Raport o Stanie Miasta Łańcuta
TURYSTYKA I REKREACJA
Łańcut położony jest w regionie o dużych walorach turystycznych, na terenie atrakcyjnym krajobrazowo i przyrodniczo, na krawędzi Pradoliny Podkarpackiej
i Podgórza Rzeszowskiego. Pod względem atrakcyjności walorów i wielkości ruchu turystycznego Łańcut jest ważnym ośrodkiem turystyki krajoznawczej.
DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA MIASTA POD KĄTEM TURYSTYCZNYM
Dostępność komunikacyjna miasta transportem indywidualnym
Łańcut posiada dogodne położenie w stosunku do sieci drogowej. Miasto położone jest przy międzynarodowej drodze nr E-40 prowadzącej z Niemiec przez Wrocław, Górny Śląsk, Kraków, Rzeszów, Jarosław na Ukrainę. Droga ta krzyżuje się w Łańcucie z drogami wojewódzkimi nr 877 Leżajsk - Łańcut - Dylągówka - Dynów, nr 876 Sokołów Młp. - Łańcut i nr 881 Żurawica (Przemyśl) - Pruchnik - Kańczuga - Łańcut. Tak więc miasto posiada wyloty dróg międzynarodowych
w 2 kierunkach, zaś wyloty dróg wojewódzkich - aż w 4 kierunkach.
Dostępność miasta dla turystów przyjeżdżających własnymi samochodami
i grup wycieczkowych poruszających się autokarami - jest więc dobra.
W perspektywie dostępność komunikacyjna ulegnie jeszcze polepszeniu po wybudowaniu autostrady A4 i węzła autostradowego na północnym krańcu Łańcuta.
Dostępność komunikacyjna miasta komunikacją zbiorową
Centralnymi punktami komunikacji zbiorowej są w Łańcucie:
dworzec PKP - ul.Kolejowa (ok. 2 km na północ od centrum miasta),
dworzec autobusowy PKS - ul.Sikorskiego (na wschód od Starego Miasta),
dworzec autobusowy podmiejski PKS i PMKS - ul.Cetnarskiego (na zachód od zespołu staromiejskiego).
Łańcut położony jest przy międzynarodowej magistrali kolejowej o kierunku wschód-zachód zapewniającej dogodne i dość szybkie połączenia. W Łańcucie zatrzymują się wszystkie pociągi pośpieszne. Nie zatrzymują się natomiast pociągi ekspresowe.
Łańcut posiada dużo bezpośrednich połączeń kolejowych. Po dwadzieścia kilka połączeń w ciągu doby posiada z pobliskimi miastami leżącymi przy magistrali, czyli: z Przeworskiem, Jarosławiem, Przemyślem, Rzeszowem i Dębicą. Kilkanaście połączeń posiada Łańcut z Tarnowem, po kilka połączeń z ośrodkami miejskimi położonymi dalej, ale wzdłuż magistrali południowej m.in. z Krakowem, Górnym Śląskiem, Opolem i Wrocławiem oraz Stalową Wolą leżącą przy linii, którą realizowanych jest kilka dalekobieżnych połączeń w kierunku północnym. Łańcut posiada ponadto bezpośrednie połączenia kolejowe m.in. z Radomiem, Warszawą, Łodzią, Lublinem, Chełmem, Zamościem, Częstochową, Poznaniem, Szczecinem, Jasłem i Zagórzem.
Analizując sieć połączeń PKS dostrzec można złe skomunikowanie Łańcuta
z Karpatami. Dalekich połączeń PKS w kierunku Karpat jest niewiele. Niedostateczne połączenia komunikacją PKS posiada Łańcut z bardzo bliskim przecież Pogórzem Dynowskim. Leżąc prawie u jego podnóża, z Łańcuta dojechać można bezpośrednim połączeniem najdalej na południe jedynie do Handzlówki i Tarnawki. Bezpośredniego połączenia nie ma Łańcut nawet z Dylągówką, do której prowadzi z miasta droga wojewódzka. Opisane uciążliwości wynikają z organizacji oddziałów PKS i niczym nieuzasadnionej rejonowej segregacji połączeń (a właściwie wpływów), co jest może i wygodne dla oddziałów PKS, ale w rzeczywistości ogranicza to dostępność komunikacyjną. Sytuacja ta jest niekorzystna zarówno dla turystów, jak i dla chcących podróżować Łańcucian. Brak połączeń komunikacją publiczną Łańcuta
z najatrakcyjniejszą częścią okolic - jest poważną barierą ograniczającą możliwości pełnienia przez Łańcut funkcji bazy wypadowej w region dla turystów którzy zatrzymaliby się w mieście na dłużej.
Funkcję komunikacji podmiejskiej pełni PMKS Łańcut (korzystający
z przystanków PKS). Autobusy PMKS realizują połączenia z gminami ościennymi,
a także kursują do Rzeszowa (rozwożąc pasażerów po Rzeszowie przy wykorzystaniu przystanków rzeszowskiego MPK). Funkcjonowanie PMKS-u wzbogaca ofertę i liczbę połączeń komunikacji publicznej.
Do 1997r. funkcjonowała w Łańcucie autobusowa komunikacja miejska. Oprócz obszaru miasta obsługiwała ona również sąsiadujące z nim sołectwa. Obecnie Łańcut nie posiada komunikacji miejskiej. Jej brak dla części turystów jest uciążliwy ze względu na położenie dworca kolejowego poza centrum miasta. Również dla turystów nocujących (w momencie braku miejsc w łańcuckich hotelach lub dla turystów szukających tańszych noclegów) w sąsiedztwie Łańcuta (np.:
w Dąbrówce, w Głuchowie, w Kraczkowej, czy w Soninie) - brak komunikacji miejskiej poniekąd ogranicza możliwość świadczenia funkcji hotelarskiej przez te obiekty względem Łańcuta. Dla mieszkańców Łańcuta funkcjonująca komunikacja miejska sprzyjałaby rozwojowi aktywnych form spędzania wolnego czasu w okolicach miasta np. w Głuchowie w oparciu o możliwości jakie stwarza tamtejszy zalew.
WALORY TURYSTYCZNE
Walory antropogeniczne miasta Łańcuta
Łańcut posiada dużo cennych walorów antropogenicznych. Wymienić w tym miejscu należy:
zespół zamkowo-parkowy Lubomirskich i Potockich w typie Palazzo in Forteca: zamek wraz z Muzeum Wnętrz Pałacowych, oranżerią, gloriettą, ogrodami włoskim i różanym, fortyfikacjami bastionowymi w kształcie
5-ramiennej gwiazdy, parkiem zamkowym (angielski park krajobrazowy), zameczkiem romantycznym, budynkiem dyrekcji ogrodów (ob. szkoła muzyczna), ujeżdżalnią (ob. hala sportowa), stajniami cugowymi, a w nich również Muzeum Sztuki Cerkiewnej, powozownią z Muzeum Powozów,
synagoga z zachowanym wnętrzem, w którym znajduje się interesująca bima
i zabytkami ruchomymi kultury żydowskiej (Muzeum Judaistyczne),
układ urbanistyczny Starego Miasta,
kościół Farny z Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej,
dawny klasztor Dominikanów - budynek z wirydarzem, obecnie mieszczący dom wycieczkowy PTTK,
wille zaadaptowane na hotele: „Pałacyk” i „Szwadron”,
willa - obecnie siedziba Urzędu Skarbowego,
pozostałe wspaniałe reprezentacyjne wille łańcuckie, pełniące funkcje mieszkalne,
budynek dawnego kasyna urzędniczego,
stara likiernia (magazyn likierów i rossolisów oraz dom administracji),
młyn murowany przy ulicy bocznej Piłsudskiego,
drewniany młyn na Podzwierzyńcu,
gmach Sądu Rejonowego,
dwór zwany „Trześnik” wraz z rozległym ogrodem,
gmach Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”,
maneż (dawna ujeżdżalnia wojskowa),
Muzeum Gorzelnictwa w Fabryce Wódek „Polmos”,
familok dla pracowników gorzelni Potockiego przy ul.Podzwierzyniec,
cmentarz przy ul.Mickiewicza z historycznymi nagrobkami począwszy od lat 50-tych XIX wieku,
most nad ul.Jagiellońską łączący kościół Farny z plebanią.
Walorem Łańcuta są również panoramy Starego Miasta z historycznymi dominantami, widoczne z kilku wzgórz na jego obrzeżach.
