CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ODCHÓW CIELĄT
zależą od wyboru najlepszych buhajów do zacielenia jałówek
warunków zoohigienicznych w budynkach inwentarskich
okres żywienia siarą (1 tydzień życia)
okres żywienia mlekiem i paszami stałymi (2 tyg- 3 m-ce)
okres żywienia wyłącznie paszami stałymi.
Rasy ( u ras mięsnych i niższej wydajności zwykle występuje wyższa zawartość składników siary)
żywienie krów i sezon wycielenia (najwyższą zawartością charakteryzuje się siara krów wychowywanych w okresie żywienia pastwiskowego i jesienią)
zdrowotność gruczołu mlekowego kolejnego dnia po porodzie
Krowa jest przeżuwaczem, a jej żołądek składa się z czterech komór:
żwacza; czepca; ksiąg; trawieńca.
Największą częścią jest żwacz, jego pojemność to 150-200 litrów.
W przewodzie pokarmowym są miliardy mikroorganizmów, które pomagają krowie w trawieniu i wykorzystaniu skład.pokarmowych znajdujących się w paszy. Enzymy wytwarzane przez bakterie uczestniczą w trawieniu pasz, dlatego drobnoustrojom należy stwarzać dobre warunki bytowania. Żywienie krowy to również odżywianie bakterii znajdujących się w żwaczu.
W żwaczu i czepcu zachodzi proces fermentacji, w którym enzymy bakteryjne rozkładają węglowodany do lotnych kwasów tłuszczowych. Proces umożliwia krowie przekształcanie celulozy w dostępną energię. W procesie fermentacji powstają gazy, wśród których 20-40% stanowi wysoko energetyczny metan. Większość gazów jest usuwana ze żwacza przez jamę ustną podczas odbijania się pokarmu, co stanowi istotną stratę energii.
Przechodzenie paszy przez przewód pokarmowy
Naślinianie i przeżuwanie
Krowa pobiera paszę prawie jej nie wybierając, co różni ją od innych zwierząt. Po b. krótkim żuciu, podczas którego następuje naślinienie, tworzy się kęs połykany do żwacza. Po pewnym czasie treść żwacza zostaje zwrócona i dokładnie przeżuta. Dokładne rozdrobnienie pobranej paszy następuje dopiero podczas przeżuwania.
Przeżuwanie jest tak ważne, bo… :
1. Przeżucie - Rozdrobnienie paszy podczas przeżuwania zwiększa powierzchnię dostępną dla enzymów bakteryjnych i trawiennych oraz powoduje lepszy rozkład składników paszy.
2. Naślinienie - Podczas przeżuwania zachodzi intensywne naślinianie paszy. Krowa, zależnie od rodzaju podanej paszy, wytwarza dziennie od 40 do 150 litrów śliny. Pasze objętościowe pobudzają, a pasze treściwe ograniczają przeżuwanie.
Dwie funkcje śliny:
1. Buforująca. PH śliny wynosi około 8,2, dzięki czemu nie dochodzi do obniżenia pH treści żwacza przy skarmianiu pasz zakwaszających, np. zbóż, melasy, ziemniaków;
2. Tłumiąca pienienie się treści żwacza. Ślina hamuje proces pienienia się treści żwacza, czym zapobiega powstawaniu wzdęć.
Żwacz krowy przypomina wielką kadź fermentacyjną, w której bytuje ponad 200 rodzajów bakterii i 20 typów pierwotniaków ułatwiających krowie wykorzystywanie składników pokarmowych paszy. Żywienie krowy jest również żywieniem mikroorganizmów bytujących w żwaczu. Przełknięty kęs jest odkładany w tylnej części żwacza, tworząc górne piętro nie strawionej treści o zawartości 15% suchej masy. Bakterie przylegają do niej i rozpoczynają rozkładanie niektórych składników.
Podczas przeżuwania porcje treści pokarmowej z przedniej części żwacza zostają zwrócone do jamy gębowej, gdzie następuje kolejne naślinienie, rozdrobnienie i zwiększenie powierzchni dla działania mikroorganizmów. Cząsteczki paszy stają się coraz mniejsze, bakterie pracują, przeżuwanie powtarza się i treść pokarmowa stopniowo osiada na dnie żwacza i ma już wtedy około 5% suchej masy.
Raz na minutę następuje skurcz żwacza, podczas którego treść żwacza „odbija się” do jamy gębowej lub przechodzi do drugiej komory żołądka - czepca. Kierunek przejścia zależy od wielkości cząsteczek paszy.
Żwacz i czepiec nie są od siebie ściśle oddzielone, ale spełniają różne zadania. Można powiedzieć, że czepiec zajmuje się logistyką, decyduje, czy treść pokarmowa jest na tyle rozdrobniona, że można ją skierować do ksiąg, a jeśli nie, to kieruje ją do ponownego przeżucia.
