bakterie wiążące azot

bakterie

denitryfikacyjne

denitryfikacja

nitryfikacja bakterie utleniające transport do wód

Obieg azotu w przyrodzie

Azot

• Jeden z dziesięciu pierwiastków najbardziej rozpowszechnionych we Wszechświecie;

• W przyrodzie znajduje się 99,63% izotopu azotu ¹⁴N i śladowe ilości izotopu ¹⁵N.

• Około 90% azotu obecnego na kuli ziemskiej znajduje się w atmosferze (78% objętościowych powietrza), a cała reszta przypada na występujące w przyrodzie azotany i związki organiczne;

• Jest gazem bezbarwnym, słabo rozpuszcza się w wodzie (dlatego powietrze rozpuszczone w wodzie jest bogatsze w tlen);

• Występuje w postaci azotanów, zwanych saletrami, głównie w Chile (saletra sodowa), Indiach (saletra potasowa) i w Norwegii (saletra wapniowa);

• Czysty otrzymuje się przez destylację frakcjonowaną skroplonego powietrza, jego temperatura wrzenia (-196 °C) jest niższa od temperatury wrzenia tlenu (-183°C); w laboratorium - przez ogrzewanie chlorku amonu NH₄Cl (salmiaku) z azotanem(III) sodu:

NH₄Cl + NaNO₃
NaCl + N₂↑ + 2 H₂O

Symbol Liczba atomowa Masa atomowa [u] Gęstość [g/cm^3] Temp. topnienia [°C] Temp. wrzenia [°C] Elektroujemność Wartościowość Konfiguracja elektronowa

N 7 14,0067 1,2506 -209,86 -195,8 3,0 I, II, III, IV, V [He]2s^22p^3

- Azot atmosferyczny jest w znacznym stopniu bierny chemicznie; w łuku elektrycznym, a w przyrodzie - w czasie wyładowań atmosferycznych, reaguje z tlenem dając tlenki azotu;

• Niektóre rośliny (motylkowe) asymilują nieznaczne ilości azotu z powietrza;

• Azot występuje w organizmach żywych, głównie jako składnik białek, enzymów i kwasów nukleinowych.

Zastosowanie:

Do produkcji:

• amoniaku: N₂ + 3 H₂ ↔ 2 NH₃

• związków amonowych i azotanów;

Skroplony - jako medium chłodzące;

Amoniak NH₃ - najważniejsze połączenie azotu, stosowany do wielu syntez chemicznych (do otrzymywania kwasu azotowego (V) i jego soli stosowanych jako nawozy sztuczne), bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, wodny roztwór (ok. 25%) - woda amoniakalna.

Tlenek azotu (I) - N₂O - bezbarwny gaz o właściwościach narkotycznych, nazywany „gazem rozweselającym,” gdyż wdychany powoduje skrzywienie ust podobne do uśmiechu;

Stosowany jako łagodny środek znieczulający.

Tlenek azotu (II) - NO - (toksyczny przy wdychaniu) tworzy się w powietrzu podczas wyładowań atmosferycznych oraz podczas spalania paliw kopalnych (jest składnikiem zanieczyszczeń powietrza - przyczynia się do powstawania tzw. kwaśnych opadów). Powstaje także w organizmie człowieka z aminokwasu argininy i ma działanie rozkurczowe i przeciwzakrzepowe, oraz hamuje rozwój komórek nowotworowych, grzybów i bakterii. Rozszerza naczynia krwionośne, co jest wykorzystywane m.in. we wspomaganiu leczenia chorób serca (powstaje z nitrogliceryny).

NO nie rozpuszcza się w wodzie, jest bardzo aktywny chemicznie, co jest spowodowane obecnością w cząsteczce jednego elektronu niesparowanego :

⋅N=O|

Łatwo utlenia się do NO₂ (brunatny gaz o duszącym zapachu), który jest tlenkiem o charakterze kwasowym, tworzy dimery N₂O₄; rozpuszczany w wodzie tworzy mieszaninę kwasów: kwasu azotowego (III) HNO₂ i kwasu azotowego(V) HNO₃.

2 NO₂ + H₂O → HNO₂ + HNO₃

Tlenek azotu(III) N₂O₃ - bezwodnik słabego i nietrwałego kwasu azotowego (III) HNO₂

N₂O₃ + H₂O → 2 HNO₂

W roztworach bardziej stężonych HNO₂ ulega rozkładowi - dysmutacji:

3 HNO₂ → HNO₃ + 2 NO + H₂O

Sole HNO₂ są stosowane w produkcji barwników i oksydowania wyrobów ze stali.

