Pług - narzędzie uprawowe do wykonywania orki.

Najstarszy rysunek pługa (sprzed 5500 lat) znaleziono w starożytnym mieście Ur (obecnie Irak).

Pług składa się z jednego lub kilku korpusów płużnych. Każdy korpus płużny posiada lemiesz, który odcina pas roli (skibę) od calizny, odkładnicę odwracającą i wrzucającą odciętą skibę w bruzdę wykonaną przez poprzedni korpus płużny.

W zależności od przeznaczenia głębokość orki może wahać się od około 5 cm (podorywka) do około 30 cm (orka przedzimowa). Zależnie od rodzaju orki wyróżnia się pługi podorywkowe i do orki głębokiej.

Pierwsze stosowane pługi jednoskibowe były ciągnięte przez zwierzęta pociągowe - woły lub konie. Pług taki mógł być z przodu prowadzony na dwukołowym wózku zwanym koleśnicą lub z nią zintegrowany pług koleśny. Pług pozbawiony koleśnicy nazywano bezkoleśnym. Pługi wieloskibowe konne były zawsze zintegrowane z koleśnicami.

Pług może być uważany za rozwinięcie radła i sochy.

Podział pługów rolniczych ze względu na sposób wykonywania orki [edytuj]

• pługi zagonowe, pługi pracujące na polu sukcesywnie, a przejazd w przeciwną stronę, musi odbywać się z przeciwnej strony fragmentu pola (zagonu), główną ich wadą jest niemożność wykonania orki jednostronnej, przez co szczególnie na szerokim polu zostaje duża liczba bruzd i grzbietów (składów), utrudniających dalsze prace oraz sprzyjające erozji na stoku, ich zaletą jest lekkość konstrukcji. Praca zagonowa wprowadza też stratę czasu na jazdę bez orania na poprzeczce pola. Wadą jest też niemożliwość pracy na zboczach gdzie wymagane jest odkładanie w górę.

• pługi bezzagonowe, pługi posiadające możliwość pracy w obu kierunkach z jednej strony pola, eliminując bruzdy i składy, eliminują też puste przejazdy po poprzeczce pola:

• obracalne, wadą ich jest duża masa spowodowana podwojoną liczbą korpusów jednak podobnie jak pługi zagonowe bardzo dobrze kryją resztki pożniwne,

• wahadłowe, posiadają podobnie jak pługi zagonowe stosunkowo lekką konstrukcję, ich wadą jest gorsze przykrywanie resztek pożniwnych spowodowane odmienną konstrukcją korpusu, nierównomierne odkładanie na glebach zwięzłych, większe zapotrzebowanie na moc.

Podział pługów rolniczych ze względu na sposób agregatowania z ciągnikiem [edytuj]

• Zawieszane - pługi łączone są z ciągnikiem za pomocą trójpunktowego układu zawieszenia, który służy także do podnoszenia i opuszczania pługa. Podczas transportu są całkowicie zawieszona na ciągniku, podczas pracy mogą być w podpierane dodatkowym kołem, zwanym kopiującym, ustalającym głębokość orki. Tego typu konstrukcje charakteryzują się dużą zwartością i lekkością, stosowane do pługów małych i średnich (ze względu na ograniczenia udźwigu TUZa) mające zwykle 2-5 korpusów płużnych (pługi do orki głębokiej) lub 5-7 korpusów (pługi podorywkowe), są to najczęściej stosowane konstrukcje.

• Półzawieszane - łączone z ciągnikiem przez cięgła TUZa, przez co mogą być unoszone z przodu, a dodatkowo podpierane w tylnej części kołami zarówno podczas transportu jak i orki. Łączą w sobie zalety narzędzi przyczepianych (umożliwiają stosowanie dużej liczby korpusów) i zalety narzędzi zawieszanych.

• przyczepiane - w całości podpierane przez własne koła. Konstrukcje stosowane w dużych pługach, mające nawet do kilkunastu korpusów płużnych, agregatowane z ciągnikami dużej mocy, przystosowane do orki "on land", czyli do orki, w której ciągnik jedzie obok bruzdy.

Rodzaje pługów [edytuj]

Szczególne rodzaje pługów rolniczych [edytuj]

• pług bezkoleśny - prosty pług o małej wydajności. Korpus płużny łączy się z wygiętym grządzielem zakończonym regulatorem głębokości orki i szerokości skiby. Zmianę głębokości i szerokości skiby uzyskuje się przez zmianę położenia haka pociągowego. Do utrzymania równowagi pługa służą czepigi za które oracz trzyma prowadząc pług.

