ELEKRTOLECZNICTWO

Dział fizykoterapii, w którym w celach leczniczych, diagnostycznych, rehabilitacyjnych i kosmetycznych wykorzystuje się energię elektryczną. Podział:

- prąd stały - galwanizacja, jonoforeza (zabiegi miejscowe), kąpiele elektryczno-wodne (zabieg ogólny).

- prąd stały - w czasie swojego przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia

Anoda - biegun dodatni (kolor czerwony)

Katoda - biegun ujemny (kolor czarny)

Działanie prądu stałego:

1. Zjawisko elektrotermiczne - pod wpływem prądu w tkankach powstaje rumień galwaniczny - odczyn (większy pod katodą, mniejszy pod anodą)

Rumień galwaniczny składa się z trzech okresów:

I okres - zaczerwienienie 0 w trakcie zabiegu i utrzymuje się 15-20min

II okres - utajenia

III okres - głębokie przegrzanie tkanek

2. Zjawisko elektrokinetyczne - przesunięcie względem siebie fazy rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod wpływem pola elektrycznego.

Elektroforeza - ruch naładowanych, jednoimiennych cząsteczek fazy rozproszonej układu koloidowego względem fazy rozpraszającej.

1. Kataforeza - ruch dodatnich cząsteczek w kierunku katody (elektrody ujemnej)

2. Anaforeza - ruch ujemnie naładowanych cząsteczek w kierunku anody (elektrody dodatniej)

3. Zjawisko elektrofoniczne - reakcja nerwów i mięśni na prąd stały.

Gwałtowny przepływ prądu przez tkanki spowoduje ich skurcz - K.Z.S. (katoda, zamknięcie, skurcz).

Nagłe wyłączenie prądu też spowoduje skurcz mięśni pod anodą - A.Z.S. (anoda, zamknięcie, skurcz).

K.Z.S. > A.Z.S. - gdy włączymy prąd

A.O.S. > K.O.S. - gdy wyłączymy prąd ------ Jest to Prawo ERBA - prawo skurczu mięśnia

ELEKTRO-TONUS stan zwiększonej pobudliwości tkanek, mięśni i nerwów.

• Kat-elektro-tonus --> zwiększona pobudliwość pod katodą

• An-elektro-tonus --> zwiększona pobudliwość pod anodą

OD CZEGO ZALEŻY PRZEPŁYW PRĄDU W CZASIE GALWANIZACJI:

• od czasu zabiegu

• od natężenia

• od ułożenia elektrod względem siebie : może być przepływ poprzeczny i podłużny

• od przewodnictwa elektrycznego tkanek: największe przewodnictwo posiada:

• Płyn mózgowo-rdzeniowy

• Tkanka nerwowa

• Osocze

• Mięśnie

• Tkanka tłuszczowa

• Kości

• Warstwa rogowa naskórka -najmniejsze przewodnictwo (w trakcie zabiegu prąd szuka dróg najmniejszego oporu)

• od odległości elektrod od siebie

• od dawkowania

Czas zabiegu galwanizacji w obrębie: głowy 10-15min, tułowia, kończyn górnych i dolnych 20-30min.

Zjawisko brzegowe - powstaje w wyniku zbyt bliskiego ułożenia elektrod obok siebie

Zjawisko ostrzowe - nagromadzenie się ładunków elektrycznych na ostro zakończonych brzegach elektrod

RODZAJE GALWANIZACJI:

1. Katodowa - elektroda czynną jest katoda (działa drażniąco, pobudzająco na mięśnie) - wydziela się wodór.

2. Anodowa - elektrodą czynną jest anoda ( przeciwbólowo, przeciwzapalnie) - wydziela się tlen.

3. Galwanizacja podłużna - prąd płynie przez ciało podłużnie.

4. Poprzeczna .

5. Ogólna - kąpiele elektryczno-wodne.

6. Miejscowa - np. ręka, kolano, kręgosłup.

7. Galwanizacja stabilna - dwie elektrody nie zmieniają swojego położenia.

8. Labilna - elektroda czynny jest ruchoma.

9. Zstępująca - od serca, anoda proksymalnie, katoda dystalnie.

10. Wstępująca - do serca, anoda dystalnie, katoda proksymalnie.

DAWKOWANIE PRĄDU STAŁEGO:

