CHÓW- racjonalne utrzymanie zwierząt gospodarskich zapewniając im prawidłowy wzrost rozwój i rozród, wydajność w celu optymalnego uzyskania ich cech użytkowych ( dąży do uzyskania produktu)

HODOWLA- dziedzina zootechniki zajmująca się ulepszaniem dziedzicznych właściwości zwierząt domowych lub udomowionych

Podstawowe metody

- dobór sztuczny

- selekcja ( ma na celu wytworzenie nowych ras o pożądanych cechach użytkowych lub ulepszenie już istniejących)

- ocena

- odpowiedni dobór par do kojarzeń

- wyselekcjonowanie najlepszych sztuk

BRAKOWANIE eliminowanie wybrakowanych osobników

WNENTROSTWO jądra nie schodzą do worka moszcznego

UKŁAD RUCHU/ KOSTNY

/BUDOWA CZASZKI

a) mózgoczaszka

- kości czołowe

-ciemieniowa

- skroniowa

- potyliczna

- jarzmowe

b) trzewioczaszka

-nosowe

- szczękowe

- siekaczowi

- żuchwowe

-podniebienna

- gnykowa

- klinowa

/BUDOWA KRĘGOSŁUPA

-szyjny (7 części)

- piersiowy (bardzo duże wyrostki kolczyste)

-lędźwiowy

- krzyżowy

- ogonowy

/KOŃCZYNA PRZEDNIA

-łopatka

Staw barkowy

-kość ramieniowa

Staw łokciowy

-kości przedramienia (łokciowa, promieniowa)

-nadgarstek

- kości śródręcza

- kość pęcinowa

Staw pęcinowy

- kość koronowa

Staw koronowy

-kość kopytowa

Staw kopytowy

/ KOŃCZYNA TYLNA

- obręcz miedniczna

biodrowa 1

kulszowe 2 1,2,3 miednica

łonowe 3

staw biodrowy

- kość udowa

Staw kolanowy

- kości podudzia (piszczel, strzałka)

Staw skokowy

- kości śródstopia

kość pęcinowa

Staw pęcinowy

- kość koronowa

Staw koronowy

-kość kopytowa

Staw kopytowy

/POŁĄCZENIA KOŚCI

A) stałe

Kościozrosty pojawiają się stopniowo wraz z wiekiem w wyniku kostnienia więzozrostów i chrząstkozrostów

Chrząstkozrosty połączenia za pomocą tkanki chrzęstnej (żebra mostek)

Mięśniozrosty (łopatka-żebro)

B) ruchome

Stawy ruchome połączenia kości

/ BUDOWA KOŚCI

Istota zbita

Istota gąbczasta 1

Jama stawowa 2 1,2szpik kostny

Nasady i trzon kości

Związki mineralne potrzebne kościom do prawidłowej budowy:

-białko

-wapń

-fosfor

-witamina D

/SZKIELET

1. Osiowy (czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa)

2. Obwodowy ( utworzony przez szkielet kończyn górnych i dolnych wraz z obręczami barkową i miedniczną)

FUNKCJE:

- jest podporą dla całego organizmu

- jest miejscem przyczepu mięśni, a także przenosi ich silę, pozwalając na wykonywanie ruchów(bierny układ ruchu)

- ochrania narządy przed urazami mechanicznymi (czaszka klatka piersiowa)

- jest narządem krwiotwórczym (czerwony szpik kostny)

- kości magazynują wapń w organizmie

/ ZĘBY

Siekacze, cęgi (dwa pierwsze na środku), średniaki, okrajki, kły, zęby przedtrzonowe i trzonowe

Klacz (36)

3 3 0 3; 3 0

3 3 0 3; 3 0

Ogier (40)

-3 1 3 3

-3 1 3 3

Świnia (44)

3 4 1 3- 3 1 4 3

3 4 1 3- 3 1 4 3

Krowa,owca, koza(32)

3 3 0 0 - 0 0 3 3

3 3 0 4 - 4 0 3 3

KŁĄB- jest tam gdzie są największe wyrostki kolczyste

DEKORNIZATOR- urządzenie do wypalania zawiązków rogów

UKŁAD POWŁOKOWY I MIĘŚNIOWY

UKŁAD POWŁOKOWY

_{ROGI, PIÓRA, SIERŚĆ, KOPYTA, GRUCZOŁY (POTOWE ŁOJOWE MLECZNE) SKÓRA}

/BUDOWA SKÓRY

-naskórek

-skóra właściwa

-warstwa podskórna

/ROGI

- wyrostek rogowy i możdżeń

- pochwa rogowa

U samic a szczególnie u krów na rogach są widoczne pierścienie zwane rogowymi lub głodowymi. W okresie ciąży kiedy duża ilość składników pokarmowych dostarczanych w paszy jest zużywana na rozwój płodu i nie dochodzi z krwią do rosnącej puszki rogowej

Powstają w niej zagłębienia> Zjawisko to wykorzystuje się do obliczania wieku krów. Przyjmując że krowa corocznie miała ciele dodaje się do liczby pierścieni 2 i ½ roku, jako przeciętny wiek pierwszego wycielenia

/KOPYTA

- puszka kopytowa

- tworzywo kopytowe

- warstwa podskórna

/GRUCZOŁY

*łojowe gruczoły pęcherzykowe uchodzące do mieszka włosowego , wydzielina natłuszcza włosy czyniąc je elastycznymi, nawilża znajdującą się wokół skórę zapobiegając wysuszeniu

* potowe gruczoły cewkowe uchodzące na powierzchnie skóry Wydzielina czyli pot składa się z H₂O NaCl i mocznika bierze udział w termoregulacji i wspomaga układ wydzielniczy

* mlekowe z tkanki mięśniowej i tkanki gruczołowej 4 ćwiartki zakończone strzykiem rozdzielone błoną która separuje je

Zasuszenie 6-8 tygodni ok. 2 miesiące, laktacji 10 miesięcy, 3 miesiące od wycielenia powinno nastąpić pokrycie

UKŁAD MIĘŚNIOWY

/Mięśnie szkieletowe

Czynny narząd ruchu , pokrywają kości zbudowane z tkanki poprzecznie prążkowanej

* zginacze kończyny

*prostowniki kończyny

* międzyżebrowe oddechowe przepona

* mięśnie kręgosłupa

* mięśnie uda

Budowa włókna mięśniowe połączone przez pomięsną

Jednym z gatunków zwierząt mogącym wyłączyć prace mięśni stojąc (odpoczywa) jest koń układ ustaleniowy pozwala mu na przełączenie pracy na konkretny mięsień a pozostałe są w spoczynku

