Polityka gospodarcza jako działalność jest to działanie państwa określające cele gospodarcze I środki ich realizacji oraz organizuje te środki w procesie gospodarowania.

Działanie polityczne gospodarcze podmiotu są ograniczone przez inne podmioty, wobec których państwo nie ma pełne dyspozycji.

Jest to działanie nie w pełni zdeterminowane, zostawia możliwość wyboru.

Nauka polityka gosp. - opisuje I wyjaśnia jak jest I co jest, usiłuje powiedzieć jak być powinno, jest nauką normatywną. Co zrobić jak być powinno - nauka aplikacyjna.

Nie ma teorii polityki gospodarczej.

Co daje ta wiedza.

Informację o celach , zrozumienie decyzji może pozwolić na przewidywanie skutków.

Obszary działania polityki gospodarczej jako działalności.

1. wersja max - ustrój - pełny liberalizm nie ma miejsca na działania państwa.

2. Wersja - pełna centralizacja w socjaliźmie, tam nie ma miejsca na politykę gospodarczą.

Polityka gospodarcza występuje wtedy gdy mamy do czynienia z gospodarką rynkową.

Podmioty wobec których państwo nie ma pełnej dyspozycji: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, biurokracja wewnętrzna, zagranica, natura

Główne zasady I kierunki

To co jest na bieżąco w polityce społeczno gospodarczej oparte jest na doktrynach społeczno-ekonomicznych.

Doktryna - zespół poglądów I wartości oraz ideologii sił społecznych:

• doktryna liberalna

• doktryna socjal-demokratyczna

• doktryna komunistyczna

• doktryna konserwatywna

• doktryna katolickiej nauki społecznej.

Na bazie tych doktryn buduje się programy, z nich wyrasta ustrój .

Ustrój zawiera:

• określa własność

• określa motywy działalności gospodarczej

• wzorce zachowań

• określa sposób regulacji

zdecentralizowane - konkurencja-rynek

scentralizowane - planowany

• ustroje indywidualistyczne, ustrój kolektywistyczny

KOLEKTYW

- -

+ -

JUGOSŁAWIA ZSRR

USA III RZESZA

+ +

INDYWIDUALNA + -

RYNEK PLAN CENTRALNY

Rynek działa dobrze, gdy jest własność prywatna (++).

Polska ma system, w którym rola państwa jest elementem regulacji przez plan.

Państwo istnieje jako podmiot polityczno gospodarczy:

• zaspokaja pewne potrzeby społeczeństwa, musi ponosić pewne koszty (wydatki) musi mieć odpowiednie dochody

• istnieją w procesie prod. dobra publiczne, które wymykają się działaniom rynku, korzystać z dóbr publicznych może każdy, a nie tylko ten kto z nie zapłacił np. obrona narodowa

• państwo realizuje wyodrębnienie poprzez ochronę rynku krajowego

• państwo może zwalczać monopole które działają destrukcyjnie na rynek

• państwo przeciwdziała szkodliwym wahaniom koniunktury

• ochrania środowisko naturalne

• państwo może przeciwdziałać rosnącej nierówności dochodów poprzez redystrybucję dochodów

• chronić ład publiczny I bezpieczeństwo publiczne.

Argumenty za interwencjonizmem.

W gospodarce rynkowej nie istnieją mechanizmy, które regulują równowagę rynkową

Argumenty przeciw interwencjonizmowi

• interwencjonizm pociąga za sobą nadmierne koszty

• nie uwzględnia efektów wewnętrznych

• prowadzi do niesprawiedliwości podziałów

Potrzeba polityki gospodarczej wynika z ograniczoności mechanizmów rynkowych w rozwiązywaniu problemów społeczno-ekonomicznych.

Ograniczoność - przyczyny:

1. wady samego mechanizmu rynkowego - dążenie do monopolu (monopolotropizm)

2. na rynku brak jest podmiotu, który miałby preferencje działania dla dobra wspólnego, jedynie państwo. Istnieje dobro wspólne

Cele polityki Gospodarczej

Cele gospodarcze są to pożądane I zamierzone stany gospodarki narodowej w postaci wielkości, struktury relacji I procesów.

Środki są to zasoby I strumienie wielkości, które mogą być włączone do procesów produkcji.

Metody PG - uporządkowane sposoby gromadzenia środków I ich aktywizacji I doboru.

Cele PG - 4 cele „kwadrat magiczny”

1. pełne zatrudnienie

2. stabilizacja cen

3. bilans płatniczy

4. wzrost gospodarczy

5. zrównoważenie finansów państwa - wynika on z poprzednich.

Środki:

Zasoby są punktowe

Strumienie przedziałowe

• środki rzeczowe (zasoby majątkowe, handlowe)

• środki finansowe (pieniądze zbierane I wydawane, służą do uruchomienia środków rzeczowych)

• środki osobowe (pracownicy)

• środki informacyjne (wiedza o nowych technikach, metodach produkcji, środki regulacyjno informacyjne)

Dziedziny PG

1. polityka makroekonomiczna

działania - polityka pieniężna I budżetowo-fiskalna

2. polityka mikroekonomiczna

wg sektorów: polityka wzrostu gospodarczego

Podział polityki wg instrumentów:

• pieniężna

• kredytowa

• cenowo - dochodowa

• podatkowa I budżetowa

• inwestycyjna

• zatrudnienia

• celna

• handlu zagranicznego

• walutowa jako część polityki pieniężnej

Układ sektorowy połączony z układem instrumentalnym tworzy macierz

LP.	Sektory Instrumenty	PRZEMYSŁ	ROLNICTWO	HANDEL	TRANSPORT	GOSPOD. KOMUN. I MIESZK.
1	Polityka pieniężna	1/1	2/1	3/1	4/1	5/1
2	Polityka kredytowa	2/1	2/2	2/3
3	Polityka podatkowa
4	Polityka celna		2/4			5/4
5	Polityka zatrudnienia
6	Polityka inwestycyjna

Polityka transformacji społeczno - gospodarcza w Polsce

Przed laty był system centralnego planowania:

• 80 % środków produkcji w rękach państwowych

• procesy produkcji, podziału I wymiany wg planu centralnego

• zadania dla przedsiębiorstw jako dyrektywy

• środki produkcyjne jako limity

• nie istniał punkt równowagi w gosp.

• Nie miała gospodarka kryterium optymalizacji

• Ceny nie pełniły funkcji równoważenia popytu z podażą

• Konsumpcja nie była wyznaczona przez plan centralny

• Nie było suwerenności konsumenta

• Pieniądz przydzielony do przedsiębiorstwa

Zalety:

• pełna równość społeczna

• niewielkie zróżnicowanie dochodowe

Wady:

• nie było rachunku gospodarczego, pieniądz miał znaczenie wtórne, szedł za decyzjami rzeczowymi

• brak kryterium wartości

Gospodarka centralna była nieefektywna

Gospodarka tuż przed rokiem 89 jakoś funkcjonowała

• produkcja stali 16,5 mln

• inwestycje 160 I 191

• produkcja przemysłowa 84r - 172, 89 r - 197

• płace realne 70r - 100, 84r - 123, 89r - 157

• PKB 70r - 100, 84r - 152, 88r-89r - 177

23.12.89 r ustawa o działalności gospodarczej (możliwość podjęcia I prowadzenia działalności gospodarczej, zatrudnienie wolne)

Zmiany polityczne pozwoliły na pełną reformę gospodarczą p. 89 roku.

12.10.89 roku ogłoszono Program Gospodarczy - Program Stabilizacji I zmian systemowych.

Zmianom systemowym przeszkadzały zmiany stabilizacyjne.

