Wykład 1: EKONOMIA

Ekonomia zajmuje się aspektami gospodarowania, zadaniem ekonomii jest wykrywanie i formułowanie podstawowych zasad i przepisów ekonomicznych.

Popyt, podaż, wartość, cena- zadaniem ekonomii jest wykrywanie związków i zasad, by sytuacja na rynku była jak najlepsza.

Przedmiotem analizy jest społeczeństwo.

Wykład 2: PRAWA EKONOMICZNE

Prawa ekonomiczne- związki i zależności między istotnymi cechami zjawisk gospodarczych, mające trwały, powszechny, ogólny i w miarę powtarzalny charakter.

Celem praw ekonomicznych jest: - obiektywność

- żywiołowość

- historyczność

W odróżnieniu od praw przyrodniczych prawa ekonomiczne podane do publicznej wiadomości mogą wywołać bardzo poważną emocję wśród społeczeństwa.

Prawo budujemy na podstawie pojęć, które nazywamy kategoriami ekonomicznymi.

Klasyfikacja praw ze względu na związki:

• Przyczynowo-skutkowe

• Funkcjonalne, gdyż jedno zdanie wobec drugiego przedstawiamy przy pomocy funkcji matematycznych

• Współistnienia- obydwa zdarzenia następują równocześnie, np. akt kupna i sprzedaży

Klasyfikacja praw ze względu na zasięg działania:

• Działające przez wszystkie systemy gospodarcze i polityczne, tak jak prawa przyrody, np. prawo postępującego rozwoju siły twórczej związane z aspektami socjologicznymi bez względu czy gospodarka jest słabo czy wysokorozwiniętą, a więc czy dany kraj zaliczany jest do grupy krajów peryferyjnych, czy o najwyższym rozwoju, poziom rozwoju gospodarczego rozwija się

• Działające nie przez wszystkie systemy gospodarcze, np. prawo popytu i podaży. Zaczęło ono funkcjonować, gdy pojawiła się gospodarka towarowo-pieniężna, a konkretnie społeczny podział pracy i odrębność ekonomiczna wytwórców.

Społeczny rozwój pracy warunkuje rozwój socjalizacji, każdy podmiot powinien specjalizować się w tych dziedzinach, w których ma największe szanse konkurencyjne.

*nie można być najlepszym we wszystkim

wykład 3: PODMIOTY GOSPODARCZE

Gospodarowanie jest udziałem różnego rodzaju podmiotów gospodarczych, które są aktywnymi uczestnikami działalności gospodarczych w sferze produkcji, wymiany, podziału oraz świadczeniu usług.

Wyróżniamy podmioty indywidualne i grupowe, mogą one być usytuowane na różnych szczeblach hierarchii społecznej, a nawet gospodarczej, spełniają różne funkcje w poszczególnych dziedzinach gospodarowania, gdyż reprezentują różne cele, a nawet interesy indywidualne, grupowe, ogólnospołeczne i kierują się niejednokrotnie zróżnicowanymi motywami pozaekonomicznymi. Może to prowadzić do skomplikowanych stosunków między nimi, gdyż z racji własnościowej każdy podmiot kieruję się własnymi kryteriami i własnym horyzontem czasowym w każdej działalności gospodarczej. Rozbieżności między nimi doprowadzają do sprzeczności i normalnego przebiegu procesu ekonomicznego mikro i makroekonomii. Kluczowym rozwiązaniem staje się wówczas zastosowanie instrumentów ekonomicznych i pozaekonomicznych zmierzających do zintegrowania (zespolenia) różnych podmiotów mikro-, mezo- i makroekonomii.

W każdym typie gospodarowania występują takie formy podmiotów gospodarczych jak:

• Gospodarstwa domowe

• Zróżnicowane przedsiębiorstwa usługowe, produkcyjne

• Instytucje finansowe

• Administracja państwowa

• Władze lokalne

Podmiotem nazywamy określoną formę organizacji, która podejmuje samodzielną decyzję kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

Ryzyko nietrafności decyzji naraża dany podmiot na określone straty i skłania do ostrożności wyboru spośród wielu rozwiązań możliwych, takiego rozwiązania, które naraża nas na minimalne ryzyko, a zapewnia osiągnięcie danego celu.

Węgierski ekonomista - Kornail - podmioty gospodarcze definiuje jako jednostki fizyczne i prawne, czyli każdego aktywnego uczestnika procesu gospodarczego, który poprzez swoje decyzje i zachowanie się wywołuje określone skutki ekonomiczne.

Polski ekonomista prof. Lewandowski pojęcie podmiotu gospodarczego przedstawia, że jest to „każdy aktywnie uczestniczący element podmiotu gospodarczego”.

Występuje szereg kryteriów pozwalających klasyfikować podstawowe podmioty gospodarcze:

1. Wg sfery działania występują:

• Podmioty sfery realnej- polegają na tym, że z teoretycznego punktu widzenia dzielą podmioty na podmioty sfery produkcji, np. przedsiębiorstwa, zakłady rzemieślnicze, gospodarstwa rolne, podmioty sfery wymiany, do których zaliczają się przedsiębiorstwa i zakłady handlowe, transportowe, a nawet banki oraz podmioty sfery konsumpcji, do których zalicza się gospodarstwa domowe i instytucje konsumpcyjne

• Podmioty sfery regulacji- jednostki sprawujące funkcję nadrzędną, w stosunku do podmiotów sfery realnej. Zaliczamy do nich wielkie instytucje związane z władzą terenową, samorządową na różnych szczeblach organizacji, instytucje pozbawione charakteru władczego, czyli banki i giełdy.

Szczególną rolę w procesach regulacji odgrywają tzw. podmioty demokracji gospodarczej, czyli związki zawodowe, zrzeszenia konsumentów, stowarzyszenia środowiskowe.

2. Wg skali ich działania podmioty można klasyfikować na:

• Podmioty gospodarcze mikroekonomiczne- dotyczą wyłącznie przedsiębiorstw

• Podmioty gospodarcze makroekonomiczne- miedzy przedsiębiorstwem a następnie na szczeblu wojewódzkim

• Podmioty gospodarcze mezoekonomiczne- podmioty reprezentujące instytucje na szczeblu ogólnokrajowym, regionalnym, światowym.

Wykład 4: SYSTEMY

Dla prawidłowego funkcjonowania podmiotów niezbędne jest istnienie i wprowadzanie w życie odpowiedniego systemu gospodarczego. Systemy wprowadzane w życie są ogromnie zróżnicowane, dlatego przy obmawianiu tej kategorii podkreślić należy, że traktowanie społeczeństwa jest nadrzędnym systemem globalnym.

System- wszelki skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określoną strukturę układ elementów ekonomicznych i pozaekonomicznych.

Najwyższym elementem systemu społecznego powinien być człowiek i jego działania, co wynika z przedmiotu ekonomii, w tym miejscu pojawia się konieczność kryteriów do wyodrębnienia podsystemów z globalnego systemu społecznego.

Z przyczyn zróżnicowania kryteriów, co do różnorodności potrzeb możliwości ich zaspakajania, co jest potrzebą wyższego rzędu, a co jest potrzebą podstawową, wyróżniamy różne podsystemy wspomnianego systemu społecznego (globalnego). Są to:

• Subsystem ekonomiczny, czyli gospodarczy

• Subsystem polityczny

• Subsystem kulturowy

Podana kolejność jest kontrowersyjna i wymaga odpowiedzi na następujące pytania:

• Który z nich odgrywa dominującą rolę? Gdyż zdaniem kilku ekonomistów i politologów powinien to być system polityczny, na który składają się następujące elementy:

• Ład polityczny

• Procesy polityczne włącznie z polityka gospodarczą i socjalną

• Zwolennicy systemu ekonomicznego (gospodarczego) uważają, że dominować powinien system gospodarczy, gdyż obejmuje:

• Ład gospodarczy, tzn. organizację i strukturę gospodarki oraz wszelkie czynniki gospodarowania, czyli zasoby, kapitał ludzki, klimat itp.

W trudnych momentach wymagających natychmiastowych decyzji np. finansowych lub powojennych powinien dominować subsystem polityczny, lecz nas powinien interesować subsystem ekonomiczny.

