Teoria produkcji

Podstawy ekonomicznych decyzji producenta

• Produkcja polega na łączeniu i przetwarzaniu zasobów w celu osiągnięcia efektu w postaci wytworzenia produktów i usług. Zasoby są łączone w procesie produkcji w sposób umożliwiający otrzymanie określonego dobra.

Zasoby przedsiębiorstwa

Zasoby przedsiębiorstwa konieczne w procesie produkcji:

• praca

• środki rzeczowe - zasoby środków pracy, przedmiotów pracy (dzielą się na środki trwałe oraz środki obrotowe)

• technologia - to określona metoda łączenia czynników produkcji w procesie wytwarzania dóbr (wskazuje, jakie czynniki produkcji muszą być połączone i w jakich proporcjach, aby wytworzyć określone dobro). Technika to zbiór wszystkich znanych technologii wytwarzania.

Środki rzeczowe

Zasoby środków i przedmiotów pracy, znajdujące się w przedsiębiorstwie, nazywa się środkami rzeczowymi.

W zależności od sposobu ich zużywania się i przenoszenia ich wartości na nowo wytwarzany produkt dzieli się je na:

• środki trwałe,

• środki obrotowe.

Środki trwałe (stałe):

• zużywają się stopniowo, w wielu cyklach produkcyjnych,

• ich wartość stopniowo przenosi się na wytwarzane produkty,

• są to np.: maszyny, urządzenia techniczne, budynki, hale, etc.

Środki obrotowe (zmienne):

• zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym,

• cała ich wartość przenosi się na wytwarzany towar,

• są to np.: zapasy surowców lub materiałów.

Funkcja produkcji

Funkcja produkcji - zależność między wielkością zużytych czynników produkcji a osiąganym efektem w postaci wytworzonej produkcji.

Postać matematyczna:

Y = f ( x1, x2 , x3 , ….. xn )

gdzie:

Y - wielkość produkcji (ujęta wartościowo)

x1 …… xn - wielkość poniesionych nakładów poszczególnych czynników wytwórczych (ujęta wartościowo)

Funkcja produkcji Cooba-Douglasa

Y = A*Kα * Lβ

gdzie:

• Y - wielkość produkcji

• K - wielkość zaangażowanego kapitału

• L - zatrudniona siła robocza

• A - stan techniczny

• A, α, β - parametry oszacowane na podstawie materiału statystycznego, które mierzą wpływ, jaki na wielkość produkcji wywierają majątek produkcyjny (K) oraz praca (L), czyli jaki procent przyrostu produkcji przypada na 1% danego czynnika wytwórczego.

Czynniki stałe i zmienne

Czy czynnik jest uważany za stały, czy zmienny zależy od długości rozpatrywanego okresu.

W krótkich okresach, tylko niektóre czynniki mogą być zmienne, natomiast w długim okresie wszystkie czynniki mogą ulec zmianie.

W krótkim okresie nie zmienia się technologia produkcji. Czynniki produkcji są stałe, ponieważ nie ulegają zmianie wraz ze zmianą rozmiarów produkcji.

W długim okresie zmiana następuje w technologii produkcji w wyniku postępu technicznego. Wszystkie czynniki są zmienne w długim okresie.

Prawo nieproporcjonalnych przychodów (wydajności nieproporcjonalnej)

- kolejnym nakładom zmiennych czynników wytwórczych towarzyszy nieproporcjonalna zmiana w przyroście produkcji.

• Prawo to zostało sformułowane w odniesieniu do rolnictwa przez fizjokratę A.R. Turgota (1727-1781), następnie rozwijane przez T. Malthusa (1766-1834) oraz D. Ricardo (1772-1823).

• Prawo to działa w warunkach statycznych - w krótkim okresie (przy założeniu niezmienności techniki i zdolności produkcyjnych czynników stałych)

Krzywa F. Knighta - krzywa produkcji przy działaniu prawa wydajności nieproporcjonalnej

Jeżeli zwiększamy nakłady tylko niektórych czynników wytwórczych, potrzebnych do produkcji danego dobra, pozostawiając inne czynniki w ilości niezmienionej (stałe), to otrzymany produkt będzie wzrastał początkowo więcej niż proporcjonalnie, następnie proporcjonalnie i wreszcie mniej niż proporcjonalnie w stosunku do nakładów zmiennych czynników.