FUNKCJE

- w mięśniach odbywa się spalanie składników pokarmowych

- dostarczają organizmowi ciepła i energii

- utrzymują szkielet

- pozwalają poruszać się

POBUDLIWOŚĆ zdolność do odpowiadania na bodźce

MIĘŚNIOCHWAT- choroba poświąteczna

PRZEPONA główny mięsień oddechowy na ostatnim żebrze

ODPOCZYNEK CZYNNY mięśnie które wcześniej pracowały zmniejszają ilość ruchu

ODPOCZYNEK BIERNY brak jakiegokolwiek ruchu

UKŁAD KRWIONOŚNY

/BUDOWA UKŁADU KRWIONOŚNEGO

*serce

* naczynia krwionośne ( tętnice żyły naczynia włosowate tętnicze i żylne)

/BUDOWA SERCA

*2 przedsionki zastawki (p. trójdzielna

*2 komory l. dwudzielna)

- Serce leży pomiędzy drugim a szóstym żebrem, w śródpiersiu po lewej stronie klatki piersiowej nad przeponą

- Jest okryte błoną zwaną osierdziem, składa się z dwóch warstw błony łącznotkankowej

- Tętnice odprowadzają krew od serca

- Żyły doprowadzają krew do serca

- waga serca to 1% masy ciała lub mniej

/ROLA UKŁADU

- dostarcza składników pokarmowych do wszystkich komórek i tkanek (glukoza aminokwasy i witaminy)

- dostarcza tlen do wszystkich komórek i tkanek

- krew pełni funkcje ochronną/obronną

- zabiera produkty przemiany materii ( mocznik, dwutlenek węgla)

- transportuje hormony

/KREW

Zawartość krwi 8-10% masy ciała

*osocze 55%

Odpornościowy, albuminy fibrynogen, globuliny-białka

92% wodny roztwór , 7% białek substancji odżywczych i wody

FUNKCJE

- transportuje substancje odżywcze hormony mocznik dwutlenek węgla i inne

- utrzymuje stałe ciśnienie osmotyczne i pH komórek ciała, czyli bierze udział w utrzymaniu homeostazy

- bierze udział w reakcjach odpornościowych organizmu dzięki obecności globulin będących przeciwciałami

- uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi dzięki obecności fibrynogenu

- produkcja surowic

/ ELEMENTY MORFOTYCZNE

*KRWINKI CZERWONE/ERYTROCYTY

-wytwarzane w czerwonym szpiku kostnym

- 5-14 milionów w mililitrze

- żyją 3-4 tygodnie

- erytrocyty są niszczone w wątrobie i śledzionie

FUNKCJE

- transport tlenu

- transport żelaza i gromadzenie

*KRWINKI BIAŁE/LEUKOCYTY

- wytwarzane w czerwonym szpiku i węzłach chłonnych grasicy i śledzionie

- od 5-14 tysięcy w mililitrze

- żyją 2-4 dni

- posiadają zdolność aktywnego ruchu

- zdolność do fagocytozy ( zjadają drobnoustroje)

Obumarłe białe ciałka krwi i drobnoustroje tworzą ropę

*PŁYTKI KRWI/TROMBOCYTY

- powstają w czerwonym szpiku kostnym

- 500-600 tysięcy w mililitrze

- żyją 10 dni

- biorą udział w tworzeniu skrzepu

PRACA SERCA JEST REGULOWANA PRZEZ

- układ nerwowy

- hormon adrenaliny

- poziom CO₂

- zawartość jonów Ca

Aby krew mogła przepłynąć przez krwiobieg duży i mały potrzeba 30 uderzeń serca

/CYKL PRACY SERCA

Skórcz przedsionków, Skórcz komór, rozkurcz przedsionków i komór

/ LICZBA UDERZEŃ SERCA

*koń 25-40

* krowa 60-70

* owca, koza 70-80

* świnia 60-80

* pies 70-130

/DUZY OBIEG KRWI

Zadaniem jest dostarczenie poszczególnym narządom tlenu i substancji odżywczych i zabranie z nich dwutlenku węgla i innych produktów przemiany materii

Lewa komora sercaaorta czyli główna tętnica tętnice odchodzące od aorty i prowadzące krew do poszczególnych części ciała tętniczki naczynia włosowate narządów żyłki żyły żyły główne górna i dolna prawy przedsionek serca

Krew utlenowana jest nazywana krwią tętniczą odtlenowana żylną

/ MAŁY OBIEG KRWI/PŁUCNY

Prawa komora serca tętnica płucna nazywana pniem płucnym, rozdziela się na pień prawy idący do prawego płuca i lewy idący do lewego płuca tętnice i tętniczki płucne naczynia włosowate płuc żyłki i drobne żyły płucne żyły płucne ( 2 prawe, 2 lewe) lewy przedsionek serca

UKŁAD CHŁONNY LIMFATYCZNY

Naczynia limfatyczne

- naczynia włosowate

- żyły limfatyczne

- przewody limfatyczne

Narządy limfatyczne

-grudki chłonne

- węzły chłonne

- migdałki

- grasica

- śledziona

- chłonka/ limfa

Żółty płyn powstający z osocza krwi jego skład zmienia się w zależności od miejsca gdzie się znajduje

- przestrzeni międzykomórkowych

Zawiera składniki odżywcze i tlen lub produkty przemiany materii i CO₂

- w węzłach chłonnych

Zawiera dużo leukocytów

Chłonka/ limfa bierze udział we wchłanianiu tłuszczów z jelit oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

/FUNKCJE UKŁADU

- odpowiednik osocza krwi, płyn o składzie bardzo podobnym do osocza ale nie zawiera większych białek zawierający za to znacznie więcej związków tłuszczowych ( transport tłuszczów w dużej części odbywa się przez limfę)

- leukocyty

UKŁAD POKARMOWY

/ROLA

- pobieranie pokarmu

- trawienie pokarmu

- wchłanianie pokarmu

- wydalanie pokarmu

/SKŁAD UKŁADU POKARMOWEGO

- przewód pokarmowy

- narządy zaścienne

* wątroba

* trzustka

* ślinianki

/PRZEWÓD POKARMOWY

- jama gębowa

- gardło

- przełyk

- żołądek

- jelito cienkie

dwunastnica

czcze

biodrowe

- jelito grube

j. ślepe

okrężnica

odbytnica/j. proste

/PRZEŻÓWACZE

- KROWA

- KOZA

- OWCA

żołądek 4 komorowy

żwacz

czepiec

księgi

trawieniec

W przedżołądku nie występuje trawienie chemiczne

/TRAWIENIE- rozkład pokarmów na składniki proste

*Chemiczne u wszystkich nieprzeżówaczy rozkład składników pokarmowych enzymy

Lipazatłuszcze

amylaza, maltaza, fruktoza, laktaza, sacharoza-cukry

proteazy- białka (zbudowane z aminokwasów)

Mechaniczne rozgryzanie, rozcieranie, mieszanie, przesuwanie pokarmów

* Biologiczne rozkład za pomocą drobnoustrojów w przedżołądkach

/JAMA GĘBOWA

- wargi(umożliwiają chwytanie)

- policzki ( ograniczają jamę ustną z boków)

- podniebienie ( ułatwia rozdrabnianie )

*twarde

* miękkie

- język (tkanka poprzecznie prążkowana)

