Spółki prawa handlowego przewidzianych w kodeksie spółek handlowych z dnia 15 września 2001 r.

Kodeks spółek handlowych z 2001 roku reguluje podstawy prawne do działania dwóch typów spółek handlowych - spółek osobowych i kapitałowych. Do spółek osobowych zalicza się: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną. Z kolei do spółek kapitałowych: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółkę akcyjną.

Poniżej zostanie przedstawiona ogólna charakterystyka prawna każdej z powyższych spółek.

SPÓŁKI OSOBOWE

1. Spółka jawna

Spółka jawna została zdefiniowana w art. 22 § 1 - jest to spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Kodeks z 2001 r. zrezygnował z wymogu aby warunkiem możliwości utworzenia spółki jawnej było prowadzenie przedsiębiorstwa w większych rozmiarach, nie jest to już konstytutywna przesłanka (bez niej zaistnienia nie byłoby możliwe założenie spółki. Z art. 26 § 6 kodeksu jasno wynika ze sąd rejestrowy nie bada, czy spółka jawna zgłoszona do rejestru prowadzi przedsiębiorstwo większych rozmiarów. Prawodawca sformułował jednak pojęcie „przedsiębiorstwo większych rozmiarów” w art. 26 § 4 przyjmując kryterium co najmniej 400.000 euro przychodów netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych. Celem tej regulacji jest jednak spowodowanie przekształcenia spółek cywilnych w spółki jawne (art. 26 § 1-3 stosuje się do spółki cywilnej której pułap przychodów netto oscyluje w wysokości przyjętej dla przedsiębiorstwa większych rozmiarów). Na podstawie art. 626 ksh prawo i obowiązek wspólnika zgłoszenia spółki cywilnej osiągającej wskazany pułap przychodów do rejestru, odnosi się także do wspólników spółki cywilnej prowadzącej w dniu 1 stycznia 2001 r. przedsiębiorstwo większych rozmiarów przez okres co najmniej 2 lat obrotowych.

Kodeks spółek handlowych utrzymał podstawowe zasady rządzące zakładaniem i funkcjonowaniem spółki jawnej ale jednocześnie wprowadził pewne modyfikacje, których celem jest zachęcenie przedsiębiorców do korzystania z tej formy prawnej przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Realizacji takiemu celowi może służyć wzmocnienie podmiotowości spółki jawnej (art. 8 § 1 ksh) poprzez wyraźne stwierdzenie możliwości nabywania przez samą spółkę jawną (a nie wspólników) prawa własności nieruchomości i innych praw rzeczowych. Podobne znaczenie regulacja możliwości zmiany umowy spółki bez zgody wszystkich wspólników, która może być zawarta w umowie. Kolejną takim unormowaniem jest wprowadzenie tzw. subsydiarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Pozostając przy zasadzie, że każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń, całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami i spółką (art. 22 § 2 ksh ) równocześnie zastrzeżono, iż należy uwzględniać art. 31 ksh. Zaś zgodnie z tym przepisem wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Należy w tym miejscu zaznaczyć iż z tym unormowaniem wiąże się treść art. 778¹ k.p.c., który stanowi, że tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce m.in. jawnej, sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność całym majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.

Do powstania spółki jawnej wymagane jest sporządzenie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 23 ksh ), przy czym spółka ta powstaje - w przeciwieństwie do innych spółek osobowych (por. art. 94, art. 109, art. 134 § 1) - z chwila zawarcia umowy, zaś wpis do rejestru ma charakter deklaratoryjny. Firma spółki jawnej nie może zostać wybrana w sposób dowolny. Treść firmy określa art. 24 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z tym przepisem firma spółki jawnej musi zawierać nazwisko (lub nazwę/firmę - jeśli wspólnikiem nie jest osoba fizyczna) co najmniej jednego wspólnika oraz dodatkowe oznaczenie: spółka jawna. Najkrótsza dopuszczalna firma mogłaby zatem przykładowo brzmieć: „Stoczkiewicz” spółka jawna. Możliwe jest zamieszczenie w firmie nazwisk (nazw) kilku lub wszystkich wspólników. Oprócz obowiązkowych elementów firmy można w niej zamieścić dodatkowe oznaczenia mające na celu bliższe oznaczenie wspólników lub przedsiębiorstwa spółki. Unormowania, dotyczące stosunku do osób trzecich nie uległy zasadniczej zmianie dalej, zgodnie z art. 29. § 1 każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Ważne jest zastrzeżenie że prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.

W zakresie z stosunków wewnętrznych w spółce zgodnie z art. 39 ksh każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki z tym że każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy jedynie nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Dodatkowym ograniczeniem jest jeszcze jeden przepis który przewiduje że przed załatwieniem sprawy, nieprzekraczającej zwykłego zarządu, choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. Ponadto ważnym ograniczeniem jest zakaz powierzania prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Ponadto zgodnie z art. 40. § 1. Ksh. Prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.

2. Spółka partnerska

Spółka partnerska jest to nowy typ spółki osobowej. W art. 86 § 1 ksh zastrzeżono że jest to spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. W art. 88 ksh wymieniono osoby uprawnione do wykonywania określonych zawodów, które mogą być partnerami w spółce, mianowicie zalicza się do nich uprawnionych do wykonywania zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego. Jest to jednak wyliczenie nie wyczerpujące, ponieważ katalog ten może być rozszerzony w odrębnych ustawach. Przepisy ksh zezwalają na zawiązanie spółki partnerskiej w celu wykonywania więcej niż jednego zawodu.

