ELEKRTOLECZNICTWO
Dział fizykoterapii, w którym w celach leczniczych, diagnostycznych, rehabilitacyjnych i kosmetycznych wykorzystuje się energię elektryczną. Podział:
- prąd stały - galwanizacja, jonoforeza (zabiegi miejscowe), kąpiele elektryczno-wodne (zabieg ogólny).
- prąd stały - w czasie swojego przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia
Anoda - biegun dodatni (kolor czerwony)
Katoda - biegun ujemny (kolor czarny)
Działanie prądu stałego:
Zjawisko elektrotermiczne - pod wpływem prądu w tkankach powstaje rumień galwaniczny - odczyn (większy pod katodą, mniejszy pod anodą)
Rumień galwaniczny składa się z trzech okresów:
I okres - zaczerwienienie 0 w trakcie zabiegu i utrzymuje się 15-20min
II okres - utajenia
III okres - głębokie przegrzanie tkanek
Zjawisko elektrokinetyczne - przesunięcie względem siebie fazy rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod wpływem pola elektrycznego.
Elektroforeza - ruch naładowanych, jednoimiennych cząsteczek fazy rozproszonej układu koloidowego względem fazy rozpraszającej.
Kataforeza - ruch dodatnich cząsteczek w kierunku katody (elektrody ujemnej)
Anaforeza - ruch ujemnie naładowanych cząsteczek w kierunku anody (elektrody dodatniej)
Zjawisko elektrofoniczne - reakcja nerwów i mięśni na prąd stały.
Gwałtowny przepływ prądu przez tkanki spowoduje ich skurcz - K.Z.S. (katoda, zamknięcie, skurcz).
Nagłe wyłączenie prądu też spowoduje skurcz mięśni pod anodą - A.Z.S. (anoda, zamknięcie, skurcz).
K.Z.S. > A.Z.S. - gdy włączymy prąd
A.O.S. > K.O.S. - gdy wyłączymy prąd ------ Jest to Prawo ERBA - prawo skurczu mięśnia
ELEKTRO-TONUS stan zwiększonej pobudliwości tkanek, mięśni i nerwów.
Kat-elektro-tonus --> zwiększona pobudliwość pod katodą
An-elektro-tonus --> zwiększona pobudliwość pod anodą
OD CZEGO ZALEŻY PRZEPŁYW PRĄDU W CZASIE GALWANIZACJI:
od czasu zabiegu
od natężenia
od ułożenia elektrod względem siebie : może być przepływ poprzeczny i podłużny
od przewodnictwa elektrycznego tkanek: największe przewodnictwo posiada:
Płyn mózgowo-rdzeniowy
Tkanka nerwowa
Osocze
Mięśnie
Tkanka tłuszczowa
Kości
Warstwa rogowa naskórka -najmniejsze przewodnictwo (w trakcie zabiegu prąd szuka dróg najmniejszego oporu)
od odległości elektrod od siebie
od dawkowania
Czas zabiegu galwanizacji w obrębie: głowy 10-15min, tułowia, kończyn górnych i dolnych 20-30min.
Zjawisko brzegowe - powstaje w wyniku zbyt bliskiego ułożenia elektrod obok siebie
Zjawisko ostrzowe - nagromadzenie się ładunków elektrycznych na ostro zakończonych brzegach elektrod
RODZAJE GALWANIZACJI:
Katodowa - elektroda czynną jest katoda (działa drażniąco, pobudzająco na mięśnie) - wydziela się wodór.
Anodowa - elektrodą czynną jest anoda ( przeciwbólowo, przeciwzapalnie) - wydziela się tlen.
Galwanizacja podłużna - prąd płynie przez ciało podłużnie.
Poprzeczna .
Ogólna - kąpiele elektryczno-wodne.
Miejscowa - np. ręka, kolano, kręgosłup.
Galwanizacja stabilna - dwie elektrody nie zmieniają swojego położenia.
Labilna - elektroda czynny jest ruchoma.
Zstępująca - od serca, anoda proksymalnie, katoda dystalnie.
Wstępująca - do serca, anoda dystalnie, katoda proksymalnie.
DAWKOWANIE PRĄDU STAŁEGO:
słaba - 0,01 - 0,1 mA / cm ² powierzchni elektrody
średnia - 0,1- 0,3 mA / cm ² powierzchni elektrody
mocna - 0,3- 0,5 mA / cm ² powierzchni elektrody
Dawka max - 1mA / cm2
Zabiegi: codziennie lub co drugi dzień. 10-12 zabiegów w serii.
RODZAJE ELEKTROD:
PŁASKIE - z cyny plastyczne, cienkie, łatwo się formują lub z cyny i aluminium.
WĘGLOWE - w różnych kształtach (koło, trójkąt, prostokąt, wałeczkowa, Elektroda Bergoniego, w kosmetyce maska Bergoniego).
Gdy jest porażenie nerwu twarzowego - elektroda katoda. Stan zapalny nerwu trójdzielnego - na twarz anoda.
Pod elektrody mokry materiał np. gaza, gąbka, pielucha, flanela. Grubość: 2cm, co najmniej 0,5cm szerszy niż elektroda.
Poparzenia elektrolityczne - jest to uszkodzenie skóry wywołane reakcją elektrochemiczną.
Przyczyny:
Za długi czas zabiegu
Za duża wartość natężenia
Zbyt cienki podkład (lub jego brak)
Zbyt duża elektroda
Podkład nierównomiernie zmoczony
Kabel uszkodzony
Brak zaokrąglenia elektrody
Zbyt blisko siebie elektrody
Objawy: brązowa plama, ropieje, długo się goi, pozostaje blizna.
ZASADY WYKONYWANIA GALWANIZACJI:
Sprawdzić czucie pacjenta przed zabiegiem.
Usunąć z miejsca zabiegowego metalowe elementy.
Sprawdzić stan skóry w miejscu zabiegowym.
Oczyścić skórę z kremów, maści, odtłuścić, zmyć makijaż.
Pozycja wygodna, bezpieczna, leżąca.
Poinformować pacjenta o odczuciach w czasie zabiegu (mrowienie, igiełki, metaliczny posmak w ustach).
Nie zmieniać pozycji w czasie zabiegu.
Nie dotykać elektrod, aparatu, kabli, itd.
W czasie zabiegu pacjent ma zgłaszać wszelkie zmiany w odczuwaniu prądu.
Nie wolno spać - zaburzone czucie.
Po zabiegu sprawdzić odczyn.
WSKAZANIA:
Nerwobóle (+)
Zmiany zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa (+)
Artrozy (+)
Porażenia obwodowe (-)
Angioneropatia
Zaburzenia krążenia obwodowego
Utrudniony zrost kostny
Choroby reumatyczne (+)
Porażenie nerwu trójdzielnego (EL CZ KATODA)
Zapalenie nerwu trójdzielnego
Zapalenie korzonków nerwowych
Dyskopatia
W celach kosmetycznych w celu przekrwienia skóry
PRZECIWWSKAZANIA:
Ropne stany zapalne skóry * Miesiączka
Zmiany w skórze * Poparzenia
Nowotwory * Infekcje
Padaczka * Przerwana ciągłość skóry
Ciąża * Zaburzenia czucia
Gorączka * Uczulenie na prąd stały
Rozrusznik serca * Endoprotezy
Zatory, zakrzepy * u kobiet gdy mają spirale
KĄPIELE ELEKTRO-WODNE - Zabieg elektroleczniczy ogólny - dotyczy całego ciała
Kąpiel elektryczno-wodna poprzeczna
Kąpiel elektryczno-wodna podłużna
Połówkowa dotycząca kończyn dolnych (może być też górnych)
Woda temperatura 38-40'C
Odmianą kąpieli elektryczno-wodnych są tzw. kąpiele 4-komorowe lub 2-komorowe:
Kąpiel 4-komorowa:
* Zstępująca * Wstępująca
Kąpiele 2-komorowe:
lewa noga i lewa ręka - kąpiel dla lewej połowy ciała - może być wstępująca i zstępująca
dwie kończyny dolne zanurzone - jedna ,,+” druga „--” - kąpiel dla kończyn dolnych
dwie kończyny górne zanurzone - kąpiel dla k. górnych
NIE WOLNO robić przepływów skośnych!!
Kąpiel 1-komorowa dla kończyny górnej lub dolnej: podłużna (jedna kończyna zanurzona, druga elektroda na pośladku) lub poprzeczna (dwie elektrody z dwóch stron kończyny).
Stosuje się (kąpiele) u osób z zaburzeniami przewodnictwa nerwowego (rwa kulszowa, barkowa, porażenia nerwów obwodowych, zaburzenia krążenia obwodowego)
DZIAŁANIE:
Kąpiel 4-komorowa wstępująca - powoduje:
zwiększenie odpływu krwi żylnej w kierunku serca
zwiększenie dopływu krwi żylnej do prawej komory i przedsionka serca
zwiększenie dopływu krwi tętniczej do kończyn górnych
zwiększenie dopływu krwi tętniczej w dorzeczu żyły wrotnej
Kąpiel 4-komorowa zstępująca - powoduje:
zwiększenie odpływu krwi żylnej z kończyn górnych do serca
zwiększenie dopływu krwi tętniczej do kończyn dolnych
zwiększenie odpływu krwi żylnej z dorzecza żyły wrotnej
PRZECIWWSKAZANIA: - takie same jak do galwanizacji
JONOFOREZA - zabieg elektroleczniczy przy pomocy którego wprowadza się jony leku, preparatu kosmetycznego do tkanek.
Leki lub preparaty SA w postaci soli, kwasów, zasad. Np. woltaren, fastum, Wit.B1, B6, C, PP, aloes.
KJ K+ + J- - przy bliznach. Jodek potasu daje się pod Katodę
CaCl2 Ca2+ + Cl- - przy osteoporozie, odczulaniu. Chlorek wapnia pod Anodę
Ładunki dodatnie wprowadzamy spod „+” ANODY, ładunki ujemne spod „-” KATODY.