- zęby

/GARDŁO

Przesuwanie pokarmu

/PRZEŁYK

Pokarm wędruje do żołądka

/ ŻOŁĄDEK

*żwacz położony w lewej części jamy brzusznej, największy, znajduje się kilka kilogramów drobnoustrojów, pokarm jest w nim rozcierany, kończy się wypustem

*czepiec

*księgi (blaszki wyciskają wodę i rozcierają pokarm)

* trawieniec kształt gruszkowaty, prawa dolna część jamy brzusznej)

POJEMNOŚĆ

- bydło 350l

- konie 15l

- świnie 5-8l

/JELITO CIENKIE

- zewnętrzna warstwa kreska jelitowa, zewnętrzna błona jelitowa łączy jelita ze sobą

- warstwa mięśniowa mięśnie gładkie dzięki temu następuje perystaltyka jelit

- błona śluzowa bardzo mocno pofałdowana, tworzy kosmki jelitowe, wydziela sok jelitowy

*dwunastnica ma ujście trzustka, wątroba, odbywa się największe trawienie chemiczne

* jelito czcze największe wchłanianie składników pokarmowych

* jelito biodrowe przesuwanie do jelita grubego nie strawionych resztek

/JELITO GRUBE

Odwadnianie i tworzenie masy kałowej

*okrężnica od 5-9 metrów u świni 4 m

* jelito ślepe

* odbytnica

/WĄTROBA

Znajduje się pod przeponą

BUDOWA

Składa się z prawego płata środkowego płata i lewego płata

FUNKCJE

- produkuje żółć ( rozbija tłuszcz na małe cząstki)

- filtruje krew

- unieszkodliwia substancje trujące

- uczestniczy w trawieniu białek i węglowodanów

- zamienia glukozęglikogen i magazynuje

/TRZUSTKA

-wydzielania wewnętrznego

- zewnętrzna wydziela sok trzustkowy w którym znajdują się enzymy które rozkładają białka węglowodany i tłuszcze

- wewnętrzna (wysypkowa) produkuje hormony regulujące poziom cukru we krwi (insulina, glukagon)

/ŚLINIANKI

- ślina ma odczyn obojętny zasadowy

- ślinianki są podjęzykowe i żuchwowe

- przyuszne okresowo podczas pobierania pokarmów

- zawiera mucyne (substancja śluzowa) skleja pokarm ułatwia formowanie kęsów i połykanie pokarmu

W ślinie znajdują się enzymy trawiące węglowodany takie jak:

Amylaza skrobiamaltoza

maltaza maltozęglukozę

- ma właściwości bakteriobójcze

*krowa 80l/1 dzień

* koń 40l/ 1 dzień

* owca 10l/1 dzień

* świnia 20l/1 dzień

/TRAWIENIE W ŻOŁĄDKU JEDNOKOMOROWYM

a)mechaniczne

b)chemiczne

Pod wpływem enzymów zawartych w soku żołądkowym;

*pepsyna białka prostepeptony albumozy

* lipaza żołądkowa tłuszcze zemulgowane glicerolu i kwasów tłuszczowych

*podpuszczka ścina białko mleka (kazeine)

*kwas solny 0,5% uczynnia pepsynę i niszczy bakterie blokuje działanie enzymów amylazy i maltozy

/TRAWIENIE W ŻOŁADKU WIELOKOMOROWYM

Możliwe jest trawienie włókna. Przeżuwacze pobierają pokarm i połykają go prawie bez przeżucia części ciężkie pokarmu trafiają do czepca a pozostałe do żwacza gdzie są rozpulchniane rozdrabniane dzięki skurczom mięśni żwacza, grubsze części są powtórnie przeżuwane a przeżuwanie rozpoczyna się po 15-45minut od zakończenia pobierania paszy. Pokarm dzięki skurczom żwacza wraca do przełyku i jamy gębowej gdzie jest żuty i dokładnie naśliniony. W czasie doby jest około 10 okresów przeżuwania trwających po 45minut . W żwaczu pokarm jest trawiony mechanicznie przez skurcze mięśniówki, chemiczne dzięki enzymom wytwarzanym przez bakterie tam żyjące biologiczne Drobnoustroje w 1 g treści żwacza żyje średnio 9 milionów bakterii i około milion pierwotniaków ok. 5 kg

W wyniku rozkładu włókna przez drobnoustroje powstaje glukoza która w niewielkiej części wchłaniana jest ze żwacza do krwi a pozostała część rozkładana jest do lotnych kwasów tłuszczowych takich jak octowy, propionowy, masłowy, które są wchłaniane do krwi i dostarczają organizmowi energii u biorą udział w powstawaniu tłuszczu mleka. Bakterie żwacza mogą wykorzystywać do budowy własnego białka azot z mocznika amoniaku i innych związków niebiałkowych. Dzięki temu jest możliwość częściowego zastąpienia białka w paszy związkami azotowymi. Bakterie przechodzą do najgłębszych odcinków przewodu pokarmowego gdzie same są trawione i dostarczają w ten sposób zwierzęciu pełnowartościowego białka. Bakterie w żwaczu wytwarzają witaminę B i K proces uszlachetniania białka

/KSIĘGI

- odwadnianie

- trawienie mechaniczne

/JELITO CIENKIE

*dwunastnica trawienie chemiczne pod wpływem soku jelitowego soku trzustkowego i żółci i wchłanianie składników pokarmowych

SOK TRZUSTKOWY

trypsyna białka prostealbumozy i peptony

chymotrypsyna ścina białko

peptydazy rozkładają albumozy i peptony do pojedynczych aminokwasów

-węglowodany

AMYLAZA TRZUSTKOWA

Maltaza maltozaglukoza

Laktaza laktozę glukoza, galaktozy

Lipaza tłuszcze glicerol kwasów tłuszczowych

SOK JELITOWY

Zawiera te same enzymy co sok trzustkowy

/ŻÓŁĆ

Wytwarzana w wątrobie i gromadzona w woreczku żółciowym (u konia brak)

SKŁAD

- woda

- kwasy żółciowe

- cholesterol

- barwnik bilirubiny

FUNKCJE

- powoduje zobojętnienie treści żołądkowej

- zwiększa działanie lipazy i enzymów trawiących węglowodany

- emulguje tłuszcze

- pobudza ruchy perystaltyczne jelit

- powoduje rozpuszczalność kwasów tłuszczowych nierozpuszczalnych w wodzie co umożliwia ich wchłanianie z jelita cienkiego

/JELITO GRUBE

Nie wykorzystana w jelicie cienkim treść pokarmowa jest trawiona dzięki enzymom które przeszły z treścią z jelita cienkiego Najbardziej aktywne jelito cienkie ma koń występuje tam bogata flora bakteryjna która powoduje rozkład błonnika oraz syntetyzuje witaminy B i K W jelicie grubym zwierząt zachodzi gnicie białek fermentacja węglowodanów i rozkład tłuszczów w czasie tych procesów powstają gazy jelit i substancje szkodliwe które wydalane są z kałem są unieszkodliwiane w wątrobie