Unormowanie spółki partnerskiej charakteryzuje się tym iż w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej (art. 89 ksh). Zatem regulacja spółki partnerskiej polega przede wszystkim na unormowaniu odmienności tej spółki od spółki jawnej. Do tych odmienności należy przede wszystkim zaliczyć:

- wymóg, aby firma zawierała dodatkowe oznaczenie „i partner” (art. 90);

- warunkiem, do powstania spółki partnerskiej jest zachowanie formy aktu notarialnego przy zawieraniu umowy spółki (art. 92 ksh) a ponadto konstytutywnego wpisu do rejestru (art. 94ksh);

- wyłączenie odpowiedzialności partnera (wspólnika) w odniesieniu do zobowiązań spółki powstałych w związku z wykonywaniem wolnego zawodu przez pozostałych partnerów, ja także zobowiązań spółki, które są następstwem działania lub zaniechania jej pracowników lub osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie innych umów, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu przez spółkę usług w zakresie jej działalności (art. 95 § 1 ksh);

- możliwości powierzenia prowadzenia spraw spółki i reprezentowania spółki zarządowi (art. 97 § 1); w takim wypadku partnerom przysługują uprawnienia rady nadzorczej; oczywiście możliwe jest zarządzanie spółką przez wszystkich partnerów - jak w spółce jawnej;

- możliwość zastrzeżenia w umowie spółki, że jedną z przyczyn rozwiązania spółki jest utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu (art. 91 § 1 pkt 4) z tym zastrzeżeniem że jeśli w spółce pozostaje jeden partner albo gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu spółka ulega rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku od dnia zaistnienia jednego z tych zdarzeń (art. 98 § 2 ksh);

- ustalenie, że w przypadku utraty uprawnień do wykonywania wolnego zawodu, partner winien ustąpić ze spółki najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym utracił on prawo wykonywania wolnego zawodu (art. 100 § 1), zaś po upływie bezskutecznym tego terminu uważa się, że partner wystąpił ze spółki w ostatnim dniu tego terminu (art. 100 § 3);

- przyjęcie reguły, że spadkobierca partnera nie wstępuje do spółki w miejsce zmarłego partnera, chyba że umowa stanowi inaczej (art. 101 ksh); oczywiście niezbędnym warunkiem jest fakt iż spadkobierca musi być osobą uprawnioną do wykonywania wolnego zawodu.

Wyłączenie odpowiedzialności partnera za błąd w sztuce innego partnera lub osób podległych kierownictwu innych partnerów jest korzystnym rozwiązaniem szczególnie w przypadku gdy wspólnikami spółki jest wiele osób gdyż pozwala to na ograniczenie ich odpowiedzialności.

3. Spółka komandytowa

Kodeks nie wprowadził większych zmian w uregulowaniu spółki komandytowej. Usunęły one jedynie wątpliwości, które pojawiły się na gruncie przepisów kodeksu handlowego, m.in. wyraźne dopuszczono możliwości przyznania osobie prawnej statusu komplementariusza (art. 104 § 3 ksh). Kodeks w sposób bardziej kapitałowy określa pozycję prawną komandytariusza jako inwestora pasywnego. Polega to na unormowaniu wkładów komandytariusza w sposób zbliżony do przepisów o ochronie kapitału w spółce z o.o. (art. 107 i 108 ksh).

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Spółka komandytowa stanowi więc odmianę spółki jawnej, dlatego też w sprawach nieuregulowanych odmiennie w przepisach o tej spółce stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu o spółce jawnej, czyli zachodzi analogiczna sytuacja jak przy spółce partnerskiej. Spółka komandytowa nie ma osobowości prawnej, lecz podobnie jak spółka jawna ma możliwości nabywania przez samą spółkę jawną (a nie wspólników) prawa własności nieruchomości i innych praw rzeczowych.

Do zawarcia umowy spółki komandytowej podobnie jak w przypadku spółki partnerskiej wymagana jest forma aktu notarialnego, spółka ta także powstaje z chwilą dokonania wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wpis ma więc charakter konstytutywny.

Najważniejszą cechą różniącą spółkę komandytową od spółki jawnej jest to, że sytuacja prawna wspólników jest różna, w zależności od tego, czy zajmują oni pozycję komplementariuszy, czy komandytariuszy. Komplementariusze odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem bez ograniczeń. Podobnie jak wspólnicy jawni, mają oni prawo do reprezentowania spółki oraz są zobowiązani do prowadzenia jej spraw. Kodeks przewiduje możliwość powierzenia prowadzenia spraw spółki na mocy umowy lub uchwały wspólników jednemu lub kilku komplementariuszom. Wspólnicy którzy są komandytariuszami natomiast odpowiadają za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej, która powinna być ujawniona w rejestrze. Wysokość sumy komandytowej jest niezwykle istotna dla komandytariusza ponieważ stanowi granicę odpowiedzialności komandytariusza zarówno wobec wierzycieli, jak i spółki. Przykładowo jeśli wkład komandytariusza do spółki jest równy sumie komandytowej lub ją przewyższa, komandytariusz wolny jest od odpowiedzialności osobistej. Jeżeli zaś wkład ten jest mniejszy, odpowiedzialność komandytariusza stanowi różnicę między sumą komandytową a rzeczywistą wartością wkładu.

Komandytariusz jako że nie ponosi tak dużego ryzyka jak komplementariusz nie może reprezentować spółki wobec osób trzecich jako wspólnik. Może to czynić jedynie na zasadzie pełnomocnictwa i w granicach umocowania. Za przekroczenie umocowania odpowiada wobec osób trzecich bez ograniczeń. Komandytariusz nie ma także prawa i obowiązku prowadzenia spraw spółki chyba że z umowy spółki wynika co innego.

Komandytariusz dogrywa rolę przy podejmowaniu uchwał mających za przedmiot sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności spółki, ponieważ wtedy wymagana jest jego zgoda wykluczyć może to odmienna regulacja w umowie. Ma on natomiast prawo domagania się udostępnienia mu bilansu oraz przeglądania ksiąg i dokumentów dla sprawdzenia ich rzetelności.

Do podstawowych punktów umowy należy określenie sposobu podziału zysku i ponoszenia strat. Jeżeli zachodziłyby wątpliwości przyjmuje się, że komandytariusz uczestniczy w stratach spółki tylko do wysokości umówionego wkładu. Śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Jeżeli jest kilku spadkobierców, powinni oni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw. Podział między spadkobierców udziału komandytariusza w majątku spółki wymaga zgody pozostałych wspólników.