System gospodarczy, obejmuje więc wszelkiego rodzaju procesy ekonomiczne, będące skutkiem procesów decyzyjnych, decyzję podejmują odpowiednie podmioty gospodarcze, należy ustalić co, jak i dla kogo produkować,. Aby podjęta decyzja była trafna, sprawiedliwa i spełniała podstawowe zadania w każdym procesie gospodarczym, należy ją oceniać i modyfikować. W systemie gospodarczym, tak jak w systemie społecznym wyróżniamy podsystem:

• Decyzyjny- ma na celu uregulować całokształt prawno instytucjonalnych zagadnień związanych z podejmowaniem decyzji, najważniejszym elementem warunkującym system decyzyjny jest własność, co wynika ze stosunków własnościowych, ale oprócz własności w subsystemie decyzyjnym ważną rolę odgrywają również kompetencje państwa wynikające z uprawnień konstytucyjnych. Na subsystem decyzyjny duży wpływ ma również stały rozwój gospodarki kapitalistycznej, czy wczesnokapitalistycznej, a potwierdza to praktyka, gdyż gospodarka rynkowa (kapitalistyczna) przeszła od pierwotnej akumulacji kapitalistycznej do kapitalizmu występującego w formie korporacji ponadrynkowej.

• Motywacyjny- obejmujący całokształt prawno instytucyjnych regulacji, efektywność działań ekonomicznych jest bardzo zróżnicowana, a świadczy to o tym ogromna rozbieżność zauważalna w różnych systemach ekonomicznych. Chociaż społeczeństwo dąży do zwiększenia swych dochodów to zauważa się, że bogaci stają się bogatszymi a biedni biedniejszymi.

Zasada zysku, rentowności była i jest podstawa gospodarowania w każdej gospodarce i modelu kapitalistycznym

• Koordynacyjny- zmierza do uzgodnienia decyzji prawno instytucjonalnych przez uregulowanie wszelkich decyzji, planów i działań ekonomicznych. W każdym systemie gospodarczym muszą być rozwiązane takie problemy, jak:

• Zakres konsumpcji

• Uregulowanie jej struktury, gdyż niektóre dobra podstawowe (w niektórych krajach) są dobrami wyższego rzędu i na odwrót.

• Kontrolny- ma na celu zrównoważenie interesów wszystkich bez wyjątku podmiotów gospodarczych, gospodarczych każdym typie gospodarki zauważa się możliwość i chęć uzyskania pozycji dominacji, wynika to z następujących aspektów:

• Z lepszego wykorzystania najważniejszych elementów gospodarowania i ich nowoczesności

• Swobodniejszy dostęp do informacji

• Posiadanie władzy politycznej i możliwość korzystania ze środków pomocowych, bo dominują ci, co posiadają władzę polityczną i oni decydują o środkach pomocowych (krajowych i zagranicznych).

• Biurokratyczny aparat zarządzania

Wykład 5: PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo należy do najmłodszych podmiotów ekonomicznych, a mimo to odgrywa najważniejsza rolę we współczesnej działalności gospodarczej.

Przedsiębiorczość - gospodarowanie

- każda działalność gospodarcza związana z wytwarzaniem, handlem, konsumpcją, a nawet sprawiedliwym podziałem dóbr i usług.

Powstanie przedsiębiorstwa nastąpiło w wyniku oderwania się gospodarstwa domowego od działalności zarobkowej. W rozwijającej gospodarce nastąpiło to na przełomie XIV i XV wieku, a w Polsce pierwsze przejawy gospodarki kapitalistycznej stają się zauważalne dopiero pod koniec XVIII wieku w okresie rozwoju manufaktur.

Przedsiębiorstwo - zbiorowy podmiot gospodarczy wyodrębniony pod względem terytorialnym, technicznym, organizacyjnym, ekonomicznym i kadrowym od innych przedsiębiorstw i typów gospodarowania. Jego zasoby finansowe i rzeczowe mogą stanowić wartość prywatną, społeczną lub państwową. Podstawową cechą przedsiębiorstwa jest samodzielność ekonomiczna i finansowa, tzn. podejmuje ono decyzje ekonomiczne we własnym zakresie, na własny koszt i ryzyko, pokrywa wszystkie wydatki w stosunku do przychodów, przychodów w celu uzyskania odpowiedniej nadwyżki finansowej, którą nazywamy zyskiem lub rentownością. Rentowność to stosunek zysków do poniesionych kosztów.

Ze względu na rozmiary działalności, przedsiębiorstwo możemy klasyfikować wg wielkości produkcji, sprzedaży, obrotów finansowych i każdej branży, w której działa. Ponadto występują przedsiębiorstwa samodzielne, konkurencyjne lub powiązane pionowymi i poziomymi układami organizacyjnymi, ograniczone jest natomiast przez odpowiednie elementy władzy wykonawczej, wreszcie spotyka się przedsiębiorstwa zarządzane przy współudziale załóg, samorządów i instytucji centralnych. Podstawowe znaczenie dla charakteru przedsiębiorstwa ma system społeczno gospodarczy, w którym działa.

W gospodarce rynkowej każde przedsiębiorstwo uważane jest za najważniejszą instytucję systemu ekonomicznego w celu osiągnięcia zysku lub jako podstawową jednostkę, w której zostały zorganizowane zasoby produkcyjne, handlowe, transportowe, a wiec każda działalność gospodarcza w celu wytwarzania bogactwa. Poglądy na temat działania przedsiębiorstwa są zróżnicowane z racji własnościowych, np. kapitalizm a system spółdzielczy, ale również z racji zasięgu historycznego.

Początkowo uważano, że podstawowym celem jest wyłącznie osiągnięcie jak najwyższego zysku, który rozpowszechniany bywa obecnie w wielu gospodarkach nowo uprzemysłowionych. W miarę przechodzenia do wyższych form działalności coraz częściej wymienia się ważniejsze cele uwzględniające potocznie nie zysk w dniu dzisiejszym, lecz osiągnięcie zysku w długiej perspektywie czasowej. Mówi o tym koncepcja horyzontalna, którą wprowadzili Amerykanie i Japończycy. Nie jest ważne maksymalizowanie zysku lub rentowności w ciągu jednego roku, lecz w długiej perspektywie czasowej.

Krytyczna analiza wobec jednostkowego celu stworzyła następny model opierając się na założeniu, że przedsiębiorstwo powinno ustalić zbiór swych celów horyzontalnych, które realizują się równolegle. Do tego zbioru przez kombinację form własności włącza się nowe systemy kierowania i uzyskuje zupełnie odmienne formy systemów gospodarczych, bardziej skuteczne w dobie globalizacji i rywalizacji.

Oprócz przedsiębiorstw, podmiotami gospodarczymi są:

• Wszystkie formy spółek akcyjnych, jawnych, komandytowych, komandytowych, z .o.o.

• Korporacje narodowe i ponadnarodowe

• Instytucje regulacyjne, które musza prowadzić odpowiednią działalność, aby powszechna „przedsiębiorczość” związana z przedsiębiorstwem nie znikała z punktu widzenia żadnego podmiotu gospodarczego, bo nie jest w stanie odrobić zaległości finansowych, organizacyjnych w stosunku do konkurentów.

Wykład 6: PRAWA POPYTU I PODAŻY- podstawowe prawa w gospodarce rynkowej

Zależność między:

C W Popyt Pp

Cena ---- Wartość Podaż Pd

Dochody Ll

realne ludności

Cena wiąże się z wartością, oscyluje wokół niej, gdyż może być wokół niej niższa lub wyższa.

Sposoby ustalania cen:

• Sposób ściśle związany z gospodarką rynkową, polega na wynegocjowaniu ceny na podstawie kształtowania się popytu i podaży- w ten sposób określana jest jako rynkowy mechanizm kształtowania się ceny

• Metoda administracyjna- wynika z posiadania przez określony podmiot gospodarczy dominacji na rynku albo decyzji państwowych. Ustala się w ten sposób tzw. Ceny administracyjne, np. ceny alkoholu, tytoniu.

Cena towarów i cena siły roboczej wiąże się ściśle ze sobą, a ceną siły roboczej jest płaca. Wpływają więc na kształtowanie się cen. Znaczenie cen w każdej gospodarce odgrywa bardzo ważne znaczenie, gdyż może to wywołać emocje wśród społeczeństwa, decydującego o cenach artykułów konsumpcyjnych.

