Mars
Informacje ogólne:
Jest czwartą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jego nazwa pochodzi od rzymskiego boga wojny Marsa. Zawdzięcza ją swej barwie, która przy obserwacji wydaje się być rdzawo - czerwona. Planeta ma taki odcień gdyż pokryta jest tlenkami żelaza. Mars jest jedną z pięciu planet widocznych „gołym okiem”. W opozycji osiąga jasność do -2,7 wielkości gwiazdowej i średnicę kątową do 25”. Jest planetą o połowę mniejszą od Ziemi. A jego powierzchnia i masa stanowią odpowiednio 1/5 i 1/10 ziemskiej. Doba na Marsie trwa 24 godziny 36 minut i 35 sekund. Natomiast rok ma 687 dni. Z racji swej odległości od Słońca, ale także braku dużych zbiorników wodnych i gęstej atmosfery temperatura powierzchni Marsa ulega dużym wahaniom. W dzień może sięgać 200C, a w nocy spadać do -900C { na biegunach nawet do -1350C}. Grawitacja na Marsie jest prawie trzykrotnie mniejsza od ziemskiej.
Atmosfera:
Atmosfera Marsa jest bardzo cienka i rozrzedzona. Hipoteza, która tłumaczy obecność tak cienkiej atmosfery głosi, iż czynnikiem odpowiedzialnym za jej erozję jest wiatr słoneczny. Ciśnienie atmosferyczne waha się w granicach 750 paskali. Atmosfera składa się głownie z dwutlenku węgla, azotu i argon. Pozostałe 0,38 % stanowią pierwiastki śladowe, także tlen. W 2003 roku dzięki obserwacją teleskopowym odkryto śladowe ilości metanu, co zostało potwierdzone w marcu 2004 roku. Gaz ten jest nietrwały, co oznacza, że na planecie musi być lub było jego źródło. Prawdopodobnym wyjaśnieniem może być aktywność wulkaniczna, spadanie komet lub istnienie mikroorganizmów produkujących metan. Innym przejawem dynamiki atmosfery Marsa jest para wodna przemieszczająca się między biegunami powodująca powstawanie podobnego do ziemskiego szronu i rozległych chmur pierzastych.
Geologia:
Najbardziej prawdopodobna teoria dotycząca budowy czerwonej planety mówi, że składa się ona ze stałego jądra o promieniu ok. 1700 km, w skład które wchodzą przede wszystkim nikiel i żelazo. Jest ono otoczone skalistym płaszczem. Powierzchnię planety stanowi 30 kilometrowa skorupa składająca się w 2/3 z krzemu, ale także z żelaza i jego związków takich jak tlenek i siarczek żelaza. Nadają one czerwony kolor.
Na Marsie nie występuje globalne pole magnetyczne. Planeta posiada jednak słabe pole magnetyczne o lokalnym charakterze. W skorupie planety znajdują się na przemian ułożone pasma o przeciwnej biegunowości magnetycznej. Istnienie pasm jest dowodem występowania w przeszłości ruchów tektonicznych płyt, a to jest przesłanką o tym, że w przeszłości na Marsie istniało globalne pole magnetyczne generowane ruchem płynnego jądra. Obecnie brak globalnego pola magnetycznego wyklucza istnienie płynnego jądra we wnętrzu Marsa.
Jednym z odkryć jest obecność na Równinie Meridiani małych kulek hematytu. Prawdopodobnie powstały one w środowisku wodnym kilka miliardów lat temu. Odkryto również inne minerały takie jak jarosyt. Na podstawie tych dowodów naukowcy ogłosili, że na tej równinie sporadycznie była obecna woda docierająca pod powierzchnię planety. Wykazano, także obecność zbiornika do złudzenia przypominającego zamarznięte morze. Przypuszczalnie powstał w wyniku wypływu wód podziemnych ochronionych przed sublimacją przez pyły.