Zmiany stabilizacyjne:

• wyhamowanie , stłumienie inflacji

VII 109,5 VIII 139 IX 134 X 155 w 89 roku

Uwolnione ceny produktów rolnych, uwolnione były również płace (pełna indeksacja). Nastąpiła gonitwa między płacami a cenami, całe II półrocze 89 roku.

Uwolnienia płac domagał się Ryszard Bugaj

Program gospodarczy został przygotowany prze MFW

Pod koniec XII 89 roku uchwalono poszczególne ustawy. Zaczęły działać od 1 stycznia 90 roku.

Stabilizacja:

• wyrównanie podaży I popytu

• stabilizacja cen

Sposoby stabilizacji:

• ograniczenie strumienia pieniądza płynącego do gospodarki

• zaostrzenie polityki pieniężnej

• podniesienie stopy procentowej od udzielanych kredytów, będą określane co miesiąc, musi wyrównywać inflację, zniechęcać do brania kredytów. Stopa w 90 roku to 38 %.

• Kredyty zaciągnięte przed 1.01.90 będą wyceniane wg nowej stopy % - złamano zasadę, że prawo nie działa wstecz.

• Zakończono pełną indeksację płac, indeksację szczątkową. Od większej indeksacji przedsiębiorstwa państwowe płaciły podatek od ponad normatywnego przekroczenia poziomu wynagrodzeń tzw. Popiwku

• Ludność miała oszczędności w walucie krajowej I zagranicznej - wprowadzano wymienialność złotego na waluty obce po określonym kursie wyższym od czarnorynkowego 3 krotnie. Oszczędności nie były waloryzowane

• Budżet - nie mógł zaciągać bezkosztowych pożyczek z banku, ograniczono dotacje budżetową

• pewne towary I usługi typu energia I nośniki energii podniesiono do 400 do 1000 %. Działania stabilizacyjne odbywały się kosztem ludności

• uwolnienie cen - wydano kilka zarządzeń likwidujących sposoby ustalania urzędowych cen na pewne towary. Producent musiał zgłosić się do urzędu , że zmienia cenę. Nastąpił wybuch hiperinflacji, ale krótkotrwały - brak pieniędzy.

• Wprowadzono wymienialność złotego

• Zniesiono monopol państwa w handlu zagranicznym, liberalizacja handlu z zagranicą - tylko ewidencja przedsiębiorstw.

• Wprowadzono swobodę działania przedsiębiorstw państwowych (pełną) - same decydowały o cechach I kierunkach produkcji, powstał problem kto ma to koordynować - rynek

• Ceny wolne również czynników produkcji - surowce, siła robocza, kapitał

• Stworzenie rynku kapitałowego w postaci dóbr produkcyjnych - giełda

• Pieniądz odzyskiwał swoje znaczenie jako regulator rynku - kontrola emisji przez bank centralny, uzyskuje on suwerenność

• Wielka ustawa prywatyzacyjna (odpaństwowienie) - okazało się że to proces trudny I wieloletni

Konflikt między efektywnością ekonomiczną a sprawiedliwością społeczną - wygrywa efektywność

• próby wprowadzenia ustawy antymonopolowej

Proces transformacji od 1-10-90 do grudnia 92 r

1. Ceny po pierwszym szoku spadną do poziomu 1% miesięcznie

90 I 196,0

II 123,8

III 104

IV 107,5

V 104,6

VI 103,4

VII 103,6

VIII 101,8

IX 104,6

X 105,7

XI 104,9

XII 105

Ceny - za rok 90 zamiast 190 wskaźnik 350, niejednakowo rosły

Żywność 317

Nieżywność 368

Usługi 535

Rolnicy byli tą grupą, która najbardziej odczuła wzrost cen.

Płace miały wzrosnąć o 1/5 (tj ok. 15-16 %)

Wzrosły:

• 2 %

• 15%

• 40%

realne spadły o ponad 25% w pierwszym kwartale.

Przedsiębiorstwa nie miały pieniędzy na wzrost płac. Były obłożone dywidendą.

Brak pieniądza na rynku spadek popytu w efekcie spadek produkcji (podaż). Przychody ze sprzedaży:

01 spadek 32 %, utrzymywała się na tym poziomie do czerwca w lipcu spadła I utrzymywała się do końca roku na tym samym poziomie.

Skutki - ludność zubożała (płace , oszczędności malały)

• eksplozja eksportu, zamiast deficytu w handlu zagranicznym powstała handlowa nadwyżka, zmalał import, wysoki eksport zadziałał inflacyjne, brak towaru na rynku.

Produkcja

• wyroby farmaceutyczne w mln zł ceny stałe

XII/89 8 mld zł

I/90 5,174 mld zł

• szkło, plastik

12/89 utrzymanie poziomu

I/90

• meble

12/89 12,5 mld

01/90 11 mld

• papier

12/89 85 tys ton

01/90 82 tyś

• wędliny

12/89 60 tyś ton

01/90 48 tyś ton

• zużycie energii elektryczne w przemyśle 89 r 55 mln

90 48 mln gigawatów

- przewozy ładunków 89 81-78

• 58-47

• kurs dolara

czarnorynkowy (wolny rynek) II poł 89 roku 5700 zł, 7300, 9500, 8100, 6880,, 7400, średnio ok. 7000/usd

90 rok oficjalnie 9000 zł

Zatrudnienie I bezrobocie:

Wprowadzono ustawę o zatrudnieniu., przewidziano, że będzie bezrobocie - stworzono fundusz pracy, 400 tyś na koniec 90 roku.

Faktycznie na koniec 90 roku było 1120000 osób bezrobotnych.

Spożycie:

Spadło z 9 mld w cenach stałych do 6 mld zł. Program przewidywał deficyt w handlu zagranicznym.

HZ w 1990 pojawiło się dodatnie saldo handlowe I utrzymywały się przez cały rok.

Budżet - deficyt - program przewidywał

1990 - wykazywał nadspodziewane nadwyżki na koniec roku 2,5 mld.

Podsumowanie.

• nastąpił gwałtowny spadek produkcji co prawda było to przewidywane, ale nie tak duży (30 %)

• spadek zatrudnienia I wzrost bezrobocia

• handel zagraniczny: błąd kalkulacji, zamiast deficytu nadwyżka. Znaczna różnica między kursem wolnorynkowym (parytet) a oficjalnym, duży koszt dla importera (1usd-9000 zł), eksport w związku z tym korzystny.

• Budżet - renta inflacyjna - ściągał nadwyżkę pieniędzy z rynku , wysokie podatki od zysków przedsiębiorstw. Udało się zdusić hiperinflację. List intencyjny przewiduje, że inflacja za rok nie przekroczy 195 %, miesięcznie 1% powyżej zwyżki cen. W 01*90 80 % inflacja, przez cały rok nie spadła nigdy poniżej 2 %. Ceny wzrosły 3 krotnie. Płace realne drastyczna obniżka, dzięki temu uzyskano równowagę wewnętrzną.

Skutki uboczne:

Po ograniczeniu importu, ceny krajowe wzrosły, kurs dolara się utrzymywał,, nie było już tak korzystnego eksportu, towary zaczęły napływać do kraju, ale w pewnych dziedzinach.

Import w tych branżach uderzył w sposób drastyczny.

Spadek rzemiosła

Nadprodukcja w rolnictwie - gwałtownie spadły dochody rolników

Zmiany w podziale dochodu pomiędzy różne grupy społeczne.

Budżet

Budżet - plan finansowy dochodów I wydatków państwa. Jest to z jednej strony kolektor (zbiornik) dochodów państwa I rozdzielenia wydatków

Ważna jest wielkość budżetu, którą określany przez większa wartość jaką jest PKB.

