Zagrożenia

- Prąd elektryczny

Prąd przemienny o częstotliwości 50 Hz i napięciu 400/230 V
jest najbardziej rozpowszechnionym środkiem przenoszenia
energii elektrycznej.

Prąd przemienny o częstotliwości od 15 do 100 Hz powoduje
najgroźniejsze dla życia reakcje organizmu, stąd skutki rażenia
nim rozpatruje się szczególnie wnikliwie.

Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki może być:

- pośrednie, (

bez przepływu prądu przez ciało człowieka

),

- lub bezpośrednie. (

z przepływem prądu przez ciało człowieka

),

Napięcie dotykowe

Napięcie dotykowe jest to napięcie między dwoma punktami
nie należącymi do obwodu elektrycznego, z którymi mogą się
zetknąć jednocześnie obie ręce lub ręka i noga człowieka.

Napięcie dotykowe spodziewane jest to największa wartość
napięcia dotykowego w urządzeniach lub w instalacji
elektrycznej w razie uszkodzenia izolacji, gdy wartość
impedancji w miejscu zwarcia jest pomijalna.

Napięcie rażeniowe dotykowe jest to spadek napięcia
wzdłuż drogi przepływu prądu przez ciało człowieka (czyli
spadek napięcia na rezystancji ciała, na drodze ręka-nogi lub
ręka-noga albo ręka-ręka).

Napięcie krokowe

Napięcie krokowe jest to napięcie między dwoma
punktami na powierzchni ziemi lub na powierzchni

stanowiska pracy, odległymi od siebie o 1 m (jeden krok).

Schematyczne przedstawienie powstawania:
- napięcia krokowego U

k

i

- napięcia dotykowego U

d

(

czerwonym kolorem

oznaczono przewód pod napięciem i

zwarcie do ziemi,

niebieskim

- rozkład napięcia od punktu uziemienia)

Działanie pośrednie

Powoduje takie urazy, jak

:

• oparzenia ciała wskutek pożarów wywołanych zwarciem
elektrycznym lub spowodowane dotknięciem do nagrzanych
elementów,

• groźne dla życia oparzenia ciała łukiem elektrycznym, a
także metalizacja skóry spowodowana osadzaniem się
roztopionych cząstek metalu,

• uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku
elektrycznego

• uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku upadku z
wysokości lub upuszczenia trzymanego przedmiotu.

Działanie bezpośrednie

Może wywołać w organizmie wiele zmian:

•

fizycznych,

• chemicznych

• biologicznych

(a nawet śmierć człowieka)

poprzez oddziaływanie na układ nerwowy oraz w
wyniku elektrolizy krwi i płynów
fizjologicznych.

Działanie bezpośrednie

Porażenie elektryczne może objawiać się:

• odczuwaniem bólu przy przepływie prądu,

• kurczami mięśni (skurcz mięśni dłoni może uniemożliwić
samouwolnienie się porażonego)

• zatrzymaniem oddechu,

• zaburzeniami krążenia krwi

• zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłu równowagi

• utratą przytomności

• migotaniem komór sercowych (fibrylacja) - bardzo
groźnym dla życia człowieka, gdyż zazwyczaj prowadzi ono do
zejścia śmiertelnego

• oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała, do
zwęglenia włącznie.

Działanie bezpośrednie

Bezpośrednio po rażeniu prądem, tzn. po przerwaniu
przepływu prądu, może wystąpić wstrząs elektryczny,
objawiający się:

- przerażeniem,

- bladością,

- drżeniem ciała lub kończyn,

- nadmiernym wydzielaniem potu,

- stanem apatii lub euforii.

Może również wystąpić:

- obrzęk mózgu

- i utrata przytomności, połączona z zatrzymaniem krążenia
krwi i brakiem oddechu.

Skutki te mogą się ujawnić także po pewnym czasie - od kilku
minut do kilku miesięcy.

Skutki rażenia prądem

elektrycznym

Skutki rażenia prądem elektrycznym zależą od:

• rodzaju prądu, a więc czy jest to rażenie: prądem
przemiennym o małej częstotliwości (15 -100Hz), prądem
przemiennym o dużej częstotliwości, krótkotrwałymi,
jednokierunkowymi impulsami prądowymi, prądem stałym,

• wartości napięcia i natężenia prądu rażeniowego oraz
czasu jego przepływu,

• drogi przepływu prądu przez ciało człowieka,

• stanu psychofizycznego porażonego,

• czasu przepływu prądu rażenia,

• temperatury i wilgotności skóry,

• powierzchni styku z przewodnikiem,

• siły docisku przewodnika do naskórka.

OCHRONA

PRZECIWPORAŻENIOWA

W celu ochrony człowieka przed skutkami porażenia prądem
elektrycznym są stosowane następujące środki ochrony
przeciwporażeniowej:

- środki nietechniczne takie, jak:

• popularyzacja sposobów i zasad bezpiecznego użytkowania
energii elektrycznej,

• szkolenie wstępne i okresowe wszystkich pracowników
użytkujących urządzenia elektryczne i obsługujących urządzenia
elektryczne

• wymagania kwalifikacyjne dla pracowników obsługujących
urządzenia elektryczne,

• organizacja pracy (instrukcje eksploatacji urządzeń
elektroenergetycznych, pisemne polecenia wykonywania prac)

• egzekwowanie przestrzegania reguł bezpieczeństwa,

• badania okresowe,

• szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy przy porażeniach.