W całym jelicie grubym

- formowanie kału

- wchłanianie wody i składników pokarmowych

Wytwarzanie kału przez poszczególne zwierzęta:

• krowa 10 x 15-35 kg

• konie 10-20 kg

• świnie do 3 kg

UKŁAD ODDECHOWY

FUNKCJE

- umożliwienie wymiany gazowej ( dostarczenie tlenu do organizmu i usunięcie dwutlenku węgla)

Zewnętrzne (pęcherzyki płucne)

Wewnętrzne (do tkanek organizmu)

PODZIAŁ

a) drogi oddechowe

- jama nosowa

- gardło

- krtań

- tchawica

- oskrzela

- oskrzeliki

- płuca

b)narządy wymiany gazowej

- pęcherzyki płucne

/ JAMA NOSOWA

Wyścielona jest błoną śluzową utworzoną z nabłonka migawkowego

- ogrzanie powietrza

- nawilżenie powietrza

- oczyszczenie powietrza z kurzu i bakterii

- w górnej części jamy nosowej nabłonek tworzy pola węchowe (odbiór wrażeń węchowych)

/GARDŁO I KRTAŃ

W gardle krzyżują się -drogi oddechowe i pokarmowe. Z gardła wydychane powietrze dostaje się do krtani zbudowanej z chrząstki połączonej więzadłami i mięśniami. Górna część krtani to nagłośnia. Zamyka ona wejście do krtani podczas połykania pokarmu poniżej znajdują się fałdy głosowe (struny głosowe)

/TCHAWICA I OSKRZELA

Tchawica przypomina lekko spłaszczoną rurę, wzmocnioną chrząstkami, rozdziela się ona na dwa oskrzela główne które wnikają do płuc, a następnie rozdzielają się na coraz mniejsze oskrzela. Tchawica i oskrzela są wyścielone błoną śluzową z nabłonkiem migawkowym. Nieustanne ruchy rzęsek nabłonka usuwają z płuc zanieczyszczenia i nadmiar śluzu itp.

/PŁUCA

Narząd położony w klatce piersiowej. Płuco lewe składa się z dwóch płatów, prawe z trzech. Płuca otoczone są błoną zwaną opłucną. Jedna część opłucnej przylega do płuc (opłucna płucna) druga do klatki piersiowej (opłucna ścienna) Przestrzeń między nimi wypełniona jest płynem. Same płuca są plątaniną drobnych oskrzeli i oskrzelików zakończonych pęcherzykami płucnymi. Każdy pęcherzyk otoczony jest gęstą siecią naczyń włosowatych.

Ilość płatów płucnych u poszczególnych gatunków zwierząt;

- przeżuwacze prawe 4 lewe 3

- świnie prawe 4 lewe 2

- konie prawe 3 lewe 2

Powierzchnie płuc

- przyśrodkowa

- żebrowa

- przeponowa

WYMIANA POWIETRZA W PŁUCACH

Odbywa się w pęcherzykach płucnych których ściany zbudowane są z śródbłonka i oplecione są gęstą siecią naczyń krwionośnych. Przez cienkie ściany śródbłonka przenika tlen z pęcherzyków płucnych do krwi a dwutlenek węgla z krwi do pęcherzyków płucnych

CZĘSTOŚĆ ODDECHÓW ZALEŻY OD:

- zmęczenia

- ilości tlenu w powietrzu

- temperatury otoczenia

- zdrowia

- wieku zwierzęcia

- wielkości/masy

- stanu podniecenia

- czystości powietrza

UKŁAD WYDALNICZY

FUNKCJE

- utrzymanie właściwego ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych

- usuwa szkodliwe produkty przemiany materii

- usuwa nadmiar soli mineralnych

- reguluje gospodarkę wodną w organizmie

- utrzymanie właściwego pH krwi poprzez wydalanie jonów H⁺

PODZIAŁ

a) nerki

są zasadniczą częścią układu w nich zachodzi proces powstania moczu znajdują się pod kręgosłupem w części lędźwiowej

b) przewody wyprowadzające

- moczowody

- pęcherz moczowy

- cewka moczowa

/WYDALANIE MOCZU

Jest czynnością odruchową i następuje przy znacznym wypełnieniu pęcherza moczowego, na skutek rozciągnięcia się ścian pęcherza moczowego następuje podrażnienie zakończeń nerwowych które przenosi się do ośrodka wydalania moczu który znajduje się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego i ośrodek ten poprzez nerwy ruchowe wysyła impuls do mięśni pęcherza zwieraczy.

/WYDZIELANIE MOCZU

Powstanie moczu, mocz powstaje w warstwie korowej nerek w trzech fazach:

I faza (sączenie/filtracja)

Woda i składniki osocza krwi przechodzą do naczyń włosowatych kłębuszków nerwowych i jamy kłębuszka i powstaje mocz pierwotny

II faza (wchłaniania)

Mocz pierwotny przepływa przez dalsze odcinki kanalików nerkowych i ulega zagęszczeniu przez wchłanianie wody i innych składników pokarmowych potrzebnych organizmowi z powrotem. W ten sposób z 100l moczu pierwotnego powstaje 1l moczu ostatecznego.

W skład moczu wchodzi:

- 96% woda

- 4% składniki nieorganiczne mocznik, kwas moczowy, kwas hipurowy składniki mineralne: chlorek sodu, sole wapnia, sole amonowe, fosforany

Odczyn moczu:

- u roślinożernych zasadowy

- u mięsożernych lekko kwaśny

/NERKI

Położone po obydwu stronach kręgosłupa, za żołądkiem i wątrobą. Lewa nerka znajduje się nieco wyżej niż prawa. Kształtem przypomina powiększone ziarno fasoli. Do każdej nerki dochodzi tętnica nerkowa doprowadzająca krew do narządu i żyła nerkowa odprowadzająca przefiltrowaną krew.

Na przekroju poprzecznym można wyróżnić

- warstwę zewnętrzną/korę jest ona jaśniejsza znajdują się w niej ciałka nerkowe w których zachodzi filtracja krwi

- warstwę wewnętrzną/ rdzeń ciemniejsza część składa się z widocznych piramid nerkowych Rdzeń utworzony jest z kanalików nefronów i przewodów zbiorczych które uchodzą w sztywnej części piramidy do miedniczki nerkowej.