• pług brabancki - pług obracalny składający się z dwóch oddzielnych korpusów ustawionych do siebie pod kątem 90° lub 180°

• pług koleśny - składa się z pługa właściwego i koleśnicy. Koniec prostego grządziela opiera się w nim na poprzeczce pionowego kłąbaka koleśnicy. Żądaną głębokość orki ustawia się przez zmianę wysokości poprzeczki.

• pług leśny - pług dwuodkładnicowy przystosowany do pracy na zrębach nie karczowanych, glebach porośniętych korzeniami i zadarnionych

• pług łąkowy - pług przystosowany do orki łąk, podcięta skiba jest odwracana darnią w dół. Lemiesz i odkładnica są wydłużone.

• pług podorywkowy - pług wieloskibowy o małych korpusach przystosowanych do płytkiej orki (ok 10 cm).

• pług ramowy - pług konny lub ciągnikowy, jedno- lub wieloskibowy, w którym korpusy są mocowane do ramy. Był kolejnym rozwinięciem konstrukcji, po pługu z koleśnicą i częściowo zintegrowanym z koleśnicą. Niemal wszystkie współczesne pługi są pługami ramowymi.

• pług talerzowy - pług posiadający zamiast korpusów płużnych obracające sie stalowe talerze (o średnicy 500-750 mm) skierowane wklęsłą stroną w przód, ustawione pod kątem do kierunku ruchu pługa i do poziomu. Podczas orki talerze obracają się pełniąc rolę lemiesza i odkładnicy; przecinają i odwracają glebę.

Inne: [edytuj]

• pług kablowy - urządzenie służące do układania kabli polowych. W czasie ruchu lemiesz rozcina ziemię tworząc w niej wąski rowek, na dnie którego układa się rozwijany z bębna kabel.

• pług kreci - urządzenie służące do wykonywania w glebie na pewnej głębokości kanałów, czyli drenów krecich. Składa się ze stalowego walca (przyczepionego do słupicy rozcinającej glebę), o średnicy 50-80 mm, zakończonego z przodu stożkiem. Walec (kret) rozsuwa glebę i pozostawia w niej kanały będące namiastką drenażu.

• pług melioracyjny - maszyna do odspajania i rozpychania gruntu w sposób ciągły według określonego profilu. Służy do wykonywania rowów otwartych lub ciągów drenarskich (zwykłych lub krecich).

• pług (od)śnieżny - konstrukcja wzorowana na pługu zaczepiana do pojazdu służąca do usuwania śniegu.

• pług okopowy - pług przystosowany do kopania transzei i rowów łączących, o głębokości do ok. 1 m. Są ciągnione przez ciągniki gąsienicowe lub czołgi.

• pług zrzutowy - urządzenie na przenośniku taśmowym w postaci ukośnej płyty stalowej umieszczonej przy taśmie przenośnika, powodującej zrzucanie przesuwającego się nosiwa.

Siewnik - maszyna rolnicza służąca do wysiewu materiału siewnego, np. zbóż, traw, kukurydzy, buraka, słonecznika, rzepaku.

Siewnik

Wynalazcą siewnika do zboża był Jethro Tull.

Siewniki w Polsce zaczęto produkować w XIX w. dla folwarków. Po II wojnie światowej produkowano je w Kutnie. Były to siewniki najpierw konne a dopiero w latach 60. ciągnikowe. Głównymi odbiorcami tych maszyn były PGR-y i SKR-y. W latach 70. XX w. pojawiły się w Polsce precyzyjne siewniki do buraków i kukurydzy. Obecnie w Polsce produkowane są siewniki w dwóch fabrykach - "Rolmasz" Kutno i "Famarol" Słupsk.

Do siewu bezpośredniego używa się specjalnych siewników z redlicami tarczowymi.

Rodzaje siewników: [edytuj]

* Siewnik precyzyjny (pierscieniowy)

Budowa: Zbiornik, dwa koła podporowe, pierścień wysiewający, sprzęgło jednokierunkowe, wałek wygarniający, koło ugniatające, redlice, przekładnia łańcuchowa, spulchniacz gleby.

* Siewnik podciśnieniowy - pneumatyczny

Budowa: Zbiornik, komora powietrza, tarcza wysiewająca, wentylator, dozownik nasion, głowica rozdzielająca nasiona, redlice, zagarniacz bruzd, koło ugniatające, przekładnia łańcuchowa.