Muzea
Muzeum-Zamek
Muzeum-Zamek jest jednym z największych muzeów w kraju. Łącznie
w Łańcucie i w Julinie jest 7 ekspozycji muzealnych zajmujących 82 sale. Zbiory Muzeum to ok. 44 tys. dzieł sztuki. Muzeum-Zamek to jednocześnie jeden
z większych zakładów pracy w Łańcucie - zatrudnia bowiem 177 pracowników.
Działy tematyczne Muzeum-Zamku to m.in.: dział Muzeum Wnętrz, dział Muzeum Powozów, dział sztuki cerkiewnej, dział synagoga z Muzeum Judaików, dział edukacji muzealnej.
Muzeum Wnętrz udostępnia wnętrza rezydencji magnackiej rodziny Potockich z wybitnymi dziełami sztuki, stanowiącymi część zbiorów rodzinnych.
W powozowni eksponowana jest kolekcja powozów zgromadzona przez rodzinę Potockich, a także pojazdy zakupione po II wojnie światowej przez Muzeum. Jest to największe w Polsce muzeum pojazdów konnych, a także największe
w świecie muzeum powozów zgromadzonych przez jedną rodzinę arystokratyczną.
Dział sztuki cerkiewnej, zlokalizowany w części budynku stajni cugowych, gromadzi eksponaty dotyczące kultury materialnej ludności wyznania prawosławnego i grekokatolickiego z regionu Polski południowo-wschodniej.
Synagoga, a obecnie Muzeum Judaików prezentuje wnętrze synagogi oraz eksponaty związane z kulturą łańcuckich Żydów.
Dział edukacji muzealnej prowadzi zajęcia dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich, a także dla członków Kręgu Miłośników Starego Miasta Łańcuta.
Ekspozycje Muzeum-Zamku (z wyjątkiem synagogi) udostępnione są do zwiedzania przez 10 miesięcy w roku tj. od lutego do listopada, z przerwą
w miesiącach grudzień-styczeń przeznaczoną na wykonanie prac porządkowych
i konserwatorskich. Synagoga udostępniana jest dla zwiedzających tylko w okresie od 15 czerwca do 30 września.
Oprócz wszystkich budynków znajdujących się w granicach zespołu zamkowo-parkowego (użytkowanych na ekspozycje muzealne oraz wydzierżawionych na inne funkcje), Muzeum-Zamek jest też właścicielem kilku obiektów zlokalizowanych poza zespołem zamkowym - już w „tkance” miejskiej, a mianowicie: wymienianej już synagogi, dawnego kasyna urzędniczego, starej likierni (tj. dawnego magazynu likierów i rossolisów), spichlerza (przy ZSTwGŻ), a także maneża.
Imprezy odbywające się w zamku to: Festiwal Muzyczny (dla którego Muzeum-Zamek jest współorganizatorem), koncerty w ramach Międzynarodowych Kursów Muzycznych im. Z. Brzewskiego, koncerty okolicznościowe, wystawy, konferencje i sympozja. Konferencje, sympozja i kongresy odbywają się okolicznościowo w sali balowej, która mieści 300 uczestników.
Muzeum-Zamek jest ponadto właścicielem rezydencji letniej dawnej ordynacji Potockich - zespołu pałacowo-parkowego w Julinie (który jest obecnie jednym
z działów muzealnych) oraz zabytkowego spichlerza w Brzózie Stadnickiej (obecnie nieużytkowanego).
Od stycznia 1999r. łańcuckie Muzeum-Zamek jest muzeum samorządowym
i podlega marszałkowi woj. podkarpackiego.
Muzeum wpierane jest przez Fundację na rzecz Muzeum-Zamku. Muzeum zrzeszone jest w Stowarzyszeniu „Związek Muzeów Wnętrz i Zespołów Rezydencjonalnych”.
Muzeum Gorzelnictwa
W Fabryce Wódek „Polmos” funkcjonuje Muzeum Gorzelnictwa (Muzeum Branżowe Fabryki Wódek). Muzeum zlokalizowane jest wewnątrz zakładu, w związku z czym zwiedzane może być jedynie przez grupy zorganizowane i po wcześniejszym uzgodnieniu. Placówka muzealna zajmuje zabytkowy dworek z lat 30-tych XIX w. Muzeum uruchomione zostało w marcu 1994r. Jest to jedyne w Polsce muzeum przemysłu spirytusowego.
Muzeum Zegarów Schwarzwaldzkich
Muzeum Zegarów Schwarzwaldzkich gromadzi i udostępnia ok. 250 różnego rodzaju zegarów z lat 1780-1920. Muzeum mieści się w kamienicy w centrum miasta (przy ul. 3 Maja). Jest to placówka prywatna.
Walory przyrodnicze miasta Łańcuta:
starorzecze Wisłoka, zwłaszcza w północno-wschodniej (w rejonie ul.Reymonta) i północnej (w rejonie ul.Podwisłocze) części miasta,
las komunalny Dębnik z licznymi okazami starodrzewu (wiele kilkusetletnich dębów),
las komunalny Bażantarnia z urozmaiconą rzeźbą terenu i okazami starodrzewu dębowego,
aleje zabytkowe złożone głównie z dębów, akacji i lip, rozchodzące się
w kierunkach wschodnim i północnym od zespołu zamkowo-parkowego.
Szerzej walory przyrodnicze opisane zostaną w Uwarunkowaniach Rozwoju Przestrzennego.
ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE
Baza noclegowa
Baza noclegowa Łańcuta w ostatnich latach (ujęcie statystyczne).
Tabela. Baza noclegowa i korzystający z noclegów w Łańcucie w latach 1994-98.
Rok |
1994 |
1995 |
1996 |
1997 |
1998 |
Obiekty |
2 |
4 |
4 |
5 |
5 |
Miejsca noclegowe ogółem w tym m. nocleg. całoroczne |
103 |
176 |
167 |
131 |
131 |
|
52 |
106 |
107 |
109 |
109 |
Korzystający z noclegów* w tym cudzoziemcy* |
7574 |
10116 |
9534 |
12318 |
9855 |
|
7480 |
1966 |
1624 |
2097 |
1766 |
* w okresie styczeń - wrzesień
źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie.
Obiekty bazy noclegowej w mieście Łańcucie
Całoroczna baza noclegowa Łańcuta reprezentowana jest przez 5 obiektów. Są nimi (źródło: dane uzyskane bezpośrednio od gestorów):
Hotel „Pałacyk” - zlokalizowany w historycznej, bardzo atrakcyjnej willi; dysponuje: 16 miejscami noclegowymi w pokojach 2-osobowych z łazienkami, restauracją na 70 miejsc konsumpcyjnych, salą konferencyjną na 40 miejsc;
Hotel „Szwadron” - zlokalizowany w historycznej, bardzo atrakcyjnej willi; dysponuje: 20 miejscami noclegowymi w pokojach 2-osobowych z łazienkami, gastronomią na 60 miejsc konsumpcyjnych, salą konferencyjną na 40 miejsc; hotel oferuje ponadto wynajem samochodów i własne usługi przewodnickie;
Motel „Bogdanka” - obiekt o nowoczesnej architekturze, zlokalizowany przy obwodnicy Łańcuta; dysponuje: 50 miejscami noclegowymi w pokojach: 1-os.,
2-os. i 3-os., restauracją na 120 miejsc konsumpcyjnych, salą konferencyjną na 80 miejsc, dużym parkingiem pozwalającym na zaparkowanie autokarów;
Hotel „Zamkowy” - dysponuje: 45 miejscami noclegowymi w pokojach 2-os., 3-os. i w apartamentach (wg dotychczasowej kategoryzacji był to obiekt 2-gwiazdkowy, ale obecnie nie spełnia kryteriów standardu hotelu 2-gwiazdkowego), restauracją „Zamkowa” na 100 miejsc konsumpcyjnych; hotel i restauracja zajmują wnętrza oficyny zamkowej;
Dom Wycieczkowy PTTK - zajmuje wnętrza dawnego klasztoru Dominikanów położonego przy Rynku; gestorem jest łańcucki Oddział PTTK; dom wycieczkowy dysponuje: 49 miejscami noclegowymi w pokojach 2-os., 3-os., 4-os., 5-os.
i 10-osobowych, dużym parkingiem umożliwiającym zaparkowanie autokarów;
w tym samym budynku mieści się restauracja „Zabytkowa” na ponad 100 miejsc konsumpcyjnych.