4. Spółka komandytowo-akcyjna

Drugim, nowym typem spółki osobowej wprowadzonej do kodeksu, jest spółka komandytowo-akcyjna. Ściśle mówiąc jest to spółka osobowo-kapitałowa. Definiuje ją art. 125 ksh jako spółkę osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Głównym powodem ujęcia w kodeksie tego rodzaju spółki jest ochrona przedsiębiorców, którzy zamierzają dokapitalizować swoje przedsiębiorstwo poprzez emisję akcji, a zarazem uniknąć możliwości wrogiego przejęcia. Prowadząc przedsiębiorstwo w formie spółki komandytowejnie ma możliwości emisji akcji, zaś przy spółce akcyjnej istnieje - zwłaszcza przy akcjach na okaziciela - ryzyko wrogiego przejęcia. Dlatego sformułowanie w kodeks spółek handlowych nowego typu spółki komandytowo-akcyjnej ma umożliwiać osiągnięcie tych obu celów.

Z dwojakiego charakteru spółki komandytowo-akcyjnej wynika także unormowanie, które nakazuje w sprawach nieuregulowanych stosować:

- przepisy dotyczące spółki komandytowej w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy zarówno między sobą, wobec akcjonariuszy, jak i wobec osób trzecich, a także do wkładów tych wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy;

- w pozostałych sprawach przepisy dotyczące spółki akcyjnej, w szczególności dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.

Kapitał zakładowy tej spółki został określony na co najmniej 50.000 zł, umowa spółki zwana statutem, musi być jednak napisana w formie aktu notarialnego. Do powstania spółki jest jeszcze niezbędny wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 131 i art. 134 § 1 ksh). Do najważniejszych uprawnień wynikających z charakteru spółki zalicza się prawo emitowania przez spółkę akcji. Cel utworzenia tej spółki uzasadnia wniosek, że akcje te obejmowane są przez wspólników posiadających status komandytariuszy aczkolwiek z treści art. 142 § 2 kodeksu wynika możliwość objęcia lub nabycia akcji również przez komplementariusza.

Status akcjonariusza można określić przez wskazanie najważniejszych regulacji kodeksowych:

• art. 128 - akcjonariusz jest obowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie;

• art. 135 - akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązanie spółki;

• art. 138 § 1 - akcjonariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik;

• art. 145 - akcjonariusz ma prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, przy czym każda akcja objęta lub nabyta przez akcjonariusza daje prawo jednego głosu, chyba że statut stanowi inaczej; nie można jednak pozbawić całkowicie akcjonariusza prawa głosu;

• art. 147 § 1 - akcjonariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do wkładów wniesionych do spółki (chyba, że statut stanowi inaczej);

• art. 148 § 2 - ogłoszenie upadłości akcjonariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki;

• art. 149 § 2 - akcjonariuszowi nie przysługuje prawo wypowiedzenia umowy spółki.

W zakresie reprezentacji w spółce komandytowo-akcyjnej najważniejsze uprawnienia mają komplementariusze, których z mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. Modyfikacja ogólnych zasad reprezentacji może zostać przeprowadzona w statucie ponieważ może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się jednemu lub kilku komplementariuszom. Ograniczenie prawa reprezentacji przez komplementariuszy zawarte jest także w kodeksie a to ze względu na istnienie organów w tym rodzaju spółki. W art. 141 ksh przewidziano iż reprezentacja przez komplementariuszy nie obejmuje tych spraw, które z mocy przepisów kodeksu lub statutu zostały przekazane do kompetencji walnego zgromadzenia albo rady nadzorczej.

W spółce komandytowo-akcyjnej istnieją organy, nie ma wprawdzie zarządu, ponieważ taką rolę wykonują komplementariusze nie wyłączeni od prowadzenia spraw spółki, jednak można ustanowić radę nadzorczą, w sytuacji gdy liczba akcjonariuszy przekracza 25, ustanowienie rady nadzorczej jest nawet obowiązkowe (art. 142 § 1 ksh). Członków rady powołuje i odwołuje walne zgromadzenie, w tym zakresie istnieją jednak pewne ograniczenia gdyż członkiem rady nadzorczej nie może być komplementariusz lub jego pracownik.

W spółce komandytowo-akcyjnej przewidziano także walne zgromadzenie, którego funkcje określone zostały analogicznie do zgromadzenia spółki kapitałowej (art. 146 § 1 ksh). Uprawnienie do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu mają akcjonariusze i komplementariusze, nawet wtedy, gdy dany komplementariusz nie jest akcjonariuszem spółki komandytowo-akcyjnej. W art. 146 § 2 zaznaczono jednak jakie sprawy wymagają zgody wszystkich komplementariuszy, pod rygorem nieważności uchwały walnego zgromadzenia. Zalicza się do nich sprawy:

• powierzenia prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki jednemu lub kilku komplementariuszom;

• podziału zysku za rok obrotowy w części przypadającej akcjonariuszom;

• zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa spółki lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nim prawa użytkowania;

• zbycia nieruchomości spółki; podwyższenia i obniżenia kapitału zakładowego;

• emisji obligacji; połączenia i przekształcenia spółki; zmiany statutu;

• rozwiązania spółki oraz innych czynności przewidzianych w przepisach kodeksu lub w statucie.

Łagodniejszą formę zgody komplementariuszy ponieważ „tylko większości” wymagają - pod rygorem nieważności - uchwały walnego zgromadzenia w sprawach:

• podziału zysku za rok obrotowy w części przypadającej komplementariuszom;

• sposobu pokrycia strat za ubiegły rok obrotowy

• innych czynności przewidzianych w statucie.

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

1. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ (SP. Z O.O.)

Jest to najbardziej rozpowszechniony typ spółki handlowej funkcjonujący na rynku polskim w zakresie małej przedsiębiorczości. Wpłynęło na to m.in. to, że przepisy kodeksu handlowego dotyczące tej spółki zdały egzamin w praktyce. Dlatego tworząc nowy Kodeks spółek handlowych podstawowe konstrukcje tej spółki zostały przejęte. W ten sposób dotychczasowe bogate orzecznictwo sądowe, dorobek doktryny, a co ważniejsze wiedza i doświadczenie wielu tysięcy przedsiębiorców mogło zachować aktualność i może być dalej wykorzystywane w praktyce. Zmiany modyfikujące ten typ spółki unowocześniły pewne unormowania oraz dostosowały przepisy do wymagań prawa Unii Europejskiej.