Azotany (III) są przyczyną powstawania nitrozoamin - bardzo rakotwórczych związków tworzących się m.in. w jarzynach zasilanych zbyt dużą dawką nawozów azotowych i w żywności.

Tlenek azotu(V) N₂O₅ - krystaliczna substancja stała, bezwodnik najważniejszego kwasu azotowego - kwasu azotowego (V) HNO₃.

N₂O₅ + H₂O → 2 HNO₃

Stężony kwas azotowy (V) HNO₃ (maksymalne stężenie ok. 68%) jest cieczą bezbarwną, cięższą od wody (o gęstości ok. 1,5 g/cm³), o ostrej woni i silnie żrącą.

Jest tak silnym utleniaczem, że wiele substancji ulega w nim zapaleniu, jak w czystym tlenie. Utleniają się również węgiel i siarka, przy czym powstaje brunatny NO₂.

Niszczy tkaniny, barwniki, papier, na skórze pozostawia brunatne plamy i trudno gojące się rany po oparzeniu.

Pod wpływem światła ulega rozkładowi do tlenku azotu(IV), tlenu i wody:

4 HNO₃ → 4 NO₂↑ + O₂↑ + 2 H₂O

Rozpuszcza wszystkie metale z wyjątkiem złota, osmu, irydu i platyny. Te metale rozpuszczają się w wodzie królewskiej - mieszaninie 1 objętości stężonego HNO₃ i 3 objętości stężonego HCl.

Jeden z najważniejszych surowców przemysłu chemicznego: w produkcji nawozów azotowych, nitrogliceryny, barwników, materiałów wybuchowych, lakierów.

Tworzy pasywujące warstewki na powierzchni żelaza i aluminium.

Stosowany jest w przemyśle farmaceutycznym oraz do oczyszczania powierzchni metali.

Węgiel

• należy do 14. grupy układu okresowego, ma 4 elektrony walencyjne; typowy niemetal

- 17-ty pierwiastek pod względem rozpowszechnienia w skorupie ziemskiej, czwarty - w atmosferze ( po azocie,

tlenie i argonie), szósty we Wszechświecie, ale drugi (po tlenie) w organizmie człowieka.

• minerały węgla: kalcyt CaCO₃ (wapień, kreda), dolomit MgCO₃⋅CaCO₃, magnezyt MgCO₃, syderyt FeCO₃;

a także węgle kopalne, ropa naftowa i gaz ziemny.

- w atmosferze: CO - tlenek węgla(II), CO₂ - tlenek węgla(IV)- ditlenek węgla oraz metan CH₄.

• ma 7 izotopów o liczbach masowych od 9 do 15. W przyrodzie spotyka się głównie izotop ¹²C ( 98,9%). Izotopy ¹²C i ¹³C są trwałe, zaś pozostałe - są promieniotwórcze o bardzo krótkich okresach połowicznego rozpadu. Wyjątek stanowi promieniotwórczy izotop¹⁴C, którego okres połowicznego rozpadu wynosi 5730 lat (wykorzystywany do oznaczania wieku próbek geologicznych i skamieniałości dawnych organizmów żywych metodą zwaną datowaniem radiowęglowym).

• odmiany alotropowe: diament, grafit, fullereny.

diamenty występują w Brazylii, Republice Południowej Afryki, Indiach i w Rosji

(w Jakucji); ciężar diamentów określa się w karatach( 1 karat = 0,2000g);

diament ogrzewany bez dostępu powietrza przechodzi w grafit, odwrotna przemiana

zachodzi w temperaturze 2270K pod ciśnieniem 10¹⁰ Pa.

diament Regent (140 karatów) diamenty szlifowane- brylanty

diamenty syntetyczne

Węgle kopalne nie są postacią czystego pierwiastka, lecz stanowią mieszaninę różnych organicznych związków węgla. Są to skały osadowe powstałe w procesie uwęglania szczątków roślinnych.

