Antygona i Edyp

Edyp, przybrany syn króla i królowej Koryntu, odwiedzając wyrocznię

delficką usłyszał, że zabije ojca i ożeni się z własną matką. Nie znając

swej przeszłości sądził, że władcy Koryntu są jego prawdziwymi

rodzicami. Chcąc uciec przeznaczeniu, opuszcza Korynt na zawsze. Na

jednej z dróg zabija człowieka nie wiedząc, że był to Lajos, jego

ojciec. Przybywa do Teb, gdzie rozwiązuje zagadkę straszliwego sfinksa i

uwalnia od niego miasto. Zostaje królem Teb i żeni się z wdową po

Lajosie, własną matką. Ma z nią dwóch synów - Eteoklesa i Polinika oraz

dwie córki - Antygonę i Ismenę. Gdy odkrył prawdę o sobie, oślepił się i

opuścił Teby. Dwaj synowie, na których spadł obowiązek rządzenia

państwem, nie mogli pogodzić się ze sobą i Eteokles zmusił brata do

opuszczenia miasta. Ten, pragnąc zemsty, udał się do Argos i

doprowadził do najazdu wrogich Tebom sąsiadów. W czasie walki bracia

stoczyli śmiertelny pojedynek i obaj polegli. Napaść odparto, królem

Teby został Kreon, brat królowej. Nakazał pogrzebać z honorami Eteokla,

który zginął w obronie ojczyzny, zaś ciało zdrajcy Polinika pozostawić

nie pochowane na pastwę psom i sępom. Tę decyzję Kreona poznajemy z

rozmowy Antygony z Ismeną, rozmowy, która rozpoczyna akcję tragedii.

Obie siostry wiedzą, że kto nie usłucha nakazu Kreona, temu grozi śmierć.

W imię praw boskich i miłości siostrzanej Antygona postanawia pogrzebać

ciało brata. Rezygnuje z pomocy siostry, która owładnięta strachem, chce

odwieść ją od tego zamiaru. Antygona złamała rozkaz Kreona i została

skazana na śmierć.

Najbardziej istotny w utworze jest konflikt, czyli starcie się dwu

przeciwstawnych racji. Argumenty Kreona, uzasadniające jego rozkaz,

wydają się być słuszne. Czując się odpowiedzialnym za kraj, którym

rządzi, wie że zdrajca musi być ukarany i że o tej karze muszą wiedzieć

wszyscy.

Antygona natomiast nie decyduje się na bunt przeciwko prawom boskim i

wybiera mniejsze zło, czyli bunt przeciwko prawu Kreona.

Utwór ten jest ostrzeżeniem, jest rozwinięciem stwierdzenia, że "pycha

przychodzi przed upadkiem" (Stary Testament - "Księga Rodzaju"). Pycha

gubi człowieka.

--

Eneida

"Eneida" łączy w ramach jednolitej opowieści fabularnej różne elementy

typowe dla obu epopei Homera. Obraz przygód Eneasza w czasie tułaczki po

morzach i lądach jest wzorowany na "Odysei", obraz działań wojennych -

na "Iliadzie". Eneasz, po ucieczce z płonącej Troi wraz z ojcem, żoną,

synem i grupą towarzyszy, po kilkuletniej wędrówce przybywa do Italii,

gdzie zakłada kolonię, od której pochodzić mieli Rzymianie.

--

Iliada

Powstała na prze†††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††

††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††

††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††

†††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††wycofanie

się Achillesa z udziału w walkach, klęski Greków, śmierć przyjaciela

Achillesa - Patroklosa z ręki Hektora, syna króla Troi - Priama, śmierć

Hektora w pojedynku z Achillesem, zbeszczeszczenie zwłok Hektora przez

Achillesa i wydanie ich Priamowi, pogrzeb Hektora). Księgi "Iliady"

wypełnia tematyka bohaterska i batalistyczna.

Genezy wojny trojańskiej szukać należy w starożytnych mitach. Oto syn

Króla Troi, Parys, przyjechał do Sparty, na dwór króla Menelausa i

pokochał jego żonę, piękną Helenę. Lekceważąc prawa gościnności, porwał

ją i uwiózł do Troi. Obrażeni Grecy wysłali posłów (Menelausa i

Odyseusza), żądając wydania porwanej. Lecz Priam ustąpił synowi i wbrew

uczciwości i rozsądkowi pozwolił zatrzymać Helenę. O Menelausa upomnieli

się wszyscy jego pobratymcy i z wielkim wojskiem przyciągnęli pod Troję,

przysięgając zemstę. Dziesięcioletnia wojna skończyła się całkowitą

zagładą miasta. Niemałą rolę w ostatecznym zwycięstwie Greków odegrał

Odyseusz. Podsunął myśl zbudowania wielkiego, drewnianego konia, w

którego brzuchu ukryci byli żołnierze greccy. Nieświadomi podstępu

Trojanie wprowadzili go na teren miasta. Nocą Grecy wydostali się na

zewnątrz, otworzyli bramy Troi, torując drogę swoim wojskom.

Ton tej epopei jest podniosły i heroiczny. Bohaterowie są wyidealizowani

- są herosami, półbogami.

--

Odysea

Powstała w I połowie VIII w. p.n.e. Jej bohaterem był Odyseusz, król

wyspy Itaki, uczestnik wyprawy pod Troję (patrz wyżej), jeden z

najdzielniejszych i najroztropniejszych wodzów greckich. Prześladowany

przez boga Posejdona, błąkał się przez 10 lat po morzu, doznał wielu

przygód, stracił wszystkich towarzyszy, aż wreszcie dzięki opiece

bogini Pallas Atene, powrócił do rodzinnej Itaki, gdzie oczekiwała go

wierna żona Penelopa i kochający syn Telemach.

Właściwa akcja "Odysei" rozpoczyna się pod koniec wędrówek Odyseusza,

kiedy jako rozbitek znalazł schronienie u Feaków i tam opowiadał swoje

dziwne przygody (np. spotkanie cyklopa Polifa, boginki Kirke itd.). Po

raz pierwszy w literaturze spotykamy się z retrospekcją (spojrzenie

wstecz) i narracją bohatera.

Ton tej epopei, w stosunku do heroicznego tonu "Iliady", uległ

obniżeniu. Inaczej jest też kreowany bohater - jest bardziej ludzki,

jego stany psychiczne bliższe są mentalności człowieczej niż boskiej.

Udział bogów w kierowaniu losem bohaterów też jest tu znacznie mniejszy.

---