A. Powstanie spółki

W zakresie przepisów regulujących powstanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, można wskazać następujące różnice w stosunku do dotychczasowego unormowania

• Powstanie spółki z o.o. może nastąpić nie tylko w celach gospodarczych (tak stanowił art. 158 ust. 1 k.h.), lecz w każdym celu prawnie dopuszczalnym (art. 151 § 1ksh), chyba że ustawa stanowi inaczej.

• Utrzymano zasadę, że spółkę z o.o. może utworzyć jedna lub więcej osób, za wyjątkiem sytuacji, gdy założycielem jest jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 151 § 2).

• Ustawodawca że w celu uniknięcia możliwych nadużyć w zakresie działalności spółek jednoosobowych z o.o. wprowadził kilka nowych rozwiązań.. Chodzi tu o następujące postanowienia:

• art. 162 stanowiący, iż w spółce jednoosobowej w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki (za wyjątkiem zgłaszania spółki do sądu rejestrowego);

• art. 156 stanowiący, że w spółce takiej jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników;

• art. 166 § 2 stanowiący, iż zgłoszenie do rejestru spółki jednoosobowej powinno również zawierać nazwisko i imię albo firmę i siedzibę oraz adres jedynego wspólnika, a także wzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem;

• art. 173, w którym przyjęto, że w przypadku gdy wszystkie udziały pozostają w ręku jednego wspólnika lub jedynego wspólnika i spółki, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym, chyba że ustawa stanowi inaczej; zaś w przypadku, gdy jedyny wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu, to czynność prawna między wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga każdorazowo formy aktu notarialnego, przy czym na notariusza nałożono obowiązek przesyłania sądowi rejestrowemu wypisu z aktu notarialnego.

2. Kapitał zakładowy

Minimum kapitału zakładowego określono na 50.000 zł (art. 154 § 1 ksh), z kolei wartość nominalna udziału nie może być niższa 50 zł. Przepisy końcowe - art. 624 § 1 ksh przewidział rozwiązanie mające na celu dostosować dotychczas działające spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do nowych przepisów tj. istniejące w dniu 1 stycznia 2001 r. dokonają w ciągu 3 lat podwyższenia kapitału zakładowego do wysokości 25.000 zł oraz określą wartość nominalną udziału na min. 500 zł; zaś w ciągu 5 lat dostosują kapitał do wysokości 50.000 zł. Jeśli spółka nie spełni tych wymogów, to wspólnicy nie mogą pobierać dywidendy oraz innych świadczeń od spółki, zaś sąd rejestrowy wzywa spółkę do wykonania tego obowiązku w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, a następnie - po bezskutecznym upływie tego okresu - może wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki.

C. Umowa spółki

Sporządzenie umowy spółki winno być jak dotychczas formie aktu notarialnego, z tymże z chwilą jej zawarcia ustawa wiąże skutek tej postaci iż powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, mająca status tzw. ułomnej osoby prawnej (art. 161 i art. 11 ksh). Wynika z tego że może ona nabywać prawa (w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe), zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Reprezentuje ją zarząd lub pełnomocnik powołany jednomyślnie przez wspólników.

Powstanie spółki z o.o. wymaga łącznego spełnienia 5 przesłanek, wymienionych w art. 163 kodeksu:

1) zawarcia umowy spółki,

2) wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki,

3) powołania zarządu,

4) ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki,

5) wpisu do rejestru.

Przesłanka wprowadzająca obowiązek wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego stanowi poważną zmianę w odniesieniu do dotychczasowych unormowań w zakresie wnoszenia wkładów niepieniężnych. W art. 167 § 1 pkt 2 kodeksu spółek handlowych stwierdzono, że do zgłoszenia spółki należy dołączyć oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady (także wkłady niepieniężne) na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione. Zgodnie zaś z art. 12 spółka z o.o. w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z o.o. uzyskując osobowość prawną i stając się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji jest to tym samym wyraz zasady kontynuacji.

4. Postępowanie rejestrowe

Regulacja postępowania rejestrowego należy przede wszystkim ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 164 § 2). Jednakże można wskazać kilka przepisów ksh które normują szczegółowo owe postępowanie:

• art. 164 § 3 kodeksu stwierdzający, że sąd rejestrowy nie może odmówić wpisania spółki do rejestru z powodu drobnych uchybień, które nie naruszają interesu spółki oraz interesu publicznego a nie mogą być usunięte bez poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów;

• art. 165 kodeksu, w którym postanowiono, że w przypadku stwierdzenia w zgłoszeniu braku usuwalnego sąd rejestrowy wyznaczy spółce w organizacji stosowny termin do jego usunięcia pod rygorem odmowy wpisu do rejestru (z zastrzeżeniem art. 164 § 3 kodeksu);

• art. 172, w którym przyjęto, że jeżeli po zarejestrowaniu spółki stwierdzono braki wynikłe z niedopełnienia przepisów prawa, sąd rejestrowy wzywa spółkę do usunięcia braków w wyznaczonym terminie, pod rygorem nałożenia grzywny.

5. Szczególne obowiązki w związku z powstaniem spółki

• Art. 171 ksh nałożono na zarząd spółki obowiązek, aby w terminie 14 dni po zarejestrowaniu, złożyć we właściwym urzędzie skarbowym poświadczony odpis umowy spółki ze wskazaniem sądu, w którym spółka jest zarejestrowana oraz daty i numeru rejestracji.

• Art. 155 ksh - przyjęto zasadę swobodnego dostępu zagranicznych spółek z o.o. do działalności na terytorium Polski, poprzez tworzenie oddziałów. Warunki tworzenia określają ustawa o swobodzie działalności gospodarczej

F. Prawa i obowiązki wspólników

W zakresie praw i obowiązków wspólników unormowanie nie uległo większym zmianom aczkolwiek można wskazać nowe rozwiązania..

• Kodeks spółek handlowych wprowadzając możliwość uregulowania w umowie spółki udziałów uprzywilejowanych - co do głosu, dywidendy i uczestnictwa w podziale majątku spółki w razie jej likwidacji, ustawodawca wprowadził pewne ograniczenia. W związku z tym art. 174 § 4 przewiduje iż uprzywilejowanie dotyczące prawa do dywidendy nie może przewyższać więcej niż o połowę dywidendy przypadającej udziałom nieuprzywilejowanym (art. 196).