Wielkość bazy noclegowej Łańcuta
Baza noclegowa Łańcuta dysponuje łącznie 180 miejscami noclegowymi.
W ciągu roku jest ona w stanie zrealizować 65700 osobonoclegów.
Bazę noclegową Łańcuta przy tej liczbie turystów odwiedzających miasto charakteryzuje wyraźny niedorozwój. Dziennie jest w stanie obsłużyć tylko 3 - 4 wycieczki autokarowe (przy teoretycznym założeniu braku turystów indywidualnych
w danym dniu). W ciągu roku z liczby ponad 200 tys. odwiedzających miasto turystów - baza noclegowa Łańcuta jest w stanie (przy teoretycznym rocznym 100 % obłożeniu bazy i teoretycznym świadomie zaniżonym założeniu skorzystania tylko
z 1 noclegu przez każdego z gości) obsłużyć zaledwie poniżej 1/3 całego ruchu turystycznego. Biorąc pod uwagę jego sezonowość, jak i bardzo wysoki popyt na usługi hotelarskie podczas odbywających się imprez kulturalnych - procent możliwego do obsłużenia ruchu turystycznego jest znacznie niższy. Te dane świadczą o skromności bazy hotelarskiej miasta. Tak jest obecnie, ale gdy wzrośnie liczba turystów odwiedzających Łańcut i wydłuży się czas ich pobytu w mieście (a do tego dążymy) - niedorozwój bazy noclegowej będzie jeszcze bardziej widoczny.
Ponadto, jak twierdzą łańcuccy hotelarze - roczne obłożenie ich obiektów wynosi ok. 70 %, co jest bardzo dobrym wynikiem. Taki wynik gwarantuje także dużą rentowność nowych inwestycji hotelarskich w Łańcucie.
Sezonowa baza noclegowa w mieście Łańcucie
Sezonowe schronisko młodzieżowe
Uruchamiane jest od 1996r. w budynku I LO. Funkcjonuje w okresie wakacji. Schronisko może udzielić noclegu do 40 osób. Obiekt dysponuje zapleczem kuchennym, natomiast stołówka przyszkolna uruchamiana jest na zamówienie większych grup zorganizowanych. Goście schroniska korzystać mogą z bazy sportowej I LO. Schronisko młodzieżowe dofinansowywane jest przez Starostwo Powiatowe w Łańcucie (8 tys. zł w 2000r.).
Internat ZSTwGŻ
Baza noclegowa sezonowa poszerzona jest ponadto przez internat ZSTwGŻ (Zespołu Szkół Technicznych w Gospodarce Żywnościowej) przy ul. Armii Krajowej. Internat w okresie wakacji wynajmuje pokoje. W lipcu z noclegów w internacie korzystają uczestnicy Międzynarodowych Kursów Muzycznych im. Z. Brzewskiego (coroczna rezerwacja całego obiektu). W sierpniu internat świadczy ogólnodostępne usługi noclegowe. W obiekcie nocować może 100-120 osób. Internat dysponuje pokojami 2, 3, 4-osobowymi. Dwie stołówki zapewnić mogą pełne wyżywienie. Obiekt sąsiaduje bezpośrednio z zespołem zamkowo-parkowym.
Obydwa obiekty sezonowej bazy noclegowej Łańcuta (schronisko młodzieżowe i internat ZSTwGŻ) dysponują łącznie stu kilkudziesięcioma miejscami noclegowymi. Tak więc w okresie wakacyjnym liczba miejsc noclegowych Łańcuta wzrasta do ponad trzystu.
Pole namiotowe
W Łańcucie działa pole namiotowe zarządzane przez Miejski Ośrodek Sportu
i Rekreacji, zlokalizowane tuż przy basenie. Czynne jest tak jak basen od czerwca do początku września. Pojemność pola ok. 20 namiotów. Wewnątrz wydzielonego ogrodzeniem pola namiotowego nie ma żadnego wyposażenia, nawet sanitariatów, ani też jakiejkolwiek zieleni. Funkcję obsługi pełni budynek zaplecza przy basenie,
z którego można skorzystać dopiero po wyjściu poza teren pola namiotowego. Standard obiektu jest więc bardzo niski, by nie powiedzieć fatalny. Z pola namiotowego korzysta ok. 200 osób rocznie. Po sezonie teren pola namiotowego wykorzystywany jest jako małe boisko do piłki nożnej.
Baza noclegowa w najbliższym sąsiedztwie Łańcuta
W sąsiedztwie Łańcuta funkcjonuje kilka obiektów bazy noclegowej. Te położone w bliskim otoczeniu miasta, należy traktować pod względem funkcji jako poszerzenie oferty i powiększenie pojemności bazy noclegowej Łańcuta. Wymienione poniżej obiekty położone są w odległości kilku kilometrów od centrum miasta. Wszystkie są obiektami całorocznymi.
Tabela. Baza noclegowa w najbliższym sąsiedztwie Łańcuta.
Rodzaj i nazwa obiektu |
Liczba miejsc nocleg. |
Sołectwo (gmina) |
Opis położenia |
Uwagi |
Hotel „Dymarka” |
60 |
Dąbrówki (gm. Czarna) |
przy drodze nr 877; na granicy dużego kompleksu leśnego |
obiekt 2-gwiazdkowy |
Hotel RSW-U
|
76 |
Głuchów (gm. wiejska Łańcut) |
przy drodze nr |
RSW-U tj. Rolniczej Spółdzielni Wytwórczo - Usługowej |
Dom noclegowy "Sawa" |
24 |
Sonina (gm. wiejska Łańcut) |
na stadionie LKS „Sawa” |
|
Motel „Sezam” |
aktualnie 10 |
Kraczkowa (gm. wiejska Łańcut) |
przy drodze nr |
obiekt w trakcie poważnej rozbudowy |
źródło: opracowanie własne.
Łącznie te 4 obiekty dysponują 170 miejscami noclegowymi, a więc niemalże tyloma co baza noclegowa samego miasta Łańcuta.
Baza gastronomiczna
Baza żywieniowa Łańcuta to ok. 20 lokali gastronomicznych. Kilkanaście
z nich mieści się na Starym Mieście, zwłaszcza w południowo-wschodniej pierzei rynkowej, gdzie znajdują się 4 bary. Pięć lokali gastronomicznych związanych jest z obiektami bazy noclegowej. Poza Starym Miastem funkcjonuje kilka placówek gastronomicznych.
Obecny ilościowy stan rozwoju bazy gastronomicznej w stosunku do potrzeb mieszkańców jak i potrzeb obsługi ruchu turystycznego jest wystarczający. Baza wymaga natomiast modernizacji jakościowej, a więc podnoszenia standardu świadczonych usług.
Baza towarzysząca
Zielony szlak turystyczny
Przez Łańcut przebiega zielony pieszy szlak turystyczny wiodący z Rzeszowa do Nowej Sarzyny. Na odcinku Rzeszów - Łańcut szlak prowadzi przez Górę Marię Magdalenę, na odcinku Łańcut - Nowa Sarzyna szlak przebiega przez Brzózę Stadnicką, Julin i Rez.Kołacznię.
Przez teren miasta Łańcuta szlak zielony wiedzie przez południowo-zachodnią część miasta, przez centrum, a następnie przez część północno-zachodnią. Długość szlaku na obszarze Łańcuta wynosi 8,2 km (przy czym z Rynku w kierunku Rzeszowa - 4 km, w kierunku Nowej Sarzyny - 4,2 km). Szlak został opracowany
i wyznaczony przez rzeszowski Oddział PTTK. Drogowskazy szlaku umieszczone zostały na siedzibie łańcuckiego Oddziału PTTK.
Obiekty rekreacyjne
Basen kąpielowy
W Łańcucie funkcjonuje basen kąpielowy odkryty, zarządzany przez MOSiR. Na kompleks rekreacyjny składa się duży basen i 3 brodziki. Na terenie basenu znajdują się: boiska trawiaste, sezonowa gastronomia i budynek zaplecza m.in.
z siłownią. Budynek zaplecza kwalifikuje się do kapitalnego remontu.
Korty tenisowe
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji zarządza kortami tenisowymi, które zlokalizowane są w parku zamkowym w sąsiedztwie dawnej ujeżdżalni (obecnie hali MOSiR-u). Znajduje się tam 5 kortów o nawierzchni z mączki ceglanej. Korty wyposażone są w kilkurzędową widownię. Obiekt czynny jest od kwietnia do października. Rocznie z kortów korzysta ponad 1000 osób.
