POMIAR ZAKRESU RUCHÓW KRĘGOSŁUPA

Ruchomość kręgosłupa jest sumą zakresu ruchów poszczególnych jego segmentów ruchowych, będących jednostkami anatomicznymi i funkcjonalnymi.

Odcinek szyjny c

Odcinek piersiowy Th

Odcinek lędźwiowo- krzyżowy L-S

Pomiaru dokonujemy, gdy pacjent jest rozebrany, pw stojąca lub siedząca ( na krześle, oparcie na wysokości łopatek, RR wzdłuż T, ręce trzymają się siedziska tak, aby wyłączyć z ruchu obręcz barkową). Głowa ustawiona w poz. frankfurtowskiej ( linia oczodołów i kąty dolne żuchwy są równoległe do podłoża).

ODCINEK SZYJNY C

Płaszczyzna strzałkowa

- skłon głowy w przód

* guzowatość k. potylicznej zewnętrzna

* C₇ (koniec wyr. kolczystego)

Norma: 4-5 cm ( dla wieku 20lat)

- skłon głowy w tył

* guzek bródki

* wcięcie szyjne mostka

Norma: 4-6 cm

Płaszczyzna czołowa

- skłon głowy w prawo i lewo /odległość zwiększa się/

* wyr. sutkowy k. skroniowej (lub małżowina uszna)

* wyr. barkowy łopatki

siad ze stabilizacją barków, skłon głowy w lewo - mierzymy prawą stronę,

skłon głowy w prawo-mierzymy lewą stronę

F 5-0-5 norma ok. 5cm

Płaszczyzna poprzeczna

- skręt głowy w prawo i lewo /odległość zwiększa się/

* guzek bródki

* wyr. barkowy łopatki

T 4-5 - 0- 4-5 max.6,5 cm

ODCINEK PIERSIOWY TH

Płaszczyzna strzałkowa

- skłon T w tył

* wcięcie szyjne mostka

* spojenie łonowe

ok. 3-4 cm

- skłon T w przód /odl. zwiększa się/

* Th₁ -Th₁₂ / lub Th₁ i 30cm w dół

ok 2-3 cm

ODCINEK PIERSIOWO- LĘDŹWIOWY Th-L

Płaszczyzna strzałkowa

Skłon w bok: /odl. zmniejsza się-czyli mierzymy bok zgięty /

* boczna powierzchnia T- punkt przeniesienia wcięcia szyjnego mostka na boczną pow. T

*najwyższy punkt na talerzu biodrowym

Siad na krześle, RR na kark, ruch zapisywany od L do P

ok. 4-5 cm

Płaszczyzna poprzeczna:

Skręt T,

* wcięcie szyjne mostka

* L₅ kolce biodrowe tylne górne ( „dołeczki”)

ok. 4-5cm, ramiona na kark, ruch zapisywany z P do L

ODCINEK LĘDŹWIOWY L

Płaszczyzna strzałkowa - pomiar metodą Schobera

- skłon T w przód

*wyznaczamy L₅ 10cm do góry 5cm w dół

* pozycja stojąca o stopach zwartych , kolana wyprostowane, RR wzdłuż T

Ruchomość ok. 7cm

- skłon T w tył

* wyrostek mieczykowaty

* górna gałąź spojenia łonowego

3-4 cm S 3-4 -0—7 cm

Płaszczyzna czołowa

- skłon T w bok

* punkt przeniesienia z wyr. mieczykowatego

* najwyższy punkt na talerzu k. biodrowej

Siad okrakiem na krześle, RR na kark, NN unieruchomione

4-5cm ( z jednej i drugiej strony)

Płaszczyzna poprzeczna

- skręt w prawo i lewo

* wyrostek mieczykowaty

* L₅

Pw siedząca okrakiem na krześle, rr na kark ok. 6cm

INNE SPECYFICZNE POMIARY KRĘGOSŁUPA

Test palce- podłoga

-odległość opuszków palców rąk od podłogi; jest to płaszczyzna strzałkowa

• zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa- spondylozy

• coxarthrozy

• plecy wklęsłe, okrągłe, itd.

