Miejsce Polski w międzynarodowym podziale pracy i gospodarce światowej
Rozwój wymiany towarowej Polski na tle wybranych krajów UE
Znaczenie Polski w handlu zewnętrznym Unii Europejskiej jest siłą rzeczy nieporównywalnie mniejsze od pozostałych państw, ale konsekwentnie rośnie. W latach 1995 -2008 wartość obrotów towarowych między Polską, a UE nieustannie wzrastała. Występuje przewaga importu nad eksportem co w konsekwencji skutkuje ujemnym saldem handlowym. Przyczyną ujemnego salda jest brak równowagi handlowej Polski w wymianie z krajami rozwijającymi się. Głównymi kierunkami eksportu są Niemcy, Włochy, Francja i Wielka Brytania, podobna sytuacja ma miejsce w imporcie. Dodatkowo dużo importujemy także z krajów azjatyckich. Przedmiotami obrotu towarowego Polski z krajami UE są głównie: wyroby przemysłu elektromaszynowego i chemicznego, widoczny jest także import produktów mineralnych oraz eksport artykułów rolno - spożywczych.
Analiza obrotów handlowych pokazuje, że wstąpienie Polski do UE poprawiło warunki handlowe nie tylko z partnerami ugrupowania, ale także z resztą świata. Wzrost eksportu w tym przypadku był znacznie większy niż w przypadku eksportu do krajów członkowskich. Można zatem stwierdzić, że warunki jakie stworzyła nam UE i wynegocjowane umowy okazały się lepsze aniżeli Polska posiadała do 2004 roku.
Rozwój wymiany usługowej Polski na tle wybranych krajów UE
Polska jako kraj rozwijający się w porównaniu z rozwiniętymi krajami UE obroty usługowe ma znacznie mniejsze. W eksporcie jak i imporcie dominującą rolę odgrywa świadczenie usług handlowych, następnie dopiero są usługi turystyczne i transportowe. Odnosząc to do np. Niemiec struktura ich miewa się podobnie, a więc usługi handlowe przodują.
Jeżeli chodzi o saldo to w przeciwieństwie do salda obrotu towarami jest ono dodatnie, a więc więcej eksportujemy usług aniżeli ich importujemy. Podobnie jak w przypadku towarów dynamika obrotu usług zdecydowanie się poprawiła po wstąpieniu przez Polskę do UE. Jednakże porównując ją do krajów członkowskich wysoko rozwiniętych jest ona znacznie większa, gdyż Polska jest w początkowym etapie drogi i dopiero poszukuje nowych rynków natomiast kraje rozwinięte posiadają już ugruntowana i ustabilizowaną pozycję w tym zakresie.
Obroty towarowe i usługowe Polski per capita i pod względem PKB
W przypadku obrotów towarowych i usługowych w Polsce występuje tendencja wzrostowa, zatem zarówno wartość importu towarów i usług w PKB wzrasta jak również i w eksporcie. Jeżeli chodzi o importowanie usług to 5% dochodu narodowego przeznacza się na import usług, znacznie więcej na import towarów bo 30%. Na tworzenie dochodu narodowego w znacznym stopniu wpływa eksport towarów w porównaniu z eksportem usług. Rozwinięte kraje UE, których udział eksportu w tworzeniu PKB jest wysoki np. w Niemczech uzależnione są od popytu zagranicznego. Zatem kryzys jaki miał miejsce w ostatnim czasie miał znaczący wpływ na wielkość PKB, które tam odnotowało spadek. W okresach złej koniunktury zaangażowanie w wymianę zagraniczną jest mniej korzystne niż w okresach ożywienia gospodarczego. W Polsce stopniowo wzrasta zaangażowanie w wymianę międzynarodową jednak jest mniejsze od innych krajów Wspólnoty.
Udział Polski w światowym eksporcie i imporcie towarów i usług
Jest on bardzo niewielki zarówno eksport jak i import oscylują wokół 1 %. Słabość handlu zagranicznego Polski wynika z zacofania technologicznego Polski, wysokich kosztów produkcji towarów, niedostatecznej promocji polskich towarów na rynkach zagranicznych oraz braku konsekwentnej polityki państwa odnośnie handlu zagranicznego. Jeżeli chodzi o główne kierunki eksportu i importu poza UE to sytuacja jest następująca: import - Norwegia, Szwajcaria, Kanada, USA, Rosja, Turcja, Chiny, Japonia; eksport - tendencje te same z tymże w mniejszym stopniu Japonia, Chiny czy USA. Jeżeli chodzi o udział całej UE to sytuacja kształtuje się lepiej udział jest prawie 20%.
Udział Polski w międzynarodowych przepływach kapitału na tle wybranych krajów UE
Przepływy kapitału to wszelkie przepływy kapitału, które są związane z należnościami i zobowiązaniami zawartymi w bilansie płatniczym.
Międzynarodowy przepływ kapitału obejmuje dwie formy:
- bezpośrednie inwestycje zagraniczne
- inwestycje portfelowe.
zagraniczne inwestycje bezpośrednie - dokonywanie nakładów w przedsiębiorstwach zagranicznych w celu uruchomienia od podstaw (greenfield investment) albo ich zakupu w części lub w całości (brownfield investment). Jeśli następuje uruchomienie przedsiębiorstw zagranicznych od podstaw lub ich zakup, to wartość dodatkowa jest przekazywana najczęściej do kraju macierzystego w formie zysków. Jeżeli inwestorzy dążą do sprawowania kontroli nad przedsiębiorstwem wówczas mamy do czynienia z bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi.