Topografia:
Na północy znajdują się równiny wyrównane przez wylewy lawy kontrastują z regionami górskimi na południu. Są one podziurawione i pełne kraterów po dawnych uderzeniach meteorytów. Na Marsie znajduje się wygasły wulkan tarczowy, który jest najwyższym wzniesieniem w Układzie Słonecznym. Jest tam, także największy w Układzie Słonecznym system kanionów.
Ludzie myśleli, że na Marsie są sztuczne kanały, które okazały się pozostałościami po rzekach. Zróżnicowanie kolorów planety jest spowodowane częstymi burzami piaskowymi.
Księżyce
Fobos i Deimos to niewielkie księżyce o nieregularnych kształtach, będące prawdopodobnie przechwyconymi przez Marsa planetoidami. Oba zostały odkryte w 1877 r. przez Asapha Halla. Ich nazwy pochodzą od synów greckiego boga wojny Aresa. Większy księżyc Fobos ma średnicę 22,2 km i obiega planetę w odległości 9387 kilometrów. Mniejszy Deimos ma średnicę 12,6 km, a promień jego orbity jest równy 23,400 kilometrów. Księżyce te na skutek oddziaływań pływowych są zwrócone zawsze tą samą stroną do planety wokół, której krążą. Jednocześnie, ponieważ Fobos obiega Marsa szybciej niż planeta obraca się wokół własnej osi siły pływowe powodują stopniowe zacieśnianie się orbity tego księżyca. Po pewnym czasie zbliży się on na tyle do Marsa, że zostanie rozerwany przez jego pole grawitacyjne. Z kolei Deimos, który znajduje się dużo dalej, systematycznie oddala się od powierzchni planety.
Badania Marsa
Mars jest najlepiej poznaną {poza Ziemią} planetą Układu Słonecznego. Do 1 lipca 2006 roku w jego kierunku wysłano 37 bezzałogowych ekspedycji badawczych. Większość z nich była prowadzona przez Stany Zjednoczone, Związek Radziecki { później Rosję}, ale także przez Japonię i kraje Unii Europejskiej. W skład misji wchodziły lądowniki okrążające planetę, satelity i łaziki. Jednak około 2/3 tych misji było nieudanych. Część wystrzelonych statków kosmicznych nigdy nie nawiązało łączności z Ziemią. Inne rozbiły się podczas lądowania, a pozostałe przestały działać po krótkim czasie lub działały nieprawidłowo. Winę za niektóre nie powodzenia przypisuje się usterką technicznym, jednak większość statków zawiodła bez wyraźnych przyczyn. Programy badawcze, które okazały się największym sukcesem to: Mariner, Viking, Mars Global Surveryor, Mars PathFinder oraz Mars Odyssey. Do głównych zadań należało dokładne poznanie budowy i składu atmosfery, zbadanie powierzchni pod kątem obecności wody, poznanie jej składu chemicznego, a także dokładne poznanie klimatu. Do misji zapoczątkowanych w ostatnich latach, z którymi wiązano duże nadzieje zalicza się Mars Express, Mars Polar Lender i Mars Observer, które niestety nie w pełni się powiodły. Ostatnim dużym sukcesem stała się podwójna misja Mars Exploration Rovers. Jej elementami są dwa bliźniaczo podobne łaziki, które wylądowały bezpiecznie po przeciwnych stronach planety. Dostarczają wielu cennych informacji o Marsie z zakresu geologii, spełniły wszystkie podstawowe cele misji {zebrały dowody na obecność wody na powierzchni Marsa w dalekiej przeszłości}. Jeden z nich znalazł żelazny meteoryt. Obecnie wciąż działają i badają grunt i atmosferę. Na Marsa wystrzelono, także sondę w celu dokładnego zbadania powierzchni planety. Umożliwi to wytypowanie najlepszych miejsc do lądowania człowieka i przyszłych misji bezzałogowych.