* Siewnik rzędowy

Budowa: Zbiornik, zespół wysiewający, wskaźnik ilości nasion, zastawki, przewód nasienny teleskopowy, redlica, koło podporowe, znaczniki, skrzynia przekładniowa.

Brona - narzędzie uprawowe do spulchniania i rozdrabniania roli (bronowania). Stosowane najczęściej po orce do rozdrabniania roli, lub po zasiewie, w celu przykrycia materiału siewnego cienką warstwą rozdrobnionej gleby. Stosowane jest także do usuwania kłączy i rozłogów chwastów, jako jedna z metod zwalczania chwastów. Napędzane (ciągnięte) przy pomocy ciągnika lub konia. Rozróżnia się:

1. Brony zębowe

• drewniane - kratownica z listew drewnianych z nabijanymi stalowymi zębami. Stosowana jako brona ciągniona przez konie lub woły, pojedynczo lub w zespołach po dwie. Pierwotnie brony drewniane były wykonywane bez użycia części metalowych. Drewniane zęby i elementy kratownicy były powiązane cienkimi, mocnymi gałązkami.

• zygzakowe - rodzaj kratownicy o wymiarach ok. 1 x 1 m, z płaskowników stalowych o przekroju 8 x 25 mm. Na każdym skrzyżowaniu płaskowników umieszczony jest ząb z zaostrzonego pręta o przekroju 15 x 15 mm i długości ok. 170 mm. Płaskowniki poprzeczne wygięte faliście powodują, że zęby drugiego rzędu są przesunięte względem zębów pierwszego rzędu. Stosowane jako konne (pojedyncze lub w zespołach po dwie) lub ciągnikowe (w większych zespołach)

• kolczaste - zespół zębatych, gwiaździstych tarcz, osadzonych na wspólnej osi

• sprężynowe (sprężynówki) - zespół sprężyn płaskich, wygiętych łukowato, zakończonych małymi radełkami, umieszczonych na dwukołowym podwoziu lub na metalowych sankach. Służą do odchwaszczania, lub płytkiej obróbki gleby

Brony talerzowe

• zespół wklęsłych tarcz podobnych do talerza (stąd nazwa), osadzonych na wspólnej osi, wsparty dodatkowo na prostym podwoziu. Działanie podobne do działania pługa. Obracające się tarcze kroją glebę i odwracają ją, zabieg nazywany jest talerzowaniem. Stosowane tylko jako brony ciągnikowe.

• Brony aktywne

• wirnikowe (karuzelowe) - zespół wirników ułożonych poprzecznie do kierunku jazdy, na każdym z nich osadzone są dwa zęby, które bezpośrednio kruszą i rozdrabniają rolę, napędzane z WOM ciągnika, najczęściej spotykane o szerokości 3 m posiadają 12 wirników, sprzęgnięte z wałem strunowym, stosowane na glebach ciężkich i zwięzłych, wymagają stosunkowo dużej mocy ciągnika, często agregatowane z siewnikiem tworząc agregat uprawowo-siewny

• wahadłowe - najczęściej dwie belki z zębami, ustawione jedna za drugą, wykonują wahadłowy poprzecznie do kierunku jazdy, napędzane z WOM ciągnika, wymagają mniejszej mocy ciągnika od bron wirnikowych, ale też słabiej doprawiają rolę, stosowane również na glebach ciężkich i zwięzłych (ale nie tylko), tak jak brony wirnikowe często są agregatowane z siewnikiem.

Według masy wyróżnia się brony:

• lekkie, spulchniające rolę na głębokość 2-5 cm,

• średnie, 4-6 cm

• ciężkie, 6-10 cm.

Orka - zabieg uprawowy odwracający wykonywany pługami lemieszowymi lub talerzowymi, mający na celu odwrócenie i pokruszenie uprawianej warstwy roli.

Ze względu na głębokość orkę dzieli się na:

• płytką, do 15 cm; jest to najczęściej podorywka,

• średnią, do 15-25 cm; jest to najczęściej orka siewna,

• głęboką, 25-35 cm; jest to najczęściej orka przedzimowa,

• pogłębioną, wykonywaną sporadycznie w celu zwiększenia miąższości warstwy ornej; głębokość orki pogłębionej jest większa o kilka centymetrów od sporadycznie stosowanych na danym polu orek głębokich,

• z pogłębiaczem, wykonywaną sporadycznie w celu spulchnienia warstwy podornej, zwłaszcza gdy wytworzy się podeszwa płużna; podczas tej orki pług wyposaża się w pogłębiacz,

• orka agromelioracyjna - orka bardzo głęboka (45-60 cm) wykonywana specjalnym pługiem w celu poprawienia co najmniej na kilka lat niekorzystnych właściwości profilu glebowego.