W gospodarce rynkowej ceny kształtują się na podstawie prawa podaży, które nazywa się powszechnie prawem popytu i podaży, a wyraża ono związki zachodzące między cena towarów, ich podażą oraz popytem na nie.

Podaż - zaoferowana do sprzedaży ilość danego dobra.

Podaż - jest to informacja o ilościach danego dobra, które w danym czasie mogłyby się pojawić na rynku przy różnych poziomach cen przy założeniu trwałości istniejących uwarunkowań podaży.

Po raz pierwszy matematyczne sformułowano prawo popytu i podaży w 1838 roku (Cournot).

Krzywa podaży informuje, że w miarę wzrostu ceny, wielkość danego dobra na rynku powinna być coraz to większa.

Wielkość podaży zmienia się, gdy zwiększają się jej uwarunkowania, a w szczególności ceny, koszty produkcji, przepisy prawne, rentowność i sytuacja gospodarcza danego kraju. Druga kategorią jest popyt- chęć nabycia towarów przy danych cenach. Należy odróżnić popyt od potrzeb. Popyt to takie potrzeby, które mają pokrycie w sile nabywczej i które ujawniają się dopiero wówczas, gdy jest ona odpowiednio dostateczna.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Wielkość popytu zależy od ceny danego dobra, wysokości dochodu, cen innych dóbr, a nawet oceny przyszłości.

Wyróżniamy popyt:

• Komplementarny - popyt na jedno dobro wywołuje popyt na inne dobro (samochód i benzyna).

• Ograniczony - zależność popytu na jedno dobro od popytu na drugie (pieczywo i masło).

• Złożony - popyt na dobro zależy od popytu na wszystkie dobra, które z niego mogą być wytworzone (popyt na stal, gdyż od niego zależy produkcja samochodów, statków, konstrukcji stalowych).

• Substytucyjny - występuje, gdy jedno dobro może być zastąpione innym.

Zależność popytu od ceny w teoretycznych aspektach kształtuje się tak, że przy wzroście ceny popyt powinien spadać. Sytuacje odbiegające od stanu normalnego, o których decydują: zachowanie konsumentów, określane bywają jako paradoksy, anomalia:

• Paradoks Giffena - wzrost ceny danego dobra spowodował wzrost popytu na to dobro, po raz pierwszy taka sytuacja miała miejsce w XIV wieku w Irlandii. Sytuacja ta dotyczy potrzeb podstawowych, wzrost ceny chleba spowodował wzrost popytu na to dobro, co nazwano paradoksem. Nie tłumaczono jednak, że biedni z artykułów wyższego rzędu zmuszeni byli zrezygnować.

• Efekt owczego pędu - wzrost popytu wraz ze wzrostem ceny, gdyż inni konsumują to samo dobro, jest to następstwem chęci naśladowania innych i postępowania tak jak postępują lub konsumują inne grupy społeczne, w ten sposób chcemy się z nimi utożsamić

• Efekt snobizmu - polega na przeciwnej postawie, nie konsumuje się pewnych dóbr, właśnie dlatego, że konsumują je inni. Głównym celem efektu snobizmu jest chęć wyróżnienia się z grupy społecznej.

• Efekt Veblena (konsumpcja na pokaz) - odnosi się do zjawisk ostentacyjnych, a wzrost popytu na dane dobro następuje dlatego, że jest ono drogie. Podłożem takiej postawy jest chęć zaimponowania innym, a nawet chęć zademonstrowania swojego bogactwa.

Prawo popytu głosi, że cena rynkowa kształtuje się na poziomie, przy którym popyt i podaż powinny być sobie równe. Taką sytuację określa się mianem równowagi rynkowej, graficznie przedstawia się to jako punkt przecięcia krzywej popytu i krzywej podaży.

Odzwierciedleniem tej sytuacji, jest sytuacja:

Równowaga rynkowa nie jest łatwa do ustalenia, nie opanowanie sytuacji w dłuższej perspektywie czasowej może doprowadzać do sytuacji, że zaczyna brakować towarów (perturbacja). Gdy jest przewaga podaży nad popytem (perturbacja Pd nad Pp), towarów jest dużo, a społeczeństwo nie ma pieniędzy.

Głównym narzędziem do analizy rynkowej są związki między Pp, Pd i ceną.

Elastyczność cenowa podaży mówi o względnym przyroście podaży w stosunku do względnego przyrostu cen.

Elastyczność cenowa popytu

Elastyczność dochodowa popytu- popyt nie wiąże się tylko z ceną, ale również z dochodami realnymi.

Najbardziej wiarygodną elastycznością jest elastyczność:

• Mieszana

• Krzyżowa

• Substytucyjna

Na rynku krajowym czy zagranicznym, zmiana ceny wpływa na zmianę popytu na inne dobro.

Funkcje prawa popytu i podaży:

• Jest ono regulatorem wielkości produkcji

• Jest ono regulatorem struktury produkcji

• Powinno regulować odpływ i napływ kapitału zagranicznego do danego kraju

• Powinno wiązać się z migracją siły roboczej

Wykład 7: STRUKTURA, FUNKCJA I DYFERENCJACJA (ZRÓŻNICOWANIA) CENY

W prawie popytu i podaży najczęściej traktuje się cenę jako jednolitą wielkość. W praktyce jednak, cena ma swoją wewnętrzną strukturę. Składają się na nią trzy następujące elementy:

• Koszty

• Zysk

• Podatek obrotowy nazywany inaczej od wartości dodanej

Koszty obejmują wszelkie nakłady związane z wytwarzaniem, składowaniem czy transportem wytwarzanego towaru. Cena, która ukształtowałaby się na poziomie kosztów nie zapewniałaby zysku, ale są takie przypadki. Cena jest obciążona również podatkiem nazywanym od wartości dodanej. Jest on ustalony przez państwo i jest niezależny od producenta. Ceny są jedną z podstawowych wielkości ekonomicznych w gospodarce rynkowej, gdyż pełnią wiele funkcji, które można różnie grupować. Profesor Friedman- laureat nagrody Nobla z 1976 roku - udowodnił, że ceny odgrywają najważniejsze funkcje organizujące aktywność gospodarczą:

• Przenoszą informację (informacja = władza)

• Dostarczają bodźców do zastosowania takich metod produkcji, które są najmniej kosztowne i tym samym używają dostępnych zasobów dla celów najbardziej cenionych.

• Określają, kto otrzymuje, jaką część produktu, a z tego wynika, jaki jest rozdział dochodów

Funkcja informacyjna - określana bywa również funkcją lokacyjną, (Friedman nie uwzględnia funkcji socjalnej, którą wymieniają niektórzy autorzy). Funkcja informacyjna ceny sprowadza do tego, że jej poziom informuje bodźców rzadkości występowania danego dobra, czy surowca. Zachęca, więc do oszczędzania dóbr rzadkich bodźców do używania tańszych. Bodźców tym wiąże się rola bodźców funkcja lokacyjna.

Funkcję bodźcową sprowadza się do zachęcania wszystkich producentów, aby obniżyli koszty wytwarzania.

Funkcja dystrybucyjna dochodu polega na tym, że dochód każdego podmiotu w gospodarce rynkowej uzależniony jest od różnicy między wpływami ze sprzedaży towarów i usług w stosunku do kosztów ich wytwarzania.

Występuje również funkcja socjalna ceny, ale tylko w krajach, w których prowadzi się specyficzną politykę gospodarczą w stosunkach do grup społecznych o niższych dochodach. Celowość funkcji została przez wielu ekonomistów podważona, uważali oni, że wpływa negatywnie na wcześniejsze funkcje ceny.

Sprzedawca może cenę zróżnicować, ale zgodnie z prawem popytu i podaży. Przez dyferencjację, czyli zróżnicowanie ceny rozumie się sprzedaż tego samego towaru różnym nabywcom po różnych cenach, przy czym różnice nie wynikają z kosztów produkcji. Zróżnicowanie może być uwarunkowane:

• Regionalnie

• Czasowo

• Kwantytatywnie

• Personalnie

Dyferencjacja regionalna (przestrzenna) oznacza, że cena tego samego towaru jest uzależniona od miejsca jego sprzedaży. Typowym przykładem jest cena dampingowa. Damping polega na eksporcie towaru po cenie niższej niż na rynku krajowym, celem jest zdobycie obcego rynku, co jest bardziej trudne niż opanowanie rynku krajowego.