UKŁAD ROZRODCZY

/SAMICY

- 2 jajniki ( produkcja komórek jajowych)

- jajowody ( następuje zapłodnienie)

- macica (rozwój zarodka płodu)

- pochwa (narząd kopulacyjny)

- srom

/SAMCA

- 2 jądra (produkcja plemników)umieszczone w worku moszcznowym

- najądrza ( dojrzewają plemniki, magazynowanie)

- nasieniowody ( wyprowadzają plemniki z jąder)

- gruczoły (produkują osocze nasienia)

opuszkowo-cewkowe

pęcherzykowe

gruczoł krokowy/ prostata

U samca ciągle produkowane są plemniki i magazynowane w najądrzach

U samicy jajniki wytwarzają komórki jajowe okresowo

DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA- gotowość organizmu do wytwarzania gamet ( samce plemników samice komórek jajowych) zdolnych do zapłodnienia

DOJRZAŁOŚĆ ROZPŁODOWA-fizjologiczna gotowość do rozmnażania i uzyskania zdrowego potomstwa

ROZPŁÓD-zespół objawów fizjologicznych i zabiegów hodowlanych i innych towarzyszących od momentu przygotowania zwierząt do krycia do chwili uzyskania przychówku

CYKL PŁCIOWY- okres aktywności układu rozrodczego (od jednej do drugiej rui)

CYKL RUJOWY okres od pierwszych oznak aż do zakończenia owulacji

RUJA stan gotowości samicy do krycia

KOPULACJA- wprowadzenie prącia do pochwy

ZAPŁODNIENIE- połączenie plemnika z komórką jajową w wyniku czego powstaje zygota a następnie zarodek

PORÓD wydalenie płodu z dróg rodnych etapy porodu - rozwieranie dróg rodnych, - wypieranie płodu - wydalenie łożyska

ETAPY CIĄŻY

- okres zarodkowy ( od zapłodnienia do wytworzenia błon płodowych)

- płodowy ( od momentu powstania błon płodowych i łożyska do porodu)

BŁONY

-kosmówka

- owodnia

-omocznia

/DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA ZWIERZĄT

Koń 12-18 miesięcy

Bydło 6-12 miesięcy

Świnie 4-6 miesięcy

Owce 6-8 miesięcy

/ DOJRZAŁOŚĆ ROZPŁODOWA

Wiek w którym zwierzęta można przeznaczyć do krycia Powinny mieć 75% masy ciała dorosłego osobnika Zwierze powinno być odpowiednio rozwinięte

Bydło 1,5 roku

Owce 12-18 miesięcy

Świnie 7-10 miesięcy

Konie 2-3 lata

/CZAS TRWANIA CIĄŻY

- bydło 280 dni (40 tygodni)

- świnia 113-114 dni ( 3 miesiące 3 tygodnie i 3 dni)

- klacz 11 miesięcy (333dni)

- owca koza 5 miesięcy (150 dni)

/ILOŚĆ EJAKULATU

- knur

- ogier 60 ml 2 minuty

- buchaj 10 ml 10 sekund

- tryk 1 ml 10 sekund

Wydzielanie mleka jest sterowane przez hormon zwany prolaktyną a dój oksytocyną

/DŁUGOŚĆ PRODUKCJI MLEKA/LAKTACJI

- krowa 10 miesięcy

- klacz 6 miesięcy

- owca 5 miesięcy (150 dni)

- koza 10 miesięcy ( 300 dni)

/AKTYWNOŚĆ PŁCIOWA

- krowa 21 dni

- klacz 11 dni

- locha 21 dni

- koza 21 dni

CZAS TRWANIA RUI

- krowa 15 godzin

- locha 50 godzin

- klacz 2-11 dni

- koza 30 godzin

/ CZAS TRWANIA SPERMOGENEZY

- buhaj 60 dni

- tryk 50 dni

- knur 40 dni

- ogier 55 dni

UKŁAD WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO/ HORMONALNY

GRUCZOŁ DOKREWNY	HORMON	DZIAŁANIE
Przysadka mózgowa (gruczoł położony w międzymózgowiu odgrywa nadrzędną role w stosunku do pozostałych gruczołów)	somatotropina	wzrostowy
		prolaktyna	zapoczątkowuje wydzielanie mleka
		oksytocyna	wydalanie mleka
		hormony gonadotropowe	regulują działanie hormonów płciowych
		tyreotropina	hormon tarczycy
		kortykotropina	reguluje prace kory nadnerczy
podwzgórze ?	wazopresyna	reguluje gospodarkę wodną przez zmniejszanie ilości wody w moczu, ciśnienie krwi
szyszynka obok przysadki mózgowej	melatonina	hamuje zbyt wczesne wytwarzanie hormonów gonadotropowych
grasica wzdłuż tchawicy u młodych zwierząt, potem zanika	tymozyna	procesy obronne organizmu
			tymopoetyna
	tarczyca odcinek szyjny		tyroksyna	przemiana materii
			trójjodotyroina
gruczoły przytarczyczne	parahormon	utrzymuje stały poziom wapnia i fosforu w krwi
nadnercza	adrenalina	regulują gospodarkę wodno mineralną
			wazopresyna
	trzustka	insulina	obniża poziom cukru we krwi poprzez pobudzenie syntezy glikogenu w wątrobie
		glukagon	Podwyższa poziom glukozy we krwi poprzez wpływ na rozkład glikogenu w wątrobie
	jajniki	estrogen	reguluje cykl płciowy, rozwój cech płciowych
		progesteron	zapobiega dojrzewaniu kolejnych komórek rozrodczych , rozwój błon macicy, wpływa na utrzymanie ciąży
		relaksyna	ułatwia poród
	jądra	testosteron	rozwój cech płciowych samca dojrzewanie plemników
		androsteron

UKŁAD NERWOWY

ZBUDOWANY Z:

- komórek nerwowych (neurony)

- komórek glejowych

SYNAPSY- przekazywanie bodźców

WŁUKNA CZUCIOWE- włókna ruchowe miejsce styku z komórkami mięśniowymi

/MÓZGOWIE

Tkanka nerwowa występuje tu w dwóch postaciach:

• istota szara tworzą ją ciałka komórek nerwowych położona jest na zewnątrz kory mózgowej

• istota biała tworzą ją wypustki komórek nerwowych wypełnia wnętrze mózgowia

Jest ona bardzo pofałdowana i podzielona na dwie półkule a w poprzek na mózg który składa się z:

CZĘŚCI MÓZGOWIA

- kresomózgowie

- międzymózgowie

- śródmózgowie

- tyłomózgowie

* rdzeń przedłużny ( znajdują się w nim ośrodki nerwowe ważne dla życia i funkcjonowania zwierzęcia)

* móżdżku ( ośrodki koordynujące ruchy ciała i regulujące napięcie mięśni szkieletowych)

BŁOBY ŁĄCZNOTKANKOWE (opony mózgowo rdzeniowe)

- twardówka

- pajęczynówka

- naczyniówka

/SRÓDMÓZGOWIE

- pośredniczy w przekazywaniu podniet do wyższych części i znajdują się w nim ośrodki ruchowe które regulują prace zespołów mięśniowych i ośrodki czuciowe związane z narządami słuchu i wzroku

/MIĘDZYMÓZGOWIE

Zawiera ośrodki regulujące przemianę materii, gospodarkę wodną, cieplną mineralną, ma wpływ na czynności płciowe bieganie i chodzenie. Do międzymózgowia są doprowadzane impulsy z całego ciała.