Pod względem terminu wykonania wyróżnia się następujące rodzaje orek:

• podorywka - orka płytka rozpoczynająca zespół uprawek pożniwnych, wykonywana latem bezpośrednio po zbiorze roślin,

• siewna - orka zasadnicza wykonywana na średnią głębokość rozpoczynająca zespół uprawek przedsiewnych pod rośliny ozime,

• przedzimowa (ziębla) - głęboka orka wykonywana jesienią na polach przeznaczonych pod rośliny jare,

• wiosenna, wykonywana wiosną pod rośliny jare; uznawana jest za zabieg z reguły szkodliwy, powodujący nadmierne przesuszenie roli.

Ze względu na sposób wykonania rozróżnia się orkę:

• jednostronną, polegającą na dokładaniu kolejnych skib do tego samego brzegu pola; wykonywana jest pługiem obracalnym lub wahadłowym; powierzchnia zaoranego pola jest równa (bez bruzd i grzbietów), a czas wykonania takiej orki krótszy niż przy orce zagonowej,

• w rozgon (rozorywka), polegającą na dokładaniu skib do brzegów składu; kończy się na środku składu, gdzie powstaje bruzda,

• w skład (w zgon), polegającą na dokładaniu skib do wcześniej wyoranego grzbietu na środku składu; na brzegach składu powstają dwie bruzdy,

• kombinowaną, łączącą orki w skład i rozorywki w celu ograniczenia liczby grzbietów i bruzd na zaoranym polu bez wydłużania jałowych przejazdów,

• w figurę - rodzaj orki na polach o kształtach nieregularnych zaczynającej się od środka pola równolegle do brzegów specjalnie wytyczonego wieloboku, który zaoruje się najpierw w zgon; orkę tę kończy się na brzegach pola,

• w okółkę - rodzaj orki na polach o kształtach nieregularnych wykonywanej w ten sposób, że zaczynając od brzegów pola orze się je dookoła, a kończy w środku, gdzie małą nie zaoraną część zaoruje się w zgon lub rozgon; zaletą tej orki jest brak bruzd i grzbietów, a wadą pozostawianie omijaków (calizny) na zakrętach i trudności zakończenia orki.

Podział orek ze względu na zadania:

• zasadnicze: podorywka, orka siewna, orka przedzimowa zwana zięblą, razówka

• uzupełniające: odwrotka, orka wiosenna

• specjalne: orka agromelioracyjna.

Podział orek ze względu na prędkość:

• szybkie - 7-10 km/h

• wolne - 4-6 km/h




• Schemat orki: 1 - w rozorywkę (w rozgon), 2 - w zgon (w skład), 3 - orki jednostronnej




• Schemat orki - : 1,2 - calizna, 3 - skiba, 4 - głębokość orki, 5 - szerokość skiby, 6 - ściana bruzdy, 7 - dno bruzdy, 8 - bruzda

Podorywka - orka płytka rozpoczynająca zespół uprawek pożniwnych, wykonywana latem bezpośrednio po zbiorze roślin. Podorywka może być wykonana pługiem podorywkowym, kultywatorem podorywkowym lub broną talerzową.

Odsiew - nazwa kolejnych, rozmnażanych pokoleń odmianowego materiału nasiennego: superelita, elita, oryginał, pierwszy odsiew. Stopnie odsiewu ustala się w czasie kwalifikacji, a dla każdego z nich przewidziane są odpowiednie normy jakości określające wartość siewną nasion. Materiał siewny kierowany jest do gospodarstw produkcyjnych w różnych stopniach odsiewu, np. zboża jako I odsiew, buraki jako oryginał, zaś odmiany miejscowe, np. gryki, traw, kwalifikują się w stopniu odsiewu kontrolowanego.

Mulcz - pokrywa ochronna gleby, umieszczana na jej powierzchni głównie w celu zniwelowania niekorzystnych oddziaływań czynników siedliskowych. Jako mulczu używa się różnorodnej materii organicznej i nieorganicznej.