Różnice czasowe polegają na stosowaniu różnych cen, w różnych okresach (np. przedsezonowym, sezonowym, posezonowym).

Cena może być także zróżnicowana w zależności od ilości nabywanego towaru. Przy nabywaniu większej ilości towaru, klient powinien uzyskać większy rabat. Takie zróżnicowanie ma charakter kwantyfikalny.

Zróżnicowanie personalne wiąże się przede wszystkim z funkcją z funkcją socjalną, wybrane grupy towarowe mogą być po pewnym czasie sprzedawane socjalnie słabszym grupom po specjalnej cenie.

Rynek powstaje wówczas, gdy poszczególne podmioty gospodarcze podejmują kontakty z innymi podmiotami gospodarczymi, aby urzeczywistnić swoje zamiary najważniejszego aktu prawa popytu i podaży, którym jest akt kupna i sprzedaży. W odpowiednich rolach występują konsumenci, producenci i właściciele podstawowych elementów wytwarzania i gospodarowania związanych z kapitałem, ziemią i pracą. Powstałą w ten sposób sieć stosunków wymiennych i strumieni informacji obejmujących wszystkich uczestników, określa się jako rynek.

Wg kryterium przestrzennego zasięgu wyróżniamy rynki:

• Lokalne

• Regionalne

• Krajowe

• Międzynarodowe

• Światowe

Z punktu widzenia transakcji rynkowych, wyróżniamy rynek:

• Pracy

• Dóbr konsumpcyjnych

• Dóbr inwestycyjnych

Dla konkretnego obrotu, rynek to całość stosunków ekonomicznych pomiędzy oferentami i nabywcami danego dobra w ramach geograficznie określonej przestrzeni i okresu gospodarczego. Wszystkie rynki cząstkowe są ze sobą ściśle powiązane, są w różnym stopniu zorganizowane, oznacza to, że oferenci decydują o podaży, a nabywcy decydujący o popycie spotykają się w określonym miejscu i czasie, aby dokonać transakcji wg określonych zasad, przykładem takich rynków mogą być:

• Aukcje

• Przetargi

• Licytacje

• Wystawy

• Targi tygodniowe

Większość rynków jest jednak z praktycznego punktu niezorganizowana, jeżeli w pewnym kraju istnieje zakaz obrotu pewnymi dobrami, lub gdy do obrotu nimi upoważnione są tylko specjalne instytucje, wtedy powstaje pararynek (czarny rynek), na którym transakcje odbywają się z pominięciem najważniejszych przepisów, czyli prawa popytu i podaży. Rynki różnią się również z punktu widzenia ilości kontrahentów, mogą być to rynki otwarte, tzn. że istnieje nieograniczony dostęp do wszystkich podmiotów, może także istnieć rynek nieograniczony, wówczas dostęp do niego jest utrudniony lub niemożliwy. Przykładem rynku ograniczonego jest przetarg nieograniczony. Szczególne znaczenie posiadają formy rynku z punktu widzenia jakościowych i ilościowych cech strukturalnych podaży i popytu. Z powyższych kryteriów wyróżniamy model rynku:

• Doskonałego, cechy:

• Jednorodność towaru będącego przedmiotem transakcji, oznacza to, że wszystkie towary danego rodzaju są takie same, nie posiadają żadnych specyficznych cech

• Występowanie dużej ilości sprzedawców i nabywców, żaden z podmiotów nie posiada bezpośredniego wpływu na cenę nazwaną tzw. Datą rynkową, czyli, że jest ona dana w danym dniu.

• Nikt z uczestników rynkowych nie korzysta z uprzywilejowania i nie jest w stanie narzucić innym uczestnikom własnych warunków.

• Istnieje „doskonała” elastyczność i mobilność czynników produkcji, co oznacza przeniesienie towarów czy kapitałów w jednej gałęzi do drugiej.

• Istnieje jedna przejrzystość rynku, czyli wszyscy uczestnicy posiadają pełne rozwiązanie w cenach i podaży.

• Niedoskonałego, cechy:

• Zaopatrywanie się konsumentów stale z tego samego dostawcy

• Przywiązanie do określonego znaku firmowego

• Ceny na ten sam towar nie muszą być jednakowe

• Konsumenci nie są w pełni poinformowani o stanie rynku

• Ceny są regulowane przez producentów, a nie przez prawo popytu i podaży, ich zmiana nie musi wywoływać natychmiastowej zmiany podaży i popytu

• Monopolistycznego- krańcowe przeciwieństwo rynku doskonałego i niedoskonałego, czyli taki stan, kiedy konkurencja istnieje tylko po jednej stronie lub w ogóle jej nie ma. Najbardziej rozpowszechnioną formą monopolu jest forma oligopolistyczn, charakteryzująca się małą ilością sprzedawców, nazywamy to oligopolem potażowym lub małą ilością nabywców - oligopol popytowy. Monopole są wyrazem koncentracji siły gospodarczej wynikającej z akumulacji kapitału, pojawia się one na rynku poprzez możliwość wpływania na ceny i podaż.

Wyróżniamy 5 klasycznych form monopolistycznych:

• Kartele

• Syndykaty

• Trusty

• Koncerny

• Konglomeraty

Przeważa na rynku ta forma, która ma dostęp do informacji, przechodząc określone etapy koncentracji kapitału i produkcji. Najbardziej popularną forma w dniu dzisiejszym są przedsiębiorstwa o charakterze międzynarodowym (czy wielonarodowym), zakładają one filie lub oddziały poza granicami kraju macierzystego. Głównym elementem rozwojowym tych podmiotów są: kapitał, ziemia praca, technostruktura (zdolność podejmowania decyzji - zarządzanie w firmie macierzystej oraz istniejących poza granicami oddziałach, filiach, aby rentowność(zysk) korporacji macierzystej w długiej perspektywie czasowej była najwyższa).

Wykład 8: PŁACA ROBOCZA

Siła robocza jest towarem poszukiwanym na wszystkich rynkach świata. Najbardziej popularna kategorią jest płaca, która wspólnie z pozostałymi kategoriami, takimi jak zużycie maszyn jest obciążeniem dla pracodawcy (kapitalisty).

Płacę roboczą nazywamy pieniężnym wyrazem siły roboczej, inaczej ceną siły roboczej, czy ceną pracy. Główne czynniki, które wyznaczają wysokość płacy:

• Kształtowanie się podaży siły roboczej i popytu siły roboczej, co powszechnie nazywamy rynkiem pracy.

• Postęp techniczny, który może być czynnikiem sprzyjającym płacy albo odwrotnie, bardzo negatywnie oddziałującym na postęp, bo wyróżniamy postęp:

1. Pracooszczędny- taki, w którym, maszyny i urządzenia staja się substytucyjne do pracy i następuje zmniejszenie popytu na siłę roboczą.

2. Pracochłonny - sytuacja odwrotna- prowadzenie maszyn i urządzeń powoduje zwiększenie popytu na siłę roboczą

3. Neutralny - to taki postęp, który nie zmienia zależności między postępem technicznym, a ilością stanowisk pracy. Np. w gospodarce japońskiej wielkość wysokości płacy nie miała znaczenia pod wpływem postępu technicznego.

Stopień zorganizowania związków zawodowych

Wyróżniamy następujące krajowe i światowe tendencje płacowe:

• Geograficzne (zależą od miejsca i warunków geograficznych) i historyczne (w procesie historycznym płace mają tendencje wzrastające).

• Różnica wydajności pracy - na wydajność płacy wpływa technika i technologia.

• Uzależnienie jednego kraju od drugiego przez międzynarodowy podział pracy, który decyduje o specjalizacji, przykładem tego jest Korea uzależniona od Japonii.

Wyróżniamy płacę:

• Nominalną - to płaca wyrażona w pieniądzu

• Realną - to ilość towarów i usług, które można kupić za daną płacę nominalną.