Prawo wydajności proporcjonalnej

• założenie: występuje zmienność wszystkich czynników wytwórczych (stałych i zmiennych)

• analiza długookresowa

Produkcyjność

• produkt całkowity (PC)

• produkt przeciętny (PP)

• produkt marginalny (PM)

Produkt całkowity

Produkt całkowity (produkcja całkowita) PC (ang. TP) to całkowita ilość dóbr lub usług wyprodukowana w danym czasie, mierzona w jednostkach naturalnych.

Produkt marginalny (krańcowy) (produkcyjność marginalna)

• Produkt marginalny jest to przyrost produkcji osiągany z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego (np. pracy)

• Produkcyjność krańcowa (marginalna) - to zmiana rozmiarów produkcji całkowitej, spowodowaną zwiększeniem nakładów czynnika wytwórczego o jednostkę.

• Kształt krzywej odzwierciedla zmiany produkcyjności krańcowej kolejnego czynnika wytwórczego.

• Produkt marginalny (krańcowy) (ang. MPL) - np. z pracy to przyrost produktu całkowitego wynikający ze zwiększenia liczby zatrudnionych o jednego pracownika albo inaczej produkcja wytworzona przez kolejnego zatrudnionego pracownika:

PM = ∆PC / ∆L

• Produkt uzyskany przez zatrudnienie krańcowej jednostki danego czynnika nazywamy produktem krańcowym

Prawo malejących przychodów
(Prawo malejącej produkcyjności krańcowej)

Prawo malejących przychodów (prawo malejącej produkcyjności krańcowej) - zwiększając nakład czynnika zmiennego produkcja całkowita wzrasta nierównomiernie; najpierw wzrasta bardziej niż proporcjonalnie niż nakłady, później wzrasta mniej niż proporcjonalnie.

Prawo malejących przychodów

Zwiększając nakład czynnika zmiennego (pozostałe czynniki stałe) osiągamy taki punkt, po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji całkowitej. Produkcyjność kolejnego czynnika zmiennego zmniejsza się - PM maleje.

Produkt przeciętny

• Produkt przeciętny - to stosunek wielkości produkcji całkowitej (PC) do liczby zatrudnionych pracowników. (lub do wielkości zatrudnionego czynnika wytwórczego)

Krzywa produkcyjności przeciętnej czynników wytwórczych a produkcyjność całkowita

Zależności między produkcyjnością całkowitą, przeciętną i krańcową

Funkcja produkcyjności krańcowej szybciej rośnie i szybciej maleje niż funkcja produkcyjności przeciętnej,

Funkcja produkcyjności krańcowej wcześniej osiąga swoje maksimum niż funkcja produkcyjności przeciętnej,

Produkcyjność krańcowa osiąga zero, gdy produkcja całkowita osiąga swe maksimum.

• Gdy produkcyjność przeciętna wzrasta, produkcyjność krańcowa jest większa od przeciętnej.

• Gdy produkcyjność przeciętna zmniejsza się, produkcyjność krańcowa jest mniejsza od przeciętnej.

• Gdy produkcyjność przeciętna osiąga maksimum, produkcyjność krańcowa równa jest produkcyjności przeciętnej

• Produkcja całkowita jest sumą kolejnych produkcji krańcowych.

Maksymalne wykorzystanie czynnika zmiennego

• Przedsiębiorca będzie powiększał np. zatrudnienie danego zmiennego czynnika produkcji tak długo, jak długo produkcyjność krańcowa będzie rosła, ponieważ w tej fazie produkcji wzrost produkcji całkowitej jest więcej niż proporcjonalny w stosunku do wzrostu nakładów czynnika, a więc zatrudnienie większej ilości czynnika produkcji jest opłacalne.