Działanie mulczu:

• regulacja temperatury gleby dzięki zatrzymywaniu ciepła wiosną i jesienią,

• ograniczanie zachwaszczenia,

• zatrzymywanie wody poprzez spowolnienie jej parowania,

• wzbogacanie gleby w materię organiczną i składniki pokarmowe poprzez stopniowy rozkład mulczu.

Stosowane materiały:

• materia organiczna wyprodukowana na polu: słoma, ścięte rośliny uprawiane na zielony nawóz, niekwitnące chwasty lub trawa,

• trociny, wióry drzewne, ścinki papierowe, tektura, wełna itp.

• kompost,

• okrywy z tworzyw sztucznych - uprawy kiełkują przez szpary lub dziury w okrywie,

• mulcz organiczny w arkuszach - różnorodne produkty mające stanowić ulegającą biodegradacji alternatywę do mulczu z tworzyw sztucznych.

Mulczowanie jest podstawowym zabiegiem w uprawie konserwującej.

Mulczowanie (ang. mulching) - pokrywanie powierzchni gleby materią organiczną lub nieorganiczną, np. ściętymi roślinami uprawianymi na zielony nawóz, niekwitnącymi chwastami lub trawą w celu zmniejszenia parowania wody, niedopuszczenia do rozwoju chwastów, poprawy sprawności roli oraz zapobieżenia erozji wodnej i wietrznej. Mulczowanie naśladuje procesy rozkładu materii organicznej w przyrodzie, gdzie obumarła masa roślinna rozkłada się na powierzchni gleby.

Mulczowanie jest podstawowym zabiegiem w uprawie konserwującej.

Uprawa konserwująca (ang. conservation tillage, niem. konservierende Bodenbearbeitung) - sposób uprawy z wykorzystaniem mulczowania, mający na celu ochronę gleby przed degradacją oraz zachowanie jej produktywności. Najczęściej odnosi się to do roślin jarych wysiewanych w szerokie rzędy, np. buraka cukrowego, kukurydzy, które sieje się w przemarznięty międzyplon ścierniskowy (facelia, gorczyca, rzodkiew). Siew, za pomocą specjalnych siewników, może następować w międzyplon (mulcz) płytko wymieszany z rolą lub bezpośrednio w przemarzniętą masę. Przy takiej technologii uprawy, wykorzystując warunki siedliska, plony roślin można utrzymać na zbliżonym do uprawy tradycyjnej poziomie.

Technologia uprawy konserwującej polega na wyeliminowaniu z jesiennej uprawy roli najbardziej energochłonnej uprawki, jaką jest orka przedzimowa oraz na rezygnacji z wiosennej uprawy, bądź też ograniczeniu jej do jednego płytkiego zabiegu, którego zadaniem jest wymieszanie mulczu międzyplonowego z rolą.

Uprawa konserwująca bywa czasami błędnie nazywana uprawą zachowawczą.

Zalety orki [edytuj]

1. Długotrwałe działanie spulchniające

2. Lepsze napowietrzanie gleby pobudzające jej aktywność biologiczną

3. Ograniczanie strat części spławialnych i składników pokarmowych

4. Zaoranie chwastów i osypanego ziarna zbóż

5. Dokładne przykrycie międzyplonów i resztek pożniwnych

6. Zwiększenie strefy wzrostu korzeni

7. Równomierne wzbogacenie gleby w próchnicę, wapń i składniki pokarmowe

8. Likwidowanie głębokich kolein

Wady orki [edytuj]

1. Zniszczenie naturalnej warstwy ochronnej gleby (roślinności i resztek organicznych)

2. Zmniejszenie populacji geobiontów

3. Niszczenie struktury gleby

4. Sprzyjanie erozji wodnej i wietrznej

5. Przesuszanie warstwy ornej

6. Zaburzenie obiegu składników pokarmowych

7. Zmniejszenie nośności gleby

8. Zbyt szybki rozkład substancji organicznej

9. Zbyt głębokie umieszczanie nawozów naturalnych i organicznych

10. Głębokie umieszczanie nasion chwastów, które w uprawach następczych są wyorywane i pobudzane do kiełkowania

11. Tworzenie podeszwy płużnej i zaskorupienia

12. Wyrywanie kamieni i martwicy glebowej

13. Wymaganie optymalnej wilgotności uprawowej

14. Konieczność doprawiania zaoranego pola

15. Możliwość siewu dopiero po odleżeniu się roli

16. Niska wydajność i wysoka energochłonność

Literatura [edytuj]

• Lesław Zimny. 1999. Uprawa konserwująca. Postępy Nauk Rolniczych 5, 41-52.