/KRESOMÓZGOWIE

Znajdują się tu ośrodki ruchowe kierują ruchami świadomymi różnych części ciała ośrodki czuciowe odbierają impulsy z całego organizmu powstają wrażenia wzrokowe słuchowe smakowe zapachowe. Wytwarzane są odruchy warunkowe oraz znajdują się ośrodki wyższego rzędu związane z życiem psychicznym

/RDZEŃ KRĘGOWY

W kanale kręgowym kręgosłupa, rdzeń otoczony jest błonami

- istota biała (od zewnątrz)

- istota szara (od wewnątrz)

Od rdzenia kręgowego wychodzą nerwy wchodzące w skład obwodowego układu nerwowego w postaci korzeni nerwowych brzusznych i grzbietowych. W rdzeniu kręgowym są umieszczone ośrodki ruchowe mięśni szkieletowych przepony oraz ośrodki autonomiczne które kierują oddawaniem moczu kału czynnościami płciowymi Skórczami rozkurczami naczyń krwionośnych oraz rdzeń kręgowy przewodzi impulsy czuciowe z obwodu ciała do mózgowia oraz ruchowe z mózgowia do ośrodków ruchowych

Ośrodkowy układ nerwowy sprawuje swoje funkcje przez odruchy czyli podrażniające receptory poprzez centralny układ nerwowy do narządów wykonawczych czyli efektorów. Droga odruchu jest nazywana łukiem odruchowym w którym wyróżnia się i receptor drogę doprowadzającą impuls do ośrodka ośrodek doprowadzający i drogę odprowadzającą impuls nerwowy z ośrodka do narządu wykonującego czynności czyli efektora

/ODRUCHY BEZWARUNKOWE

- kaszel

- wydalanie kału i moczu

- odruchy płciowe

- zwężenie źrenic pod wpływem światła

- wydzielanie soków trawiennych po dostaniu się pokarmu do jamy ustnej

/ ODRUCHY WARUNKOWE

- tresura

/OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

- NERWY CZUCIOWE

- NERWY RDZENIOWE

Każdy nerw posiada wypustki nerwowe takie jak dendryty które przekazują bodźce z narządów do ośrodkowego układu nerwowego i neuryty prowadzące bodźce z układu nerwowego do narządów

/NERWY CZASZKOWE

- 12 par

- unerwiają wszystkie narządy położone w okolicy głowy i szyi

- oznacza się je cyframi rzymskimi:

I, II, VIII,

Czuciowe odbierają podrażnienia z narządów węchu wzroku słuchu równowagi / przewodzi do mózgowia

III, IV, VI

Nerwy ruchowe poruszają gałką oczną

V, VII, IX, X

Nerwy czuciowo-ruchowe unerwiają mięśnie i skórę głowy położone w niej narządy

XI, XII

Nerwy ruchowe unerwiające mięśnie szyi i mięśnie języka

X

Nerwy błędne

/ NERWY RDZENIOWE

Tworzą korzenie grzbietowe i brzuszne rdzenia kręgowego i jest ich tyle ile kręgów w poszczególnych częściach kręgosłupa. Nazywają się tak jak odcinki kręgosłupa, wychodzą z kanału kręgowego przez otwory międzykręgowe i gałązki grzbietowe unerwiające części ciała leżące nad kręgosłupem a gałązki brzuszne części ciała leżące pod kręgosłupem

Reguluje czynności nie podlegające woli zwierzęcia odbiera podniety z narządów oddychanie prace serca trawienie wydalanie. Komórki tego układu leżą w układzie ośrodkowym i poza układem ośrodkowym i tworzą zwoje obwodowe . Natomiast komórki układu somatycznego występują w mózgowiu i rdzeniu kręgowym.

/ CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA

Składa się z ośrodków nerwowych leżących w istocie szarej w odcinku piersiowym i lędźwiowym rdzenia kręgowego. Włókna współczulne wychodzą z rdzenia kręgowego korzeni brzusznych i dochodzą do pnia współczulnego leżącego wzdłuż powierzchni bocznej kręgosłupa. Pień ten składa się z zwojów współczulnych połączonych włóknami nerwowymi i dochodzi do narządów szyi i głowy klatki piersiowej jamy brzusznej i jamy miednicy. Część współczulna rozszerza źrenicę, naczynia krwionośne i zwiększa liczbę skurczów serca zwiększa przemianę materii zmniejsza wydzielanie soków trawiennych hamuje ruchy żołądka i jelit

/CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA

Działa antagonistycznie (przeciwnie, odwrotnie) w stosunku do części współczulnej. Są w niej ośrodki nerwowe położone w mózgowiu i części krzyżowej rdzenia kręgowego. Unerwiają narządy głowy i szyi klatki piersiowej jamy brzusznej kończyny i ściany naczyń krwionośnych

/UCHO

- zewnętrzne

- małżowina

- przewód słuchowy zewnętrzny

- środkowe

- jama bębenkowa (młoteczek kowadełko strzemiączko)

- błona bębenkowa

- wewnętrzne

- w błędniku kostnym

- w błędniku błoniastym

przedsionek

kanały półkoliste (narząd równowagi

ślimak

/WĘCHU

- odbiera bodźce/podniety chemiczne

- receptory węchowe umieszczone w tylnej części jamy nosowej

/SMAKU

- kubki smakowe znajdują się w brodawkach na języku

/DOTYKU

- zakończenia nerwowe w skórze wrażliwe na dotyk ciepłe zimne i ból

/WZROKU

Gałka oczna leży w oczodole wyścielonym grubym ciałem tłuszczowym

Narządami dodatkowymi gałki ocznej są:

- powieki (ochronna)

- gruczoły łzowe ( nawilżają)

- mięśnie gałki ocznej (poruszają gałką)

* warstwa zewnętrzna

- twardówka biała nieprzeźroczysta błona otaczająca tylną większą część gałki ocznej

- rogówka znajduje się w przedniej części gałki ocznej ma wypukły kształt jest delikatniejsza i przeźroczysta

* warstwa środkowa utworzona przez błonę naczyniową

- naczyniówki stanowią tylną większą część błony i są złożone z licznych naczyń krwionośnych odżywiających gałkę oczną

- tęczówki stanowią przednią część błony zbudowanej z mięśni gładkich. Reguluje ilość światła wpadającego do oka, zawiera barwnik

- ciałka rzęskowe łączy naczyniówkę i tęczówkę Zbudowane z mięśni gładkich podtrzymuje soczewkę i zmienia jej krzywiznę (akomodacja oka) ostrość widzenia dostosowana do odległości

* warstwa wewnętrzna siatkówka

Delikatna błona znajdująca się tylko w środkowej i tylnej części gałki ocznej

- pręciki umożliwiają widzenie przy minimalnym oświetleniu np. w nocy nie reagują na barwy występują na obrzeżach siatkówki

- czopki odpowiadają za powstanie ostrych obrazów i rozróżnianie kolorów w centralnej części siatkówki

- plamka żółta znajduje się naprzeciw źrenicy jest miejscem największego skupienia czopków

- plamka ślepa brak czopków brak pręcikowa, w miejscu tym dochodzi nerw wzrokowy odbiera impulsy z fotoreceptorów