RUCH TURYSTYCZNY
Wielkość ruchu turystycznego zazwyczaj jest trudna do określenia i opiera się na szacunkach. W przypadku Łańcuta łatwo jest określić w miarę dokładnie wielkość ruchu turystycznego, gdyż istnieje tu obiekt, który jest zwiedzany przez prawie wszystkich turystów przyjeżdżających do miasta.
Ruch turystyczny w Łańcucie począwszy od lat 70-tych charakteryzuje się stałym spadkiem aż do lat 90-tych. W latach 70-tych Muzeum-Zamek odwiedzane było co roku przez ponad 320 tys. turystów, w latach 80-tych przez 230-300 tys., by w pierwszej połowie lat 90-tych spaść do poziomu 130-170 tys. Najwyższą frekwencją cieszył się łańcucki zamek w roku 1977, kiedy to zwiedziło go 386045 osób, natomiast najgorszy był rok 1992, w którym walorami Muzeum-Zamku zainteresowało się tylko 138942 gości (na podstawie danych Muzeum-Zamku, za W.Kotlińskim, 1997, „Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju turystyki
w woj. rzeszowskim”). Główną przyczyną spadku było załamanie się przyjazdów wycieczek szkolnych, a także wycieczek organizowanych przez przedsiębiorstwa dla swoich pracowników.
W ciągu kilku ostatnich lat ruch turystyczny zaczął powoli wzrastać, począwszy od 1995r., w którym bilety do Muzeum-Zamku wykupiło 169529 turystów. Biorąc pod uwagę rangę nagromadzonych tu walorów, do Łańcuta przyjeżdża bardzo mało turystów zagranicznych. W latach 1992-95 Muzeum-Zamek odwiedzane było rocznie przez 7 do 9 tys. cudzoziemców, co stanowi zaledwie 4,9 - 6,4 % ogólnej liczby zwiedzających. Dane z roku 1998 przedstawione poniżej wskazują, iż zainteresowanie turystów zagranicznych Łańcutem - nie uległo zmianie.
Obecnie miasto Łańcut odwiedzane jest przez ponad 200 tys. turystów rocznie, a Muzeum-Zamek przez blisko 190 tys. Przewodnicy z Koła Przewodników Miejskich i Terenowych w 1998r. oprowadzili po Muzeum-Zamku 4713 grup (zorganizowanych wycieczek i turystów indywidualnych połączonych w grupy na czas zwiedzania), z czego tylko 335 grup stanowiły wycieczki zagraniczne. Łącznie zwiedzających łańcucki zamek w 1998r. było 187249 osób. Można szacować, że liczba turystów odwiedzających miasto wraz z tymi, którzy nie zwiedzają wnętrz zamkowych, przekracza 200 tysięcy.
Pod względem liczby zwiedzających pojedyncze atrakcje turystyczne
(w znaczeniu: muzeum lub obiekt), Muzeum-Zamek w Łańcucie zajmuje pierwsze miejsce na Podkarpaciu, wyprzedzając drugi w kolejności w województwie skansen w Sanoku odwiedzany rocznie przez ok. 70 tys. turystów.
W Łańcucie występuje wyraźny sezon turystyczny. Trwa on od maja do października. Miesiącem charakteryzującym się najwyższą liczbą przyjazdów do Muzeum-Zamku jest czerwiec. Najmniejszy ruch turystyczny w Łańcucie występuje
w miesiącach grudzień-styczeń w związku z zamknięciem dla zwiedzających wnętrz zamkowych na czas prac porządkowo - konserwatorskich.
Sezonowością charakteryzują się przede wszystkim przyjazdy wycieczek szkolnych - z nasileniem w miesiącach maj-czerwiec i wrzesień-październik. Na ukształtowanie się istniejącej struktury sezonowości wpływają także przyjazdy
w miesiącach wakacyjnych do Łańcuta osób wypoczywających w regionie Polski południowo-wschodniej.
Turyści przyjeżdżający do Łańcuta zwiedzają w zdecydowanej większości tylko zespół zamkowo-parkowy ze stajniami i powozownią. Jedynie mały procent turystów „udaje się” na Stare Miasto, a większość spośród nich kończy spacer po mieście dochodząc tylko do Rynku. Część gości odwiedza synagogę, przy czym obiekt ten jest celem głównie dla zorganizowanych wycieczek turystów z Izraela. Osiedli z historyczną zabudową willową położonych na północ od Starego Miasta
(w rejonie ul.Konopnickiej) i na południe (w rejonie ul.Sokoła) - nie zwiedza już prawie nikt, mimo wysokich walorów tych fragmentów miasta. Niewiele osób przemierza też zielony szlak turystyczny przebiegający przez Łańcut.
Grupy wycieczkowe zwiedzające Łańcut przeważnie poprzestają na zwiedzeniu zespołu zamkowo-parkowego, po czym ruszają w dalszą trasę do innych ośrodków krajoznawczych.
Dla Łańcuta i gestorów bazy turystycznej bardzo ważne są przyjazdy widzów
i samych wykonawców na imprezy kulturalne i festiwalowe. Istotny jest fakt, iż osoby te przebywają w Łańcucie od kilku do kilkunastu dni, korzystając
z wielu noclegów, posiłków i usług towarzyszących, zostawiając tym samym
w mieście odpowiednio więcej pieniędzy.
ORGANIZACJA TURYSTYKI W ŁAŃCUCIE I INSTYTUCJE PROMUJĄCE MIASTO
Organizatorzy turystyki
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze - Oddział Łańcucki
Organizacją turystyki kwalifikowanej zajmuje się w Łańcucie Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Łańcut posiada własny tj. łańcucki Oddział tego stowarzyszenia. Działają przy nim sekcje: kajakowa, kolarska, górska, piesza, na orientację i młodzieżowa. Oddział zrzesza 350 członków.
W ramach łańcuckiego PTTK-u funkcjonuje Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego (BORT PTTK), zajmujące się obsługą turystyki przyjazdowej, a także informacją turystyczną.
Koło Przewodników Miejskich i Terenowych
Usługi przewodnickie w Łańcucie świadczą przewodnicy zrzeszeni w Kole Przewodników Miejskich i Terenowych PTTK. W 1999r. w Kole działało
138 przewodników. Oferują oni usługi również w językach obcych (m.in.: angielskim, niemieckim, francuskim, ukraińskim i rosyjskim).
Biura turystyczne
W Łańcucie działalność prowadzą 4 biura turystyczne. Są to: „Pogórzanin”, „Trans-Euro-Tours”, „Globtrans” i BT Józefa Martyńskiego. Trzy spośród nich dysponują własnymi autokarami: „Pogórzanin” „Trans-Euro-Tours” i „Globtrans”. Biura posiadają zróżnicowaną ofertę, jednak ze zdecydowaną dominacją imprez turystycznych wyjazdowych.
Biuro „Trans-Euro-Tours” prowadzi ponadto informację turystyczną.
Instytucje promujące Łańcut
Łańcucko - Leżajski Związek Gmin Turystycznych
Celem aktywizacji Łańcuta, Leżajska i okolic tych miast poprzez rozwój turystyki, zawiązano 31 października 1997 roku Łańcucko - Leżajski Związek Gmin Turystycznych. Związek tworzą 2 miasta tj. Łańcut i Leżajsk oraz 9 gmin: Białobrzegi, Czarna, Grodzisko Dolne, Kuryłówka, Markowa, Rakszawa, Żołynia i gminy wiejskie Leżajsk i Łańcut. Na siedzibę Związku wybrano Urząd Miasta Łańcuta.
Najważniejsze cele Łańcucko - Leżajskiego Związku Gmin Turystycznych to: wspólne inicjowanie i realizacja zadań w zakresie rozwijania turystyki, rekreacji
i sportu; ochrona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego. Główne kierunki działań jakie przed sobą stawia Związek to m.in. podniesienie standardu istniejącej i budowa nowej bazy turystycznej i rekreacyjnej, stworzenie sieci punktów informacji turystycznej i wprowadzenie oznakowania atrakcji turystycznych. Szczególny nacisk Związek zamierza kłaść na promocję turystyczną poprzez działalność wydawniczą (typu: folderów, informatorów, map turystycznych). Według założeń Związku, działania promocyjne skupiać się mają na popularyzowaniu zabytków architektury subregionu łańcucko - leżajskiego.