Złoża węgli kopalnych powstały w odległych okresach geologicznych, głównie w karbonie (360 - 325 milionów lat temu). W ciągu tych 35 milionów lat, w sprzyjającym wilgotnym i gorącym klimacie, nastąpił rozwój gigantycznych roślin. Olbrzymie te rośliny obumierając wytwarzały wielkie ilości szczątków, które pokrywane warstwami skał, bez dostępu powietrza tworzyły biomasę przekształcającą się w torf. Pokłady torfu na większych głębokościach, pod wpływem wysokiej temperatury i ogromnego ciśnienia powoli przeobrażały się w paliwo kopalne. Zależnie od okresu geologicznego w jakim powstały, węgle kopalne zawierają różną zawartość pierwiastka węgla. Im starsze złoże węgla kopalnego - tym większa zawartość w nim pierwiastka węgla.

Węgiel kopalny ma wysoką wartość opałową, tzn. ilość ciepła wydzielanego przy spalaniu 1 kg, dlatego jest stosowany jako wysokoenergetyczny materiał opałowy.

Ogrzewanie węgla kopalnego do temperatury powyżej 700 K daje porowatą substancję stałą - koks oraz gaz koksowniczy.

Pierwiastek węgiel ma podstawowe znaczenie dla życia roślin i zwierząt na Ziemi: każda żywa komórka zbudowana jest z jego związków organicznych.

Nieorganiczne połączenia węgla:

♦ węglany wapnia i magnezu - b. słabo rozpuszczalne w wodzie, tworzą skały wapienne i kredowe, węglanem wapnia jest również marmur;

pod wpływem CO₂ → łatwo rozpuszczalne wodorowęglany, ich obecność powoduje „twardość” wody i osadzanie się kamienia kotłowego podczas gotowania.

Węglan wapnia - powstaje też w procesie wiązania zaprawy murarskiej w reakcji:

Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃

węglan wapnia CaCO₃

kryształ -szpat islandzki kalcyt aragonit

stalaktyty - jaskinia Raj wapienie - Jura Krakowsko-Częstochowska marmur

♦tlenek węgla CO - nierozpuszczalny w wodzie, bez zapachu, bardzo toksyczny dla organizmów żywych - łączy się z hemoglobiną i blokuje jej zdolność do przenoszenia tlenu, co powoduje uduszenie organizmu;

♦ ditlenek węgla CO₂ - bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, nie jest trujący, ale ma właściwości duszące, gdyż odcina dopływ tlenu - stosowany w gaśnicach tzw. „śniegowych”. Sprężony CO₂ podczas rozprężania zestala się tworząc tzw. suchy lód, który sublimuje w temperaturze - 78,5°C - używany jako medium oziębiające. Gazowy - powoduje tzw. efekt cieplarniany;

♦ cyjanowodór (HCN - tzw. kwas pruski) - bardzo słaby kwas, nadzwyczaj trujący (dawka śmiertelna ~ 0,05 g/60 g wagi ciała). Występuje w pestkach niektórych owoców nadając im zapach gorzkich migdałów (nie należy poddawać fermentacji zacieru zawierającego pestki fermentowanych owoców!)

Sole HCN - cyjanki - bardzo dobrze rozpuszczalne i bardzo toksyczne!

- Zastosowanie HCN: w syntezie tworzyw sztucznych i kwasu cytrynowego, jako środek insektobójczy; pod wpływem kwasu i w środowisku zasadowym rozkłada się do amoniaku i kwasu mrówkowego.

Siarka

• należy do 16. grupy układu okresowego (tlenowców), ma 6 elektronów walencyjnych;

• typowy niemetal

• stanowi ok. 1% suchej masy ciała organizmów;

• występuje w postaci złóż siarczków metali (piryt FeS₂, blenda cynkowa ZnS, galena PbS), jako siarka rodzima (wolna), jako siarczany (gips CaSO₄ ^.2H₂O, anhydryt CaSO₄ i baryt BaSO₄ ) tworzące skały lub rozpuszczone w wodach, w paliwach kopalnych oraz w atmosferze jako SO₂ i H₂S (pochodzący z przemiany materii organicznej lub z wyziewów wulkanicznych);

Symbol Liczba atomowa Masa atomowa [u] Gęstość [g/cm^3] Temp. topnienia [°C] Temp. wrzenia [°C] Elektroujemność Wartościowość Stopień utlenienia Konfiguracja elektronowa

S 16 32,06 2,07 [20°C] siarka rombowa 1,957 [20°C] siarka jednoskośna 112,8 siarka rombowa 119,0 siarka jednoskośna 444,6 2,5 VI, IV, II -2, 0, +4, +6 [Ne]3s^23p^4

siarka rodzima

• odmiany alotropowe siarki: siarka rombowa złożona z cząsteczek 8-atomowych - trwała do temp. 96°C, powyżej której przechodzi w siarkę jednoskośną, o długich, lekko ściętych igłowatych kryształach.