Na świecie ukształtowały się dwa systemy płacowe:

• System płacy od czasu - czasowy.

• Wysokość płacy zależy od czasu pracy i stawki podstawowej zwanej ceną pracy.

• Płaca czasowa może mieć charakter godzinny, tygodniowy, miesięczny…

• System czasowy nie pobudza do efektów ilościowych, dlatego pojawił się drugi system związany z nim, czyli system czasowo - premiowy.

• System płacy od sztuki - akordowy

• Jest przekształconą formą systemy czasowego.

• Akord jest możliwy tam, gdzie produkty są czasowo wymierne.

• Akord odwrotnie od czasu pobudza do pośpiechu, dlatego nie wszędzie może być stosowany, zachęca do efektów ilościowych.

• Nie powinno się go stosować w następujących dziedzinach: medycynie, produkcji leków, w przemyśle lotniczym, badania nowoczesnych technik, technologii.

Pojawiły się na świecie następujące formy systemu akordowego, gdyż w niektórych dziedzinach nie można było zastosować systemu czasowego:

• System Merrica - w systemie tym istniało dzienne zadanie, które należało wykonać w 82%, przekroczenie tej granicy o 1% doprowadzało do otrzymania 1% podwyżki

• System Gantta (uzupełnienie systemu Merrica), który polega na połączeniu systemu czasowego z dodatkową premią, do momentu wykonania zadania obowiązywał system czasowy, po przekroczeniu przysługiwała 20% premia.

• Bardzo korzystnym systemem dla pracownika, był system Bedoux'a, który polegał na pracy czasowej do momentu wykonania normy, a następnie dodatkowe wynagrodzenie. Czas zaoszczędzony był dzielony miedzy robotnika i kapitalistę w następujących proporcjach:

• ¾ robotnik

• ¼ kapitalista

• System bonusowy, opracowany przez Halsey'a, który podział czasu zaoszczędzonego dzielił miedzy robotnika i kapitalistę w proporcjach:

• ¼ robotnik

• ¾ kapitalista

• System pracy Emmersona, który wprowadza empiryczny współczynnik podziału, uzależniony od najważniejszych elementów mikro i makroekonomicznych, występuje on od mikro i makrootoczenia ………i zależy od wydajności.

Znaczenie płac w systemie płacowym znajduje odzwierciedlenie w funkcjach płac:

• Funkcja dochodowa (konsumpcyjna), płaca wpływa na stopę życiową pracodawcy, osób zatrudnionych, gdyż stanowi główne źródło dochodu jednej i drugiej strony, jest najważniejszym środkiem finansowym wydatków konsumpcyjnych. Płace powinny gwarantować zaspokojenie potrzeb podstawowych i wyższego rzędu. Długookresowa analiza kształtowania się płac ujawniła ogromna nierównomierność tego parametru w aspekcie regionalnym. w ostatnich dziesięcioleciach jeszcze się pogłębia.

• Funkcja kosztowa - dotyczy przedsiębiorstwa, gdyż płaca jest głównym kosztem … siły roboczej w procesie gospodarowania. Ponieważ płaca jest ceną siły roboczej, należy ją stosować oszczędnie i gospodarować ja racjonalnie.

• Funkcja motywacyjna ( stymulacyjna, bodźcowa) - płace wpływają na aktywizację siły roboczej, wpływają na to zmiany wysokości płac, zróżnicowanie wg zawodów, wykształcenia, wieku, płci.

• Funkcja społeczna - ma na celu utrzymać ład i spokój wewnętrzny, aby zróżnicowanie płacowe nie doprowadziło do zaburzeń na rynku krajowym i międzynarodowym.

Wykład 9: RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA

Równowaga - stan czy sytuacja, kiedy dany podmiot gospodarczy nie jest zainteresowany zmianami czy zmianami rozmiarów swojej działalności gospodarczej.

zysk nie jest najważniejszym celem

W równowadze chodzi raczej o określenie takich rozmiarów naszej działalności (nie zawsze produkcji), kiedy stosunek zysku do kosztu jest największy, czyli rentowność jest najwyższa. Rentowność jest parametrem niepodważalnym.

Rentowność zależy od kształtowania się:

• Ceny

• Kosztów

• Utargów

W praktyce wyróżniamy koszty:

• Bezpośrednie - składają się z:

• Amortyzacji (stopień zużycia maszyn i urządzeń przeniesiony w ciężar kosztów, tworzy tzw. fundusz amortyzacyjny, a sam stopień zużycia jest umorzeniem)

• Kosztów materiałowych (np. surowce, paliwa)

• Kosztów osobowych (płace)

• Pośrednie

Druga klasyfikacja:

Koszty:

• Stałe

• Administracyjne

• Reklama

• Zmienne

• Zużycie materiałów

• Zużycie siły roboczej

Jednakże w długookresowej analizie podział ten na stałe i zmienne koszty zaczyna się zacieśniać i większość kosztów stałych staje się kosztami zmiennymi.

Operowanie ani kosztami stałymi, ani zmiennymi nie przynosi żadnych informacji, dlatego że najważniejszą informacją dla nas jest koszt:

• Całkowity

• Przeciętny = koszt całkowity/wielkość produkcji

• Krańcowy - przyrost kosztów w związku ze wzrostem produkcji lub każdej działalności o jednostkę. Językiem matematycznym jest to granica (lim), do której dąży stosunek przyrostu kosztów całkowitych do przyrostu produkcji.

Zmiana kosztu krańcowego zależy wyłącznie od zmiany kosztów zmiennych. Występuje jeszcze przeciętny koszt jednostkowy, który ma tendencję spadkową.

Rodzaje kosztów:

Techniczne optimum produkcji to taki stan dla danego podmiotu gospodarki, w którym koszt przeciętny jest najniższy, wyznacza również ustalenie równowagi.

*operowanie przeciętnością nie zawsze jest słuszne

Koszt krańcowy ma nie dopuszczać do manipulowania kosztem przeciętnym.

Rentowność zależy również od kształtowania się utargów, wyróżnia się utargi:

• Całkowity - wyznacza sumę wpływów z tytułu sprzedanych produktów.

• Krańcowy - przyrost utargu całkowitego, spowodowany zwiększeniem sprzedaży o jednostkę. Jest to granica, do której dąży stosunek utargu całkowitego i przyrost sprzedaży.

• Przeciętny

Inaczej kształtuje się utarg w gospodarce wolnorynkowej, a inaczej w monopolistycznej. W gospodarce wolnorynkowej przedsiębiorstwo nie ma wpływu na cenę, bo cena kształtuje rynek, dlatego utarg w gospodarce rynkowej ma następujące tendencje:

Inna sytuacja jest w gospodarce monopolistycznej - przedsiębiorstwo kształtuje cenę.

Zestawienie kształtowania się kosztów z utargiem:

• W gospodarce wolnorynkowej:

• Gospodarka monopolistyczna

Połączenie kosztów z utargami doprowadza nas do wniosków:

• Koszt wzrasta

• Utarg wzrasta jeszcze bardziej

• Rentowność wzrasta

Wykład 10: Technostruktura

Kapitał nie ma granic

Kapitał jest lokowany tam, gdzie przynosi on największą rentowność. Jednakże specyficzną cechą kapitału jest to, że musi on być permanentnym ruchu.

Wyróżniamy kapitał;

• Handlowy

• Produkcyjny

• Bankowy

• Rolniczy

Są to przykłady w ramach, których można dokonywać gospodarowania i którymi zajmuje się ekonomia jako nauka.

Najważniejsza jest odpowiedz na następujące pytanie; chwilowo wolne środki (pieniądze) powinienem ulokować w taką działalność gospodarcza, w której osiągnę największą rentowność. Trzeba uwzględnić ryzyko, które występuje w gospodarce. Ze względu na czas, ryzyko największą i najmniejsza furorę na świecie zrobił kapitał bankowy (pożyczkowy).

Kreacja pieniądza bankowego polega na wprowadzaniu do obiegu różnego rodzaju papierów wartościowych, akcji, obligacji, rozliczeń bezgotówkowych, wszelkiego rodzaju kart magnetycznych, ale zasoby kapitału, którymi dysponuje dany bank musza być w stałym ruchu.