Poziom budżetu do PKB jest różny w różnych krajach. W Polsce początkowo więcej szło do budżetu, od kilku lat obniżka udziału budżetu w PKB.

LP	Kraj	1890	1929	1955	1960	1975	1980	1985	1995
1	Szwecja	-	8%	-	31%	-	-	62%	-
2	USA	7,1%	10%	26%	30%	35%	37%	36%	23%
3	Wlk Bryt	9%	24%	32%	35%	44%	47%	49%	42%
4	Niemcy	13%	31%	30%	32%	44%	49%	48%	34%
5	Francja	15%	19%	33%	35%	41%	50%	48%	46%
6	Szwajc	11%	-	-	25%	33%	35%	-	-
7	Japonia	-	-	21%	-	27%	33%	-	-

Proces wzrostu udziału budżetu w PKB

Są próby ograniczenia - udziału budżetu w PKB 95 %

Dania 56%

Belgia 52%

Hiszpania 40,2%

Węgry 31%

Kanada 27%

Ściąganie pieniędzy do budżetu

Podatki - ich udział w budżecie rośnie Polska 85 %

Wcześniej ważne pozycje miały cła, ale w związku z liberalizacją handlu ich udział znacznie spadł

Główna funkcja budżetu do rozdzielanie wydatków.

Zbieranie dochodów do funkcja fiskalna budżetu.

Funkcje budżetu:

1. alokacyjna - budżet kieruje ogromne sumy pieniędzy na różne dziedziny

2. redystrybucyjna - ponowny rozdział dochodu pomiędzy poszczególne podmioty gospodarcze.

Zróżnicowanie podatków - pierwszy etap redystrybucji

II to transfery budżetowe w zakresie socjalnym: renty, emerytury, ubezpieczenia.

Finansuje niektóre usługi socjalne I kulturalne, np. szkolnictwo podstawowe

3. Stabilizacyjna - popyt (zwiększać lub ograniczać) tworzony na rynku przez państwo stabilizująco lub stymulująco wpływa na gospodarkę

Budżet jest neutralny, zrównoważony kiedy wydatki I dochody są sobie równe. Ogromna większość krajów w niezrównoważonym budżecie (nadwyżka lub deficyt).

W większości jest to przerost wydatków - deficyt budżetowy.

POPYT , pobudzenie w konsekwencji podaż gdy są moce produkcyjne.

Kiedy gospodarka nie może odpowiedzieć na zwiększy popyt to wtedy działa inflacyjnie.

Nadwyżka - popyt maleje, niedobra kiedy prowadzi do recesji.

Pieniądze na pokrycie deficytu budżetowego:

• w poprzednim systemie: drukowanie pieniędzy, emisja dodatkowa, działanie inflacyjne

• budżet może pożyczyć z banku na ogólnych zaostrzonych warunkach kredytowych.

Budżet może pożyczyć pieniądze na pokrycie deficytu:

• od ludności - nie powoduje dodatkowych pieniędzy , nie grozi inflacja, emisja obligacji państwowych o stałym oprocentowaniu (umowy państwa z bankami komercyjnymi)

• od zagranicy.

Budżet

Budżet - plan finansów państwa, kolektor z jednej strony dochodów I rozdzielnik wydatkó.

Funkcje:

1. alokacyjna - rozmieszczenie dochodów

2. redystrybucyjna - jednym zabiera, drugim daje

3. stabilizacja - łagodzi wahania koniunktury

4. fiskalna - dostarcza środki finansowe na potrzeby państwa.

Instytucja, która działa na minus, obok minusa, I ponad minus rynkiem bo:

1. rynek ma wady

2. istnieją dobra, których rynek nie umie rozdzielić:

• publiczne - dobra I usługi, które mogą być konsumowane przez wiele osób I ich nie ubywa, nie można wykluczyć tych którzy nie płacą, czyli nie można ich urynkowić np. obrona narodowa.

• Efekty zewnętrzny - ryniek nie umie go wyregulować.

Decyzja co do konsumpcji lub produkcji jednym podmiotom wpływa na produkcję I konsumpcję drugim podmiotom gospodarczym, ale nie poprzez ceny, czyli nie przez mechanizm rynkowy, czyli potrzeba decyzji pozarynkowej

• dobra I usługi które mają szczególne znaczenie dla gospodarki np. oświata, więc potrzeba państwa a nie rynku do ich regulacji. Narzędzia do pełnienia tej funkcji przez państwo jest budżet.

Budżet składa się z:

• dochodów budżetu

• wydatków budżetu

Ich natura jest inna. Są wyrażone w pieniądzu, ale droga do określenia dochodów budżetowych I wydatki budżetu jest inna.

Dochody budżetu są co roku prognozowane (bo wynikają z procesów rynkowych) ile ich wpłynie.

Wydatki budżetu - państwo ma gestię władzy, imperialną, są zaplanowane.

Konstruowanie budżetu - podobnie jak plan centralny w socjaliźmie.

W I połowie roku podejmuje się prace nad planem roku następnego.

Ministerstwo Finansów - 2 agendy

• dochody - Departament Polityki Finansowej I Analiz prognozuje - opracowuje prognozy dochodów rynkowych całej gospodarki

• wydatki - Departament Wydatków Państwa - zbierają od urzędów I jednostek centralnych, życzenia Ilie powinny wynieść wydatki na rok przyszły.

Wydatki mają charakter obligatoryjny (nie można wydać więcej)

Inne komórki:

Ustala się wśród ministerstw.

1. działy księgowe ministrowie koordynatorzy działów budżetowych

2. działy księgowe ministrowie dysponenci części działów budżetowych

Projekt analizuje Sejm w komisjach (gł. Komisja Finansów I budżetu państwa - dyskutują nad budżetem w częściach).

Strona rządowa + opozycja - wprowadzenie korekt

Na rok 2000 budżetowe wydatki opiewają na nie więcej 154 mld PLN

Dochody 141 mld PLN

Przedstawienie budżetu w sejmie w listopadzie. W RP jeżeli parlament odrzuci projekt budżetu to przy następnym odrzuceniu prezydent może rozwiązać parlament.

Budżet Polski

Budżet deficytowy - wynik ujemny

Najlepiej gdy wynik jest „0”

Rezerwa budżetowa ogólnie 100 mln PLN

Rząd musi przewidzieć PKB I wzrost inflacji (5.7 % rocznie), żeby określić pewne liczby, np. wzrost emerytur.

Jeżeli zostanie zakłócona któraś z liczb, to liczby pozostałe nie zostaną zachowane.

106 wzrost nominalny

106,3 wzrost realny = 2% spadek realnych emerytur.

Przeciętne wynagrodzenie ok. 1800 PLN

Struktura dochodów I wydatków (uzasadnienie ustawy budżetowej)

Dochody 141b MLD PLN

1. źródła podatkowe - 132 mld tzn. 93,6 % - cło 4,5 mld PLN

2. Dochody niepodatkowe - dochody jednostek budżetowych 5 mld PLN

Bank Centralny wpływy 2,5 MLN PLN

Podatki mają znaczenie ogólnogospodarcze, również dla części niebudżetowej (rynkowej) jako rodzaje podatku.

Podatki: 1^o zbieranie pieniędzy z rynku = zmniejszenie dochodów podmiotów gospodarczych, czyli zmniejszenie ich dochodów na konsumpcję I oszczędności.

2^o nie wszystkie podatki uderzają z tą samą siłą

1. podatki pośrednie nie ograniczają bezpośrednio dochodów j.w., ale działają gdy podmioty rynkowe dokonują wydatków. Płacą z reguły średniozamożni I biedni (podatek nie dotyczy wszystkich)

2. podatki bezośrednie w zależności od podmiotu

• od osób fizycznych, od każdego dochodu

• od osób prawnych jest zminimalizowany

Podatek od osób prawnych = jego stawka podatku nie zmienia się

Kwota podatku rośnie

Stopa podatkowa rośnie proporcjonalnie - podatek liniowy

Osoba prawna

Linia podatku

2^o Stopa opod

1^o Kwota opod

stopa podatku

10 20 30 40

podstawa opodatkowania

Osoby fizyczne - podatek progresywny

Kwota rośnie bardziej niż proporcjonalnie

1) kwota

2) stawka

10 20 30 40 50 Podstawa opodatk.

Stopa ulega zmianie wraz ze wzrostem dochodów (podstawa opodatkowania) Gdy stopa rosnąca to kwota rośnie bardziej niż proporcjonalnie.

Gzie I ile wyznaczyć progi.

Za: sprawiedliwe społ., żeby ludzie mający większe dochody płacili większe podatki, bo stanowi to dla nich mniejsze obciążenie

Przeciw: zabieranie zamożnym jest niesprawiedliwe, bo karze się ich zapobiegliwość

Podatek majątkowy - niewielki w RP ma mieć charakter katastrofalny

Wydatki - odwrotnie niż podatki

1 % Transfery budżetowe - gospodarstwa domowe, renty, emerytury, redystrybucja , ponowne rozdzielnictwo

Budżet I polityka fiskalna

Jak się zmienia struktura podatków?

Mamy trzy grupy podatków:

1. pośrednie

2. bezpośrednie od przedsiębiorstw

3. bezpośrednie od osób fizycznych

98 rok 99 rok 2000 rok

pośr 53,3 66

bezp. Od przed. 12,3 11

bezp od os fiz 28,9 19,5

Wzrost udziałów I kwot bezwzględnych podatków pośrednich I spadek bezpośrednich.

Cło.

98 rok 2000 rok

doch z ceł 5 % 3,2 % /całość dochodów

Coraz bardziej rozszerza się klauzula wolnego handlu, obniżają się w związku z tym bariery celne, wysycha to źródło dochodów. Rzutuje to na całość gospodarki.

Podatki pośrednie - są łatwe do ściągania, nie budzą bezpośredniego protestu

Świat. Tendencje takie jak u nas występują już od lat 80-tych. Udział podatków pośrednich wzrastał, bezpośrednich malał, od przedsiębiorstw znikomy.

Podatek pośredni wchodzi do ceny, jest cenotwórczy. Podatki nakłada się wg tzw. Zdolności podatkowej. Zasada korzyści podatkowej - na tych, którzy korzystają szczególnie z tych usług, które są opodatkowane.

Ustalanie dot. Polityki budżetowej w ogóle:

Budżet może być duży lub mały w stosunku do PKB.

PKB pełni w stosunku do budżetu 2 funkcje:

1. jest funduszem, który zasila dochody budżetowe I a zatem I wydatków

2. duży PKB kreuje popyt na usługi budżetowe, dostarcza potrzeb które mogą być zaspokojone tylko przez budżet.

Udział budżetu w dochodzie (PKB) narodowym w okresie transformacji

dochody

86	87	88	89	90	91	92	93	94	95	96	97	98
52,2	47,5	49,9	43,5	46,5	40,9	42,6		45,4	44,7	44,2	44	42,5

Tendencja malejąca

Wydatki

86	87	88	89	90	91	92	93	94	95	96	97	98
51,5	48,2	48,8	46,1	44,2	42,98	47,2		47,4	46,4	46,4	45,5	43,8

MF dąży do zmniejszenia dochodów I okrojenia wydatków

Budżet Wydatki PKB

Świat 70 rok 90 rok

USA 31,07 37

Japonia 19 30,7

Niemcy 38,6 45,8

Francja 38,5 50,2

Włochy 24,2 53,2

Deficyt budżetowy - w przypadku gdy wydatki są większe od dochodów. Jeżeli deficyt jest umiarkowanej wielkości I odpowiednio finansowany nie musi doprowadzić do inflacji.

Źródła pokrycia deficytu

1. monetaryzacja deficytu - budżet wystawia do BC papier dłużny I pożycza budżetowi pieniądze - dodrukowuje pieniądze, zwiększa się ich ilość w obiegu

2. nie stwarzać nowych pieniędzy tylko pożyczyć - wziąć pieniądze które są w obiegu - od ludności I banków komercyjnych poprzez zakup przez nich obligacji państwowych. Nie stwarza niebezpieczeństwa inflacji

3. pożyczka z zagranicy - może spowodować inflację - jest więcej pieniędzy na rynku, jeżeli nie ma relacji podażowej, ale mniejsze niebezpieczeństwo bo można importować.

Finansowanie deficytu z pożyczek powoduje narastanie długu publicznego. Mierzy się go stosunkiem do PKB (wysoki lub niski)

Wielkość deficytu budżetowego w stosunku do PKB %

Kraj	70 rok w %	95 rok w %
USA	1,4	2,2
Japonia	1,6	1,5
Niemcy	0,2	1,9
Francja	0,9	6,4
Włochy	3,5	9,0
Wlk Brytania	2,5	5,3
Grecja	2,5	21,3
Polska	0,7	2,6

Założenia na rok 2000 1,78 %

Dług publiczny w stosunku do PKB

Kraj	91 rok w %	99 rok w %
USA	56	Przekracza PKB
Japonia		63
Niemcy		47
Włochy	103
Belgia		131
Irlandia		113
Holandia		59
Polska		40-45

Koszty obsługi długu publicznego ponosi budżet.

Pułapka zadłużenia sytuacja w której trzeba zaciągnąć nowe długi na pokrycie starych długów.

W najbliższym czasie w Polsce:

• dochody I wydatki będą malały

• ludność uboga będzie w coraz gorszej sytuacji.

Polityka pieniężna

Polityka pieniężna - regulowanie podaży pieniądza krajowego w celu utrzymania stabilizacji cen I w celu wspierania rozwoju gospodarczego.

Zmiana ilości pieniądza na rynku powoduje:

1. skutki na podaż na rynku

2. skutki na popyt na rynku - zwiększenie, groźba inflacji.

Zwiększenie podaży pieniądza zwiększenie popytu towarów

Zmniejszenie podaży pieniądza ograniczenie popytu zmniejszenie wzrostu gosp.

Politykę pieniężną prowadzi Narodowy Bank Centralny.

Założenia polityki pieniężnej - jaka będzie prowadzona polityka

• kształtowanie podaży pieniądza by nadmiar nie powodował inflacji, niedostatek nie powodował zahamowania gospodarki, uwzględniają założenia rządu

• podobnie z różnicą, żeby nie powodował samoistnie inflacji

• nadmiar nie powodował inflacji, poziom nie powodował zahamowań gosp.

• Umacnianie wartości pieniądza polskiego, obniżanie stopy inflacji, utrwalanie pozytywnych trendów gospodarczych

• -

• stabilizowanie poziomu cen I zrównoważenie dobrych warunków wzrostu gospodarczego.

• Utrzymanie trwałego szybkiego wzrostu gospodarczego I ograniczenie inflacji

• Utrzymanie trwałego …. Jak wyżej

• Obniżenie tempa wzrostu cen I w dalszej perspektywie stabilizacja cen.

• obniżenie tempa wzrostu cen I towarów I usług, tak aby na koniec roku nie przekroczyło 5.4 - 6.8 %

Bank Centralny prowadzi politykę restrykcyjną.

Lekceważy wzrost gospodarczy.

Chodzi też o relację BC a rząd.

W USA, Niemcy I niektóre kraje banki centralne są niezależne.

Wlk. Bryt, Francja I inne - dwa ośrodki władzy.

BC powinien współpracować z rządem.

Jak było I jest w założeniach polityki pieniężnej:

• projekcja podaży pieniądza oparta na polityce rządu

• projekcja podaży skorelowana z polityką gospodarczą rządu

• projekcja podaży wspierana przez politykę finansową rządu.

Instrumenty stosowane w polityce pieniężnej.

Restrykcyjna polityka pieniężna, ograniczenie podaży pieniądza. Dwa odniesienia polit. Pieniężnej, ceny I PKB.

Zwolennicy. Ograniczenie przede wszystkim wpływu pieniądza na ceny - inflacyjny - ilość stała pieniądza w proporcji do PKB (Im większy PKB tym większy popyt na pieniądz). Pieniądz neutralny wobec PKB, aktywny wobec cen.

Keynns - pieniądz musi być w stosunku do PKB, aktywny, neutralny wobec cen.

Narzędzia, instrumenty:

1. instrument cenowy - rynkowy:

1. stopa procentowa od kredytów - działa z opóźnieniem, sposób małodokładny, nieprecyzyjny

BC podnosi stopę procentową zmniejszenie popytu na kredyty, zahamowanie cen jednak zmiana stopy % może nie wpłynąć w żaden sposób na zmianę jego decyzji. Jeżeli jest inflacja (wzrost) to podniesienie stopy kredytu jest rekompensowane przez wzrost cen producentów.

2. ograniczenie zdolności do wrzucania pieniędzy na rynek w tych miejscach, gdzie się to dokonuje.

Miejsca, banki komercyjne - ograniczenie zdolności kredytowej - mają pieniądze od depozytariuszy - przekazywanie części depozytów na rezerwy BC wyznacza poziom rezerwy obowiązkowej bankom komercyjnym. Jest to manipulowanie stopą rezerwy obowiązkowej.

3. BC gra z bankami komercyjnymi I ludnością przez emisję swoich papierów dłużnych - pożycza pieniądze. BC ma możliwość zwiększania lub powiększenie ilości papierów dłużnych.

Zasila rynek w pieniądz, skupuje obligacje lub emituje obligacje by ściągnąć pieniądz (absorbuje) Jest to metoda operacje otwartego rynku. Są dla banku kosztowne.

Trudności stosowania tych instrumentów:

BC nie ma dobrych sposobów na regulowanie podaży pieniądza. Narzędzia BC są nikłe.

Jakie elementy podaży pieniądza mogą sygnalizować wzrost cen?

Cele operacji BC

Różne rodzaje pieniądza: gotówka, rezerwowy, zagraniczny.

Na jaki segment BC musi zwracać uwagę I jakim segmentem sterować.

Cel operacji

Wielkość, którą musi BC monitorować - codziennie, na którą ma wpływ, która jest związana z poziomem cen bezpośrednio

Funkcje Banku Centralnego:

1. emisja pieniądza

2. sprawuje nadzór nad bankami komercyjnymi, prawny nadzór, w razie zagrożenia płynności działania prewencyjne

3. refinansuje kredyty banków komercyjnych - mogą zwrócić się do BC z prośbą o pożyczkę.

4. BC jest skarbcem dla lokat depozytów rezerwowych

5. Kasjer budżetu - dochody budżetu wpływają do banku centralnego.

6. BC prowadzi politykę pieniężną

7. BC prowadzi politykę kursową - spada złotówka USD rośnie - BC rzuca je na rynek

Banki Komercyjne

1. gromadzenie wkładów

2. udzielanie kredytów

INFLACJA

Def. (od strony objawów)

Inflacja jest to stały wzrost przeciętnego wzrostu cen rynkowych postępujących w miarę upływu czasu.

Wzrost chwilowy - to nie ma inflacji.

Podstawowe problemy wzrostu inflacji tkwią w jej przyczynach.

Mechanizm (przyczyny) inflacji.

Ceny towarów rosną a cena pieniądza maleje (nierównowaga pieniędzy podażą a popytem pieniądza, podaż>popytu).

Równanie Fischera

Podaż popyt na pieniądz

M. * V = T * P.

ILOŚĆ SZYBKOŚĆ WOLUMEN CENA

PIENIĄDZA OBIEGU TOWARÓW

PIENIĄDZA

CZĘSTOŚĆ SPOTYKANIA SIĘ PIENIĄDZA

Z TOWAREM W OKREŚLONYM CZASIE

_{T * P}

M. =

V

Zwiększenie podaży pieniądza polega na zwiększeniu M. V

Zwiększenie T = zwiększenie popytu na pieniądz, zwiększenie popytu transakcyjnego

Zwiększenie P. = zwiększenie popytu na pieniądz, zwiększenie popytu transakcyjnego

Jak mierzymy inflację (narzędzia)

Stosunkiem cen w danym okresie bieżącym do poziomu tych cen w okresie poprzednim.

C * t1

• 
  100 % = wskaźnik inflacji

C * t0

Jeżeli tak zanalizujemy ogół cen w danym okresie na danym rynku do ogółu w poprzednim okresie to mamy stopę inflacji.

Pomiary comiesięczne - GUS, koniunktury w marcu w stosunku do lutego

Obserwatorzy obserwują ceny codzienne w stałych reprezentatywnych miejscach.

Ogół towarów dzielimy na 4 grupy:

1. żywność I nopoje bezalkoholowe

2. alkohol I tytoń

3. towary nieżywnościowe

4. usługi

Do obserwacji dokładniejszy - 12 grup

1. żywność I napoje bezalkoholowe

2. alkohol I tytoń

3. odzież I obuwie

4. użytkowanie mieszkań I energia

5. wyposażenie mieszkań I gospodarstw domowych

6. wydatki na zdrowie

7. usługi I łączność

8. rekreacja I kultura

9. edukacja

10. restauracja I hotele

11. inne I usługi

Dobór towarów musi reprezentować jak największy popyt w danej grupie.

Przed przystąpieniem do wyliczeń trzeba mieć pogląd w jakim stopniu - waga - nabywany jest dany towar.

Co roku GUS obserwuje strukturę popytu w tych grupach I stwierdza, że ta struktura się zmienia, wskutek czego następują zmiany w ocenie wagi danego towaru.

Rodzaje inflalcji:

Z punktu widzenia form przejawiania się inflacji..

1. Otwarta (cenowa) - I objawia się we wzroście cen (jak w definicji) mech. Gosp - relacja podazy I popytu muszą znajdować odbicie w cenach. Ceny muszą być wolne.

2. Tłumiona (kolejkowa, zasobowa) - pieniądze stwarzające popyt na towar nie mogę znaleźć pokrycia, bo towar nie drożeje, ale towaru nie ma w drodze swobodnego zakupu. Następuje nawis inflacyjny w wyniku powstawania przymusowych oszczędności.

Występuje to nie tylko w socjaliźmie, ale także czasem w gospodarce rynkowej.

Z punktu widzenia tempa:

1. do 8 % miesięcznie I do 10 % rocznie - inflacja pełzająca 98 I 99 Polska

2. inflacja krocząca - inflacja dwucyfrowa do 2,5 % miesięcznie I do 35 % rocznie - 2000r Polska 10,5 %

3. do 6 % miesięcznie I 100 % rocznie, inflacja galopująca

4. hiperinflacja powyżej 6 % miesięcznie I 100 % rocznie

Przyczyny inflacji - ekonomiści nie są zgodni - 2 szkoły:

1. Są dwa rodzaje przyczyn

1. rosną koszty wytwarzania towarów - koszty rosną bo zewnętrzne czynniki poza pieniężne rosną (teoria kosztowa)

2. rośnie popyt na towary - bo rośnie ilość (podaż) pieniądza I podaż nie nadąża za popytem I trzeba to kompensować wzrostem cen - popytowa teoria inflacji

Każde zwiększenie podaży pieniądza, które wykracza poza wzrost PKB zwiększa impuls inf.

Inflacja popytowa - najpierw rośnie ilość pieniądza (M. lub V) I przenosi się to na prawą stronę równania

Kierunek działania inf. popyt

M. * V = T * P

Strzałka idzie od zwiększenia podaży pieniądza do podaży towarów, które uderza w cenę.

Inflacja kosztowa

M. * V = T * P. K

INFLACJA KOSZTOWA

ΔK - wzrost kosztów (dokonujący się na zewnątrz) idzie na cenę, ceny rosną I powinien się przenieść na stronę pieniężną, bo jeżeli ceny rosną bez impulsu pieniądza to nominalnie pieniądz zostaje bez zmian a relacja wartości maleja.

Inflacja kosztowa wysysa pieniądz z rynku (odwrotnie niż popytowa)

Trzeba więcej pieniędzy, żeby utrzymać tę samą wielkość obrotów.

ΔK przyczyny:

• spoza granic kraju - ceny towarów rosną np. ropy naftowej. (np. rok 1973 w wyniku embarga krajów arabskich - 4 krotnie w ciągu tygodnia) I banki centralne muszą wypuścić pieniądze

• w kraju - miejscowe - gwałtowny nieurodzaj - monopoliści najczęściej sieciowi (np. zw. Zawodowe przez wzrost płac nie idący w parze ze wzrostem wydajności pracy

• ten kto podnosi koszty poprzez podniesienie podatków pośrednich VAT I akcyzy (działanie informacyjne od strony kosztów bo od strony popytowej nic się nie dzieje)

Krajowe

• ceny regulowane nośników energii (gaz, prąd, węgiel)

• na dobra importowane działa wzrost kursu waluty obcej wobec waluty krajowej (znów po stronie pieniężnej nic się nie dzieje)

• struktura produkcji - handel zagraniczny jest tak, że jest mało towarów finalnych stanowiących pokrycie dla pieniądza (strumień pieniądza wyciekający do produkcji, z której nie ma produktu finalnego inf. Popyt - koszttowa + strukturalna

Przyczyny inflacji popytowej

• do obiegu dostaje się więcej pieniędzy kanałem

• budżetowym - jeżeli jest deficyt w budżecie to wlew pieniądza

• kredytowym - banki komercyjne mają zdolność , mnożnik depozytowy - jest popyt na kredyty a banki mają nadpłynność (rezerwy niskie), a mogą przeznaczyć na kredyty. 95 % depozytów I kredyt „puchnie” poprzez mnożnik depozytowy (dają 95 mln a zabierają np. 120)

• związek z zagranicą - napływają pieniądze zagraniczne to te pieniądze są zamieniane na pieniądz krajowy, pod pieniądz zagraniczny mogą być drukowane pieniądze krajowe. Dodatkowy import pieniądza zagranicznego

Inflacja jest jak pożar

Przyczyny: nie są pieniądzem, bo pieniądze biorą tylko udział bo jest inflacja pieniądza. Forma zjawiska nie jest równoznaczna z przyczyną. Inne działania przeciw inflacji popytowej, a inne kosztowe

Inflacja kosztowo - podażowa

Badamy strukturę produkcji

• struktura produkcji musi być nastawiona na produkt finalny

• przy wzroście podatków I akcyzy - trzeba zahamować wzrost składników cenotwórczych

• zastosować politykę adaptacyjną

• osłabić monopole poprzez konkurencje lub nakaz urzędowy.

Inflacja popytowo - pieniężna

• ograniczenie deficytu budżetowego - zmniejszyć dotacje , żeby był nadwyżkowy budżet, zmniejszyć podatki

• wzrost stopy % kredytu

• wzrost stopy % depozytów co da wzrost oszczędności.

Główny cel polityki pieniężnej NBP jest cel antyinflacyjny. Np. w 2000r inflacja 5.7 % - to Rada Polityki Pieniężnej (monetaryści) bo wszystko co zagraża traktują jako inflację popytową, czyli „duszą” budżet I kredyty I podnoszą stopę % (w połowie XI I w I)

Ale była to inflacja kosztowa bo (inflacja przestała spadać od III 99 , a zaczęła rosnąć w VIII 99 r) przyczyny były:

1. wzrost cen oleju opałowego I benzyny

2. zakumulowanie spadku cen żywności

Więc trzeba było dodać pieniądze, bo inflacja kosztowa wysysa pieniądze z rynku.

A działanie było inf. Popytowej.

Podniesienie stopy kredytu było „zabójcze” (artykuł w końcu XI, „Nasz Dziennik” - „Wyższymi stopami % do niższej stopy życiowej”).

Prof. Belka - podniesienie stopy % spowodowało, to że polski rynek papierów wartościowych stał się bardziej atrakcyjny dla zagranicznych inwestorów , którzy masowo zaczęli kupować te papiery - zaczęli kupować obligacje za złotówki, czyli wzrost wartości złotówki, czyli hamulec dla eksporterów, czyli wzrost deficytu w handlu zagranicznym.

Skutki inflacji:

1. Faza - nie antycypowana - rosną ceny towarów ale jest iluzja pieniądza - mimo rosnących cen towarów jest spokój

2. Faza - ludzie zaczynają upominać się o rekompensaty - antycypowalna.

Skutki inflacji

1. inflacja nieuprzedzona (nie antycypowane) następuje wzrost ceny towarów, przedsiębiorstwa mają wyższe dochody, uzyskują rentę inflacyjną. Na to zjawisko nie reagują koszty. Strefa budżetowa - spadek dochodów realnych. Przedsiębiorstwa mniej płacą wyższe podatki, budżet zyskuje rentę inflacyjną. Następuje początkowo wzrost inwesty. Przedsięb. I ożywienie gosp.

Zjawiska dodatnie są zakłócane. Popyt nie może być zaspokajany z krajowej produkcji - wzrost importu a efekt deficytowy w handlu zagranicznym - obniżenie kursu własnej waluty, towary importowane ceny rosną. Zaczyna słabnąc iluzja inflacyjna.

Podmioty mające środki produkcji m.in. ludzie - waloryzacja środków.

Inflacja wchodzi w fazę antycypowaną - indeksacja (wzrost) płac. Nierównomierność podwyżek płac I cen. Wzrost kosztów przedsiębiorstw., słabnie skłonność do oszczędzanja.

Oszczędzanie zaczyna być nieopłacalne - rośnie szybkość obiegu (więcej kupują)

M. * V = T * P

Rośnie podaż

pieniądza

Pieniądz traci na wartości. Rośnie udział aktywów rzeczowych ludności.

Strata - zmiana aktywów pieniężnych na rzeczowe przy inflacji.

Zachęta do oszczędzania - kredyt drożeje.

Spadają kursy akcji na giełdach.

Nie jednakowo zwyżka cen powoduje błędy alokacyjne, nie wiadomo w co lokować.

Zaburzenia społeczne w podziale dochodów

Na inflacji tracą wierzyciele, a zyskują dłużnicy.

Wierzytelności są w wartości nominalnej, pożyczka była w wielkości realnej, a oddaje w nominalnej.

Z punktu widzenia formy pojawiania się

1. inflacja otwarta - ceny są wolne, zwyżka cen

2. inflacja tłumiona - ceny nie są wolne - nierównowaga.