• słaba - 0,01 - 0,1 mA / cm ² powierzchni elektrody

• średnia - 0,1- 0,3 mA / cm ² powierzchni elektrody

• mocna - 0,3- 0,5 mA / cm ² powierzchni elektrody

Dawka max - 1mA / cm²

Zabiegi: codziennie lub co drugi dzień. 10-12 zabiegów w serii.

RODZAJE ELEKTROD:

PŁASKIE - z cyny plastyczne, cienkie, łatwo się formują lub z cyny i aluminium.

WĘGLOWE - w różnych kształtach (koło, trójkąt, prostokąt, wałeczkowa, Elektroda Bergoniego, w kosmetyce maska Bergoniego).

Gdy jest porażenie nerwu twarzowego - elektroda katoda. Stan zapalny nerwu trójdzielnego - na twarz anoda.

Pod elektrody mokry materiał np. gaza, gąbka, pielucha, flanela. Grubość: 2cm, co najmniej 0,5cm szerszy niż elektroda.

Poparzenia elektrolityczne - jest to uszkodzenie skóry wywołane reakcją elektrochemiczną.

Przyczyny:

• Za długi czas zabiegu

• Za duża wartość natężenia

• Zbyt cienki podkład (lub jego brak)

• Zbyt duża elektroda

• Podkład nierównomiernie zmoczony

• Kabel uszkodzony

• Brak zaokrąglenia elektrody

• Zbyt blisko siebie elektrody

Objawy: brązowa plama, ropieje, długo się goi, pozostaje blizna.

ZASADY WYKONYWANIA GALWANIZACJI:

1. Sprawdzić czucie pacjenta przed zabiegiem.

2. Usunąć z miejsca zabiegowego metalowe elementy.

3. Sprawdzić stan skóry w miejscu zabiegowym.

4. Oczyścić skórę z kremów, maści, odtłuścić, zmyć makijaż.

5. Pozycja wygodna, bezpieczna, leżąca.

6. Poinformować pacjenta o odczuciach w czasie zabiegu (mrowienie, igiełki, metaliczny posmak w ustach).

7. Nie zmieniać pozycji w czasie zabiegu.

8. Nie dotykać elektrod, aparatu, kabli, itd.

9. W czasie zabiegu pacjent ma zgłaszać wszelkie zmiany w odczuwaniu prądu.

10. Nie wolno spać - zaburzone czucie.

11. Po zabiegu sprawdzić odczyn.

WSKAZANIA:

• Nerwobóle (+)

• Zmiany zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa (+)

• Artrozy (+)

• Porażenia obwodowe (-)

• Angioneropatia

• Zaburzenia krążenia obwodowego

• Utrudniony zrost kostny

• Choroby reumatyczne (+)

• Porażenie nerwu trójdzielnego (EL CZ KATODA)

• Zapalenie nerwu trójdzielnego

• Zapalenie korzonków nerwowych

• Dyskopatia

• W celach kosmetycznych w celu przekrwienia skóry

PRZECIWWSKAZANIA:

• Ropne stany zapalne skóry * Miesiączka

• Zmiany w skórze * Poparzenia

• Nowotwory * Infekcje

• Padaczka * Przerwana ciągłość skóry

• Ciąża * Zaburzenia czucia

• Gorączka * Uczulenie na prąd stały

• Rozrusznik serca * Endoprotezy

• Zatory, zakrzepy * u kobiet gdy mają spirale

KĄPIELE ELEKTRO-WODNE - Zabieg elektroleczniczy ogólny - dotyczy całego ciała

1. Kąpiel elektryczno-wodna poprzeczna

2. 
   Kąpiel elektryczno-wodna podłużna

3. Połówkowa dotycząca kończyn dolnych (może być też górnych)

Woda temperatura 38-40'C

Odmianą kąpieli elektryczno-wodnych są tzw. kąpiele 4-komorowe lub 2-komorowe:

