— Kochanie, nikt nie każe ci wracać. Cała radość
jest tutaj, wszystko zaprasza cię, żebyś został.

Lecz zanim skończyła mówić, Karzełek zaczął się gwałtownie kurczyć.

• Tak! — odezwał się Tragik. — Proponujesz mi
  warunki, jakie mogłabyś zaoferować psu! Przypad­
  kiem mam jeszcze nieco godności i widzę wyraźnie,
  że moje odejście nic by dla ciebie nie znaczyło. Nie
  ma dla ciebie znaczenia, że wrócę do tego zimnego,
  ponurego miejsca, do tych samotnych, o, jakże samot­
  nych ulic...

• Nie, Frank — przerwała mu Pani. — Nie po­
  zwól mu tak mówić.

Karzełek był już jednak tak mały, że zwracając się do niego, musiała uklęknąć. Tragik chwytał jej słowa łapczywie, jak pies rzucający się na kość.

— Ach, tak! Nie możesz tego słuchać! — wybuch­
nął z żałosnym triumfem w głosie. — Zawsze tak było!
Zawsze trzeba było cię chronić przed brutalną rze­
czywistością, która kłuła cię w oczy. Ty, która mo­
żesz być szczęśliwa beze mnie i zupełnie o mnie za­
pomnieć; ty, która nie chcesz nawet słyszeć o moich
cierpieniach! Mówisz-, n i e; nie mów rni; nie łam mi
serca; nie włamuj się przemocą do naszego przytulne­
go, egoistycznego nieba. A więc na to zasłużyłem...

Kobieta nachyliła się jeszcze niżej, aby powiedzieć coś do Karzełka, który był teraz wielkości małego kot­ka i wisiał na końcu łańcucha, nie sięgając nogami do ziemi.

• Nie to miałam na myśli mówiąc: Nie — odparła.
  — Chciałam powiedzieć: przestań udawać. Nic w ten
  sposób nie zdziałasz, to cię zabija. Puść ten łańcuch,
  choćby teraz.

• Udawać?! — wrzasnął Tragik. — Co masz na
  myśli?!

106

Karzełek był już tak mały, że nie mogłem go od­różnić od łańcucha, na którym wisiał. I po raz pierw­szy nie byłem pewien, czy Pani zwróciła się do niego, czy do Tragika:

• Szybko! Jeszcze jest czas! Przestań, przestań na­
  tychmiast!

• A co ja takiego robię?

• Wykorzystujesz to, że wzbudzasz w innych li­
  tość. Wszyscy robiliśmy to czasem na Ziemi, wiesz
  przecież. Litość została stworzona po to, aby pona­
  glać radość do niesienia pomocy zrozpaczonym, ale
  można też zrobić z niej zły użytek, zrobić z niej na­
  rzędzie szantażu. Ci, którzy cierpią, ponieważ sami
  tego chcą, mogą przez wzbudzanie litości zmuszać
  tych, co wybrali radość, do płacenia okupu. Widzisz,
  teraz już wiem. Robiłeś to nawet jako dziecko. Za­
  miast przeprosić, obrażałeś się i chowałeś na stry­
  chu... bo dobrze wiedziałeś, że prędzej czy później
  jedna z twoich sióstr powie sobie: „Nie mogę spokoj­
  nie myśleć, kiedy on tam siedzi sam i płacze". Szan­
  tażowałeś je, wzbudzając w nich litość, i w końcu się
  poddawały. A potem kiedy ożeniłeś się ze mną... ale
  nie warto o tym mówić, jeżeli tylko skończysz
  z tym teraz.

• A więc to tak! To takie zrozumienie okazujesz
  mi po tych wszystkich latach?

Nie wiem, co przez ten czas działo się z Karzeł­kiem. Może wspinał się po łańcuchu jak owad, a może w jakiś sposób został przezeń pochłonięty.

— Nie, Frank, nie tutaj — odpowiedziała Pani.
— Posłuchaj głosu rozsądku. Czy myślisz, że litość
musi zawsze stanowić zagrożenie dla radości? Czy ra­
dość musi zawsze być bezbronna wobec tych, którzy
wolą być nieszczęśliwi, niż zgodzić się na to, by ktoś
pokrzyżował im plany? Nie przeczę, że byłeś napraw-

107

---