Przemiana jest odwracalna, a poszczególne odmiany są trwałe tylko w określonym przedziale temperatur.

Siarka pobierana przez rośliny jest niezbędnym elementem składowym białek, witamin oraz innych substancji (np. olejki gorczyczne). Największe ilości siarki pobierają rośliny należące do rodziny krzyżowych (np. kapusta, kalafior) oraz motylkowych (np. fasola, bób), związki siarki w cebuli i czosnku maja właściwości bakteriobójcze. Siarka jest też składnikiem paliw kopalnych, ich spalenie daje SO₂.

W przemianach metabolicznych siarka może być utleniaczem (akceptorem elektronów) lub reduktorem (donorem elektronów).

Procesy utleniania z udziałem siarczanów zachodzą głównie w warunkach beztlenowych, np. w oceanach, w glebie, na bagnach;

Podczas rozkładu materii organicznej wydziela się H₂S oraz siarczek karbonylu COS, siarczek dimetylowy DMS, disiarczek węgla CS₂.

Związki siarki:

• siarkowodór H₂S - bardzo trujący, bezbarwny gaz, o charakterystycznym zapachu zgniłych jaj, dobrze rozpuszcza się w wodzie, ma właściwości słabego kwasu, daje sole - siarczki, wielosiarczki;

• disiarczek węgla CS₂ - doskonały rozpuszczalnik, bardzo toksyczny! reaguje z celulozą w środowisku NaOH dając ksantogenian celulozy - lepka ciecz pod nazwą wiskozy, która daje się prząść na cienkie nitki (tzw. jedwab sztuczny);

• tlenek siarki (IV) SO₂ (ditlenek siarki) - gaz duszący, tlenek o właściwościach kwasowych (bezwodnik kwasu siarkowego IV), wybielających i dezynfekujących, jest stosowany do produkcji papieru, a przemyśle spożywczym (w cukrownictwie, w produkcji win), niszczy chlorofil i dlatego niszczy lasy szpilkowe;

• tlenek siarki(VI) SO₃ (tritlenek siarki) - biała substancja krystaliczna, t.t. 62° C, trudno rozpuszczalny w wodzie, bezwodnik kwasu siarkowego(VI); przy spalaniu siarki w tlenie powstają minimalne jego ilości, więcej tworzy się w procesie katalitycznego utlenienia SO₂

2 SO₂ + O₂
2 SO₂

- kwasy tlenowe siarki:

• H₂SO₃ - kwas siarkowy (IV) - właściwości redukujące, słaby kwas;

• H₂SO₄ - kwas siarkowy(VI) - stężony roztwór kwasu siarkowego (VI), zawierający maksymalnie 98% H₂SO₄, jest bezbarwną, oleistą cieczą, znacznie cięższą od wody (gęstość tego roztworu wynosi 1,84 g/cm³); jest żrący i silnie higroskopijny, dlatego powoduje zwęglenie substancji organicznych.

Zastosowanie H₂SO₄:

- do otrzymywania innych kwasów z ich soli, np. kwasu solnego z soli kuchennej:

2 NaCl + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2 HCl

• do wyrobu barwników, włókien sztucznych, środków wybuchowych, nawozów sztucznych;

• do oczyszczania olejów, nafty , parafiny i do osuszania gazów;

• do produkcji środków piorących, leków,

• jako elektrolit w akumulatorach.

• jest jednym z najpopularniejszych odczynników stosowanych w laboratoriach chemicznych.

Jest to kwas mocny, utleniający większość metali. Nie reaguje jednak ze stalą, dlatego stężony można transportować w stalowych cysternach.

Sole H₂SO₄: siarczany (VI) - bardzo popularne i często stosowane związki.

• H₂S₂O₃ - kwas tiosiarkowy(VI) - bardzo słaby kwas, trwałe sole - tiosiarczany, stosowane jako reduktory, a

tiosiarczan sodowy - jako utrwalacz w fotografii czarno-białej.

Fosfor

• należy do azotowców;

• minerały: fosforyty Ca₃(PO₄)₂ i apatyty 3 Ca₃(PO₄)₂ ⋅ CaF₂ ;

• najważniejsze odmiany alotropowe: biały, czerwony

fosfor czerwony fosfor biały gwałtownie się utlenia na powietrzu - świeci w ciemności

(chemiluminescencja)

Fosfor biały łatwo rozpuszcza się w tłuszczach - wchłania się z przewodu pokarmowego lub przez skórę - bardzo trujący!!!

Fosfor czerwony - nie rozpuszcza się ani w wodzie ani w tłuszczach, jest mniej trujący, używa się go do produkcji zapałek, do wyrobu brązów odpornych na śniedź, do bomb zapalajacych i zasłon dymnych;

• Tlenek fosforu (V) - P₂O₅ - bardzo silnie higroskopijny → jako substancja susząca;

• bezwodnik kwasu fosforowego(V) i innych kwasów fosforu (V), które w połączeniu ze związkami

organicznymi biorą udział w procesach przemiany materii;

• H₃PO₄ - kwas średniej mocy, sole - fosforany(V) słabo rozpuszczalne, z wyjątkiem soli sodowych, amonowych i potasowych, które obniżają napięcie powierzchniowe wody i są składnikami środków piorących;

• sole stosowane jako nawozy sztuczne:

superfosfaty 2 CaSO₄ ⋅ Ca(H₂PO₄)₂ i superfosfaty podwójne: CaSO₄⋅2Ca(H₂PO₄)₂

Fosfor w postaci hydroksyapatytu: [3Ca₃(PO₄)₂⋅Ca(OH)₂] odkłada się w kościach, występuje też w tkance mózgowej i nerwowej, we krwi, w mleku, w żółtku jaj.

Rośliny motylkowe oraz ryby magazynują znaczne ilości fosforu, zawierają go też zboża i ziemniaki.

Fosforany

• ortofosforany - składają się z jednego atomu fosforu, który poprzez tlen jest związany z atomami wodoru lub metali:

Krzem

• znajduje się w trzecim okresie 14-tej grupy układu okresowego pierwiastków (grupa węglowców);

• drugi, po tlenie, najbardziej rozpowszechniony pierwiastek w skorupie ziemskiej (ok. 27%); jest też jednym z pierwiastków najczęściej występujących we Wszechświecie (zajmuje w tej kategorii 7 miejsce);

• zaliczany jest do pierwiastków półmetalicznych (tzw. metaloidów), jest półprzewodnikiem, posiadającym zdolność pośredniego przewodzenia prądu elektrycznego;

• krzem pierwiastkowy tworzy ciemnoszare kryształy, podobne do kryształów diamentu; jest kruchy i twardy, chemicznie nieaktywny, reaguje tylko z kwasem fluorowodorowym, z wodorotlenkami litowców i z fluorem,

a w podwyższonej temperaturze - także z innymi fluorowcami;

Liczba atomowa Masa atomowa [u] Gęstość [g/cm^3] Temp. topnienia [°C] Temp. wrzenia [°C] Elektroujemność Wartościowość Konfiguracja elektronowa

14 28,086 2,33 [25°C] 1410 2355 1,8 IV, II [Ne]3s^23p^2

• występuje wyłącznie w postaci związków: jak tlenek SiO₂ (kwarc i krzemionka) oraz krzemiany i glinokrzemiany - są one podstawowymi składnikami skał magmowych, osadowych i przeobrażonych (granity, piaski, iły, gliny, piaskowce);

skały osadowe granit

Zeolity - glinokrzemiany

sieć krzemianów kryształ górski (kwarc bezbarwny) struktura zeolitów

kwarc zabarwiony

ametyst kwarc różowy

granaty - krzemiany Mg, Al, Ca, Fe, Mn oliwiny - krzemiany Fe i Mg

skalenie:

labrador ortoklaz

Odwodnione żele kwasu krzemowego H₂SiO₃ : agat

jaspis

chalcedon

Krzemionka wchodzi w skład skał zwanych krzemieniami. Ze względu na swoją twardość, krzemienie były w czasach prehistorycznych używane przez ludzi do wyrobu narzędzi i broni.

Wszystkie rośliny żywe (nie suszone) zawierają rozpuszczalne i przyswajalne przez organizm człowieka związki krzemu. W największych ilościach występują one w skrzypach, poziewniku, rdeście ptasim, pokrzywie, podbiale, perzu, poziomce i konopiach. Drugim ważnym dla człowieka źródłem przyswajalnych związków krzemu jest mleko i przetwory mleczne.

skrzypy paprocie rdest ptasi podbiał

pokrzywa

Związki krzemu:

• krzemionka SiO₂ - podstawowy składnik piasku, stopiona (powyżej 1978K) zastyga w bezpostaciową masę znana jako szkło kwarcowe.