Agrotechnika 1. - ogół zabiegów stosowanych przy uprawie roli i roślin w celu uzyskania obfitych plonów wysokiej jakości. Do zabiegów agrotechnicznych należą:

• uprawa roli,

• nawożenie,

• siew i sadzenie,

• nawadnianie,

• pielęgnowanie,

• ochrona roślin,

• zbiór i przechowywanie ziemiopłodów.

Udoskonalenie i właściwe stosowanie agrotechniki umożliwia uzyskiwanie coraz wyższych plonów roślin uprawnych, i to zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, przy równoczesnym stałym podnoszeniu żyzności gleby. Wysokość uzyskiwanych plonów stanowi wypadkową oddziaływania zespołu czynników siedliskowych na pewne procesy fizjologiczne zachodzące w roślinach. Przy złych warunkach siedliskowych i niskim poziomie agrotechniki, czyli w ekstensywnej gospodarce rolnej, każdy zabieg agrotechniczny poprawiający chociażby w niewielkim stopniu warunki bytowania roślin pozwala na zwiększenie plonów o kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt procent. Natomiast w gospodarce intensywnej dalsze podnoszenie wysokości plonów jest coraz trudniejsze do osiągnięcia. Przy wszystkich zabiegach agrotechnicznych niezwykle ważną rolę odgrywa terminowe ich wykonywanie, które uzależnione jest w znacznym stopniu od warunków pogodowych. Agrotechnika powinna być dostosowana również do warunków glebowych i wymagań roślin.

2. - dyscyplina naukowa zajmująca się wszelkimi zagadnieniami dotyczącymi zabiegów agrotechnicznych.

Brona kolczatka - brona składająca się z kilku sekcji doczepianych do belki zaczepowej. Sekcja tej brony składa się z ramy z ułożyskowanym w niej walcem, do którego wkręcane są rozmieszczone spiralnie zęby. Walce z zębami wykonują ruch obrotowy, dobrze rozdrabniając bryły gleby.

Dyszel jest to drewniana belka sztywno połączona z przednią osią wozu konnego, żniwiarki lub kosiarki konnej.

Obecne dyszle są metalową belką służącą do połączenia przyczepy lub maszyny rolniczej z hakiem pociągowym ciągnika.

Kultywator, drapacz - narzędzie uprawowe do spulchniania roli do głębokości 5-40 cm bez jej odwracania oraz do niszczenia chwastów. Zespołem roboczym są zęby sprężynowe, półsprężynowe lub sztywne zakończone redliczkami, gęsiostopkami lub nożami.

Wał - narzędzie uprawowe, którego zadaniem jest ugniatanie gleby, prowadzące do rozkruszenia brył i zmniejszenia stopnia jej porowatości.

Rodzaje wałów:

• gładkie

• wgłębne

• strunowe

• kruszące

Uprawa roli - całokształt zabiegów wykonywanych narzędziami i maszynami uprawowymi w celu stworzenia uprawianym roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju oraz podniesienia kultury roli.

Podstawowym celem uprawy roli jest stworzenie optymalnych warunków w środowisku glebowym do umieszczenia materiału siewnego, jego kiełkowania, wzrostu i rozwoju roślin dla wytworzenia maksymalnego plonu o pożądanej jakości. Cel ten jest osiągany na glebach charakteryzujących się dobrą strukturą (gruzełkowatą), korzystnymi właściwościami wodnymi, powietrznymi, cieplnymi, biologicznymi, dobrą zasobnością w składniki pokarmowe oraz właściwym odczynem. Właściwości te uzyskuje się przez wykonywanie różnych zabiegów agrotechnicznych, których zadaniem jest: utrzymanie lub wzrost produkcyjności gleby, utworzenie łoża siewnego, uzyskanie i utrzymanie struktury gruzełkowatej, regulowanie stosunków wodno-powietrznych i cieplnych, zagospodarowanie resztek pożniwnych i słomy po zbiorze, niszczenie agrofagów (chwastów, szkodników, patogenów chorób), zapobieganie tworzeniu się i likwidowanie chorób gleby (skorupa glebowa, podeszwa płużna, nadmierne zagęszczenie warstw podornych), uruchamianie składników pokarmowych, przykrycie nawozów i doglebowych środków ochrony roślin, poprawa bilansu próchnicznego gleby, walka z erozją, oraz równanie powierzchni gleby i usuwanie kamieni.