OCHRONA

PRZECIWPORAŻENIOWA

W celu ochrony człowieka przed skutkami porażenia prądem
elektrycznym są stosowane następujące środki ochrony
przeciwporażeniowej:

- środki techniczne takie, jak:

• ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa),

• ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa),

• ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim -
realizowana przez zasilanie napięciem bezpiecznym,

• sprzęt ochronny (w tym środki ochrony indywidualnej) – dla
zastosowań, w których wyżej wymienione nie mogą być wykorzystane
(np. przy naprawie urządzeń elektroenergetycznych).

OCHRONA

PRZECIWPORAŻENIOWA

Urządzenia elektryczne, z punktu widzenia ochrony
przeciwporażeniowej, dzieli się na cztery klasy ochronności: 0, I, II i
III.

Klasy ochronności urządzeń elektrycznych
1 - izolacja podstawowa, 2 - części czynne urządzenia, 3 - izolacja
dodatkowa,
4 - przewód ochronny, 5 - przewody zasilające

UWALNIANIE PORAŻONEGO SPOD

DZIAŁANIA PRĄDU ELEKTRYCZNEGO I

JEGO RATOWANIE

Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego o
napięciu do 1 kV może się odbyć jedną z następujących metod:

• przez wyłączenie napięcia zasilającego

• przez odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod
napięciem przez odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ
prądu przez jego ciało.

Napięcie zasilające można wyłączyć poprzez:

• otwarcie właściwego łącznika lub usunięcie wkładki topikowej

• przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą narzędzi z
izolowanymi rękojeściami, z zastosowaniem środków chroniących
przed skutkami łuku elektrycznego (nie wolno stosować tego sposobu
w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem)

• zwarcie przewodów od strony zasilania - sposób ten należy
stosować tylko w liniach napowietrznych. Zwarcia wykonuje się za
pomocą odpowiedniej zarzutki metalowej wcześniej podłączonej do
uziemionej konstrukcji (sposób stosowany przez wykwalifikowanych
monterów).

UWALNIANIE PORAŻONEGO SPOD

DZIAŁANIA PRĄDU ELEKTRYCZNEGO I

JEGO RATOWANIE

Uwalniając porażonych spod działania prądu elektrycznego o

napięciu do 1 kV, należy stosować następujący zasadniczy i

dodatkowy sprzęt ochronny:
- rękawice gumowe,
- kalosze,
- dywaniki,
- drążki, itp.

W razie braku sprzętu ochronnego można stosować jako materiał

izolacyjny zastępczy:
- suche drewno,
- tworzywa sztuczne,
- suche materiały tekstylne.

Nie wymaga się stosowania sprzętu ochronnego lub innych nie

przewodzących materiałów tylko podczas wyłączania za pomocą

łączników i bezpieczników.

UWALNIANIE PORAŻONEGO SPOD

DZIAŁANIA PRĄDU ELEKTRYCZNEGO I

JEGO RATOWANIE

Uwolnienia porażonych spod działania prądu elektrycznego o

napięciu powyżej 1 kV, można dokonać poprzez:
- wyłączenie napięcia zasilającego za pomocą wyłącznika (po tej

czynności sprawdzić brak napięcia i rozładować urządzenie,

zachowując wymagane środki ostrożności)
- odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem

tylko za pomocą odpowiedniego sprzętu ochronnego (mogą to

wykonać tylko wykwalifikowani elektrycy).

UWALNIANIE PORAŻONEGO SPOD

DZIAŁANIA PRĄDU ELEKTRYCZNEGO I

JEGO RATOWANIE

Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy:
- szybko zbadać go wstępnie, żeby ocenić:

• czy ma świadomość (przytomny lub nieprzytomny),

• czy oddycha i jak (zwolniony lub przyspieszony oddech
świadczy o złym stanie porażonego - norma: 10 - 24 oddechy na
minutę),

• czy pracuje serce i zachowana jest wydolność krążenia
(bezpośrednio osłuchać okolicę serca na klatce piersiowej oraz
zbadać tętna na tętnicy szyjnej). Jeżeli porażony krwawi, trzeba
zatrzymać krwawienie, zakładając opatrunek uciskowy,

• czy nie jest uszkodzony odcinek szyjny kręgosłupa (po
upadku z wysokości),

- zdecydować, jaki ma być zakres doraźnej pomocy i sposób jej
udzielenia.

UWALNIANIE PORAŻONEGO SPOD

DZIAŁANIA PRĄDU ELEKTRYCZNEGO I

JEGO RATOWANIE

Sposób ratowania zależy od stanu porażonego:

• gdy jest przytomny, należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki
piersiowej i brzucha oraz ułożyć porażonego wygodnie na prawym
boku. Należy wezwać lekarza, a jeżeli jest to niemożliwe, zaleca się
przeniesienie lub przewiezienie porażonego do lekarza,

• gdy jest nieprzytomny i oddycha, należy ułożyć go na prawym
boku (nie wolno na plecach!), okryć np. kocem, wezwać lekarza i cały
czas obserwować, gdyż może nastąpić zatrzymanie oddechu,

• gdy jest nieprzytomny i nie oddycha, należy położyć go na
plecach, porozpinać uciskające części garderoby, oczyścić jamę ustną
z resztek jedzenia, zapewnić dopływ świeżego powietrza, rozpocząć
sztuczne oddychanie i masaż serca, gdy nie jest wyczuwany puls, oraz
wezwać pogotowie ratunkowe.

Rażonego człowieka można jeszcze uratować, jeżeli udzieli mu się
skutecznej pomocy przed upływem od 3 do 5 min, tzn. przed upływem
czasu, jaki bez dopływu tlenu może przeżyć kora mózgowa.