1. Kąpiel 4-komorowa:

* Zstępująca * Wstępująca

2. Kąpiele 2-komorowe:

• lewa noga i lewa ręka - kąpiel dla lewej połowy ciała - może być wstępująca i zstępująca

• dwie kończyny dolne zanurzone - jedna ,,+” druga „--” - kąpiel dla kończyn dolnych

• dwie kończyny górne zanurzone - kąpiel dla k. górnych

NIE WOLNO robić przepływów skośnych!!

3. Kąpiel 1-komorowa dla kończyny górnej lub dolnej: podłużna (jedna kończyna zanurzona, druga elektroda na pośladku) lub poprzeczna (dwie elektrody z dwóch stron kończyny).

Stosuje się (kąpiele) u osób z zaburzeniami przewodnictwa nerwowego (rwa kulszowa, barkowa, porażenia nerwów obwodowych, zaburzenia krążenia obwodowego)

DZIAŁANIE:

1. Kąpiel 4-komorowa wstępująca - powoduje:

• zwiększenie odpływu krwi żylnej w kierunku serca

• zwiększenie dopływu krwi żylnej do prawej komory i przedsionka serca

• zwiększenie dopływu krwi tętniczej do kończyn górnych

• zwiększenie dopływu krwi tętniczej w dorzeczu żyły wrotnej

2. Kąpiel 4-komorowa zstępująca - powoduje:

• zwiększenie odpływu krwi żylnej z kończyn górnych do serca

• zwiększenie dopływu krwi tętniczej do kończyn dolnych

• zwiększenie odpływu krwi żylnej z dorzecza żyły wrotnej

PRZECIWWSKAZANIA: - takie same jak do galwanizacji

JONOFOREZA - zabieg elektroleczniczy przy pomocy którego wprowadza się jony leku, preparatu kosmetycznego do tkanek.

Leki lub preparaty SA w postaci soli, kwasów, zasad. Np. woltaren, fastum, Wit.B₁, B₆, C, PP, aloes.

KJ K⁺ + J^- - przy bliznach. Jodek potasu daje się pod Katodę

CaCl₂ Ca²⁺ + Cl^- - przy osteoporozie, odczulaniu. Chlorek wapnia pod Anodę

Ładunki dodatnie wprowadzamy spod „+” ANODY, ładunki ujemne spod „-” KATODY.

ZASADY:

• Stężenia niskie 1-2% leku

• Dawka słaba lub średnia

• Podkłady lekowe SA jednorazowe - z bibuły filtracyjnej; zabiegowe - gazowe- przeznaczone dla danego leku

• Czas zabiegu 15-20min

• Codziennie lub co drugi dzień

• 10 zabiegów w serii

• Test - gdy podejrzewamy uczulenie: 3x1 = 1mA, 1cm², 1min -- przy histaminie (na przedniej stronie przedramienia)

WSKAZANIA, PRZECIWWSKAZANIA - jak wyżej

PRĄD ZMIENNY - małej częstotliwości. Jest to częstotliwość rzędu od 0,5 do 500 Hz. Dzielą się na prądy proste i złożone.

1. 
   
   
   
   Proste: ∆ trójkątny, П prostokątny, sinusoidalny, trapezoidalny

Prądy te służą do elektrostymulacji mięśni (elektrogimnastyka).

2. Prądy impulsowe złożone: złożone z impulsu i prądu zmiennego pomiędzy którymi występuje przerwa. Prądy te występują w obecności prądu stałego.