• Aby zapobiec częstej praktyce przypadkom nadużycia w zakresie zbywania udziałów (poprzez wsteczne datowanie zbycia udziału) prawodawca wskazał wymóg, by zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału, a także obciążenie go zastawem, dokonywane było w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180).

• Dalej istnieje także zasada iż umowa spółki może uzależnić zbycie udziału (jego części, ułamkowej części lub obciążenie zastawem) od zgody spółki albo w inny sposób to prawo ograniczyć (art. 182 § 1 ksh), przy czym sprecyzowano, że zgody tej udziela zarząd w formie pisemnej, a w razie odmowy - sąd rejestrowy (art. 182 § 3 i 4 ksh).

• Do zakresu regulacji umowy spółki przekazano także ograniczenie lub wyłączenie wstąpienia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika (art. 183 ksh).

• artykuły 191-197 ksh w szerszym zakresie realizację prawa wspólnika do dywidendy. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów. Przy tym kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy dodatkowo pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe. Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Modyfikację tej zasady można przeprowadzić w umowie spółki, poprzez upoważnienie zgromadzenia wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników dotyczącej podziału zysku.. Unormowano także możliwość wypłaty zaliczek na poczet dywidendy (art. 194 i 195 ksh).

• Rozbudowano unormowania w zakresie umorzenia udziałów (art. 193 k.h.), które były skąpe a poza tym, stwarzały wątpliwości przy ich stosowaniu, co znalazło wyraz m.in. w rozbieżnych orzeczeniach Sądu Najwyższego. I tak ksh przewiduje:

• zasadę, iż udział może być umorzony: po pierwsze, dopiero po wpisie spółki do rejestru oraz po drugie, tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi.

• umorzenie dobrowolne (za zgodą wspólnika udział nabywa spółka) lub przymusowe (którego przesłanki i tryb określa umowa spółki). Umorzenie wymaga uchwały walnego zgromadzenia, przy czym umowa spółki może stanowić, że udział ulega umorzeniu w razie ziszczenia się określonego zdarzenia bez uchwały walnego zgromadzenia. Wyraźnie też rozstrzygnięto (art. 199 § 2 ksh), że uchwała może określać wysokość wynagrodzenia za umorzony udział, przy czym nie może być ono niższe, niż wartość księgowa (bilansowa) udziału.

G. Organy spółki

Przepisy art. 201-256 ksh normują zagadnienie ustanowienia organów spółki, ich kompetencji i funkcjonowania. Do najważniejszych zmian należą:

• W pierwszej kolejności należy zwrócić na sporny w doktrynie i orzecznictwie problem wzajemnej relacji pojęć „kadencja” i „mandat”. W nowym kodeksie przyjęto jednoznacznie, że mandat członka zarządu lub rady nadzorczej wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu lub rady, zaś w przypadku powołania członków zarządu na dłuższy okres niż rok, z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu lub rady, przy czym w odniesieniu do członka zarządu umowa może stanowić inaczej (§ 2 art. 202 ksh).

• Kodeks przewidział możliwość indywidualnego liczenia kadencji poszczególnych członków zarządu bądź powołania za okres wspólnej kadencji (art. 202 § 3).

• Uregulowano też skutki złożenia rezygnacji przez członka zarządu - do złożenia rezygnacji przez członka zarządu stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie. (art. 202 § 5)

• W art. 209 rozszerzono sprawy, w których zachodzi sprzeczność interesów. W takiej sytuacji członek zarządu powinien wstrzymać się od ich rozstrzygania. Rozszerzenie obejmuje osoby, z którymi członek zarządu powiązany jest osobiście. Rozszerzenie obejmuje też zakaz konkurencji dotyczący członka zarządu. Obejmuje ono także udział członka zarządu w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez niego co najmniej 10 % udziałów lub akcji tej spółki albo prawo powoływania co najmniej jednego członka zarządu (wynika to z art. 21 § 1 ksh).

• Wprowadzono nowe przesłanki obligatoryjnego powołania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej: gdy kapitał przekracza 50.000 zł, a wspólników jest więcej niż 25 (art. 213 § 2). Ustawową kadencję rady określono na 1 rok (art. 216 § 1), zaś minimum liczby członków rady ustalono na trzech . Podstawowe zadanie rady to stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, przy czym umowa spółki może rozszerzyć uprawnienie rady (art. 220 ksh).

• W zakresie obligatoryjnych uchwał zgromadzenia wspólników zwraca uwagę art. 228, wedle którego uchwały wymaga:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,

2) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,

3) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

4) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej,

5) zwrot dopłat,

6) zawarcie umowy, między spółką dominującą a spółką zależną przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę

Zwraca szczególnie uwagę pkt) 3 i 4 według którego wymaga uchwały nie tylko zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstw, lecz także jego zorganizowanej części, a także nabycie lub zbycie nie tylko nieruchomości, lecz także udziału w nieruchomości.

Ponadto oprócz art. 228 zgodnie z art. 230 kodeksu uchwały wspólników wymaga (o ile umowa nie stanowi inaczej) rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego

• Ważne zmiany nastąpiły w zakresie zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników. W art. 249 utrzymano powództwo o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników jeśli:

- pozostaje w sprzeczności z umową,

- pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami,

- godzi w interesy spółki,

- ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.

Uprawnieni do wytoczenia powództwa mają organy spółki lub osoby przykładowo wymienione w art. 250. I tak prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników przysługuje:

1) zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom,

2) wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,

3) wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników,

4) wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad,

5) w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.

Powództwo o uchylenie uchwały wspólników jest ograniczone terminem zawitym, mianowicie należy je wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Skutki prawomocnego wyroku zostały określone w art. 254.

• Nowością jest powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały, o ile zachodzi jej sprzeczność z ustawą. Zarzut nieważności uchwały może być jednak podniesiony w każdym czasie.

