Mimetyzm czy kreacjonizm Kt贸re tendencje w sztuce odpowiadaj膮 ci bardziej i dlaczego? Uzasadnij, odwo艂uj膮c si臋 do wybranych utwor贸w.
Mimesis - inaczej naturalny, na艣ladowanie; Kategoria pochodz膮ca z za艂o偶e艅 estetyki staro偶ytnej, oznacza na艣ladowanie rzeczywisto艣ci w sztuce, czyli wym贸g, aby dzie艂o sztuki by艂o odwzorowaniem rzeczywisto艣ci, by wydarzenia mog艂y si臋 sprawdzi膰. Je艣li tw贸rca chcia艂 by膰 doskona艂ym musia艂 na艣ladowa膰 natur臋. St膮d wszystkie pr膮dy literackie, kt贸re postuluj膮 prawdziwo艣膰, a przynajmniej prawdopodobie艅stwo istnienia 艣wiata przedstawionego w dziele (np. realizm), nazywamy kierunkami mimetycznymi. Z kolei pr膮dy, kt贸re g艂osz膮 odst臋pstwo od na艣ladowania rzeczywisto艣ci, od jej imitowania wyst臋puj膮 przeciwko mimesis. Teorie mimesis rozwin膮艂 i dok艂adnie om贸wi艂 Arystoteles w swym dziele "Poetyka".
Wszystkie dzie艂a antyczne oraz du偶a wi臋kszo艣膰 dzie艂 p贸藕niejszych epok by艂a pisana zgodnie z teori膮 mimesis np.: Renesans - Jan Kochanowski "Odprawa pos艂贸w greckich", Barok - Molier "艢wi臋toszek", O艣wiecenie - Julian Ursyn Niemcewicz "Powr贸t pos艂a", Romantyzm - Adam Mickiewicz "Konrad Wallenrod", Pozytywizm - Boles艂aw Prus "Lalka", M艂oda Polska - Stefan 呕eromski "Ludzie bezdomni", XX-lecie mi臋dzywojenne - Stefan 呕eromski - "Przedwio艣nie", Zofia Na艂kowska "Granica", Literatura wsp贸艂czesna - Zofia Na艂kowska "Medaliony".
W epoce XX-lecia mi臋dzywojennego rozwin膮艂 si臋 nowy kierunek w sztuce - kreacjonizm. Kreacjonizm - kreowa膰 znaczy tworzy膰, kreator to tw贸rca; kierunek w sztuce daj膮cy arty艣cie prawo indywidualnego tworzenia i pojmowania obrazu, przekszta艂cania rzeczywisto艣ci i wykreowania czego艣 zupe艂nie nowego. Kreacjonizm funkcjonuj膮cy w XX wieku w poezji ni贸s艂 postulat, aby "tworzy膰" nowy 艣wiat w dzie艂ach poetyckich. Wyobra藕nia poety ma stwarza膰 艣wiat od nowa, podobnie malarz kreuje od nowa 艣wiat na p艂贸tnie, uk艂adaj膮c go z r贸偶nych element贸w rzeczywisto艣ci - sam jest tw贸rc膮, nie musi odtwarza膰 ani na艣ladowa膰. Kierunek ten jest wyra藕nie opozycyjny do teorii mimesis. Przyk艂adami dzie艂, kt贸re zosta艂y napisane zgodnie z t膮 teori膮 mog膮 by膰:
- Bruno Schulz "Sklepy cynamonowe" - odrealniona wizja z pogranicza jawy i snu, Schulz manifestuje woln膮 r臋k臋 dla poety, kt贸ry kreuje 艣wiat, bujna wyobra藕nia i sk艂onno艣膰 do marze艅 pozwoli艂a autorowi na wykreowanie nowej rzeczywisto艣ci, do prozy wkraczaj膮 elementy ba艣niowe, mityczne i liryczne, mitologizowanie codziennych czynno艣ci. Schulz nie potrzebuje akcji, fabu艂y pojmowanej jako cel narracji, czasu i przestrzeni, korzysta z mit贸w, symboli i metafor.
- Witold Gombrowicz "Ferdydurke" - powie艣膰 o dziwacznej i niesp贸jnej fabule, kt贸ra nie wyst臋puje w klasycznym uk艂adzie zdarze艅 - cz臋sto brak realnej motywacji zdarze艅, z absurdalnym, groteskowym i paradoksalnym 艣wiatem, kt贸rego sens i kszta艂t powstaje w trakcie powie艣ci, nie na艣laduj膮c i nie odkrywaj膮c reali贸w.
- Stanis艂aw Ignacy Witkiewicz "Szewcy" - 艣wiat przedstawiony nie ma nic wsp贸lnego z mimetyzmem, tre艣膰 zdominowana jest przez form臋, groteskowe s膮: postacie, wypowiedzi, tre艣膰, scenografia, wyst臋puj膮 aluzje i nawi膮zania do rzeczywisto艣ci.
Bardziej odpowiadaj膮 mi dzie艂a napisane zgodnie z teori膮 mimesis:
- posiadaj膮 fabu艂臋, akcj臋, czas i przestrze艅, dzi臋ki czemu s膮 o wiele 艂atwiejsze do czytania, od utwor贸w napisanych w konwencji kreacjonizmu, kt贸re cz臋sto dodatkowo charakteryzuj膮 si臋 przekszta艂conym j臋zykiem,
- istnieje szansa, 偶e 艣wiat przedstawiony istnieje lub istnia艂 w przesz艂o艣ci, a bohaterowie s膮 uwik艂ani w zdarzenia, kt贸re s膮 mo偶liwe do zrealizowania, czyli przedstawiaj膮 艣wiat jaki postrzegamy dooko艂a nas, zgodny z codzienn膮 rzeczywisto艣ci膮 jak膮 obserwujemy, w kt贸rej 偶yjemy, w kt贸rej obowi膮zuj膮 powszechnie uznane prawa,
- z regu艂y, s膮 艂atwiejsze w odbiorze, tzn. nie posiadaj膮 tak wielu przeno艣ni, metafor, symboli, psychologicznej tre艣ci czerpanej ze 艣wiadomo艣ci i pod艣wiadomo艣ci, odbiorca nie musi wi臋c rozszyfrowywa膰 wykreowanego przez autora 艣wiata.