Inwestycje bezpośrednie są bardziej korzystne dla gospodarki. Są stabilne i powodują tzw. efekt Split over - tzn. rozlewanie się technologii, czyli współpracę z zagranicznymi kontrahentami.
Inwestycje portfelowe polegają na zakupach akcji oraz innego typu papierów wartościowych zagranicznych przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych w celu uzyskania określonych dochodów), które są zazwyczaj przesyłane do macierzystego kraju w postaci procentów i dywidend. W tych przypadkach nie chodzi o trwałą kontrolę nad przedsiębiorstwami. Zasadniczym motywem jest bardziej rentowna lokata kapitału.Decydująca przesłanką wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych jest nie tylko chęć osiągnięcia większych zysków, ale także racjonalna polityka zróżnicowania portfela inwestycyjnego. Wiele krajów jest zarówno eksporterem, jak i importerem inwestycji portfelowych. Motywem takiego działania jest konieczność dysponowania zróżnicowanym portfelem akcji, który gwarantuje, że spadkowi stopy zysku części z nich będzie towarzyszył wzrost stopy pozostałych. Takiej struktury nie uzyska się na rynku narodowym. Napływ kapitału portfelowego wypełnia niedostatek zasobów finansowych kraju sprzyja rozwojowi.
Wzrostowi inwestycji sprzyja przede wszystkim długookresowa stabilizacja gospodarki kraju , postęp w telekomunikacji, łatwość w dostępie do informacji zarówno o sytuacji gospodarczej danego kraju, poszczególnych firm, jak i cenach ich akcji na giełdzie. Jeżeli chodzi o sytuację Polski to wpływy z BIZ w analizowanym okresie stopniowo ulegają zwiększeniu, spadek nastąpił w 2001 roku ze względu na zamachy terrorystyczne. Natomiast znaczny przyrost osiągnęły w 2004 roku w momencie wejścia Polski do UE, wówczas otworzyły się przed Polską nowe możliwości, a przede wszystkim zaczęła obowiązywać zasada swobody przedsiębiorczości regulowana Traktatem o Wspólnocie Europejskiej. Porównując wielkość BIZ Polski i krajów starej 15UE jest on 3 lub 4 razy mniejszy. Jeżeli chodzi o dynamikę to największe wahania wystąpiły w roku 2001 - gwałtowny spadek jak również w 2004 - gwałtowny wzrost. Obecnie dynamika ulega stopniowemu zmniejszeniu. W przypadku wypływów BIZ to są one zdecydowanie mniejsze od wpływów, dlatego też saldo BIZ jest dodatnie w przeciwieństwie do sald czołowych państw UE i świata - jest ujemne. Dodatnie saldo oznacza, że Polska jest importerem patentów i licencji czyli szeroko pojętej wiedzy technicznej (BIZ finansują sferę badań i rozwoju). Inwestycje portfelowe również rosną spadki z wiadomych powodów nastąpiły w 2001 roku i 2006 - kryzys oraz wzrost gwałtowny w 2004 r. Saldo występuje u nas dodatnie natomiast w Niemczech - ujemne, Wielka Brytania, Francja - dodatnie.
6. Rozmiary migracji siły roboczej w Polsce na tle wybranych krajów UE
Emigracja z Polski - zwiększała się do 2006 roku była olbrzymia 46 tys ludzi dynamika największa z 2005 na 2006. Potem nastąpił spadek. Imigracja do Polski stopniowo rośnie ale dynamika jest niewielka. W krajach rozwiniętych gospodarczo imigracja do tych krajów jest wyższa ode emigracji z tych krajów. Kraje słabo rozwinięte większa emigracja niż imigracja, w Polsce też tak jest
7. Miejsce Polski w międzynarodowych przepływach wiedzy technicznej
Wydatki na badania i rozwój decydują o tym czy dany kraj jest eksporterem czy importerem wiedzy technicznej. Polska jest importerem, ponieważ posiadamy dodatnie saldo BIZ.
Przyczyny niskiej ilości patentów w Polsce:
*brak funduszy
*naukowcy przejmowani są przez zagraniczne koncerny
*brak aparatury naukowo badawczej
*skomplikowane i kosztowne procedury uzyskania patentu
*Polska nie wykorzystuje wszystkich możliwości, nie bierze udziału w programach ramowych, brak motywacji finansowej dla wynalazców
*błędna polityka państwa w tym zakresie
Polska jest na ostatnim miejscu w UE jeśli chodzi o wskaźnik innowacyjności w UE
Stopa pokrycia importu eksportem - im bliższy 1 tym eksport w większym stopniu pokrywa import. W przypadku Polski licencje i wyroby średnio technologicznie intensywne to jest przyzwoity natomiast towary technologicznie intensywne jest za niski. Przyczyną złej sytuacji w Polsce w tym obszarze są małe wydatki na B i R, kraje UE mają znacznie wyższe. Jednak na przestrzeni omawianego okresu zarówno obrót licencjami jak nakłady na badania i rozwój oraz liczba patentów jak również wskaźnik pokrycia handlowego stopniowo wzrastają. Głównymi eksporterami wiedzy technicznej do Polski i państwami zgłaszającymi najwięcej patentów są Niemcy, Francja, Holandia, Szwecja, UK