H. Zmiany umowy spółki

Aby dokonać zmiany umowy spółki wymaga się uchwały wspólników podjętej przy zachowaniu formy aktu notarialnego oraz wpisu do rejestru. W razie woli podwyższenia kapitału zakładowego może to nastąpić albo na podstawie postanowień umowy przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia i termin podwyższenia bądź poprzez zmianę umowy spółki. Źródłem podwyższenia mogą być środki własne spółki. Oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowych udziałów wymaga zachowania formy aktu notarialnego (art. 258 § 2), zachowania tej formy wymaga też oświadczenia nowego wspólnika o przystąpieniu do spółki i objęciu udziałów.

I. Wyłączenie wspólnika, rozwiązanie i likwidacja spółki

Odnośnie wyłączenia wspólnika nie wprowadzono istotnych zmian. Utrzymano zasadę, że z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego

W zakresie rozwiązania i likwidacji spółki wyraźnie wskazano, że rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. Podstawę do rozwiązania spółki stanowią

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza,

3) ogłoszenie upadłości spółki,

4) inne przyczyny przewidziane prawem.

Poza tymi przypadkami, sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki:

1) na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki,

2) na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu

2. SPÓŁKA AKCYJNA.

A. Powstanie spółki

W zakresie przepisów regulujących powstanie spółki akcyjnej należy przede wszystkim zasygnalizować zniesienie tzw. sukcesywnego trybu zawiązania spółki. Spółkę akcyjną może przy tym zawiązać jedna lub więcej osób, wyłączono jednak możliwość zawiązania spółki akcyjnej przez jednoosobowa spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

W kodeksie zawarto szczególne unormowania dotyczące wyłącznie jednoosobowych spółek akcyjnych. Są to art. 303 i 319 na wzór unormowań dotyczących jednoosobowej spółki z o.o.:

• Art. 303. § 1. W spółce jednoosobowej jedyny akcjonariusz wykonuje wszystkie uprawnienia walnego zgromadzenia zgodnie z przepisami niniejszego działu. Przepisy o walnym zgromadzeniu stosuje się odpowiednio.

§ 2. W przypadku gdy wszystkie akcje spółki przysługują jedynemu akcjonariuszowi albo

jedynemu akcjonariuszowi i spółce, oświadczenie woli takiego akcjonariusza składane

spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi

inaczej.

§ 3. W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki oświadczenie takie

wymaga formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym.

§ 4. Przepis § 3 nie uchybia odrębnym przepisom, które wymagają zachowania formy

aktu notarialnego.

• Art. 319. § 1. Zgłoszenie jednoosobowej spółki powinno zawierać, oprócz danych określonych w art. 318 ( ogóle wymagania), nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego akcjonariusza, a także wzmiankę, że jest on jedynym akcjonariuszem spółki.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy wszystkie akcje w spółce

zostają nabyte przez akcjonariusza po zarejestrowaniu spółki. Zarząd zgłasza tę

okoliczność do sądu rejestrowego w terminie trzech tygodni od dnia, w którym dowiedział

się, że wszystkie akcje spółki zostały nabyte przez jedynego akcjonariusza.

Jednym z ważniejszych warunków do powstania spółki akcyjnej jest minimalny kapitał zakładowy (zrezygnowano z nazwy „kapitał akcyjny”), który ustalono w spółce akcyjnej na 500.000 zł, a wartość nominalną akcji na 1 grosz. Wyszczegółowione zostało w ksh, że zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji (art. 310 § 1), przy czym statut spółki może określać minimalną lub maksymalną wysokość kapitału zakładowego. W takim przypadku zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia przez akcjonariuszy takiej liczby akcji, których łączna wartość nominalna równa jest co najmniej minimalnej wysokości kapitału zakładowego oraz złożenia przez zarząd oświadczenia - w formie aktu notarialnego - o wysokości objętego kapitału.

Zgoda na zawiązanie spółki, na brzmienie statutu oraz zgoda objęcia akcji może być wyrażona w jednym lub kilku aktach notarialnych. W momencie zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji, mająca status ułomnej osoby prawnej (art. 323). Wynika z tego, podobnie jak w sp. z o.o., że może ona nabywać prawa (w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe), zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną Zgodnie z art. 309 akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w 1/4 ich wartości nominalnej, zaś akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później, niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki.

Założyciele sporządzają pisemne sprawozdanie, jeżeli przewidziane są wkłady niepieniężne, albo spółka nabywa mienie lub dokonuje zapłaty wynagrodzenia za usługi świadczone przy jej powstaniu (art. 311 § 1). Sprawozdanie to podlega badaniu jednego lub kilku biegłych rewidentów, którzy sporządzają opinię i wraz ze sprawozdaniem założycieli przedkładają sądowi rejestrowemu.

Do powstania spółki akcyjnej wymaga się łącznego spełnienia następujących przesłanek:

- zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli;

- wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, z uwzględnieniem art. 309 § 3 (wkłady niepieniężne mogą być wniesione nie później, niż rok po zarejestrowaniu; zaś wkłady pieniężne opłacone w co najmniej 1 wartości nominalnej akcji obejmowanych za te wkłady) i art. 309 § 4 (jeśli akcje obejmowane są za wkłady pieniężne i niepieniężne bądź wyłącznie za wkłady niepieniężne, to kapitał powinien być pokryty przed zarejestrowaniem co najmniej w 1 jego minimalnej wysokości);

- ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

- wpisu do rejestru.

Skutkiem wpisu do rejestru spółki akcyjnej w organizacji jest przekształcenie jej w spółkę akcyjną, w ten sposób uzyskuje pełną osobowość prawną i z mocy prawa staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji (art. 12). Zarząd spółki winien w ciągu 14 dni po zarejestrowaniu złożyć we właściwym urzędzie skarbowym poświadczony odpis statutu, wskazać właściwy sąd rejestrowy, datę i numer rejestru ( analogiczny obowiązek jak przy spółce z o.o.). Należy zauważyć, że w kodeksie zliberalizowano skutki braków spółki, ujawnionych w toku postępowania rejestrowego. Jak wynika z art. 317 sąd rejestrowy wzywa spółkę akcyjną w organizacji o usunięcie braków usuwalnych, pod rygorem odmowy wpisu do rejestru. Wprowadzono zasadę ze sąd nie może odmówić wpisania spółki do rejestru z powodu drobnych uchybień, które nie naruszają interesu spółki oraz interesu publicznego, a nie mogą być usunięte bez poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów. Natomiast w razie zaistnienia braków po zarejestrowaniu spółki, to sąd wzywa do ich usunięcia pod rygorem grzywny, zrezygnowano w tym zakresie z drakońskiej sankcji rozwiązania spółki.