ŻYWIENIE

T. ZNACZENIE ŻYWIENIA I SKŁAD CHEMICZNY PASZ

ŻYWIENIE jest to dostarczanie zwierzętom pasz które zaspakajają ich potrzeby pokarmowe bytowe i produkcyjne

ŻYWIENIE RACJONALNE sposób zaopatrzenia zwierząt w potrzebne składniki pokarmowe zapewniające prawidłowy wzrost rozwój zdrowotność płodność oraz wysoką produkcje i jej opłacalność

/BIAŁKO

Podstawowy składnik budulcowy ciała zwierząt i wytwarzanych przez nie produktów. Zbudowane jest przeważnie z aminokwasów. O wartości biologicznej białka decyduje jego skład aminokwasowi

PODZIAŁ AMINOKWASÓW (węgla azotu tlenu)

• ENDOGENNE są one wytwarzane w organizmie zwierzęcym np. alanina, glicyna, seryna, prolina, asparagina, glutamina, kwas asparaginowy i glutaminowy, hydroksyprolina

• EGZOGENNE te których organizm nie wytwarza, muszą być one dostarczone z pożywieniem np. lizyna tryptofan, histydyna, leucyna, fenyloalanina, izoleucyna, treonina, walina metionina

• WZGLĘDNIE EGZOGENNE organizm może je wytworzyć z aminokwasów egzogennych np. cystyna arginina tyrozyna

AMINOKWASY ZAWIERAJĄCE SIARKE cystyna, cysteina, metionina

Zawartość białka w paszy obliczamy

(%) zawartości azotu w paszy * współczynnik 6,25 = zawartość białka

1g mocznika 46% w żywieniu przeżuwaczy zastępuje 2,8g białka

46%(N)* 6,25=287,5

/TŁUSZCZE

Estry wyższych kwasów tłuszczowych i glicerolu. Kwasy tłuszczowe mogą być nasycone (mniej przydatne) i nienasycone ( są korzystniejsze dla organizm) Są rozpuszczalne tylko w rozpuszczalnikach organicznych

ROLA

- składniki o najwyższej wartości odżywczej dostarczają energii

- ochraniają narządy wewnętrzne od uszkodzeń i wstrząsów

- wchodzą w skład błon komórkowych

- tworzą izolacje cieplną w postaci tłuszczu podskórnego

- natłuszczają włosy i skórę

- rozpuszczają witaminy A, D, E, K

/WĘGLOWODANY

Związki organiczne zbudowane z węgla wodoru i tlenu

ROLA:

- są surowcem energetycznym

CUKRY PIĘCIOWĘGLOWE ryboza dezoksyryboza

CUKRY SZEŚCIOWĘGLOWE glukoza fruktoza maltoza galaktoza

DWUCUKRY sacharoza laktoza

WIELOCUKRY skrobia

WŁUKNA SUROWE

Zbudowane ze związków trudnorozkładalnych W żywieniu przeżuwaczy wpływa na zawartość tłuszczu w mleku. U zwierząt włókno pełni role balastu wypełnia przewód pokarmowy dając uczucie pełności, wpływa na perystaltykę jelit (błonnik)

/WITAMINY

Substancje organiczne potrzebne do normalnego przebiegu procesów życiowych nie będące źródłem energii i nie są wytwarzane przez organizm

• rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K,

• rozpuszczalne w wodzie C i witaminy z grupy B

NAZWA		ROLA W ORGANIŻMIE	ŻRÓDŁO	OBJAWY NIEDOBORU
A retinol prowitamina: karoten	T	jest składnikiem rodopsyny białka siatkówki oka odpowiada za proces widzenia jest potrzebna do prawidłowego wzrostu nabłonka	-wątroba, masło jaja tran - w postaci prowitaminy: marchew pomidory dobre siano	upośledzenie widzenia szczególnie po zmierzchu złuszczanie rogowacenie pękanie naskórka
D kalcyferol prowitamina: cholesterol	T	wspomaga wchłanianie wapnia w jelicie cienkim, uczestniczy w powstawaniu i wzroście kości	-wątroba tłuste mleko jaja tran - synteza z prowitaminy pod skórą pod wpływem promieni świetlnych	Krzywica, zmiękczenie kości, osteoporoza
E tokoferol	T	Hamowanie utleniania witaminy A i składników błon komórkowych (stąd nazywana antyutleniaczem)	Oleje roślinne, wątroba, jaja, ryby kiełki zburz, zielonki z lucerny	Zaburzenie wzrostu obniżenie płodności
K filochinon	T	Uczestniczy w syntezie protrombiny czynnika koniecznego do rozpoczęcia procesu krzepnięcia krwi	Zielone warzywa - wytwarzana przez bakterie jelitowe wszystkie pasze	Wydłuża czas krzepnięcia krwi
B1 tiamina	W	Uczestniczy w przemianach węglowodanów i aminokwasów Wspomaga prace układu nerwowego i serca	Drożdże, ziarna zburz fasola warzywa liściaste otręby zielonki mleko	Choroba beri-beri (osłabienie czucia, drżenie mięśni upośledzenie pracy serca
B2 ryboflawina	W	Uczestniczy w procesie oddychania komórkowego, wspomaga regeneracje skóry, przemiany białek	Drożdże ziarna zburz mleko jaja susz w zielonkach	Stany zapalne skóry hamuje wzrost powoduje osłabienie
B5 kwas pantotenowy	W	Uczestniczy w przemianach kwasów tłuszczowych	Mleko, jaja, pomidory, wątroba ziarna zielonki pasze	W warunkach naturalnych niedobór nie występuje
B6 pirydoksyna	W	Bierze udział w przemianach aminokwasów zapobiega anemii wspomaga układ nerwowy	Nasiona strączkowe mleko mięso kiełki drożdże rośliny strączkowe	Niedokrwistość zmiany skórne
B12 kobalamina	W	Synteza hemoglobiny uczestniczy w przemianach kwasów tłuszczowych	Wątroba żółtko jaja	Niedokrwistość/anemia
PP (B3) miacyna	W	Bierze udział w reakcji utleniania, uczestniczy w procesie regeneracji skóry wspomaga prace układu nerwowego	Nasiona strączkowe wątroba mięso	Złuszczanie się i rogowacenie skóry
H biotyna	W	Wchodzi w skład enzymów	Drożdże mleko zielonki wątroba	Zmiany skórne
B11 (kwas foliowy) folacyna	W	Uczestniczy w syntezie kwasów nukleinowych wpływa na tworzenie krwinek białych i czerwonych	Drożdże zielonki jaja, mleko jarzyny liściaste
CHOLINA	W	Wpływa na przemiany tłuszczów	Żółtka jaj zielonki
C Kwas askorbinowy	W	Reguluje proces utleniania i redukcji wpływa na odporność zapobiega szkorbutowi	Świeże owoce ziemniaki natka pietruszki	Szkorbut obniżenie odporności powolne gojenie się ran

/ ZWIĄZKI MINERALNE

ROLA:

- są elementem budulcowym kości i tkanek miękkich

- są składnikiem witamin enzymów, chromosomów

- ułatwiają przebieg reakcji zachodzących w organizmie

- regulują ciśnienie osmotyczne

- regulują równowagę kwasowo zasadową

MAKROELEMENTY 0,01% (powyżej

Wapń fosfor potas sód chlor magnez siarka

MIKROELEMENTY 0,01% (poniżej)

Żelazo miedź kobalt molibden jod mangan cynk fluor selen brom nikiel chrom

POTRZEBY POKARMOWE ZWIERZĄT I MIERNIKI WARTOŚCI PASZ

WARTOŚĆ POKARMOWA PASZY jej zdolność do zaspakajania potrzeb pokarmowych zwierząt czyli jest to zawartość strawnych składników pokarmowych , zasobność w składniki pokarmowe. Zależy od strawności paszy.

