Pojęcie diagnozy nozologicznej (system DSM-IV oraz ICD-10)

Termin „nozologia” określa nazewnictwo chorób. Diagnoza nozologiczna, zwana także typologiczną lub klasyfikacyjną polega na przyporządkowaniu pewnego zespołu objawów danej jednostce w oparciu o jej obecny stan, własny autoportret oraz diagnozę środowiska, w którym żyje.

I. DSM-IV (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) to system diagnozy nozologicznej Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, stanowiący ważne narzędzie dla lekarzy rodzinnych, psychiatrów, psychologów psychologów i psychoterapeutów. Diagnosta korzysta z pięciu wymiarów (osi). Dzięki nim może nie tylko sklasyfikować zaburzenie, ale także przewidzieć dalszy rozwój i planować leczenie.

- OŚ I to zespoły kliniczne (na niej koduje się rozpoznanie).

- OŚ II to zaburzenia rozwojowe i zaburzenia osobowości (obejmuje zaburzenia, których początki sięgają okresu dzieciństwa i pokwitania).

Rozpoznania mogą być umieszczone jednocześnie na osiach I i II. Rozpoznanie wymienione na jednej z tych osi nazywa się rozpoznaniem głównym lub zasadniczym i przesądza o zgłoszeniu do lekarza, bądź skierowaniu do szpitala.

- OŚ III to odchylenia w stanie fizycznym i choroby (umieszczane są tu schorzenia somatyczne)

- OŚ IV zawiera nasilenie stresu psychospołecznego. Dokonując oceny należy wziąć pod uwagę okres ostatnich 12 miesięcy. Brakowi stresu psychicznego odpowiada wartość- 1, najcięższemu stresowi- 6.

-OŚ V odpowiada ogólnej ocenie funkcjonowania (ukazuje najwyższy poziom sprawności pacjenta, ocenie podlega okres ostatnich 12 miesięcy).

Po postawieniu rozpoznania należy dodatkowo wykonać działania takie jak:

- INTERPRETACJA PSYCHODYNAMICZNA, czyli opis mechanizmów obronnych służących do przezwyciężania lęku, zwięzłe ujęcie czynników psychicznych i zdarzeń, które wyzwalają zaburzenia i podtrzymują chorobę.

- ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE, wyklucza się inne schorzenia psychiczne i somatyczne.

- ROKOWANIE, przewidywanie przebiegu i ustąpienia choroby.

- PLAN LECZENIA, przedstawienie rodzaju proponowanego leczenia (ważna jest ocena poziomu gotowości chorego do współpracy, stosunek pacjenta do jego choroby).

Ogólna skala oceny funkcjonowania według DSM-IV

Należy uwzględniać sprawność funkcjonowania w zakresie życia psychicznego, społecznego i zawodowego. Czynniki muszą być rozmieszczane pomiędzy dwoma biegunami: zdrowiem i chorobą. Pomija się upośledzenie funkcjonowania spowodowane czynnikami fizycznymi czy środowiskowymi.

90-81 Objawy nie występują lub są wyrażone bardzo łagodnie (np. lekki niepokój przed egzaminem), sprawne funkcjonowanie pod każdym względem, zainteresowanie wieloma rodzajami aktywności i zaangażowanie w nie, powodzenie w życiu społecznym, ogólne zadowolenie z życia, przeciętna liczba codziennych trudności i zmartwień (np. rzadkie kłótnie rodzinne).

80-71 Objawy, jeśli już się pojawią, to mają charakter przemijający i przypuszczalnie stanowią reakcję na urazy psychospołeczne, (np. niemożność skupienia się po kłótni rodzinnej), tylko nieznaczne upośledzenie funkcjonowania w życiu społecznym, zawodowym lub w szkole (np. przejściowe pogorszenie wyników w nauce).

70-61 Nieliczne objawy o niewielkim natężeniu (np. przygnębienie i łagodna bezsenność) lub pewne trudności w życiu zawodowym, społecznym i w nauce (sporadyczne wagary, podkradanie w domu), jednak zasadniczo poziom funkcjonowania okazuje się niezły.