Obecnie funkcję przewodniczącego Zarządu pełni Jerzy Szczygieł - burmistrz Łańcuta, natomiast funkcję przewodniczącego Zgromadzenia Związku sprawuje Janusz Wylaź - burmistrz Leżajska (opis na podstawie artykułu z „Gazety Łańcuckiej” nr 11/74 z listopada 1999r.).
Tak więc istnieją już ramy instytucjonalne dla współpracy okolicznych samorządów, ukierunkowanej na rozwój i promocję łańcucko - leżajskiego produktu turystycznego.
Stowarzyszenie „Związek Muzeów Wnętrz i Zespołów Rezydencjonalnych”
Muzeum-Zamek w Łańcucie jest członkiem Stowarzyszenia „Związek Muzeów Wnętrz i Zespołów Rezydencjonalnych”, jest nawet siedzibą tego stowarzyszenia. Do związku należy ok. 30 najcenniejszych w Polsce muzeów wnętrz, zorganizowanych w zamkach i pałacach. Celem związku jest wspólna promocja, a także wymiana doświadczeń w dziedzinie rewaloryzacji zespołów zabytkowych i konserwacji dzieł sztuki.
Stowarzyszenie Historycznych Miast Europy
Łańcut należy do Stowarzyszenia Historycznych Miast Europy. Są to miasta,
w których spotykali się prezydenci państw Europy Środkowej. Obok Łańcuta do stowarzyszenia należą: Lewocza na Słowacji, Litomyśl w Czechach i Kesztely na Węgrzech. Ośrodki te są miastami partnerskimi Łańcuta. Jednym z celów stowarzyszenia jest współpraca i wymiana doświadczeń w dziedzinie turystyki oraz wspólna promocja turystyczna.
KULTURA
Łańcut będąc małym miastem, jest znaczącym na Podkarpaciu a nawet
w skali kraju ośrodkiem kulturalnym. Dwie spośród imprez muzycznych posiadają rangę międzynarodową. Ta wysoka ranga kulturalna przyczynia się do wzrostu zainteresowania turystów Łańcutem. Turystyka „kulturalna” związana
z przyjazdami widzów i turystów na imprezy kulturalne ma tu olbrzymie szanse rozwoju. Kultura Łańcuta to również wielki atut przy promocji turystycznej miasta.
DOMY I OŚRODKI KULTURY
Miejski Dom Kultury
Na Miejski Dom Kultury składają się:
placówka główna w centrum miasta,
Filia MDK na Podzwierzyńcu,
świetlica MDK w Os.Przedmieście (w wynajmowanych pomieszczeniach).
MDK finansowany jest z budżetu miasta. Celem jego działalności jest rozwój amatorskiego i profesjonalnego ruchu artystycznego. MDK prowadzi zespoły reprezentujące różne dyscypliny artystyczne i rozmaite kółka zainteresowań. Jest organizatorem koncertów, recitali, przeglądów zespołów, wystaw, a także imprez cyklicznych np. Przeglądu Młodzieżowych Zespołów Muzycznych „Na Zsypie” (odbywa się w parku przy MDK-u), czy Dni Seniora. Najbardziej znane imprezy cykliczne organizowane przez MDK to Łańcucka Jesień Kulturalna i „Przedszkolada”.
MDK w swoim głównym budynku przy ul.Kościuszki dysponuje salą kinowo - widowiskową oraz salą kameralną na kilkadziesiąt miejsc, prowadzi kino „Gabinet” oraz kawiarnię. Salę kinową MDK wykorzystuje często na koncerty, spektakle, itp.
Ponadto w Miejskim Domu Kultury (w budynku głównym w centrum miasta) działają pod kierunkiem instruktorów następujące zespoły i kluby:
zespoły taneczne: „Mały Łańcut” (taniec ludowy), „Ekrol” i „Fame” (taniec współczesny), „Roztańczone Nutki” (zespół dziecięcy),
zespoły muzyczne: „Big Family-Band”, „Dixie Land” (jazzowy), „Dysonans”, „Kompania-Country”, „Blues Max”, „PZHP” („Polski Związek Higieny Psychicznej”),
chór emerytów i rencistów,
Teatr Poezji „Phoenix” (poezja, monodramy),
młodzieżowe koło fotograficzne i „Foto-Klub”,
klub szachowy „Gambit-MDK” (skupia ok. 60 osób w wieku od 6 do 80 lat),
kluby brydżowe „As” i „Szlem”, klub bilardowy.
Filia MDK Podzwierzyniec
Miejski Dom Kultury rozwinął swoją filię w dzielnicy Podzwierzyniec. Bazę placówki stanowi niewielki obiekt, w którym mieści się nieduża sala widowiskowa ze sceną oraz trawiasty teren z zadaszoną sceną i 1 asfaltowym kortem tenisowym. Filia na Podzwierzyńcu we współpracy ze szkołami prowadzi działalność kulturalną
z dziećmi i młodzieżą, w tym co szczególnie godne podkreślenia - z osobami niepełnosprawnymi. Dla osób starszych placówka proponuje spotkania w klubie seniora i uczestnictwo w stowarzyszeniu „Orlęta”.
Miejski Dom Kultury prowadzi także świetlicę w osiedlu Przedmieście. Przy świetlicy znajduje się punkt biblioteczny.
Zespół Placówek Oświatowo - Wychowawczych
Zespół Placówek Oświatowo - Wychowawczych w Łańcucie powstał w 1992r. z połączenia placówek pozaszkolnych. Jest jednostką organizacyjną powiatu. Obejmuje zasięgiem działania miasto Łańcut i powiat łańcucki.
Zespoły stałe prowadzone przez ZPOW to m.in. zespoły taneczne, zespoły muzyczne (ponad 20) głównie wokalno-instrumentalne, teatralne i literackie. Oprócz tego ZPOW prowadzi koła: plastyczne, naukowe, komputerowe, techniczne, sportowe, turystyczne, rzemiosła artystycznego oraz rękodzielnicze m.in. osiągające sukcesy na konkursach ogólnopolskich koło hafciarskie.
Łącznie w ramach ZPOW istnieje 96 kół i zespołów, skupiających 1407 stałych uczestników (od przedszkolaków po młodzież pracującą), z czego z terenu miasta Łańcuta 1183 osoby, z terenu powiatu 224 osoby. Z młodzieżą pracuje
35 instruktorów (dane ZPOW).
ZPOW jest również organizatorem warsztatów i obozów szkoleniowych dla kół zainteresowań i zespołów artystycznych oraz Powiatowego Przeglądu Pracy Artystycznej Szkół.
Bazę własną zespołu stanowi teren z barakiem przy ul. Bohaterów Westerplatte (ogród jordanowski nr 2) wykorzystywany w okresie wiosna-jesień. Pozostałe zajęcia odbywają się w oparciu o bazę szkolną w mieście i w powiecie oraz pomieszczenia i teren wynajmowany od PTG „Sokół” (ogród jordanowski nr 1).
KINA
W Łańcucie funkcjonują 2 kina: kino „Gabinet” i kino „Sokół”.
Kino „Gabinet”
Kino „Gabinet” prowadzone jest przez MDK i mieści się w obiekcie domu kultury w centrum miasta. Widownia kina posiada 400 miejsc. Liczbę seansów
i widzów w ostatnich latach przedstawia poniższa tabela.
Tabela. Liczba seansów i widzów w kinie „Gabinet” w latach 1994-98.
Rok |
1994 |
1995 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
Seanse |
136 |
232 |
350 |
145 |
88 |
128 |
Widzowie |
5618 |
7483 |
3131 |
3454 |
1536 |
2436 |
źródło: dane MDK; kino „Sokół” nie udostępniło danych.
Kino „Sokół”
Drugie z łańcuckich kin - kino „Sokół” prowadzone jest przez Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i mieści się w budynku własnym towarzystwa. Widownia kina posiada 320 miejsc. Kino „Sokół” z małymi przerwami, ale istotnymi zmianami gestorów, funkcjonuje w tym miejscu już od 1916r.
GALERIE
W mieście działają 2 stałe galerie: w zameczku romantycznym (opis
w: komercyjne obiekty kultury) oraz galeria „Inny Świat”.
Galeria „Inny Świat”
Galeria Autorska „Inny Świat” prowadzona jest przez Renatę Szpunar-Kubczyk. Galeria funkcjonuje od 1996r. Mieści się na Starym Mieście, przy ul.Rzeźniczej. Artystka prowadząca placówkę zajmuje się malarstwem i rysunkiem. W galerii prezentuje m.in. własną twórczość. Turyści nabyć mogą tutaj także pamiątki, w postaci fotografii Łańcuta w stylu retro, autorstwa Roberta Kubczyka (męża artystki). Pozostały asortyment galerii to sztuka: polska, afrykańska, orientalna i indonezyjska.