Bank może udzielić większego kredytu niż suma jego wkładu

Suma wkładów= Wp x 1/p= 100x1/1/5= 500mld$

p- obowiązkowa stopa występująca w danym banku, czy kraju, która musi dany bank utrzymywać, aby utrzymać większą płynność.

SNP= Wp x 1-r/r= 100 x 1-1/5/1/5= 400mld$

SNP= suma nowych pożyczek r- rezerwa

Kreacja pieniądza bankowego

Kapitał pożyczkowy był i jest najważniejszym etapem, bo kosztuje najmniej i przynosi największe korzyści, pod warunkiem, że są konkurenci (dany kraj, mieszkańcy)

Po kapitale pożyczkowym, drugim najbardziej ważnym kapitałem, który również kosztuje niedużo, a odgrywa ważna role to kapitał lichwiarski i kupiecki (handlowy).

Te dwa elementy były głównymi formami doprowadzającymi do zdynamizowania akumulacji kapitału. Pierwotnie w najwyżej rozwiniętych krajach a dzisiaj w krajach semiperyferyjnych, czyli dołączających do gospodarki rynkowej.

W bankowości i handlu zauważa się na rynkach krajów Europu Śr, Ameryki Pd. i słabiej rozwiniętych krajów Azji największą dynamizację kapitału handlowego.

Kapitał handlowy składa się z 3 części

1. Kapitał obiegowy- suma, którą kapitalista - handlowiec przeznacza na zakup towarów i usług od kapitalisty - producenta

2. Czyste koszty cyrkulacji(handlowe)- dotyczą one finansowania odpowiednich stanowisk handlowych, zatrudnienia personelu- te koszty ponosi kapitalista- handlowiec

3. Produkcyjne koszty cyrkulacji będące przedłużeniem procesu produkcyjnego (pakowanie, sortowanie, transport, reklama)

Sprawą kontrowersyjna w tej grupie jest odpowiedz:, kto ponosi koszty? Kapitalista- producent czy kapitalista -handlowiec. Część kosztów ponosi i producent i handlowiec. Nawet koszty związane z reklamą powinien ponosić handlowiec.

W przypadku kapitały pożyczkowego zysk występuje w formie stopy procentowej.

Rolnictwo- zysk występuje w formie renty gruntowej.

W przypadku gospodarstw rolnych i rolnictwa system jest bardzo skomplikowany.

Wyróżniamy rentę różniczkową I, rentę różniczkową II i rentę absolutną. Obszarów rolnych na świcie jest coraz mniej a zapotrzebowania na artykuły rolne rosną.

2 monopole;

- Urbanizacja

- Monopol na ziemię jako obiekt zagospodarowania

Wpływa na to, że nikogo nie można zmusić do produkcji określonego produktu.

Cena ziemi - skapitalizowana renta gruntowa- zależy od 2 wielkości;

- Renty gruntowej

- Stopy procentowej od wkładów długoterminowych

Cz- cena ziemi Cz= rq / %od wielkości Cz= 1000$ / 20%= 5000$

Wykład 11:

Po przekroczeniu techniczno - ekonomicznego optimum produkcji, firma zaczyna osiągać zysk ze względu na sprzedaż, gdyż najważniejszym założeniem procesu płynności było stwierdzenie, ze nie wystarczy towar wyprodukować, lecz należy je sprzedać. Im wyższa jest wartość sprzedanych produktów, tym wyższa jest suma zysków. Udział kosztów zmiennych wartości sprzedanych produktów zależy od struktury działalności gospodarczej i zróżnicowania asortymentowego. Gdy zmienia się struktura asortymentu produkcji, zmienia się próg rentowności, wynika stąd ogólny wniosek, że w interesie każdego przedsiębiorstwa leży wytwarzanie jak największej produkcji, które mieszczą się w zdolnościach produkcyjnych. Zwiększona produkcja nie powinna zwiększyć zapasów sprzedawanych, gdyż obciąża to firmę kosztami magazynowania, konserwacji, a nawet często może się wiązać z bankructwem. Taka sytuacja zamraża znaczną cześć kapitału firmy, co znacznie pogarsza pozycje konkurencyjna i wpływa negatywnie na rentowność. Ważne znaczenie dla każdego przedsiębiorstwa odgrywa umiejętnie prowadzony marketing.

Marketingiem nazywamy rozpoznawanie i wykorzystywanie znajomości rynku, tzn występujących na nim związków przyczynowo-skutkowych oraz zależności między podmiotami działającymi na rynku a ich otoczeniem.

Marketingu nie można utożsamiać z reklamą, reklama jest częścią składową marketingu. Ma ona na celu zwrócić uwagę klientów na wytwarzany produkt, pokazać w przystępnej formie korzyści z nabycia reklamowanego produktu, wskazać jego jakość i korzystne różnice w stosunku analogicznych produktów wytwarzanych w innych firmach, wywołać u potencjalnego nabywcy pragnienie jego posiadania oraz poinformować gdzie i jak najlepiej nabyć reklamowany produkt. Jej celem jest zwiększenie lub, co najmniej utrzymać popyt na reklamowany produkt. Słabą stroną reklamy jest fakt, iż bardzo często zawiera ona nierzetelne informacje, pochłania ogromne środki finansowe, powoduje bardzo szybki wzrost kosztów bezpośrednich, a tym samym wzrost cen wielu towarów.

Marketing jest pojęciem szerszym, gdyż obejmuje nie tylko sam proces sprzedaży, lecz uwęglenia proces produkcyjny, który powinien być poprzedzony dokładnym rozpoznaniem potrzeb i wymagań klienta. Powodzenie firmy w dużym stopniu zalezy od umiejetności jej kierownictwa, szybkie podjęcie decyzji może wywołać, tgz lukę produktywnych towarów potrzebych na rynku krajowym lub zagranicznym. Rozmiary wytwarzanej produkcji i zmniejszenie zwiazanego z tym ryzyka wymagają odpowiedniego udokumentowania, rozległości i głebokości popytu. Pozpoczęcie seryjnej produkcji wymaga wcześniejszego sprawdzenia rynku, a głównie akteptacji nowego produktu przez klientów. Po wypuszczeniu już towaru na rynek a nie zaakceptowaniu go, sprawa jest rozstrzygnieta na niekorzyść producenta i koszty ponosi firma.

Ważnym elementu marketingu jest wybór wybór opakowania, który może przyciągnąć uwagę klienta i odróżniać podobny produkt od analogicznych produktów.

Bardzo istotną cechą marketingu jest wybór właściwego poziomu ceny. Z nowym produktem na rynek nie możemy wchodzić z ceną zbyt wysoka, bo ona zniecheca potencjalnych nabywców. Również cena zbyt niska w nowej grupie towarów może budzić niewłaściwe podejrzenia, ze oferowany produkt należy do nienajlepszej jakości. Cena powinna być w relacji do cen towarów konkurencyjnych z oferowanym produktem z uwzględnieniem różnic jakościowych, stopnia nowoczesności, jego estetyki, funkcjonalności. Równocześnie powinna aktywnie rozszeżać popyt, a nie dostosowywąc się od istniejącego jego poziomu.

Marketing obejmuje cały proces dystrybucji tzn., sposób dostarczania towary na rynek, zorganizowania odpowiedniego serwisu oraz promocje. Strategia marketingowa nastawiona jest na stały rozwój firmy, jej unowocześnienie, ale również zmienność zachowań klienta. Również żywotność każdego produktu jest ograniczona i zmienia się w czasie. Najważniejsze jest ustalenie czy obroty danym towarem znajduja się w fazie wstepnej, wzrostwej, szczytowej czy w fazie regresu. Wtedy odpowiedz na pytanie, kiedy konkurencja wyjdzie z nowymi atrakcyjnymi towarami będzie dużo łatwiejsza. Kierownictwo każdej firmy musi myśleć i działać długo planowo i tak zmieniać profile produkcji, udoskonalac jakość wyrobów, aby umożliwiało to zwiększenie udziału firmy w ogólnych obrotach danej branzy. Musi być utrzymana płynność procesu produkcji i sprzedaży.