ZASADY:
Stężenia niskie 1-2% leku
Dawka słaba lub średnia
Podkłady lekowe SA jednorazowe - z bibuły filtracyjnej; zabiegowe - gazowe- przeznaczone dla danego leku
Czas zabiegu 15-20min
Codziennie lub co drugi dzień
10 zabiegów w serii
Test - gdy podejrzewamy uczulenie: 3x1 = 1mA, 1cm2, 1min -- przy histaminie (na przedniej stronie przedramienia)
WSKAZANIA, PRZECIWWSKAZANIA - jak wyżej
PRĄD ZMIENNY - małej częstotliwości. Jest to częstotliwość rzędu od 0,5 do 500 Hz. Dzielą się na prądy proste i złożone.
Proste: ∆ trójkątny, П prostokątny, sinusoidalny, trapezoidalny
Prądy te służą do elektrostymulacji mięśni (elektrogimnastyka).
Prądy impulsowe złożone: złożone z impulsu i prądu zmiennego pomiędzy którymi występuje przerwa. Prądy te występują w obecności prądu stałego.
Prądy diadynamiczne (DD, prądy Bernarda). Ma dwie składowe: prąd stały i prąd sinusoidalny zmienny.
Rodzaje prądów DD:
DF - difaza stała - prąd jednopołówkowy, wytworzony z dodatnich wychyleń prądu sinusoidalnego przesuniętego w czasie o 180® Częstotliwość 100Hz.
Działanie: stosuje się go jako pierwszy z zabiegu, ponieważ znosi opór skóry, działa przekrwienie i słabo przeciwbólowo. Inhibicja wtórna - występuje i to szybko.
MF - monofaga stała - uzyskuje się z dodatnich wychyleń prądu sinusoidalnego katody. Impuls ma 10ms i przerwa 10ms.
Działanie: silnie przekrwienie, słaby skurcz mięśni. Inhibicja wtórna - opóźniona
CP - krótkookresowy - powstaje w wyniku okresowej zmiany prądu DF i MF w czasie przepływu (płyną po 1sek.)
Działanie: przeciwbólowe, przekrwienie. Inhibicja wtórna - opóźniona.
LP - długookresowy - powstaje w wyniku nałożenia na prąd MF takiego samego prądu ale zmodulowanego i przesuniętego w czasie o 180®.
Działanie: silnie przeciwbólowo, nieznacznie przekrwienie. Inhibicja wtórna nie występuje lub bardzo opóźniona.
RS - rytm synkopowy - przerywany prąd MF. Przepływ 1s, przerwa 1s. Inhibicja wtórna opóźniona.
Działanie: stymuluje mięśnie (wywołuje skurcz)
MM - monofaga modulowana - prąd MF zmodulowany. Przepływ prądu 4sek, przerwa 3sek. Inhibicja wtórna opóźniona.
Działanie: delikatnie stymuluje mięśnie, stosowany do stymulacji mięśni porażonych wiotko.
POJĘCIA:
INHIBICJA WTÓRNA - odczyn przyzwyczajenia.
INHIBICJA PIERWOTNA - działanie przeciwbólowe prądu DD lub podniesienie progu odczuwania bólu.
DYNAMOGENIA WTÓRNA - działanie prądów DD długo po zabiegu (do 48h). Przywrócenie fizjologicznych właściwości tkanek.
DYNAMOGENIA NATYCHMIASTOWA - działanie prądu DD w trakcie zabiegu i chwile po.
PRÓG POBUDLOWOŚCI - wartość natężenia prądu DD przy której pacjent zaczyna delikatnie go odczuwać.
ORÓG BÓLU - taka wartość natężenia prądu przy której pacjent odczuwa ból.
ZAKRES CZYNNOŚCIOWY - obszar pomiędzy progiem pobudliwości a progiem bólu - najbardziej optymalne działanie prądu.
METODYKA PRĄDU DD: - tak jak galwanizacja
Elektrodą czynną w prądach DD jest zawsze KATODA.
Najpierw dawkujemy prąd stały w granicach 1,5 mA. Na ten prąd nakładamy diadynamiczny do odczucia pacjenta.
Nie powinno przekraczać 10-12min - łączny czas prądów diadynamicznych.
Prądy diadynamiczne zestawia się w pakiety diadynamiczne:
Pakiet przeciwbólowy: DF 1-2min, LP 6min, CP 4min lub DF 2min, CP 4min, LP 3min
Pakiet przekrwienny: DF 1-2min, MF 30sek do 1min, 4-6min
Pakiet stymulacyjny: DF 1-2min, MF 30sek do 1min, RS lub MM do 10min
WSKAZANIA do DD:
Urazy narządu ruchu (zwichnięcia, skręcenia, złamania)
Zmiany reumatyczne
Zapalenie korzonków
Neuralgie obwodowe
Migrena, bóle zatok
Zapalenie nerwu trójdzielnego
PRZECIWWSKAZANIA: jak w galwanizacji