BIBLIOTEKI
Miejska Biblioteka Publiczna
W skład Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łańcucie wchodzą:
siedziba główna, w centrum miasta przy ul.Moniuszki,
filia MBP nr 1 na Os.Maczka,
filia MBP nr 2 na Podzwierzyńcu,
punkt biblioteczny w świetlicy MDK na Os.Przedmieście.
W siedzibie głównej znajdują się: wypożyczalnia, czytelnia, oddział dla dzieci oraz wypożyczalnia zbiorów audiowizualnych.
Tabela. Liczba czytelników i księgozbiór MBP w Łańcucie w latach 1994-98.
Rok |
1994 |
1995 |
1996 |
1997 |
1998 |
Liczba czytelników |
7 543 |
7 863 |
7 975 |
8 205 |
8 402 |
Księgozbiór |
103 999 |
107 337 |
110 523 |
112 061 |
114 626 |
MBP jest także organizatorem wystaw, odczytów, prelekcji, w tym dotyczących miasta Łańcuta.
Miejska Biblioteka Publiczna finansowana jest z budżetu miasta.
Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna
W Łańcucie działa również filia Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej. Placówka zlokalizowana jest w centrum miasta.
KOMERCYJNE OBIEKTY KULTURY
Zameczek Romantyczny
Zameczek romantyczny będący własnością Muzeum-Zamku, po rewaloryzacji i wydzierżawieniu w grudniu 1998r. pełni obecnie wielorakie funkcje: sali koncertowej, sali konferencyjnej, galerii sztuki i restauracji. We współpracy z Fundacją na Rzecz Muzeum-Zamku organizowane są w zameczku koncerty kameralne dla ok. 60 osób (średnio 1 raz w miesiącu) oraz spotkania z artystami. Sala koncertowa pełni również funkcję sali konferencyjnej. Wnętrza obiektu pełnią rolę galerii, w której stałą wystawę swych prac pn. „Wystawa bez końca” posiadają trzej artyści, zmieniający co pewien czas ekspozycję. Artystami tymi są graficy: Jacek Woźniak oraz dwaj Francuzi Kerleroux i Cabu. Historyczne wnętrza zameczku posiadają wysokie walory artystyczne, tworząc tym samym znakomity nastrój dla odbywających się tutaj imprez kulturalnych i konferencji.
Klub „Opera”
„Opera Klub EB” (tak brzmi pełna nazwa lokalu) jest dużą dyskoteką i klubem prowadzącym aktywną działalność koncertową. Istniejąc od grudnia 1998r. klub zorganizował już kilkadziesiąt koncertów, najczęściej znanych polskich wykonawców. Lokal mieści 800 osób (130 miejsc siedzących). Poza koncertami „Opera Klub EB” jest organizatorem dyskotek oraz licznych imprez dla dzieci. Klub „Opera” nie posiada własnego parkingu, dzierżawi natomiast plac manewrowy dworca PKS przy ul.Sikorskiego wykorzystując go w godzinach wieczornych i nocnych na parking dla swoich gości.
Pub „Legenda”
Pub „Legenda” zlokalizowany naprzeciw bramy zespołu zamkowego, oprócz działalności gastronomicznej prowadzi również działalność artystyczną. Odbywają się tu kameralne koncerty z cyklu „Spotkania z muzyką” dla ok. 60-80 widzów. Pub „Legenda” funkcjonując od jesieni 1998r. zorganizował kilkanaście koncertów. Lokal ten ma duży udział w promowaniu młodych łańcuckich wykonawców.
FUNDACJE KULTURY
Fundacja na rzecz Muzeum-Zamku
Wspieraniem Muzeum-Zamku poprzez pozyskiwanie środków finansowych na potrzeby muzeum i rewaloryzacji zespołu zamkowo-parkowego, propagowaniem wiedzy na temat rezydencji magnackiej i miasta, a także działalnością promocyjną - zajmuje się Fundacja na rzecz Muzeum-Zamku. Fundacja rozpoczęła działalność
w 1994r., po przerwie reaktywowano ją w 1998r. Siedziba Fundacji mieści się
w budynku zamkowej oranżerii.
Fundacja na rzecz Muzeum-Zamku pozyskuje fundusze poprzez wyszukiwanie sponsorów, działalność wydawniczą i koncertowo-artystyczną. Jest wydawcą folderów, widokówek i kalendarzy prezentujących walory Łańcuta, a także publikacji książkowych jak np. „Łańcut w starej fotografii i pocztówce”. Na działalność artystyczną składają się koncerty, recitale i spotkania z artystami organizowane
w sali balowej, a przede wszystkim w zameczku romantycznym. Od roku 1988 Fundacja zorganizowała kilkanaście koncertów muzycznych.
TOWARZYSTWA KULTURALNE
Łańcuckie Towarzystwo Muzyczne
Łańcuckie Towarzystwo Muzyczne istnieje od 1994r. Liczy 30 członków. ŁTM jest inicjatorem i organizatorem Wieczorów Muzyki Organowej i Kameralnej oraz licznych koncertów odbywających się dotychczas w kościele Farnym, w auli szkoły muzycznej, w zameczku romantycznym i w MDK-u.
Łańcuckie Towarzystwo Muzyczne jest organizacją wspierającą Państwową Szkołę Muzyczną im. Teodora Leszetyckiego oraz prowadzącą szkoły muzyczne
I i II stopnia. Szkoły mieszczą się w budynku dawnego Zarządu Ogrodów Łańcuckich w parku zamkowym. W PSM działa zespół wokalny „Amare”.
Krąg Młodych Miłośników Starego Miasta Łańcuta
Krąg Młodych Miłośników Starego Miasta Łańcuta jest członkiem ogólnopolskiego Bractwa Młodych Miłośników Starych Miast (do bractwa należy
20 miast). Łańcucki krąg funkcjonuje od 1996r., działa przy Muzeum-Zamku. Do kręgu należy 35 osób. Członkami stowarzyszenia są licealiści i studenci pochodzący z Łańcuta i okolic. W kręgu działają 3 grupy zainteresowań: przewodnicka, naukowa
i redakcyjna.
Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Łańcuckiej
Stowarzyszenie powołane zostało w 1972r. z inicjatywy grona mieszkańców Łańcuta i okolic oraz Łańcucian zamieszkałych w Warszawie. Stowarzyszenie mieści się obecnie przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Łańcucie. Zasięg działania stowarzyszenia to powiat łańcucki. W SPZŁ działa 29 członków.
Cele stowarzyszenia to: upowszechnianie wiedzy o przeszłości Łańcuta
i powiatu łańcuckiego, ochrona zabytków i dorobku kulturalnego tego obszaru, inicjowanie i wspieranie badań nad dziejami Łańcuta i subregionu łańcuckiego wraz
z działalnością wydawniczą, organizowanie odczytów, wystaw, konkursów i imprez związanych tematycznie z Łańcutem i jego okolicami. Z ciekawszych inicjatyw Stowarzyszenia wymienić można: odnowienie chaty Jana Raka w Husowie, organizację kilkuetapowego konkursu „Moja Mała Ojczyzna” oraz wydanie książki „Szkice z dziejów Łańcuta i okolic”.
Towarzystwo Miłośników Łańcuta
Towarzystwo Miłośników Łańcuta - działa przy łańcuckim Oddziale PTTK.
PTG „Sokół”
Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” oprócz działalności sportowej, prowadziło przed wojną działalność kulturalną, oświatową i patriotyczną. PTG „Sokół” kontynuując tradycję, także w obecnym czasie angażuje się w działalność kulturalną, skierowaną zwłaszcza do młodzieży. W 1999r. uruchomiono Młodzieżowy Klub „Sokół” przeznaczony dla młodzieży gimnazjalnej i licealnej. PTG prowadzi również własne kino.
Hufiec ZHP Łańcut
Tradycje harcerskie w mieście Łańcucie sięgają 1912 roku. Obecny zasięg działania hufca to obszar powiatu łańcuckiego. W 1999r. hufiec łańcucki zrzeszał
860 członków, w tym 36 instruktorów (w całym powiecie). Z tej liczby, w mieście Łańcucie działało 227 członków harcerstwa, w tym 22 instruktorów.