Głównym zadaniem marketingu jest;

1. Dążenie do wytwarzania i sprzedaży produktu, którego jeszcze w ogóle nie ma.

2. Produktu, którego największa liczba osób potrzebuje.

3. Produktu, który byłby tak wyceniony, aby nabywców było stać na jego kupowanie.

4. Powinien on zapewnić firmie odpowiednie zysk i zdopinguje kierwonictwo do dalszego zwiększania produkcji.

Czasami spełnienie tych 4 zasad jest niemożliwe, wystarczy ze zostaną spełnione 3. Ale spełnienie 3 jest najlepsza gwarancją sukcesu. Firma musi zatrudnić najlepszych fachowców, ustalić odpowiednie płace w zależności od kwalifikacji i rzeczywistego wkładu w funkcjonowanie i rozwój firmy. Kompetencje, sprawność organizacyjna i zespołowa decyduje o sukcesie firmyi jej konkurencyjności.

Ze względu na niepewnośc i ryzyko, każdy podmiot gospodarczy, przedsiębiorstwo, stawia sbie następujące pytania:, co decyduje o wartosci firmy? Jakie czynniki wyznaczają cene? Jakie kryteria decydują o opłacalności inwestowania? np. dodatkowego kapitału w daną firmę, względem papieru wartościowego.

Inwestor to podmiot gospodarczy, który lokuje swój kapitał w zakup papierów wartościowych i nazywamy go inwestorem portfelowym.

Zaś inwesteora rozszeżającego zdolności w działalność wytwórczą przedsiębiorstwa nazywamy inwestorem bezposrednim. Zwiększa on zapasy surowców, materiałów, części zamiennych lub kupuje funkcjonujące już przedsiębiorstwo.

Aby wycenić wartość firmy stosujemy dwie metody;

1. Majątkowa, która polega na określaniu wartosci poszczególnych składników na podstawie zapisów księgowych, skorygowanych amortyzacją.

2. Dochodową, w gospodarce rynkowej jest ona najczęściej stosowana. Nie jest ważne, jaką sume kapitału zainwestował właściciel w majątek przedsiębiorstwa. Ważne jest, jaką zdolnośc wykazuje przedsiebiorstwo w generowaniu zysków w przyszłości i jaką aktualną wartość mają przyszłe spodziewanie dochody w dniu zawierania tranzakcji kupna. Tą metodę uważa się za najbardziej bezpieczną.

Z ta formą wiąze się tgz. forma dyskontowa. Współczynniki dyskonta są zawsze malejąca funkcją czasu bez względu na wysokość stopy procentowej.

Pieniądz przyszłości ma zawsze mniejsza wartość niż pieniądz dzisiejszy. Dlatego ekonomiści uzasadniają to preferencjami czasowymi. Pieniądz dzisiejszy może być w rozmaity sposób wykorzystany w opłacanych formach i w przyszłości może przynosić zyski. Jeżeli jest własnością posiadacza to nie przyniesie żadnego zysku. W miarę upływu czasu ceny rosną, dlatego pieniądze na całym świecie tracą wartość. Przewidywany wzrost cen powinien być uwzględniony w wyższej stopie procentowej, która odpowiednio koryguje dekretacje przyszłego pieniądza. Chcąc ustalić dzisiejszą handlowa wartość spodziewanych dochodów w przyszłości, musimy wszystkie dochody zdyskontować współczynnikiem stanowiącym odwrotność procentu. W ten sposób doprowadzamy do porównywalności strumieni dochodów z ich wartością aktualną.

Wykład 12: ASPEKTY KONKURENCYJNOŚCI

W przypadku konkurencyjności konsument nie zawsze zna cenę, po której różni producenci, bądź handlowcy sprzedają dany towar. Konsument powinien kupować u danego producenta, nawet, jeżeli musi płacić wyższą cenę. Wpływa na to przyzwyczajenie, które bardzo trudno wyeliminować, a niemała rolę odgrywają takie czynniki jak: dogodność robienia zakupów, określone oferty ze strony sprzedawcy, producent stara się wyrobić zaufanie do towarów przez znak fabryczny, wygląd zewnętrzny, opakowanie. Jeżeli chce ściągnąć nabywców z innych rynków musi w walce konkurencyjnej obniżyć cenę własnego towaru, przynajmniej w początkowej fazie, taka sytuacja jest możliwa, jeżeli towary charakteryzują się wysoką elastycznością, chociaż producent traci na zysku jednostkowym, to zyskuje na masie sprzedanych towarów. Na rynku oligopolistycznym jednym z największych producentów jest taki podmiot gospodarczy, który wprowadza tzw. Przywództwo cenowe. Inni oligopoliści muszą dopasować do cen ustalonych przez lidera w celu utrzymania swoich udziałów w sprzedaży. Dywidend podwyższa cenę, mniejsi stosując analogiczne posunięcia.

Konkurencja monopolistyczna charakteryzuje się tym, że produkty rynkowe są zróżnicowane i mają różne substytuty. Występuje najczęściej na rynkach lokalnych. Ten rodzaj konkurencji prowadza najczęściej restauracje, stacje benzynowe, zakłady fryzjerskie. Spowodowane jest to łatwością wejścia na rynek i nawet mniejsi konkurenci mogą skutecznie konkurować z większymi. Jeżeli wejście na rynek i wycofanie się jest możliwe, mamy do czynienia z rynkiem kontestowanym, taki rynek występuje np. w transporcie lotniczym, gdy istnieje możliwość szybkiego przesunięcia danego elementu na inną trasę. Duża konkurencja powoduje, że zyski takich firm są wtedy dużo większe.

W każdym cywilizowanym kraju, państwo powinno prowadzić różnorodną, antymonopolową i antykartelową politykę. Przyczyną tego jest powszechna opinia ekonomistów, że szkodliwą formą rynku oligopolistycznego są kartele. Kartel jest najczęściej tajną zmową między niezależnymi producentami, które zmierza do ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania konkurencji. Porozumienie może dotyczyć wielkości wytwarzanej produkcji, poziomu zbytu a nawet wielkości ustalonych cen. W ten sposób duże firmy zamiast prowadzić kosztowną walkę konkurencyjną, próbują zwiększyć swoje zyski przez powiązanie karteli. Dlatego w każdym kraju powinno się uruchomić politykę antykartelową, ułatwia ona wejście na rynek firmom konkurencyjnym, zmniejsza korzyści w przypadku nieuzasadnionego windowania cen oraz staje na straży uczciwych zasad zdrowej konkurencji. Kontrola antymonopolistyczna jest jednak kosztowna i wymaga dużo wysiłku i finansów, aby monopolom udowodnić nadużycia, odpowiednio je ukarać za działalność sprzeczną z obowiązującymi przepisami. Sytuacja taka spowodowała powstanie nowoczesnych analiz mikroekonomicznych, opierających się na różnych odmianach konkurencji i opisie nieracjonalnych zachować. Wskazuje się najczęściej wieloszczeblowość złożonej struktury zarządzania. W różnych ogniwach decyzyjnych występuje asymetria informacji od najbardziej do najmniej wiarygodnej, co przyczynia się do niesprawności regulacyjnych. W specyficznych formach bada się również strategiczne zachowanie się przedsiębiorstwa, w którym wydatki na reklamę traktuje się jako przejaw marnotrawstwa środków, lecz niezbędny nakład promocyjny. Bardzo często w przypadku wydatków na reklamę kryją się zupełnie inne wydatki niemające nic wspólnego z ta dziedziną, również nakłady na badania naukowe i rozwój analizuje się pod kątem widzenia wzmocnienia firmy w stosunku do najpoważniejszych konkurentów analizowane są przez mikroekonomię. Nie tylko w kontekście kosztów i korzyści zewnętrznych, ale także rosnących barier wejścia mniejszych firm, których nie stać na zakup kosztownych urządzeń. Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla majątek oraz źródła finansowania pod koniec roku obrachunkowego. Najważniejszymi wskaźnikami, które charakteryzują dany podmiot są:

• Stopień płynności

• Stopień wspomagania

• Stopień aktywności

• Stopień rentowności przedsiębiorstwa

Zasady liczenia wymienionych wskaźników muszą być porównywalne, tzn. należy je przeprowadzić w analogicznym okresie i otrzymane rezultaty porównywać względem siebie. Do pomiaru efektywności i oceny kondycji finansowej każdej firmy stosuje się wiele wskaźników, ale najważniejszymi są:

1. Wskaźnik płynności- charakteryzują zdolność przedsiębiorstwa do regulowania krótkookresowych zobowiązań, są równocześnie miarą bieżącego ryzyka finansowego, mierzy się je dzieląc środki obrotowe przez bieżące zobowiązania, w praktyce bankowej przyjmuje się, iż płynność = (1,2;2,0), oznacza to, że na 1 zł zobowiązań powinno przypadać min 1,2 zł zobowiązań, a max 2,5 zł ze środków obrotowych. Bank ma wówczas gwarancje, że w przypadku bankructwa danej firmy zdoła uzyskać zwrot zobowiązań z aktywów bieżących w specyficznych warunkach polskich, czynnikiem ograniczającym płynność, są nie tylko nagromadzone zapasy, lecz nieregulowane zależność, zwane potocznie zatorami płatniczymi. Posiadane zapasy mają w niektórych przypadkach wyższą płatność niż wykazane należności. Dlatego powinno dążyć się do analizy porównawczej w płynności ogólnej jak i w płynności skorygowanej stanem zapasów.

2. Wskaźnik wspomagania- finansowe, zwane także wskaźnikami zadłużenia

3. Wskaźnik aktywności(sprawności działania)

4. Wskaźnik zyskowności (rentowności)

Wykład 13: ASPEKTY UMIĘDZYNARODOWIENIA

Potrzeby klientów, konsumentów mają zróżnicowane uwarunkowania i zależą od ogólnego rozwoju kraju, kultury, tradycji a nawet integracji gospodarczych. Różnice te powodują, ze istnieją odmienne potrzeby wobec poszczególnych kategorii produktów, usług znajdujących się w różnych stadiach ich rynkowego cyklu życia. Podobieństwo potrzeb wśród klientów umożliwia wykorzystanie takich instrumentów strategii globalnej jak uczestnictwo w rynku międzynarodowym, wytwarzanie globalnych produktów, usług, podejmowanie globalnych posunięć konkurencyjnych. Poziom podobieństwa różnicuje się w zależności od branży a także znaczeniach narodowych kultur, gustów a nawet elastyczności podaży i popytu. Na rynku pojawiają się globalni klienci funkcjonujący w tkz. kanałach dystrybucyjnych, dokonujących najważniejszych operacji kupna- sprzedaż, a nawet finansowych nie na rynku krajowym, lecz na rynku globalnym. Globalnie klienci dokonują skoordynowanych zakupów do zdecentralizowanego użytku i centralnie wybierają sprzedawcę. Przedsiębiorstwo powinno być obecne na wszystkich głównych rynkach, jeżeli chce sprawnie obsługiwać globalnych klientów. Tego rodzaju klienci wymagają od dostawców zapewnienia, aby produkty na całym świecie były w miarę ujednolicone. Dokonanie tego w krótkiej perspektywie czasowej jest niemożliwe, ale w dłuższej to tak.
Podobnie jak klienci, również kanały dystrybucji mogą dokonywać zakupów przynajmniej regionalnie. Zmusza to przedsiębiorstwa do racjonalizowania swoich cen światowych.
Ważna role w procesie globalizacji odgrywa transferowalny-, czyli łatwy do przenoszenia marketing. Ogólnoświatowe przedsiębiorstwo może tak ukształtować swoje marki reklamowe, aby uczynić je łatwymi do lokalnych adaptacji lub opracować je na początku, pod katem potrzeb globalnych. Transferowalność umożliwia stosowanie ujednoliconej strategii marketingowej. Nieznaczne modyfikacje zwiększają zasięg i sprawność globalnych konkurentów.
Na trasferowalność marketingu składają się następujące elementy;
1. Marka handlowa ujednolicona, łatwa do wypowiedzi w języku danego kraju i kojarząca się ze sobą i nie wywołująca żadnych wątpliwości.
2. Globalna reklama
3. Globalne opakowanie
4. Skuteczny mechanizm tworzenia barier wejścia do danego sektora za pomoc marki lub jej kontrolowane udostępnienie.
5. Skuteczny mechanizm globalnego marketingu pomiędzy krajami.
Np. COCA-COLA
Bardzo istotne dla konkurentów jest uczestniczenie w rynkach krajów wiodących tzn. decydujących o globalizacji we współczesnym świecie. Najczęściej przyjmuje się, że globalizacja to zawansowany i złożony etap umiędzynarodowienia działalności gospodarczej.
Globalizacja w aspekcie makroekonomicznym to zespół procesów projektowania produktów, rozwoju produkcji oraz promocji i dystrybucji procesów na skale globalną. Wykonują ją firmy ponad narodowe, czyli globalne z wykorzystaniem pozyskiwanych w skali świata zasobów. Produkty tych firm, powstają w różnych częściach świata a adresowane są do klientów, głównie regionalnych, którymi są uczestnicy rynków regulowanych przez uniwersalne wzorce, normy, przepisy a nawet procedury zachowań. Globalizacja polega, więc na wielości powiązań i wzajemności oddziaływań państw i społeczeństw tworzących obecny światowy system.
Posiada dwa wymiary; zasięg- zakres oraz intensywność- głębokość. Zauważa się poważne powiązania i zależności pomiędzy podmiotami gospodarczymi na całym świecie, zdynamizowane procesem globalizacji.
Z globalizacją wiąże się internacjonalizacja. Początki internacjonalizacji sięgają średniowiecza, lecz największe wpływy zauważa się w II połowie XII wieku. W XVI wieku powstają brytyjskie, francuskie, holenderskie kampanie narodowe, które dynamizują internacjonalizacje. Po II wojnie światowej proces internacjonalizacji ulega zmianie. Często internacjonalizacja kojarzona jest z inwestycjami zagranicznymi.
Internacjonalizacja to wszystkie rodzaje międzynarodowej działalności przedsiębiorstwa od eksportu począwszy aż do lokowania produkcji za granicą.
Internacjonalizacja jako proces jest to układ form, które odzwierciedlają przebieg procesu umiędzynarodowienia na podstawie doświadczeń korporacji trans narodowych. Formy te pozostają w związku przyczynowym tzn., że osiągnięcie jednej formy gwarantuje przejście do następnej.
Statyczne ujęcie internacjonalizacji, cechuje trzy elementy;
1. Zastosowanie określonych wskaźników i profili, które powinny informować o internacjonalizacji przedsiębiorstwa. Te wskaźniki to;
- Liczba obsługiwanych rynków
- Udział obrotów
- Udział zysków
2. Charakterystyka internacjonalizacji za pomocą zakresu samodzielnej jej realizacji, a więc stopień przejęć kooperacji.
3. Analiza internacjonalizacji jako zjawiska instytucjonalnego. Ta cecha wiąże się z analizą związaną czy możemy dany podmiot utożsamiać z przedsiębiorstwem ponadnarodowym czy międzynarodowym.

4 Typy postępowania przedsiębiorstwa międzynarodowego;
1. Etnocentryczne- podejmuje decyzje tylko z punktu wodzenia centrali
2. Policentryczne- zakłada rozwijanie strategii wg. kryteriów kraju goszczącego, czyli dostosowuje się do istniejących warunków.
3. Regiocentryczne- przedsiębiorstwo dostrzega korzyści w dostosowaniu swoich działań do bazy danego regionu.
4. Geocentryczne- przedsiębiorstwo liczy się w swojej działalności z perspektywą światową. Dotyczy to własnej centrali jak i przyszłych spółek akcyjnych.
Na początku lat 80- dziesiątych na rynku światowym ogromną zmianę z punktu widzenia własności narodowej. Nastąpił przełom w przejściu biznesu światowego na rynkach krajowych do fazy konkurencji międzynarodowej. Proces adaptacji firmy do nowego, globalnego rynku powinien mięć ewolucyjny charakter, pozwalający na analizowanie środowiska i odpowiednim dostosowaniu się do nowych warunków. W odpowiedzi na konkurencje na rynkach krajowych, ze strony zagranicznych przedsiębiorstw, niezbędna była decyzja internacjonalizacji coraz większej ilości podmiotów.
Internacjonalizacja obejmuje konkurencje handlową, kapitałową, technologiczną a nawet płaszczyznę wykwalifikowanej siły roboczej.

---