Idealny odczyn treści żwacza waha się od 6.0 do 7.0 pH, umożliwia działanie wszystkim bakteriom. Przy zbyt dużych odstępstwach od tych wartości giną niektóre gatunki bakterii, co pogarsza wykorzystanie paszy. I tak np. mikroorganizmy rozkładające celulozę (siana, kiszonki itp.) nie mogą pracować przy pH niższym od 6.0.
Jeżeli krowa otrzymuje duże dawki paszy treściwej, dzienna dawka powinna być skarmiana w kilku mniejszych porcjach, rozłożonych w ciągu całego dnia. Jeżeli pasza treściwa jest skarmiana raz czy dwa razy dziennie, powoduje to znaczne wahania wartości pH żwacza.
Księgi są 3 komorą żołądka krowy. Charakteryzują się dużą licz. tworów podobnych do kartek książki, tworzą one dużą powierzchnię wchłaniania. W nich wchłania się od 30 do 60% wody, sód i potas. „Kartki” ksiąg zapobiegają przedostawaniu się większych cząsteczek paszy do dalszych odcinków przewodu pokarmowego.
Gł. funkcją trawieńca jest trawienie białka przez enzymy znajdujące się w soku żołądkowym. Kwasowość tej części przewodu jest znaczna.
Treść pokarmowa przechodzi z zakwaszonego trawieńca do jelita cienkiego, w którym odczyn znacznie wzrasta dzięki obecności soku trzustkowego o pH w granicach 8.0. Główne funkcje jelita cienkiego:
• rozkład składników pokarmowych do postaci nadającej się do wchłaniania;
• wchłanianie aminokwasów i wody za pośrednictwem kosmków jelitowych.
|
Jelito absorbuje wodę i reguluje jej przebieg.
W żołądku odbywa się mieszanie treści pokarmowej, synteza białka i witamin. Węglowodany są rozkładane w żwaczu do lotnych kwasów tłuszczowych, w tym:
Kw. octowy 60%; Kwas propionowy 25%; Kwas masłowy 10%.
Pasze bogate w celulozę /włókno/ - siano, słoma - powodują zwiększenie kwasu octowego, a zarazem wzrost zawartości tłuszczu w mleku.
Jeżeli dawka pokarmowa zawiera dużo skrobi, to produkuje się większa ilość kwasu propionowego - mało tłuszczu w mleku, ale za to dużo białka.
Jeśli dawka zawiera dużo cukru, to rośnie produkcja kwasu masłowego - trochę więcej tłuszczu w mleku i mleka.
Pasze mielone zwiększają intensywność fermentacji i powodują zawężenie stosunku kwasu octowego do kwasu propionowego.
W młodych zielonkach jest mało włókna.
Lotne kwasy tłuszczowe są wchłaniane przez ścianki żwacza do krwi. Decydują one o zapotrzebowaniu w energię przeżuwacza. Azot ulega przekształceniu w jelitach, żwaczu i tkankach.
Pasz ulega rozkładowi pod wpływem enzymów proteolitycznych, końcowym produktem przemiany jest amoniak.
Wyróżniamy 3 rodzaje białka:
Rozpuszczalne - jest szybko i całkowicie rozkładane w żwaczu;
Nierozpuszczalne - w różnym stopniu jest rozkładane w żwaczu;
Nierozpuszczalne i nierozkładane w żwaczu.
Amoniak jest głównym źródłem azotu do syntezy białka organicznego.
Większość pasz, to pasze szybko ulegające rozkładowi w żwaczu. 10-30% białka pasz dociera do jelita cienkiego i tam jest rozkładane do aminokwasów.
W syntezie tłuszczu mleka dużą rolę odgrywa kwas octowy.
W żwaczu odbywa się synteza niektórych witamin: K i z gr B.
Przyczyną jest obniżenie pH treści żwacza. Wyst przy nadmiarze łatwo strawnych węglowodanów i nadmiernie rozdrobnionych pasz podawanych w dawce pokarmowej. Do pasz, które zawierają nadmiar łatwo fermentujących węglowodanów zaliczmy buraki pastewne, wysłodki, melasę, ziarno zbóż.
W żwaczu tworzy się nadmierna ilość kwasu mlekowego, co prowadzi do zaniku motoryki żwacza i wyginięcia mikroflory.
Nadmiar kwasu mlekowego we krwi powoduje kwasicę metaboliczną. W takim przypadku, co 6 h należy wlewać do żołądka zawiesinę z drożdży.
Przemieszczenie trawieńca:
Zaburzenia spowodowane przez gazy i płyny żwacza.Trawieniec przemieszcza się do nienormalnej pozycji, zwykle w lewo i w górę, zajmując całą przestrzeń pomiędzy żwaczem a ścianą lewego podbrzusza. Ma to miejsce 2-4 tygodni po wycieleniu.
Sprzyja podawanie dużej ilości pasz treściwych w okresie wysokiej ciąży i po wycieleniu.
Objawy: brak apetytu, zanik przeżuwania, wodnisty, ciemny, cuchnący kał; w czasie opukiwania słychać bębenkowy odgłos, przy osłuchaniu słychać metaliczne szmery.
Zapobieganie: racjonalne żywienie krów.
Jest przeciwieństwem kwasicy. Polega na wzroście odczynu żwacza w kierunku zasadowym, spowodowane nadmierną produkcją amoniaku. Przyczyny:
głodówka lub okresowe niedostarczanie paszy;
dodawanie do pasz mocznika, soli amonowych;
żywienie paszą zawierającą nadmiar białka przy jednoczesnym niedoborze włókna.
Objawy: niestrawność, spadek apetytu.
Choroba powoduje spadek tłuszczu w mleku i wydajności mleka.
Choroba krów wysokomlecznych. Występuje 2-3 tyg. po wycieleniu. Dotyczy krów o dobrej kondycji.
Dochodzi do wykorzystania rezerw ciała dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Spadek apetytu, mleko ma gorzki smak, w wydychanym powietrzu wyczuwa się aceton. Leczenie: wlewy glukozy. Nie należy otłuszczać krowy i podaje się w okresie zasuszania te pasze, które będą stosowane po wycieleniu.
Powstaje na skutek spożycia mokrych, zagrzanych czy przewiędniętych zielonek /koniczyna, lucerna/. Odbywa się gwałtowna fermentacja, wydziela się dużo piany, która blokuje odbijanie gazów. Podwyższa się ciśnienie żwacza, powiększa się pojemność brzucha, krowa podnosi tylne kończyny, kopie podbrzusze, wygina grzbiet, często oddaje kał i mocz.
Leczenie: stawiamy krowę przednimi kończynami wyżej, do pyska wkładamy wędzidło ze słomy, wyciągamy język, polewamy zimną wodą brzuch, podajemy oleje roślinne, mleko, ocet, przebijamy powłokę ciała trokarem /trójgrańcem/.
Porażenie poporodowe /zaleganie/:
Wyst. przed i po wycieleniu. Skutek nieprawidłowego stosunku wapnia do fosforu. Należy unikać nadmiaru wapnia w dawce pokarmowej. Stosunek wapnia do fosforu 1:1,5, dawki powinny być ubogie w wapń i bogate w fosfor. Tydz przed porodem podać wit. A w postaci iniekcji.
Objawy: traci apetyt, spada wydajność mleka. Zwierzę traci świadomość, leży na mostku, później na boku, nogi są wyprostowane, głowę ma odwróconą do tyłu.
Niedobór wapnia w okresie okołowycieleniowym może powodować mastitis, upośledzenie w funkcjonowaniu żwacza.
Tężyczka pastwiskowa /hipomagnezia/:
Niedobór magnezu we krwi. Wyst u krów wysokowydajnych w okresie wczesnopastwiskowym. Niebezpieczne jest skarmianie młodej zielonki zawierającej mało wapnia, magnezu i potasu. Głównym miejscem wchłaniania magnezu jest żwacz.
niedostateczne zaopatrzenie krów zimą w magnez;
zbyt wczesny wypas pastwiskowy, przy niedostatecznym zaopatrzeniu w energię i włókno.
Przed wypasem podawać sole magnezowe w ilości 50 g /sztukę.
Objawy: apatia, spadek apetytu, chwiejny chód, drżenie mięśni, lękliwość, rozszerzenie źrenic, mogą tracić przytomność
|
Występują w zielonce z kukurydzy, sianie łąkowym. Azotany przekształcają się w żwaczu w azotyny, które powodują utlenianie żelaza w methemoglobinę, która nie ma możliwości przenoszenia tlenu.
Wymagana jest natychmiastowa interwencja weterynarza.
Syndrom stłuszczonej wątroby:
Nieprawidłowe żywienie w okresie zasuszania;
Niedobór białka, selenu, miedzi;
Zbyt częste zmiany dawki pokarmu.
Leczenie: podawanie wit. A i E. leczenie weterynaryjne.