• szkło kwarcowe jest odporne na działanie wielu związków chemicznych (z wyjątkiem HF i alkaliów), na wahania temperatury, jest kruche, ale przepuszcza promieniowanie UV; obniżenie temperatury topnienia krzemionki uzyskuje się przez dodatek topników, np. soda, glinokrzemiany węglan wapnia lub inne; powstają różne szkła: butelkowe (zwykłe), laboratoryjne - dodatkiem tlenków boru, sodu, potasu, magnezu, wapnia, żelaza; szkła optyczne - z dodatkiem tlenków metali, tzw. kryształowe - z dodatkiem PbO;

Szkła barwi się tlenkami metali - dodatek tlenku tytanu nadaje szkłu twardość i odporność na ścieranie, stosuje się je jako powłoki ochronne głowic rakiet.

• czysta krzemionka w formie monokryształów ma właściwości piezoelektryczne (uciskanie takiego kryształu powoduje jego naładowanie - zgromadzenie ładunków ujemnych z jednej strony kryształu); ma zastosowanie w radiotechnice, w zapalniczkach do gazu lub tp.

• bardzo czyste szkło kwarcowe w postaci włókien używa się jako tzw. światłowodów, w których następuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia promieni świetlnych, co pozwala na ich przesyłanie na dalekie odległości; ma to zastosowanie w endoskopowych technikach diagnostyki i chirurgii w medycynie oraz w przesyłaniu informacji na odległość (kabel światłowodowy może przenieść jednocześnie pół miliona rozmów telefonicznych);

rozchodzenie się światła w przewodzie światłowodowym

• krzemiany sodu i potasu - rozpuszczalne w wodzie, tworzą tzw. szkło wodne; pod wpływem kwasów krzemiany przechodzą w kwas metakrzemowy H₂SiO₃; kwas ten tworzy żele chłonące wodę w sposób odwracalny (silikażele do usuwania wilgoci);

• krzem, podobnie jak węgiel, tworzy łańcuchy krzem-krzem, krzem-tlen-krzem oraz krzem-azot-krzem;

istnieje dość liczna (około 300 000) grupa takich związków, jest ich jednak o wiele mniej niż związków węgla;

• z powodu swej bierności chemicznej, krzem pierwiastkowy jest stosowany jako dodatek poprawiający odporność chemiczną stali kwasoodpornych;

• połączenia z wodorem, silany SiH₄ i ich polimery: polisiloksany i silikony;

• węglik krzemu SiC - korund - jeden z najtrwardszych materiałów - stosowany jako materiał ścierny;

Struktura szkła wapniowo-sodowego porcelana

Związki krzemu wpływają na przemianę materii regulująco, zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, utrzymują prawidłową elastyczność naskórka i włókien kolagenowych oraz elastynowych w skórze. Krzem przedłuża jędrność skóry i błon śluzowych. Związki krzemu przeciwdziałają, jako ochronny koloid - krystalizacji mineralnych składników w drogach moczowych; utrudniają odkładanie blaszek lipidowych w ścianach naczyń krwionośnych zapobiegając w ten sposób powstawaniu miażdżycy. Krzemionka działa przeciwzapalnie, przeciw wysiękowo i przeciwalergicznie. Zioła ze szczególnie dużą zawartością krzemu stosuje się przy wypadaniu włosów, łamliwości paznokci.

Przypuszcza się, że nawozy krzemowe stosowane w glebach o niewielkiej ilości krzemianów, wpływają na pobieranie fosforu przez rośliny.

Krzemiany, np. trójkrzemian magnezowy MgSiO₃^. H₂O i krzemian glinowy Al₂Si₆O₁₅^. 2H₂O są stosowane przy objawach nadkwasoty;

Zgłoś złą grafikę

• Zmiany w kategorii

78% N₂ w atmosferze

tlenki azotu

wiązanie azotu przez rośliny motylkowe

azotany (III) i (V), nawozy sztuczne

ingerencja człowieka- zanieczyszczenia przemysłowe i komunalne

szczątki roślinne i zwierzęce, białko

NH₃, NH₄⁺

---