Najważniejsze imprezy organizowane przez hufiec to m.in.: gra specjalnościowa odbywająca się w Julinie, historyczna gra terenowa po mieście Łańcucie, harcerska akcja zimowa, harcerska akcja letnia, liczne imprezy wyjazdowe - obozy i biwaki.
WAŻNIEJSZE ŁAŃCUCKIE IMPREZY KULTURALNE
Muzyczny Festiwal oraz Międzynarodowe Kursy Muzyczne to imprezy
o randze światowej odbywające się w Łańcucie. Te dwie imprezy decydują
o kulturalnej randze miasta.
Muzyczny Festiwal w Łańcucie
Historia łańcuckiego festiwalu rozpoczyna się w 1961r., kiedy Filharmonia Rzeszowska zainaugurowała imprezę pn. Dni Muzyki Kameralnej. Od tego czasu impreza odbywa się corocznie w miesiącu maju. Od 1964r. stała się imprezą międzynarodową, w 1981r. nastąpiła zmiana nazwy na Festiwal Muzyki Łańcut,
a 10 lat później na Muzyczny Festiwal w Łańcucie. W latach 1981-91 festiwalem kierował Bogusław Kaczyński. Od 1991r. artystyczną pieczę nad festiwalem sprawuje Filharmonia Rzeszowska, a Muzeum-Zamek jest współorganizatorem imprezy.
Koncerty w ramach festiwalu odbywają się w łańcuckim zamku, przede wszystkim w sali balowej, ale także w teatrze zamkowym i na dziedzińcu zamku oraz w Rzeszowie w gmachu Filharmonii i w Katedrze rzeszowskiej, a od 1968r. koncerty organowe w bazylice leżajskiej. Na program tygodniowej imprezy składają się: recitale wokalistów, koncerty zespołów kameralnych, orkiestr, zespołów operowych, oratoria, a także recitale organowe (Leżajsk). Na łańcuckim festiwalu koncertują gwiazdy światowej sławy. Festiwal retransmitowany jest przez Telewizję Polonia.
Międzynarodowe Kursy Muzyczne im. prof. Zenona Brzewskiego
Kursy Interpretacji Muzycznej to impreza o randze międzynarodowej, odbywająca się w Łańcucie od 1974r. Kursy dotyczą wyłącznie muzyków grających na instrumentach smyczkowych. Corocznie w lipcu odbywają się 2 dwutygodniowe turnusy. Na każdy z nich przyjeżdża po ok. 300 kursantów i po kilkudziesięciu pedagogów z całej Europy.
Koncerty na przestrzeni lat miały miejsce w wielu różnych obiektach kulturalnych. Natomiast ćwiczenia w ramach kursów w dużej mierze odbywają się
w parku zamkowym, co jest dodatkową atrakcją turystyczną dla osób przebywających akurat w tym czasie w Łańcucie.
Wieczory Muzyki Organowej i Kameralnej
Wieczory Muzyki Organowej i Kameralnej odbywają się od 1998r. Organizatorem jest Łańcuckie Towarzystwo Muzyczne. Koncerty odbywają się
w kościele Farnym. Na jedną edycję Wieczorów składa się 6 koncertów.
Bieg Św.Huberta
Bieg Św.Huberta organizowany jest od 1993r. Jest to impreza historyczno - militarno - samochodowa, w której uczestniczą stare, w tym przedwojenne pojazdy wojskowe (samochody, rzadziej motocykle). Bieg ściąga do kilkudziesięciu uczestników z całej Europy. Zawodom samochodowym towarzyszy historyczno - militarny zlot konny. Bieg Św.Huberta to impreza 2-dniowa odbywająca się
w październiku lub w listopadzie w okolicach Łańcuta, z paradą w samym mieście. Organizatorem zlotu jest łańcucki pasjonat Paweł Fangor.
Łańcucka Jesień Kulturalna
Impreza organizowana jest od 1976r. przez Miejski Dom Kultury. Jest to impreza tygodniowa, odbywająca się w październiku. Jej celem jest promowanie sztuki amatorskiej, ale też i profesjonalnej, obejmując niemalże wszystkie dziedziny sztuki, w tym m.in. film, teatr, folklor, metaloplastykę, czy nawet wzornictwo przemysłowe. W ramach Łańcuckiej Jesieni Kulturalnej odbywają się także wystawy zbiorów kolekcjonerskich oraz kiermasze. Impreza odbywa się w budynku MDK-u
i w przyległym do niego parku, a także na Rynku.
Przedszkolada
Przedszkolada to blok imprez kierowany do dzieci przedszkolnych i dzieci młodszych klas szkoły podstawowej. Organizowana jest od 1980r., odbywa się na przełomie maja i czerwca. Składają się na nią konkursy plastyczne, konkursy muzyczne oraz turniej przedszkoli w dyscyplinach artystycznych. Imprezy w ramach Przedszkolady odbywają się w budynku MDK-u i w Rynku. Organizatorem jest Miejski Dom Kultury.
ARTYŚCI I KOLEKCJONERZY ŁAŃCUCCY
W Łańcucie, jak na tej wielkości miasto, działa liczne środowisko artystów oraz kolekcjonerów. Warto w tym miejscu wymienić przynajmniej niektórych.
Artyści:
Renata Szpunar-Kubczyk (zobacz Galeria „Inny Świat”).
Barbara Preisner - zajmuje się malarstwem, rysunkiem oraz konserwacją dzieł sztuki. Łańcut przedstawia na obrazach i rysunkach. Artystka prowadzi Pracownię Artystyczną Malarstwa i Konserwacji.
Barbara Skałbania - malarstwo i rzeźbiarstwo, w tym medalierstwo.
Krzysztof Panas - płatnerz, ręczne wytwarzanie broni białej.
Wanda Melik - malarstwo, rysunek, w tym prace dotyczące Łańcuta.
Łukasz Melik (syn Wandy Melik) - rzeźbiarstwo, najczęściej o motywach religijnych, świątki.
Kolekcjonerzy:
Stanisław Michno - kolekcjoner starych radioodbiorników lampowych (olbrzymia kolekcja licząca ponad 110 eksponatów), restauracja i rekonstrukcja radioodbiorników.
Stefan Rachwał - kolekcjoner eksponatów broni białej.
MEDIA
Gazeta Łańcucka
Łańcut posiada własną gazetę lokalną. Jest nią „Gazeta Łańcucka” - miesięcznik wydawany od 1994r. przez Kongregację Prywatnych Przedsiębiorców Ziemi Łańcuckiej. Pismo wychodzi w nakładzie 1500-1700 egzemplarzy. Miesięcznik rozprowadzany jest w mieście Łańcucie i w gminach powiatu łańcuckiego. Pismo zrzeszone jest w Polskim Stowarzyszeniu Prasy Lokalnej. „Gazeta Łańcucka” patronuje rozmaitym imprezom kulturalnym i sportowym odbywającym się w mieście.
Telewizja kablowa w Łańcucie
W Łańcucie działa Rzeszowska Telewizja Kablowa sp. z o.o. z siedzibą
w Rzeszowie. Skablowane są wszystkie łańcuckie osiedla budownictwa wielorodzinnego i osiedla (ulice) ze zwartą zabudową jednorodzinną. RTK ma
w Łańcucie ok. 2 tys. abonentów. RTK nadaje w Łańcucie własny kanał planszowy
z programem tym samym co w Rzeszowie, uzupełnianym reklamami łańcuckich firm.
SPORT
KLUBY SPORTOWE I OBIEKTY SPORTOWE FINANSOWANE
Z FUNDUSZY PUBLICZNYCH
Organizatorami sportu finansowanymi z pieniędzy publicznych są w Łańcucie: Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji oraz Łańcucki Klub Sportowy „Stal”, Międzyszkolny Klub Sportowy i uczniowski klub sportowy „Zieloni”.
KS MOSiR
Klub Sportowy MOSiR Łańcut prowadzi 2 sekcje - tenisa ziemnego
i podnoszenia ciężarów. W obydwóch sekcjach klub zrzesza dzieci i młodzież.
W tenisa ziemnego gra w MOSiR-ze 15 osób pod kierunkiem dwóch szkoleniowców. Ponadto dla najmłodszych prowadzona jest szkółka tenisowa. Podnoszenie ciężarów uprawia 17 zawodników prowadzonych przez 1 trenera. MOSiR organizuje także rozgrywki ligi miejskiej w halowej piłce nożnej. W 1999r. startowało w niej 11 drużyn zakładowych, osiedlowych i szkolnych. MOSiR jest również organizatorem wielodyscyplinarnego Memoriału im. Romana Sawaryna (w 1999r. po raz 12).