• ZZSK

Test ścienny ( test Degi)

Wykonanie:
Badany wykonuje siad ugięty opierając plecy i biodra o ścianę. Wykonuje wznos kończyny górnej przodem w górę jak najbliżej do ściany.
Interpretacja:
W warunkach fizjologicznych kończyna górna powinna bez problemu oprzeć się o ścianę. W przypadku przykurczu nie jest to możliwe. Wielkość przykurczu (głównie mięśni piersiowych) możemy określić odległością wyprostowanej w stawie łokciowym ręki od ściany, mierzoną na wysokości wyrostka promieniowego kości ramiennej. Porównujemy wyniki lewej i prawej strony.

WYBRANE TESTY W DIAGNOZOWANIU WAD POSTAWY.

Umiejętność oceny postawy opierająca się na metodzie oględzin jest niezbędna dla instruktora ćwiczeń korekcyjnych nie tylko na wstępnym etapie badań przesiewowych i kwalifikacji do grupy ćwiczebnej, ale także w procesie postępowania korekcyjnego. Aby jednak móc skutecznie oddziaływać konieczne jest poznanie zmian funkcjonalnych i strukturalnych układu kostno-mięśniowego każdego ćwiczącego. Służą temu różnego rodzaju testy, pomiary siły mięśniowej, pomiary ruchomości stawów i obwodów. Aby wspólny wysiłek dziecka i nauczyciela miał szansę powodzenia należy, o ile jest to tylko możliwe, ustalić przyczyny zaistniałej dysfunkcji. Powstanie zaburzenia postawy pociąga za sobą, prędzej czy później, zmiany kompensacyjne w czasami nawet odległych ogniwach biomechanicznych. Bez ich wykrycia i eliminowania nie jest możliwe zatrzymanie procesu pogłębiania się wady a tym bardziej jej przezwyciężenia.
Poniżej przedstawiamy niektóre z możliwych do stosowania w każdych warunkach testów funkcjonalnych, pomocne w określaniu najczęściej występujących zaburzeń w obrębie miednicy i kręgosłupa oraz ich różnicowania. Aby testy te i były miarodajne zawsze należy wykluczyć inne możliwe przyczyny stwierdzonych nieprawidłowości jak np. choroby kości, choroby internistyczne czy neurologiczne.

OCENA PRZYKURCZY MIĘŚNI ZGINACZY STAWU BIODROWEGO.

TEST WYPROSTU STAWU BIODROWEGO;
Wykonanie:
Badany leży przodem na stole aż po kolce biodrowe przednie górne, kończyny dolne zgięte w stawach biodrowych swobodnie opuszczone. Badający jedną ręką fiksuje miednicę a drugą powoli prostuje w stawie biodrowym badaną kończynę ponad poziom stołu, trzymając ją pod stawem kolanowym.
Interpretacja:
Za granicę ruchomości uznajemy punkt, w którym stwierdzamy ruch miednicy ku przodowi (zaczyna pojawiać się lordoza). Ruch ten jest skutkiem pociągania przez mięśnie zginające staw biodrowy, których przyczepy początkowe znajdują się od przodu i powyżej osi obrotu stawu. Z przykurczem mamy do czynienia, gdy kąt zawarty między płaszczyzną stołu a osią uda badanej kończyny jest mniejszy niż 20-30 stopni.

TEST THOMASA;
Wykonanie:
Badany leży na plecach i zgina stopniowo jedną kd w stawie biodrowym (i kolanowym) tak, aby kolano dotykało klatki piersiowej. Druga kd swobodnie wyprostowana spoczywa na podłożu.
Interpretacja:
Jeśli w czasie zginania narasta zgięcie kończyny leżącej (udo unosi się), to mamy do czynienia z przykurczem zginaczy biodra po tej stronie.
Od pewnego kąta dalsze zgięcie może odbywać się poprzez zmniejszenie przodopochylenia miednicy. Miednica wykonując ruch ku tyłowi pociąga za sobą, za pośrednictwem skróconych zginaczy, udo kończyny wyprostowanej. Wielkość przykurczu możemy ocenić przez pomiar kąta, jaki tworzy oś uda chorej kończyny z podłożem.