Techniczne właściwości produkcji - Łączenie, dobór i substytucja czynników produkcji

• Wytworzenie danej ilości produktu jest możliwe przy zastosowaniu różnych kombinacji nakładów czynników produkcji

Łączenie, dobór i substytucja czynników produkcji

• Określone przedsiębiorstwo, po ustaleniu rozmiarów produkcji, będzie dokonywało wyboru kombinacji czynników wytwórczych biorących udział w produkcji, w sposób, który pociąga za sobą możliwie najmniejszy koszt.

• Na decyzję wyboru wpływa więc nie zawsze tylko wydajność (produkcyjność) danego czynnika wytwórczego (łopata versus maszyna), ale i koszt wytworzenia, czyli ogólnie mówiąc ceny różnych czynników wytwórczych.

Założenia modelu

Produkcja wymaga tylko dwóch czynników produkcji K i L, które są w stosunku do siebie komplementarne (pożądany efekt dają tylko w zastosowaniu łącznym) i substytucyjne (mogą być kombinowane w różnych proporcjach). Efektem tych kombinacji jest jednakowa wielkość produkcji.

Izokwanta

Krzywa jednakowego produktu (izokwanta) przedstawia, jakie są możliwe kombinacje różnych czynników wytwórczych przy założeniu niezmienności wielkości produkcji

Izokwanta jest krzywą, ukazującą możliwości kombinacji kapitału i pracy, które mogą być użyte do wytworzenia tej samej wielkości produkcji w przedsiębiorstwie.

• Nachylenie izokwanty wyrażone relacją ∆K/∆L, jest negatywne: wzrost (spadek) kapitału oznacza zawsze spadek (wzrost) nakładu czynnika pracy.

• Marginalna (Krańcowa) stopa technicznej substytucji jest to stosunek zachodzący między wielkością danego czynnika wytwórczego a jednostką zastępowanego przez niego czynnika wytwórczego.

• relacja ∆K/∆L

MSTSK, L = │∆QL / ∆QK│

Izokoszta

Izokoszta to krzywa, która reprezentuje wszystkie możliwe kombinacje nakładu kapitału i pracy, które przy danych cenach tych czynników produkcji mogą być nabyte przy określonym zasobie środków finansowych przedsiębiorstwa.

Wybór producenta

1. Wyznaczyć takie ilości czynników produkcji, aby daną ilość produkcji wytworzyć przy najniższym koszcie całkowitym (minimalizacja kosztów)

2. Wyznaczyć takie ilości czynników produkcji, aby przy danym koszcie całkowitym wytworzyć maksymalną wielkość produkcji (maksymalizacja produkcji)

Optymalna kombinacja czynników produkcji - optimum producenta

Łącząc krzywe jednakowego produktu (izokwanty produkcji) z krzywymi jednakowego kosztu, (izokoszty) producent poszukuje optimum, tzn. takiej kombinacji nakładu czynników, która określa najbardziej efektywną kombinację nakładów czynnik pracy i kapitału dla danego poziomu środków finansowych przedsiębiorstwa.

Optymalna kombinacja czynników znajduje się w punkcie styczności izokoszty z izokwantą produkcji.

Optimum producenta - maksymalizacja efektu

Przy danym koszcie całkowitym istnieje tylko jedna kombinacja nakładów czynnika pracy i kapitału, maksymalizująca wielkość produkcji.

Optymalna kombinacja czynników znajduje się w punkcie styczności izokoszty z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji. Jest to punkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym osiąga ono maksymalną produkcję przy danym koszcie całkowitym.

Optimum producenta - minimalizacja kosztów

Kiedy izokwanta reprezentuje dany poziom produkcji jako warunek ograniczający (izokwanta nałożona na izokoszty), producent wybierze najtańszą kombinację nakładów, koniecznych do otrzymania danej wielkości produktu.

Kombinacje tę wyznacza punkt styczności izokwanty z najniżej położoną linią jednakowego kosztu.

Optymalna kombinacja czynników znajduje się w punkcie styczności izokwanty z możliwie najniżej położoną linią jednakowego kosztu produkcji. Jest to punkt równowagi producenta, w którym minimalizuje koszty produkcji.

---