System uprawy roli - sposób uprawy roli, oparty na odpowiednim doborze narzędzi i maszyn oraz kolejności ich stosowania w cyklu rocznym lub dłuższym, uwarunkowany czynnikami przyrodniczymi (gleba, klimat, urzeźbienie, stosunki wodne) i agrotechnicznymi.

Wyróżnia się trzy systemy uprawy roli:

• tradycyjny (płużny),

• bezorkowy (bezpłużny),

• uprawa zerowa (siew bezpośredni).

Uprawa zerowa (ang. no-tillage, niem. pfluglose Bodenbearbeitung) - przygotowanie pola pod zasiew wyłącznie przez zastosowanie herbicydów totalnych na ściernisko i wykonanie specjalnym siewnikiem siewu bezpośredniego.

Uprawa zerowa eliminuje wiele wad uprawy płużnej:

• naruszenie naturalnego układu gleby, co prowadzi niszczenia jej struktury i zmniejszenia populacji geobiontów,

• zniszczenie naturalnej warstwy ochronnej gleby (roślinności i resztek organicznych), której brak prowadzi do erozji wietrznej i wodnej,

• zbyt szybki rozkład substancji organicznej, zaburzenie obiegu składników pokarmowych w glebie,

• tworzenie się podeszwy płużnej i zaskorupienia,

• wyorywanie kamieni i martwicy glebowej,

• zmniejszenie nośności gleby (powstawanie głębokich kolein),

• konieczność doprawiania zaoranego pola,

• możliwość siewu dopiero po odleżeniu się roli,

• duża energochłonność.

Tą metodą można uprawiać kukurydzę, rzepak, zboża ozime, strączkowe a także burak cukrowy.

Siew bezpośredni stosuje się (nie za często) po spełnieniu następujących warunków:

• posiadanie specjalnych siewników,

• odpowiedni przedplon,

• zastosowanie herbicydów niszczących resztki przedplonu i chwasty,

• dostateczne uwilgotnienie gleby,

• dobór właściwego gatunku i odmiany rośliny uprawnej,

• posiadanie przez rolnika wiedzy i doświadczenia w zakresie możliwości upraszczania uprawy roli.

Niespełnienie tych przesłanek prowadzi z reguły do obniżki plonów. Stosowanie uprawy zerowej, nienaruszającej naturalnego układu gleby, może być sporadycznie wykorzystane w praktyce rolniczej. Powtarzająca się zbyt często taka technologia uprawy na tym samym polu staje się ryzykowna z powodu większego zachwaszczenia (głównie perzem) i obniżki plonów. W Polsce technologia uprawy zerowej jest ekonomicznie atrakcyjną alternatywą uprawy tradycyjnej dla dużych gospodarstw działających na nowych zasadach (zmiana form własności i metod zarządzania).

Tendencje sprzyjające upowszechnianiu się uprawy zerowej wynikają m.in. z:

• rosnących kosztów energii (paliwa),

• drożejącej siły roboczej,

• zwiększania powierzchni gospodarstw i pól,

• ograniczonego czasu na zabiegi agrotechniczne,

• pogarszających się warunków wilgotnościowych w glebie,

• niskiej wydajności maszyn i narzędzi i ich wysokiej amortyzacji.

Siew bezpośredni (ang. direct drilling, niem. Direktsaat) - siew stosowany przy uprawie zerowej i uprawie konserwującej, polegający na umieszczaniu materiału siewnego specjalnym siewnikiem w roli nieuprawionej.

Siew bezpośredni stosuje się (nie za często) po spełnieniu następujących warunków:

• użycia specjalnych siewników,

• odpowiedni przedplon,

• zastosowanie herbicydów niszczących resztki przedplonu i chwasty,

• dostateczne uwilgotnienie gleby,

• dobór właściwego gatunku rośliny uprawnej.

Tą metodą można uprawiać kukurydzę, rzepak, zboża ozime, strączkowe a nawet burak cukrowy. Siew bezpośredni łatwiej jest wykonać na glebach lżejszych i o dobrej strukturze. Najlepsze wyniki uzyskuje się po przedplonach pozostawiających glebę zgruźloną i wolną od chwastów, np. po okopowych, rzepaku, strączkowych i kukurydzy.