ZAPOTRZEBOWANIE BYTOWE jest to taka ilość składników pokarmowych w postaci energii białka składników mineralnych i witamin jaką zwierze potrzebuje do utrzymania się przy życiu Zależy od płci wieku stanu fizjologicznego rasy warunków zewnętrznych

ZAPOTRZEBOWANIE PRODUKCYJNE ilość składników pokarmowych potrzebnych do wytworzenia określonego produktu np. na produkcje 1 kg Mleka krowa potrzebuje 0,5 jednostki owsianej i 50 g białka

STRAWNOŚĆ PASZY stopień przyswajania składników pokarmowych Miernikiem jest współczynnik strawności

/WARTOŚĆ PASZY OKREŚLAJĄ

* miernik energetyczny- jednostka owsiana ( j.ow) MJ

ziemniaki 0,3 j.ow

1 kg owsa - 1 j.ow

* miernik wartości budulcowej

ilość gram białka

zawartość w gramach związków mineralnych

T. PODZIAŁ PASZ

PASZE- to produkty pochodzenia roślinnego zwierzęcego i mineralnego stosowane w żywieniu zwierząt Produkty zwierze może pobrać, strawić i przetworzyć na energie przyrost masy ciała lub produkcje

Pasza powinna być

- pobrana

- trawiona

- nie działać negatywnie na organizm

/KRYTERIA PODZIAŁU PASZ

* ZE WZGLĘDU NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W 1 KG PASZY

- TREŚCIWE (dużo składników pokarmowych 0,7 j.ow)

Ziarna zburz, nasiona roślin strączkowych, mieszanki przemysłowe

-niskobiałkowe (poniżej 10% białka)

- średnio- białkowe ( 10-20% białka)

- wysoko-białkowe (powyżej 20%do 80%)

-OBJĘTOŚCIOWO SUCHE

Poniżej 0,7 j.ow poniżej 20% wody

Siano słomy plewy strączyny

- OBJĘTOŚĆOWO SOCZYSTE

Poniżej 0,7 j.ow zawiera około 50% wody powyżej 20% wody

zielonki, kiszonki, rośliny okopowe

T. ZIELONKI Z TRWAŁYCH UŻYTKÓW ZIELONYCH I UPRAW POLOWYCH

/ NA TRWAŁYCH UŻYTKACH ZIELONYCH WYSTĘPUJĄ

- trawy 80%

średnie i niskie na pastwiskach, wysokie na łąkach

- rośliny motylkowe 20%

łąki koniczyna czerwona pastwiskakoniczyna biała i różowa

- chwasty (skrzyp szczaw blekot jadowity)

- zioła ok. 1% (krwawnik kminek mniszek lekarski babka lancetowata)

/TRAWY

• najlepsze kostrzewa łąkowa, wiechlina łąkowa, życica trwała zwana rajgrasem angielskim, tymotka łąkowa

• dobre mietlica białowa, wyczyniec łąkowy, rajgras wyniosły, kupkówka, rajgras włoski, tymotka łąkowa

• średnio dobre mietlica pospolita, grzebienica pospolita, stokłosa bezostna, kostrzewa czerwona

• małowartościowe tomka wonna, kłosówka miękka

• mało przydatne w żywieniu turzyce, sity, wełniaki

/ PASTWISKA

- wypas należy rozpocząć jak rośliny mają 15-20 cm

/RODZAJE WYPASU

- użytkowanie pastwisk kwaterowe (wypas kwaterowy i kwaterowy dawkowany)

- palikowy (wypas na uwięzi)

- wypas wolny

/PLANOWANIE PASTWISK

OBSADA PASTWISKA ilość sztuk dużych jaką można wyżywić na 1 ha pastwiska w ciągu jednego sezonu pastwiskowego (4-5 sztuk na dobrych pastwiskach)

OBCIĄŻENIE PASTWISKA ilość sztuk dużych które można wyżywić na 1 ha pastwiska w ciągu jednego dnia (100-150 SD)

1 SD sztuka duża, zwierze o wadze 500kg

100kg zielonki=20kg siana

/WYDAJNOŚĆ PASTWISKA

- metoda wskaźnikowa

- Metoda analityczna Różyckiego polega na wycinaniu lub wyskubywaniu trawy z kilku poletek o powierzchni 1 m² przed wypasem i po wypasie Na podstawie różnicy w ilości zielonki zebranej w tych dwóch okresach oraz składu chemicznego oblicza się ilość składników pokarmowych pobranych przez zwierzęta w ciągu jednego wypasu

- Metoda skandynawska uwzględnia wydajność mleka i przyrost masy ciała

T. Zielonki z upraw polowych

/ROŚLINY Z UPRAWY POLOWEJ NA ZIELONKI

A) motylkowe

- lucerna 3-5 lat (dla trzody)

- koniczyna czerwona

- koniczyna biała ( na pastwiskach)

- seradela

- łubin

- bobik

- wyka

- peluszka

B) zbożowe

- kukurydza

- żyto

- owies

- jęczmień

C) krzyżowe

- rzepak

- rzepik

- kapusta pastewna

D) inne zielonki

- mieszanki

* gorzowska ( rajgras włoski, wyka ozima, inkarnatka)

* poznańska ( rajgras angielski, wyka ozima, inkarnatka)

* mieszanka swojecka ( żyto, wyka ozima, inkarnatka)

TMR Total Mix Ramion Pasza dla bydła

CCM Kiszonka dla trzody chlewnej z odkoszulkowanych rozdrobnionych kolb kukurydzy

/KISZENIEPodczas kiszenia zachodzi fermentacja mlekowa. Rośliny łatwo kiszące się to te które mają dużo węglowodanów ( kukurydza buraki) czyli o niskim minimum cukrowym. Węglowodany rozkładają się w warunkach beztlenowych do kwasu mlekowego powodując obniżenie pH zakiszonej masy 4-4,2 (kukurydza, trawy, sorgo, kapusta, buraki i ziemniaki, wysłodki buraczane) Trudno kiszące rośliny zawierają dużo białka takie jak łubin koniczyna lucerna Można je kisić dodając pasz węglowodanowych np. melasy ziemniaków z kukurydzą

4

---