Dojrzałość płciowa jałowic - 8-10 miesiąc życia;
Dojrzałość rozpłodowa jałowic-14-18 m-c życia
Czas trwania ciąży - 280 ±5 dni
Długość okresu poporodowego - 42 dni
Czas trwania cyklu płciowego - 21 dni /19-23 dni/
Czas trwania rui - 18 h /6-36 h/
Pierwsza ruja po porodzie - ok. 30 dnia
Owulacja - w 6-18 h po wystąpieniu zewnętrznych oznak rui
Pierwsza owulacja po porodzie - ok. 6-8 h po porodzie
Optymalna przerwa między porodem a inseminacją - 45-60 dni
Optymalny moment inseminacji - druga połowa rui
Reinseminacja - jeżeli oznaki rui trwają, powtarzamy inseminację po 12 h
Pierwsze wycielenie - 24-27 miesiąc życia
Optymalna długość okresu międzyciążowego - 60-90 dni
Przeciętna długość okresu międzwycieleniowego -360 dni
FSH - hormon dojrzewania pęcherzyka jajnikowego - u samic wywiera wpływ na rozwój pęcherzyka Graffa . U samców wpływa na rozwój kanalików nasieniotwórczych i wytwarzanie plemników.
LH - hormon luteinizujący - u samic łącznie z FSH powoduje owulację. Spełnia istotną rolę w pobudzaniu jajnika do wytwarzania estrogenów i progesteronu. U samców wpływa na rozwój komórek śródmiąższowych Leydiga w jądrach.
Oksytocyna - powoduje skurcz mięśni gładkich macicy podczas porodu, kopulacji lub inseminacji. Umożliwia przesuwanie nasienia przez drogi rodne i wydalanie płodu.
Progesteron - hormon ciałka żółtego - powoduje rozwój błon śluzowych macicy, umożliwiając w niej implantację zapłodnionej komórki jajowej, hamuje wytworzenie pęcherzyka Graffa.
Relaksyna - wytwarzane w czasie ciąży przez ciałko żółte. W czasie porodu powoduje rozwarcie szyjki macicy i rozluźnia spojenie łonowe, co ułatwia poród. Pobudza wzrost gruczołów mlecznych.
Dojrzałość płciowa - 6-12 miesięcy
Dojrzałość rozpłodowa - 12-18 miesięcy
Nasienie pobierane jest za pomocą sztucznej pochwy. Ilość ejakulatu 5 cm3, gęstość nasienia do1,3 mln plemników w 1mm3.
Nasienie przechowuje się w ciekłym azocie (196°C), w słomkach lub ampułkach, na których zapisuje się informacje o pochodzeniu.
Obecnie jest inseminowanych 60% krów; 40% krów jest kryta buhajami.
Zwielokrotnia się liczbę potomstwa po najlepszych buhajach;
Można przyspieszyć postęp hodowlany;
Można zwalczyć choroby przenoszone podczas krycia,
Możliwość korzystania z nasienia w każdym czasie i miejscu.
Krycie z ręki-do buhaja stojącego w p-cie kopulacyjnym przyprowadza się krowę. Krycie nadzorowane przez człowieka.
Haremowe-samiec przebywa w stadzie. Na 1 samca przypada 30 samic. Buhaj kryje samice będące w rui. Nie znamy daty pokrycia.
Wolne -w dużych stadach z jałówkami i krowami w sezonie kopulacyjnym przebywają buhaje. Poza sezonem kopulacyjnym buhaj przebywa w innym miejscu. Nie znamy daty pokrycia, ani ojca danego cielaka.
1/3 krów jest brakowana z tego powodu. Wyróżniamy niepłodności:
Wrodzoną - przyczyną są czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, które oddziałują na zarodek we wczesnym okresie rozwoju, przed różnicowaniem się płci. Czynniki wewnętrzne: dziedziczne, chemiczne, toksyczne, fizyczne, neurohormonalne. Z powodu niepłodności wrodzonej brakuje się 5% jałówek.
Hipoplazja - niedorozwój;
Aplazja - zupełny brak narządów;
Krematynizm - obojnactwo - całkowita niepłodność jałówek;
Obojnactwo prawdziwe - hermafordytyzm - 1 osobnik ma narządy płciowe obu płci;
Fizjologiczna - występuje u niedojrzałych płciowo zwierząt w okresie karmienia potomstwa;
Nabyta - na tle żywieniowym lub klimatycznym - z powodu zmieniających się warunków środowiska;
Sztuczna - z powodu kastracji lub podwiązania jajników.
Warunki utrzymania - najmniej korzystny jest system alkierzowy, na stanowiskach wiązanych;
Żywienie - wpływ błędów żywieniowych na płodność dotyczy przemian energetycznych, białkowych, tłuszczowych, zapotrzebowania na makro i mikroelementy. Ważna jest żywienie krów w okresie zasuszania i w pierwszych 2 miesiącach laktacji.
Najbardziej krytyczny jest okres 6-8 tyg po porodzie, bo może już dojść do zapłodnienia. Do najczęstszych schorzeń okresu poporodowego należą:
Opóźnione zwijanie macicy - dotyczy 20-25% krów;
Zapalenie błony śluzowej macicy - 30-40%;
Zatrzymanie łożyska 12-15%;
Niedoczynność jajników - 10-12%;
Porażenie poporodowe - ok. 20%;
Wczesna śmierć zarodków - 10-15%.
|