Między popytem a towarem przejawiała się w braku towaru

Inflacja kolejkowa - oszczędności przymusowe - nawis inflacyjny.

Skutki inflacji z punktu widzenia budżetu.

Jeżeli następuje wzrost inflacji, większy niż w ustawie budżetowej, spowoduje wzrost dochodów budżetu. Po stronie wydatków, które sa w nominale, nie ma zmian - nadwyżka budżetowa.

Wzrost % kredytów - wzrost % obligacji państwowych.

Wzrost kosztów długu publicznego - wzrost wydatków.

Zmniejszenie inflacji, większe niż ustawowo - spadek dochodów budżetowych, wydatki pozostają minimalne - deficyt budżetowy.

Koszt obsługi długu - spadek, wzrost rezerw.

Wzrost cen oznacza spadek realnej podaży pieniądza, a w związku z tym spadek dochodów I popytu.

Planowana na 2000 rok inflacja 5.7 %

105,7 : 103,0 = 102,6

I-III 2000

104,6 x 10,3 = 107,7 taka będzie na koniec roku wg prof. Kurowskiego.

Inflacja od IV - XII - nie może przekroczyć 0,3 %.

Stratę poniosą: sfera budżetowa, emeryci, renciści dostaną nominalne po rewaloryzacji więcej, ale realnie mniej.

POLITYKA RYNKU PRACY

Praca jest towarem

Rynek pracy - całokształt procesów kupna I sprzedaży na którym przedmiotem podaży I popytu jest praca.

Popyt I podaż na pracę musi kształtować się tak samo jak przy innych towarach.

S podaż pracy

W2

Płaca

(cena)

równowaga

Wielkość

Płac (W)

W1

D popyt na pracę

Z1 Z2 Liczba zatr. Z1 Z2 zatrudnienie(ilość)

Podaż pracy - pracownicy (pracobiorcy)

Jeżeli praca droga to zatrudnia pracodawca niewielu pracowników.

Gdy podaż pracy zrówna się z popytem na pracę I odwrotnie zaistnieje stan równowagi.

Wielkością alternatywną dla podjęcia pracy jest czas wolny.

Przy płacy W1 powstaje luka, deficyt między podażą a popytem

W2 - pracownicy są chętni do pracy a pracobiorcy zatrudniają mniej pracowników - konkurencja pracowników doprowadza do obniżki do punktu równowagi.

Równowaga zapewnia pełne zatrudnienie dla tych, którzy godzą się na płacę w tym punkcie.

Zwiększenie płacy musi spowodowac zmniejszenie zatrudnienia.

Spadek płacy powoduje zwiększenie zatrudnienia.

Polityka zatrudnienia to polityka gospod. W tym zakresie oddziaływania państwa na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarczych I godzenia interesów pracowników I pracodawców.

Głównym celem p.z. jest dążenie do utrzymania zatrudnienia możliwie pełnego I racjonalnego (bez bezrobocia I żeby nie było pozorne).

Ukryte bezrobocie jest wtedy, gdy zmniejszenie liczby pracowników nie powoduje zmniejszenia produkcji

ΔP

Δ prod na ostatnią jedn. Δ pracy = 0 = 0

ΔL

Jawne bezrobocie - gorsze

Bezrobocie - bezrobotny - człowiek, który:

1. chce pracować za płacę jaka jest na rynku

2. jest zdolny do pracy

3. poszukuje pracy

Polityka zatrudnienia - jak państwo ma reagować na bezrobocie.

Różne przyczyny bezrobocia:

• zmiana pracy - pozostają w tym okresie bez pracy - bezrobocie frykcyjne nie powinno przekraczać pewnej wielkości

Wielkość bezrobocia - oblicza się stopa bezrobocia.

Udział bezrobotnych w liczbie osób zawodowo czynnych

Liczba bezrobotnych

= stopa bezrobocia

Zasoby siły roboczej

Jeżeli bezrobocie frykcyjne nie przekracza 4 % to jest sytuacja normalna, prawie pełne zatrudnienie. Ci bezrobotni są krótkotrwale bezrobotni.

Bezrobocie strukturalne - zmienia się struktura popytu na towary, które wytwarzali pracownicy. Zmiana struktury zakładów produkcyjnych, wypadają z produkcji.

Bezrobocie technologiczne - gwałtowny postęp prod. powoduje że praca zastępowana przez maszyny

Bezrobocie koniunkturalne - popyt na pracę jest popytem wtórnym na produkty, które ta praca wytwarza - kryzys koniunkturalny, popyt na prod. maleje w rezultacie na pracę

Bezrobocie incydentalne - zwiększające potencjalną podaż wynikające z procesów demograficznych przy niezmienionej płacy

Bezrobocie klasyczne - płacowe, chętni do pracy nie chcą jej podjąć przy danej płacy

Bezrobocie transformacyjne -zmiana ustroju gosp. Przedsięb, które miały ukryte bezrobocie stoją w sytuacji, że albo zmniejszą koszty albo bankructwo.

W 90 roku gwałtowny wzrost bezrobocia o 1 mln osób.

Polityka rynku pracy

Sposoby na prowadzenie polityki zatrudnienia - przeciwdziałanie bezrobociu:

1. podejście liberalne. Nie działa bezpośrednio w żaden sposób, wykorzystać ewent. Fakt, że popyt na pracę rośnie kiedy płaca spada.

S podaż parcy

Płaca

D popyt na pracę

Zatrudnienie

2. podejście keynsowskie. Zwiększony popyt na pracę, jeżeli całą krzywą popytu przesuwamy w prawo I do góry ale trzeba podnieść płacę

U nas stosowane jest podejście liberalne.

Inny podział: zakładają interwencjonizm państwa:

1. aktywna forma działania

1. polityka makroekonomiczna - działanie przez instrumenty makroekonomiczne stosowane dla całego rynku, np. zwiększenie popytu globalnego, zwiększenie wydatków budżetowych - pobudza popyt, poprawia koniunkturę. Działanie monetarne - pieniężne - zwiększamy podaż pieniądza by zwiększyć popyt na produkty - zwiększamy popyt na pracę.

2. Polityka mikroekonomiczna - bardzo skuteczna

1. tworzenie nowych miejsc pracy przez roboty publiczne (budowa infrastruktury) - wymagają dodatkowych pieniędzy z budżetu

2. subsydiowanie płac - dopłata państwa - zmniejszenie podatków, obciążeń, dla tych którrzy tworzą nowe miejsca pracy

3. szkolenie zawodowe

4. zwiększyć , usprawnić informacje między wolnymi miejscami pracy, a bezrobotnymi

2. pasywna forma działania - stosować wobec bezrobotnych pomoc socjalną w postaci zasiłków. Dwa cele:

• chronić bezrobotnych przed całkowitą pauperyzacją

• w pewien sposób podtrzymać rynek

Metody działania na podaż pracy:

1. zmniejszenie zasobu siły roboczej - zmniejszyć stopień aktywności zawodowej kobiet (głupota) wbrew konstytucji RP

2. zatrzymać część roczników wchodzących na rynek przed podjęciem pracy - wydłużyć okres nauki (szkolnictwo wyższe)

3. zmniejszenie czasu pracy

4. uelastycznienie rynku pracy - dobra dla pracodawców, np. rozluźnienie kodeksu pracy (niższa płaca minimalna dla absolwentów, co ma zwiększyć popyt na absolwentów)

liberalizacja zwolnień grupowych, bardziej elastyczny czas pracy, mniejsza płaca za godziny nadliczbowe, umowy o pracę na zastępstwo, krótszy okres wypowiedzenia, możliwość rozwiązania umowy o pracę z osobami na urlopie dłuższym niż miesiąc, skrócenie okresu zawiadamiania związków zawodowych o zwolnieniach grupowych