60-51 Umiarkowane natężenie objawów (np. spłycenie afektu i drobiazgowość wypowiedzi, rzadkie napady paniki) lub wyraźne pogorszenie poziomu funkcjonowania w życiu społecznym, zawodowym i szkole (np. niewielu znajomych, konflikty ze współpracownikami).

50-41 Poważne objawy (np. myśli samobójcze, nasilone zachowania rytualne w natręctwach, częste kradzieże w sklepie) lub każde poważne upośledzenie funkcjonowania w życiu społecznym, zawodowym i szkolnym (np. brak znajomych, ciągłe zmiany miejsca pracy).

40-31 Obniżenie poczucia rzeczywistości i pogorszenie komunikacji z otoczeniem (np. okresami wypowiedzi są nielogiczne, niezrozumiałe lub niezwiązane z tematem) lub wyraźne upośledzenie funkcjonowania dotyczące kilku sfer: pracy lub szkoły, życia rodzinnego, krytycyzmu myślenia lub nastroju (osoba cierpiąca na depresję unika znajomych, zaniedbuje rodzinę i okazuje niemożność pracy zawodowej, dziecko biję młodsze rodzeństwo oraz jest nieposłuszne i uczy się coraz gorzej).

30-21 Zachowanie w znacznym stopniu jest kształtowane przez urojenia i omamy lub wyraźne trudności w komunikacji bądź znaczne obniżenie krytycyzmu (np. okresowe rozkojarzenie, wyraźne niedostosowanie zachowania, nasilone tendencje samobójcze) lub niezdolność do prawidłowego funkcjonowania niemal na każdym polu(np. leżenie przez cały dzień, niepodejmowanie pracy, brak domu i znajomych).

20-11 Stwarzanie pewnego zagrożenia dla siebie lub dla innych(np. próby samobójcze bez wyraźnego pragnienia śmierci, częste zachowania agresywne, podniecenie maniakalne) lub okresowo naruszanie zasad higieny osobistej (np. brudzenie kałem) lub znaczne zaburzenie komunikacji (np. nasilone rozkojarzenie lub mutyzm).

10-1 Stałe poważne zagrożenie dla siebie i innych (np. powtarzające się pobicia) lub stałe nieprzestrzeganie zasad higieny osobistej lub poważne zamachy samobójcze z wyraźnym pragnieniem śmierci

II. Klasyfikacja ICD-10 (International Classification of Diseases) - Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych to międzynarodowy system diagnozy nozologicznej.

Każda jednostka nozologiczna posiada oznaczenie alfanumeryczne w postaci: LCC(.C) gdzie C to cyfra, a L - litera

Litera	Znaczenie
A	Choroby zakaźne i pasożytnicze
B
C	Nowotwory
D	Nowotwory i choroby krwi
E	Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywienia i przemiany metabolicznej
F	Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
G	Choroby układu nerwowego
H	Choroby oka i ucha
I	Choroby układu krążenia
J	Choroby układu oddechowego
K	Choroby układu trawiennego
L	Choroby skóry i tkanki podskórnej
M	Choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej
N	Choroby układu moczowo-płciowego
O	Ciąża, poród i połóg
P	Niektóre stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym
Q	Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje
R	Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań
S	Urazy, zatrucia
T
V		Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu
W
X
Y
Z	Czynniki wpływające na stan zdrowia i kontakt ze służbą zdrowia
U	Kody specjalne

Przykłady:

F10.- - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu

F11.- - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem opiatów

F14.- - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kokainy

F17.- - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane paleniem tytoniu

X87.3- Przestępstwo z użyciem pestycydów (miejsce uprawiania sportu i gimnastyki)

Kodowanie wygląda następująco: LCC.X.Y, gdzie X to charakterystyka specyficznego zaburzenia, a Y jego podtyp. Y przybiera wartości od 0 do 7, cyfra 8 oznacza INNE, a 9 BNO (bliżej nieokreślone)

Bibliografia:

1. Internet: ICD - 10, DSM-IV

2. H. I. Kaplan, B. J. Sadock, Psychiatria kliniczna, 1995

3. D. J. Rosenhan, M. E. P. Seligman, Psychopatologia 1994

---