B. Prawa i obowiązki akcjonariuszy

W tym zakresie regulacje nie uległy większym zmianom. Unormowanie praw i obowiązków akcjonariuszy polegało głównie na usunięciu wątpliwości pojawiających się w praktyce albo wprowadzeniu pewnych rozwiązań zgodnie z wymogami Unii. I tak:

• Utrzymując zasadę zbywalności akcji (art. 337 § 1) ksh dopuszcza możliwość uzależnienia zbywalności akcji imiennych od zgody spółki, przy czym rozstrzygnięto wątpliwość, iż zbycie akcji w postępowaniu egzekucyjnym nie wymaga zgody spółki (art. 337 § 5).

• Wprowadzono też 5 letni okres, licząc od zawarcia umowy, jako maksymalny termin obowiązywania ograniczeń w rozporządzaniu akcjami (art. 338 § 1).

• Określono też uprawnienia zastawnika i użytkownika akcji imiennej lub świadectwa tymczasowego w zakresie wykonywania prawa głosu (art. 340).

• Wyraźnie unormowano (art. 345) zakaz udzielania pożyczki, zabezpieczeń lub innych podobnych świadczeń w celu ułatwienia nabycia akcji.

• Kodeks zawiera szczegółowe regulacje odnośnie prawa do zysku. Zgodnie Z art. 347 akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, który został przeznaczony przez walne zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom. Zysk rozdziela się w stosunku do liczby akcji. Jeżeli akcje nie są całkowicie pokryte, zysk rozdziela się w stosunku do dokonanych wpłat na akcje. Odmienne zasady może przewidywać zakresem swej regulacji statut. Kwota przeznaczana do podziału obliczana jest w sposób wskazany w art. 348:

- Kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Statut może upoważnić walne zgromadzenie do określenia dnia, według którego ustala się listę akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy nie może być wyznaczony później niż w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia powzięcia uchwały, o której mowa w art. 347 § 1. Uchwałę o przesunięciu dnia dywidendy podejmuje się na zwyczajnym walnym zgromadzeniu.

• Obok akcji imiennych i na okaziciela, w kodeksie unormowano akcje uprzywilejowane (art. 351), wprowadzono jednak ograniczenie iż uprzywilejowanie w zakresie głosu, nie może obejmować więcej niż dwa głosy

• Przewidziano też akcje nieme (art. 353 § 2).

• Statut spółki może przyznawać akcjonariuszowi osobiste uprawnienia, mogą polegać na przyznaniu prawa powoływania lub odwoływania członków zarządu, rady nadzorczej lub na prawie otrzymania oznaczonych świadczeń od spółki. Spółka może też wydawać imienne świadectwa założycielskie w celu wynagrodzenia usług świadczonych przy powstawaniu spółki; świadectwa te mogą być wydawane najwyżej na okres 10 lat od chwili zarejestrowania spółki.

• Nowością w ksh jest możliwość umorzenia zniszczonych lub utraconych dokumentów akcji, świadectw założycielskich i innych dokumentów wydawanych przez spółkę, a także wystawienia duplikatów. Możliwe jest też unieważnienie dokumentów i wydanie nowych.

• Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej unormowano umorzenie akcji. Umorzenie jest dopuszczalne, gdy stanowi o tym statut. Można wyróżnić umorzenie dobrowolne (za zgodą akcjonariusza) lub przymusowe (bez jego zgody). Przesłanki i tryb umorzenia przymusowego określa statut. Umorzenia dokonuje walne zgromadzenie w formie uchwały, określającej podstawę prawną, wysokość wynagrodzenia, uzasadnienie umorzenia bez wynagrodzenia (nie dotyczy umorzenia przymusowego) oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Statut może przewidywać, że w zamian za akcje umorzone wydaje się świadectwa użytkowe, bez określonej wartości nominalnej.

C. Organy spółki

Najważniejsze regulacje dotyczące organów spółki akcyjnej utrzymano w kodeksie.

• Odnośnie zarządu spółki akcyjnej wprowadzono jednak modyfikacje:

• przyjmując, że członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza (chyba, że statut stanowi inaczej), stwierdzono jednoznacznie, że członek zarządu może być odwołany lub zawieszony także przez walne zgromadzenie (art. 368 § 4).

• Ustalono maksymalny okres kadencji na 5 lat, z możliwością powołania na dalsze kadencje, przy czym możliwe jest albo częściowe odwołanie zarządu albo powołanie na okres wspólnej kadencji (art. 369 § 3).

• Analogicznie do rozwiązania przy spółce z o.o. wyraźnie przesądzono, że mandat członka zarządu wygasa najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu (art. 369 § 4). Podobnie postanowiono przy mandacie członka rady nadzorczej (art. 386 § 2).

• Zgodnie z art. 395 § 3 członkowie zarządu i rady - których mandaty wygasły przed dniem walnego zgromadzenia, mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu, przeglądać dokumenty i zgłaszać uwagi.

• Wynagrodzenie dla członków zarządu ustala rada nadzorcza, przy czym walne zgromadzenie może upoważnić radę do ustalenia, iż wynagrodzenia członków zarządu obejmują również prawo do określonego udziału w majątku spółki (art. 378 § 2).

• Rozszerzono zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi przez członka zarządu: Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów albo akcji bądź prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powoływania zarządu.

• W spółce akcyjnej zniesiono komisję rewizyjną, a utrzymano jedynie radę nadzorczą jako organ obligatoryjny, którego zadaniem jest sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Do kompetencji rady nadzorczej należy także zawieszenie z ważnych powodów, w czynnościach członków zarządu. Uprawnienia rady mogą być dodatkowo poszerzane przez statut m.in. może wprowadzić obowiązek uzyskiwania przez zarząd zgody na dokonywanie określonych w statucie czynności. Zarząd może jednak odwołać się do walnego zgromadzenia, jeżeli rada nie wyrazi zgody. Radę powołuje i dowołuje walne zgromadzenie. Kadencja członka rady nadzorczej nie może być dłuższa, niż 5 lat.