1993 rok 38,4 mln osób, osoby w wieku produkcyjnym 22,3

zawod

owo

czynni

1,73 mln

Przemysł 3,3 mln

Rolnictwo 0,3 mln

Rynek pracy - 12,3 mln

Przesunięcia

Współczynnik aktywności zawodowej - stosunek zawodowo czynnych do osób w wieku produkcyjnym

17,3

=

22,7

Stopa bezrobocia - stosunek bezrobotnych do zawodowo czynnych

2,6

= = 15,5 %

17,3

Bezrobocie na świecie:

LP	KRAJ	%
1	Hiszpania	22
2	Belgia	14
3	Niemcy	10
4	Włochy	12
5	Francja	12
6	Chiny	200 milionów
7	Czechy	2,5
8	Rosja	Ok. 10 - wtórne

Popyt na pracę jest popytem pośrednim wynikającym z popytu na produkty które ta praca wykonuje. Zwiększenie popytu globalnego przez zwiększenie podaży pieniądza. Zwiększenie podaży pieniądza może doprowadzić do inflacji, jeśli będzie wzrost szybszy niż podaż towarów.

Związek między inflacją a bezrobociem.

Polityka państwa dąży do zmniejszenia bezrobocia, to prowadzi polityka liberalna pieniądza może doprowadzić do inflacji.

Zależność między inflacją, a bezrobociem odwrotna co wyraża się krzywą o nachyleniu ujemnym (krzywa Philipsa)

Nie można prowadzić jednocześnie polityki pełnego zatrudnienia I niskiej inflacji (kwadrat magiczny)

Inflacja:

• popytowo - pieniężna

• kosztowo - podażowa

Inflacja która może pobudzić zwiększenie zatrudnienia I zmniejszenie bezrobocia to popytowo - pieniężna - zwiększanie popytu

W 73/74 roku okazało się że w gospodarce światowej wystąpiła inflacja, która nie doprowadziła do zwiększenia zatrudnienia a powiększała bezrobocie nawet zaangażowano krzywą Philipsa.

Inflacja ta wzięła się ze zwiększenia cen ropy naftowej wskutek wojny izraelsko - arabskiej.

Arabowie zawiązali kartel w celu zwiększenia 4 krotnie cen ropy naftowej, a za nią wszystkich produktów. Była to inflacja kosztowo - podażowa. Nie można było oczekiwać po niej wzrostu zatrudnienia. Druga faza inflacji popytowo - pieniężnej antycypowana, która przeradza się w inflację kosztowo - podażową.

Krzywa Philipsa działa w pierwszym etapie inflacji popytowo - pieniężnej.

Monetaryści: duszą inflację, zmniejsza podaż pieniądza, przez co popyt globalny - wzrost bezrobocia.

Zwiększenie ceny I zwiększenie podaży jeśli przechodzi w kosztowo - podażową

Postulaty pracodawców:

• obniżenie minimalnej płacy dla absolwentów

• obniżenie płacy godzin nadliczbowych

• uelastycznienie czasu pracy

• 400 godzin rocznie nadliczbowych

• negocjacja okresu wypowiedzenia

• zniesienie umowy na czas nieokreślony

• skrócić okres zawiadomienia związków zawodowych o zwolnieniu grupowym do 14 dni z 45 dni.

Atak na krzywą Philipsa - ochrona pieniądza.

HANDEL ZAGRANICZNY

Handel zagraniczny - odpłatna wymiana towarów I usług pomiędzy podmiotami, które mają swoją siedzibę poza granicą państwa.

Handel Zagraniczny:

1. sprzedaż (wywóz) eksport

2. zakup (przywóz) import

Handel Zagraniczny wynika z międzynarodowego podziału pracy

Międzynarodowy podział pracy:

• nierównomierne rozmieszczenie bogactw geologii I nierównomierności klimatu.

• Nierównomierność poziomu technologicznego

• Handel zagraniczny korzyści z produkcji z wielkiej skali.

Polityka handlowa - świadoma działalność państwa w kształtowaniu stosunków gosp. Tego państwa z otoczeniem.

Kształtowanie:

• wielkości, warunków, struktury, kierunków, obrotów (wymiany) z zagranicą.

Handel zagraniczny przynosi korzyści:

1. proste (absolutne)

importujemy towar tańszy niż ten w kraju. Eksportujemy towar, który jest u nas tańszy niż za granicą

2. relatywne (względne)

wynikają z różnic stosunkowych kosztów wytwarzania - zasada kosztów komperatywnych

2 kraje A I B , kraj pierwszy produkuje oba towary po niższych kosztach

Różnice między tymi towarami w obu krajach nie są jednokrotne

Np. kraj 1 towar A 10 razy taniej niż w B

Towar B 2 razy taniej niż w B

Postanawia przerzucić moce produkcyjne z towaru B na towar A I A bierze towar z drugiego kraju.

Koszty komperatywne

Import:

1. niezbędny - to taki którego nie może zastąpić produkcją krajową

2. substytucyjny - ze względu na koszty wytwarzania

ze względu na towary:

• import prod-zaopatrzeniowy

• import inwestycyjny

• import konsumpcyjny

Ocena handlu zagranicznego wyraża się w 3 typach polit:

1. polityka wolnego handlu

Państwo rezygnuje z oddziaływania, zapewnia swobodny dostęp do rynków krajowych zagranicznym towarom I krajowym do rynków zagranicznych. Usuwa ograniczenia ilościowe, celne, dewizowe. Opiera się o teorię wolnego handlu - następuje maxymalizacja korzyśi z handlu, równość korzyści dla każdego kraju.

2. polityka protekcjonistyczna

trzeba handel poddać ograniczeniom.

Działania państwa:

1. popieranie eksportu

2. ochrona rynku wewnętrznego

Podstawa teza: że korzyści z wolnego handlu są nierówne, słabsze kraje utrzymuje się z niższej produkcji technologii (surowce, rolnictwo)

3. polityka autarkiczna

dążenie do samowystarczalności gospodarki dobrego kraju, import tylko niezbędny, eksport do sfinansowania importu niezbędnego.

Przyczyny protekcjonizmu:

• ochrona nowego własnego przemysłu

• bilans płatniczy (ujemny) - ochrona rynku krajowego przed importem. Rynek spekulacyjny - rynek o sumie zerowej !!! (ktoś wygrywa, ktoś traci)

• wykorzystanie krajowego potencjału prokukcyjnego

• nieuczciwa konkurencja zagraniczna - dumping

• argumenty strategiczne w pewnych dziedzinach:

• przemysł obronny, energetyczny, rolnictwo.

Przeciw protekcjonizmowi - argumenty:

• niebezpieczeństwo rewanżu

• konsument traci

• kreujemy własnych monopolistów - błędna alokacja zasobów

• rozpieszczenie własnego przemysłu I utrata konkurencyjności.

WŁ

A

S

NO

Ś

Ć

REGULACJA

PODAŻ

POPYT NA PIENIĄDZ

Zawodowo bierne 5,0 mln

W wieku

Przedrod.

11,0

5,1 wiek poprod

Bezrobotni

2.6 mln

(rolinictwo) 3.3 mln

pracujący na własny rachunek

5,0 mln

Zatrudnieni (pracownicy najemni)

9,7 mln

I

N

F

L

A

C

J

A

BEZROBOCIE

Związek między inflacją a bezrobociem.

Wyższa inflacja

Zmniejszy bezrobocie

Większe bezrobocie

Mniejsza inflacja

Krzywa podaży

Ceny

Podaż towarów

Działania krzywjej Philipsa

---