3. Prądy diadynamiczne (DD, prądy Bernarda). Ma dwie składowe: prąd stały i prąd sinusoidalny zmienny.

Rodzaje prądów DD:

1. DF - difaza stała - prąd jednopołówkowy, wytworzony z dodatnich wychyleń prądu sinusoidalnego przesuniętego w czasie o 180^® Częstotliwość 100Hz.

Działanie: stosuje się go jako pierwszy z zabiegu, ponieważ znosi opór skóry, działa przekrwienie i słabo przeciwbólowo. Inhibicja wtórna - występuje i to szybko.

2. MF - monofaga stała - uzyskuje się z dodatnich wychyleń prądu sinusoidalnego katody. Impuls ma 10ms i przerwa 10ms.

Działanie: silnie przekrwienie, słaby skurcz mięśni. Inhibicja wtórna - opóźniona

3. CP - krótkookresowy - powstaje w wyniku okresowej zmiany prądu DF i MF w czasie przepływu (płyną po 1sek.)

Działanie: przeciwbólowe, przekrwienie. Inhibicja wtórna - opóźniona.

4. LP - długookresowy - powstaje w wyniku nałożenia na prąd MF takiego samego prądu ale zmodulowanego i przesuniętego w czasie o 180^®.

Działanie: silnie przeciwbólowo, nieznacznie przekrwienie. Inhibicja wtórna nie występuje lub bardzo opóźniona.

5. RS - rytm synkopowy - przerywany prąd MF. Przepływ 1s, przerwa 1s. Inhibicja wtórna opóźniona.

Działanie: stymuluje mięśnie (wywołuje skurcz)

6. MM - monofaga modulowana - prąd MF zmodulowany. Przepływ prądu 4sek, przerwa 3sek. Inhibicja wtórna opóźniona.

Działanie: delikatnie stymuluje mięśnie, stosowany do stymulacji mięśni porażonych wiotko.

POJĘCIA:

• INHIBICJA WTÓRNA - odczyn przyzwyczajenia.

• INHIBICJA PIERWOTNA - działanie przeciwbólowe prądu DD lub podniesienie progu odczuwania bólu.

• DYNAMOGENIA WTÓRNA - działanie prądów DD długo po zabiegu (do 48h). Przywrócenie fizjologicznych właściwości tkanek.

• DYNAMOGENIA NATYCHMIASTOWA - działanie prądu DD w trakcie zabiegu i chwile po.

• PRÓG POBUDLOWOŚCI - wartość natężenia prądu DD przy której pacjent zaczyna delikatnie go odczuwać.

• ORÓG BÓLU - taka wartość natężenia prądu przy której pacjent odczuwa ból.

• ZAKRES CZYNNOŚCIOWY - obszar pomiędzy progiem pobudliwości a progiem bólu - najbardziej optymalne działanie prądu.

METODYKA PRĄDU DD: - tak jak galwanizacja

Elektrodą czynną w prądach DD jest zawsze KATODA.

Najpierw dawkujemy prąd stały w granicach 1,5 mA. Na ten prąd nakładamy diadynamiczny do odczucia pacjenta.

Nie powinno przekraczać 10-12min - łączny czas prądów diadynamicznych.

Prądy diadynamiczne zestawia się w pakiety diadynamiczne:

1. Pakiet przeciwbólowy: DF 1-2min, LP 6min, CP 4min lub DF 2min, CP 4min, LP 3min

2. Pakiet przekrwienny: DF 1-2min, MF 30sek do 1min, 4-6min

3. Pakiet stymulacyjny: DF 1-2min, MF 30sek do 1min, RS lub MM do 10min

WSKAZANIA do DD:

• Urazy narządu ruchu (zwichnięcia, skręcenia, złamania)

• Zmiany reumatyczne

• Zapalenie korzonków

• Neuralgie obwodowe

• Migrena, bóle zatok

• Zapalenie nerwu trójdzielnego

PRZECIWWSKAZANIA: jak w galwanizacji

---