Orka sprzężajna - sposób uprawy roli polegający na zastosowaniu siły pociągowej zwierząt takich jak woły lub konie do wprawiania w ruch narzędzi rolniczych (radło, socha, pług i innych), umożliwiających bardziej efektywne wykorzystanie gleby, a co za tym idzie, zwiększenie plonów.

Orka sprzężajna pojawiła się w epoce neolitu zastępując uprawę kopieniaczą. Na ziemiach polskich, w niektórych regionach, np. górskich, gdzie stosowanie maszyn jest utrudnione lub wręcz niemożliwe, jest stosowana do dnia dzisiejszego przy wykorzystaniu siły pociągowej koni.

Przygotowanie roli pod uprawę ziemniaka
Pożniwna i jesienna uprawa roli
Celem pożniwnych i jesiennych zabiegów uprawowych jest doprowadzenie gleby do wysokiej kultury i sprawności, zniszczenie chwastów rozłogowych ń szczególnie perzu ń wniesienie i równomierne rozmieszczenie nawozów organicznych.
Ziemniak wymaga gleb przewiewnych, pulchnych, starannie doprawionych i odchwaszczonych. Perz jest ciągle na naszych polach jednym z podstawowych i najbardziej uporczywym wieloletnim chwastem rozłogowym. W uprawie ziemniaka jest on szczególnie niepożądany, ponieważ obniża plony, pogarsza jakość i znacznie utrudnia zbiór. Zwalczanie perzu w okresie jesiennym możemy dokonać wyłącznie mechanicznie stosując klasyczny sposób ń wyciągania rozłogów perzu lub zmęczenia rozłogów perzu.
Na polach czystych ń wolnych od perzu ń stosujemy klasyczne zabiegi, na które składa się podorywka, zabiegi pielęgnacyjne, które mają za zadanie zniszczenie rozwijających się chwastów, aby nie dopuścić do wydania nasion. Zadania, które należy spełnić w czasie pożniwnych i jesiennych zabiegów uprawowych, można wykonać za pomocą powszechnie dostępnych narzędzi uprawowych w tym także pługów. Nowe tendencje w mechanizacji tych zabiegów dotycz ą stosowania agregatów podorywkowych, które składają się z kultywatora, zestawu wałów strunowych lub brony talerzowej.
Niezależnie od stosowanych narzędzi zasady uprawy ekologicznej zalecają aby narzędzia były stosowane przemiennie na różną głębokość. Podstawowe zastosowanie znajdują tu: ciężki kultywator, glebogryzarka, spulchniacz obrotowy, brona talerzowa i pług.

Wiosenna uprawa roli Zabiegi uprawowe wykonane na wiosnę powinny zapewnić:

 zabezpieczenie i ograniczenie strat wody, pochodzącej z zapasów zimowych,

 przyspieszenie ogrzania gleby dla wykonania wczesnego sadzenia,

 zniszczenie kiełkujących chwastów,

 przygotowanie jednorodnej spulchnionej warstwy roli do głębokości 12-14 cm,

 wyrównanie i zagęszczenie wierzchniej warstwy spulchnionej gleby tak aby stworzyć warstwę nośną dla agregatu sadzącego, która zapewni dobrą jakość sadzenia,

 dokładne rozdrobnienie i pokruszenie brył na glebach zwięźlejszych, tak aby ich wielkość była mniejsza od 2,5 cm i przesiewała się między prętami odsiewacza maszyny zbierającej. Ziemniak plonuje najlepiej na glebach o optymalnych właściwościach fizycznych, których ciężar objętościowy, świadczący o ich zagęszczeniu wynosi 1,10-1,40 g/cm3.
Na glebach lekkich wiosenną uprawę można ograniczyć do dwukrotnego bronowania broną ciężką lub agregatem składającym się z bron ciężkich i wału strunowego. Dla tych gleb szczególne znaczenie przedstawia konieczność zachowania maksymalnych zapasów wilgoci, które są tu głównym czynnikiem ograniczaj ącym plony.
Na pozostałych glebach typowo ziemniaczanych, uprawę wiosenną wykonujemy za pomocą kultywatora gęstośladowego (zęby co 10 cm) i 2 rzędowego wału strunowego. W przypadku braku agregatu możemy stosować zastępczo popularny kultywator połączony z lekką broną zębową.
Gleby skłonne do zbrylania wymagają niekiedy zastosowania narzędzi aktywnych (brona wahadłowa, wirnikowa), doskonale kruszących i spulchniających rolę. Narzędzia te także powinny współpracować z wałem strunowym.

---