• Walne zgromadzenie - jego status i kompetencje oraz zasady funkcjonowania zostały utrzymane.

Kodeks spółek handlowych do najważniejszych spraw, które wymagają uchwały walnego zgromadzenia zalicza:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,

2) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,

3) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

4) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej,

5) emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa i emisja wariantów subskrypcyjnych, o których mowa w art. 453 § 2,

6) nabycie własnych akcji w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 2 oraz upoważnienie do ich nabywania w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 8,

7) zawarcie umowy, między spółką dominującą a spółką zależną przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę

Utrzymano obowiązek tworzenia kapitału zapasowego, określając jego minimalną wysokość i źródło finansowania - przelewa się do niego co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. Możliwe też jest tworzenie innych funduszy. Warto wskazać nową regulację w art. 397: w którym przyjęto, że jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę, przewyższającą sumę kapitału zapasowego i rezerwowych oraz 1/3 kapitału zakładowego - zarząd obowiązany jest niezwłocznie zwołać walne zgromadzenie celem powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki.

Nie uległy zmianom w zakresie uprawnienia do zwołania walnego zgromadzenia, sposobu zwołania, trybu obradowania. W art. 411 § 2 wyraźnie przesądzono, że prawo głosu przysługuje od dnia pełnego poboru akcji, chyba że statut stanowi inaczej. Unormowano tzw. przymusowy wykup akcji akcjonariuszy reprezentujących mniej niż 5 % kapitału zakładowego, przez nie więcej niż 5 akcjonariuszy posiadających łącznie nie mniej niż 90 % kapitału. Podjęcie uchwały w tym zakresie wymaga większości 9/10 głosów oddanych, zaś odesłanie do odpowiedniego stosowania art. 416 § 2-5 oznacza, że podjęcie takiej uchwały wchodzi w rachubę przede wszystkim przy zmianie działalności przedsiębiorstwa..

Nowe regulacje wprowadzono odnośnie zaskarżenie uchwał walnego zgromadzenia. Utrzymano unormowanie dotyczące powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia z powodu jej sprzeczności ze statutem, dobrymi obyczajami lub z tego powodu, że godzi w interes spółki lub ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza ale jednocześnie uwypuklone zostało iż zaskarżenie uchwały nie wstrzymuje postępowania rejestrowego. Ponadto wprowadzono bicz na pieniactwo sądowe - art. 423 § 2 przewiduje, iż w przypadku powództwa oczywiście bezzasadnego, sąd na wniosek spółki, może zasadzić od skarżącego kwotę do 10-krotnej wysokości kosztów sądowych oraz wynagrodzenie jednego adwokata (radcy prawnego). Możliwe jest także dochodzenie odszkodowania. Kodeks spółek handlowych unormował również powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały, jeżeli zachodzi jej sprzeczność z ustawą .

• Podwyższenie kapitału zakładowego

Kodeks spółek handlowych wymienia cztery sposoby podwyższenia kapitału zakładowego:

- zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego

- podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki

- ustalenie kapitału docelowego

- warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego

Do skutecznego podwyższenia kapitału zakładowego w sposób pierwszy ze wskazanych wymagana jest zmiana statutu i następnie emisja nowych akcji lub podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji. Objęcie nowych akcji może nastąpić w drodze: subskrypcji prywatnej, zamkniętej lub otwartej. Warunkiem koniecznym podwyższenia kapitału jest opłacenie co najmniej 9/10 dotychczasowego kapitału zakładowego.

Walne zgromadzenie może podwyższyć kapitał zakładowy poprzez przekazanie środków z kapitału zapasowego lub z innych kapitałów rezerwowych (utworzonych z zysku), jeżeli mogą być one użyte na ten cel. Uchwała w tej sprawie może być powzięta, jeżeli zatwierdzone sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy wykazuje zysk. W takim przypadku nowe akcje nie wymagają objęcia.

Nowością w Kodeks spółek handlowych jest instytucja docelowego kapitału zakładowego. Polega ona na udzielaniu zarządowi na okres trzech lat upoważnienia do podnoszenia kapitału zakładowego w granicach określonych przez statut. Upoważnienie to może być przedłużone na dalsze okresy trzyletnie. Realizacja tego uprawnienia następuje przez emisję akcji. Do plusów tej instytucji należy zaliczyć obniżenie kosztów pozyskiwania kapitału i umożliwienie zarządowi szybkiej emisji w najbardziej odpowiednim czasie, przy jednoczesnym uniknięciu ryzyka blokady emisji akcji wskutek zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia.

Analogiczną funkcję pełni także nowa instytucja warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego. Jej celem jest udzielenie szerokich uprawnień zarządowi w celu emisji akcji przeznaczonych dla obligatariuszy obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa oraz akcji przeznaczonych dla pracowników spółki. Takie rozwiązanie usuwa obecne przeszkody dla funkcjonowania obligacji zamiennych oraz obligacji z prawem pierwszeństwa, które są dogodnym instrumentem finansowania spółki. Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego zarząd spółki zgłasza do sądu rejestrowego. Osoby uprawnione do objęcia akcji, określone w uchwale walnego zgromadzenia, obejmują akcje w warunkowo podwyższonym kapitale zakładowym w drodze pisemnego oświadczenia, a zarząd spółki wydaje dokumenty akcji po zarejestrowaniu warunkowego podwyższenia kapitału. Wraz z wydaniem tych dokumentów następuje nie tylko nabycie praw z akcji, lecz i podwyższenie kapitału zakładowego spółki o sumę równą wartości nominalnej akcji objętych na podstawie uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego. Każdego roku kalendarzowego zarząd zgłasza do sądu rejestrowego wykaz akcji objętych w danym roku celem uaktualnienia zapisu kapitału zakładowego.

• Obniżenie kapitału zakładowego może nastąpić poprzez:

• zmianę statutu,

• zmniejszenie wartości nominalnej akcji,

• połączenie akcji lub przez umorzenie akcji

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

---