KS MOSiR otrzymuje dotacje z Urzędu Miasta na utrzymanie obiektów i na organizację imprez dla dzieci i młodzieży.
Baza zarządzana przez MOSiR to obiekty sportowo-rekreacyjne:
hala sportowa w budynku dawnej ujeżdżalni w parku zamkowym,
korty tenisowe w parku zamkowym,
basen odkryty przy ul.Składowej.
oraz obiekt turystyczny:
pole namiotowe przy ul.Składowej.
Hala MOSiR-u zlokalizowana jest w zabytkowym obiekcie dawnej ujeżdżalni zamkowej. MOSiR dzierżawi budynek od Muzeum-Zamku. Stan techniczny obiektu jest zły. Hala o wymiarach parkietu 30 x 19 m posiada 60 stałych miejsc na widowni. W hali odbywają się zawody w następujących dyscyplinach: koszykówka, piłka nożna (turnieje), tenis stołowy, karate, zapasy, podnoszenie ciężarów, siatkówka. Hala służy Klubowi Sportowemu MOSiR, różnym rozgrywkom miejskim oraz wynajmowana jest innym zespołom sportowym, szkołom
i zakładom pracy. Obiekt czynny jest przez cały rok.
Opis basenu, kortów tenisowych i pola namiotowego - w rozdziale dotyczącym turystyki i rekreacji.
Łańcucki Klub Sportowy „Stal” Łańcut
Klub istnieje od 1949r. Do grudnia 1998r. funkcjonował pod patronatem Łańcuckiej Fabryki Śrub „Śrubex” SA (finansowanie klubu w wysokości ok. 80-90 % kosztów) i nosił nazwę Fabryczny Klub Sportowy „Stal” Łańcut. Po wycofaniu się „Śrubexu”, klub wraz z całą bazą i wyposażeniem przejęty został w kwietniu 1999r. przez Starostwo Powiatowe, a następnie oddany Zespołowi Szkół Mechanicznych (mieszczącemu się na Podzwierzyńcu) w użyczenie, zmieniając jednocześnie nazwę na Łańcucki Klub Sportowy „Stal” Łańcut. Od tej pory gospodarzem stadionu jest ZSM, wykorzystujący go jako stadion szkolny i na działalność ŁKS „Stal”. W kosztach utrzymania klubu i stadionu partycypuje również Miasto Łańcut (w ok. 23 %
w 1999r.).
Baza sportowa ŁKS „Stal” to: stadion sportowy przy ul.Daszyńskiego (obiekt
o powierzchni 3,5 ha), dysponujący pełnowymiarowym boiskiem piłkarskim,
4-pasową bieżnią żwirową, dwustronnymi trybunami z ok. 900 miejscami siedzącymi, ponadto dwoma pełnowymiarowymi treningowymi boiskami piłkarskimi o nawierzchni trawiastej oraz bieżnią do rzutu kulą. Zaplecze prowizoryczne - 2 budynki typu barakowego.
Łańcucki Klub Sportowy prowadzi sekcję piłki nożnej. Klub zrzesza
246 członków (w 8 kategoriach wiekowych: od najmłodszych klas szkoły podstawowej, po seniorów których w klubie jest 30). W „Stali” działa
3 szkoleniowców. Stadion wykorzystywany jest ponadto na zawody lekkoatletyczne, szkolne turnieje piłki nożnej, a także na miejskie i powiatowe spartakiady młodzieży.
Międzyszkolny Klub Sportowy
Rozwojem sportu wśród dzieci i młodzieży od 1976r. zajmuje się Międzyszkolny Klub Sportowy (MKS). Obecnie prowadzi on sekcję siatkówki dziewcząt (niegdyś MKS prowadził także sekcję narciarstwa biegowego). W MKS-ie trenuje 70 zawodniczek w 3 kategoriach wiekowych: dzieci, młodziczek i juniorek młodszych. Są to uczennice szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich
z Łańcuta i przylegających do miasta sołectw. Siatkarki łańcuckiego MKS-u mogą poszczycić się zdobyciem Mistrzostwa Polski Juniorek Młodszych podczas
V Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży w 1999r.
MKS nie posiada własnej bazy sportowej. Korzysta z sal sportowych
SP nr 2 i I LO (do 1998r. także z hali MOSiR).
UKS „Zieloni”
W Łańcucie działa Uczniowski Klub Sportowy „Zieloni” Łańcut, prowadzący sekcję zapasów. Zawodnicy trenują w sali gimnastycznej w Zespole Szkół Technicznych, zawody zaś rozgrywają w hali MOSiR.
TOWARZYSTWA I ZRZESZENIA SPORTOWE
PTG „Sokół”
Najdłuższe tradycje w rozwoju sportu posiada Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. W Łańcucie rozpoczęło działalność w 1891r. „Sokół” miał przerwę w funkcjonowaniu w latach 1947-1989, po czym ponownie został reaktywowany. PTG posiada własny gmach przy ul.Sokoła, wykorzystywany przede wszystkim na cele kulturalne (zobacz rozdz. dotyczący kultury).
Obecne sportowe działania „Sokoła” skierowane są na upowszechnianie koszykówki. PTG prowadzi drużynę koszykówki mężczyzn „Sokół-Techgraf” Łańcut (patronat nad zespołem objęła łańcucka drukarnia „Techgraf”). Zespół na mecze ligowe wynajmuje halę MOSiR-u, zaś na treningi salę sportową I LO. Oprócz seniorów zajęcia prowadzone są w kategoriach juniorów, młodzików i kadetów. Towarzystwo rozwija również koszykówkę w formie typowo amatorskiej. Należą do nich rozgrywki drużyn „parafii Sokół”. PTG wraz z MOSiR-em prowadzą najstarszą na Podkarpaciu i jedną z najstarszych w kraju amatorską ligę koszykówki.
Bazę sportowo-rekreacyjną Towarzystwa stanowią jedynie boiska znajdujące się przy gmachu: asfaltowe do piłki ręcznej i koszykówki oraz ziemne do siatkówki.
Stan boisk jest niezadowalający. W tym też miejscu znajduje się ogródek jordanowski.
PTG „Sokół” utrzymuje się ze składek członkowskich, prowadzenia kina, wynajmu pomieszczeń, a także dotacji Urzędu Miasta.
ŁKK „Sochin”
Łańcucki Klub Karate „Sochin” istnieje od 1987r. Jest to stowarzyszenie utrzymujące się ze składek członków i darowizn od sponsorów. „Sochin” prowadzi dyscyplinę karate i inne wschodnie sztuki walki. Obecnie w klubie ćwiczy
60 zawodników podzielonych na dwie grupy wiekowe: dzieci (począwszy od I klasy szkoły podstawowej) i dorosłych. W najlepszych dla siebie latach klub zrzeszał do 200 członków. W klubie pracuje 2 szkoleniowców (w tym Japończyk Kiyoshi Hirano
z Jokohamy, pracujący w Łańcucie od maja 1998r.) Klub nie posiada własnej bazy sportowej. Korzysta z sali sportowej I LO, a przy większych imprezach i turniejach
z hali sportowej MOSiR-u. Sukcesy „Sochin” to wielokrotne Mistrzostwo Polski
(wyjazd na ME nie odbył się z powodu braku funduszy).
BAZA SPORTU SZKOLNEGO - W OBIEKTACH SZKOLNYCH
Szkolna baza sportowa jest w Łańcucie dobrze rozwinięta. Żadnej bazy sportowej nie posiada jedynie Zespół Szkół Zawodowych przy ul.Farnej. Brak bazy
i brak możliwości jej uzupełnienia wynika z lokalizacji tej szkoły w starym zabytkowym budynku, wśród ciasnej zabudowy staromiejskiej. Wszystkie pozostałe szkoły prowadzone zarówno przez Urząd Miasta jak i Starostwo Powiatowe dysponują salami gimnastycznymi i boiskami, a część z nich posiada również siłownie. Ponadto Zespół Szkół Mechanicznych sprawuje zarząd nad stadionem „Stali”. Standard sal gimnastycznych jest dobry, gorzej przedstawia się stan techniczny przyszkolnych boisk.
OPRACOWANIE:
mgr geografii turyzmu
Adam Pożarycki