TEST MENNELL'A;
Wykonanie:
Badany siada na skraju leżanki (stołu) i kładzie się na plecach tak, aby kończyny dolne znajdowały się poza nią i przyciąga jedną kończynę dolną do klatki piersiowej (jak w teście Thomasa).
Interpretacja:
Podobnie jak w teście Thomasa oceniamy zachowanie się drugiej kończyny. W warunkach prawidłowych oś uda tej kończyny z płaszczyzną leżanki powinna tworzyć kąt ujemny ok. - 5 stopni (to jest powinna znajdować się nieco poniżej poziomu leżanki przy braku tendencji do prostowania się w stawie kolanowym).

TEST LANGEGO;
Wykonanie:
Z postawy zasadniczej stojącej badany unosi wyprostowaną w kolanie nogę w przód na wysokość ok. 15 cm.
Interpretacja:
Test jest dodatni, gdy obserwujemy zmniejszanie się lordozy lędźwiowej i zmniejszenie wystawania brzucha.
W czasie unoszenia kończyny mięśnie pociągają biernie za guz kulszowy zmniejszając przodopochylenie miednicy a to z kolei zmniejszenie lordozy.

OCENA PRZYKURCZY MIĘŚNI KULSZOWO- UDOWYCH.

TEST KOŃCA PALCA;
Wykonanie:
W siadzie badany jedną kończynę dolną zgina w stawie kolanowym i biodrowym i przyciąga ją ręką do tułowia. Druga kd jest wyprostowana. Badanemu poleca się jednoimienną ręką sięgnąć do palców stopy bez ugięcia nogi w kolanie. Podobnie wykonujemy test po przeciwnej stronie.
Interpretacja:
W przypadku istnienia przykurczu badany nie jest w stanie dotknąć do palców stopy skarżąc się na ciągnący ból na tylnej stronie uda. Odległość od końca palca środkowego do palucha przy prostopadłym w stosunku do podłoża ustawieniu stopy można zmierzyć linijką w centymetrach. Oceniamy uzyskaną odległość oraz różnice między obiema stronami.

PRÓBA LASSEQUE'A;
Wykonanie:
Badany leży tyłem na wznak. Badający wykonuje bierny ruch zginania w stawie biodrowym ujmując badaną kończynę pod guzem piętowym a drugą kładzie od przodu na staw kolanowy blokując możliwość zgięcia w tym stawie.
Interpretacja:
Jeśli badany sygnalizuje uczucie nieprzyjemnego rozciągania z tylnej strony uda, to przykurcz możemy określić wartością kąta między płaszczyzną podłoża a osią badanej kończyny w momencie zablokowania dalszej możliwości zginania w stawie biodrowym. Dalszy ruch jest możliwy po zgięciu kończyny w stawie kolanowym. Norma wynosi 90 stopni.

OCENA FUNKCJI MIĘŚNI POŚLADKOWYCH.

OBJAW TRENDELENBURGA- DUCHENNE'A;
Wykonanie:
Badany staje tyłem do badającego i poleca się mu unieść jedną kd zginając ją w stawie biodrowym i kolanowym.
Interpretacja:
W warunkach fizjologicznych po stronie zgiętej kończyny miednica zostaje uniesiona lub pozostaje w pozycji horyzontalnej. Jeśli funkcja mięśni pośladkowych (średniego i małego) po stronie nogi stojącej jest upośledzona, miednica opada na stronę nogi uniesionej (objaw Trendelenburga). Konieczność kompensacji przemieszczonego środka ciężkości ciała na stronę zgiętej kończyny powoduje odruch pochylenia górnej części tułowia w kierunku chorej kończyny (objaw Duchenne'a).

OCENA FUNKCJI STAWU KRZYŻOWO-BIODROWEGO.

OBJAW DERBOLOVSKY'EGO;
Wykonanie:
Badany leży na plecach. Badający obejmuje dalsze końce podudzi kładąc kciuki na kostkach przyśrodkowych. Poleca badanemu kilkakrotne przejście do siadu i z powrotem do leżenia.
Interpretacja:
Przy zablokowaniu stawu biodrowo-krzyżowego i zaburzenie ślizgu stawowego kończyna po stronie chorej w siadzie staje się pozornie dłuższa a w leżeniu krótsza lub równa. