisy dotyczące tego problemu.
• Rozporządzenie Rady Ministrów (do pr g i k) z dnia 8 sierpnia 2000 roku - w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych
Cytowany przepis, w randze rozporządzenia, zawiera ważne zasady dotyczące państwowego systemu odniesień przestrzennych, stosowanego w pracach geodezyjnych i kartograficznych oraz w systemach informacji o terenie.
Państwowy system odniesień przestrzennych tworzą:
geodezyjny układ odniesienia zwany „EUREF-89” stanowiący rozszerzenie europejskiego układu ETRF na obszar Polski, w wyniku kampanii pomiarowej EUREF-POL 92, której rezultaty zostały zatwierdzone przez Podkomisję dla Europejskiego Układu Odniesienia (EUREF) Międzynarodowej Asocjacji Geodezji w 1994 roku,
układ wysokości, w którym wyznacza się wysokości punktów względem przyjętego poziomu powierzchni odniesienia, zaś wysokości normalne określa się z pomiarów geodezyjnych nawiązanych do punktów podstawowej osnowy geodezyjnej kraju,
układ współrzędnych płaskich prostokątnych „2000”, związany z wykonywaniem mapy zasadniczej, przy czym:
stosowane jest tu odwzorowanie kartograficzne Gaussa-Krügera,
obszar kraju jest podzielony na cztery pasy południkowe o szerokości 3° o południkach osiowych 15°, 18°, 21° i 24° długości geograficznej wschodniej, ponumerowanych odpowiednio liczbami: 5, 6, 7 i 8,
punkt przecięcia się obrazu równika z obrazem południka osiowego, otrzymuje stosowne współrzędne.
układ współrzędnych płaskich prostokątnych „1992”, związany z wykonywaniem map w skalach 1 : 10 000 i mniejszych, przy czym:
stosowane jest tu odwzorowanie kartograficzne Gaussa-Krügera,
obszar kraju jest objęty jednym pasem południkowym, z południkiem osiowym 19° długości geograficznej wschodniej,
punkt przecięcia się obrazu równika z obrazem południka osiowego, otrzymuje stosowne współrzędne.
Stosowany obecnie układ współrzędnych prostokątnych płaskich „1965” oraz lokalne układy współrzędnych, mogą być stosowane do 31.12.2009 roku.
Ustawa została zastąpiona ustawą z 27 sierpnia 2009 o finansach publicznych (Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240) która z dniem 1 stycznia 2011 roku likwiduje fundusz powiatowy i wojewódzki,
Ocenie przygotowywany jest projekt nowego rozporządzenia w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych wprowadzający między innymi dodatkowo układ współrzędnych płaskich prostokątnych UTM czy też model quasigeoidy
Dr inż. Paweł Hanus - Uprawienia zawodowe w geodezji i kartografii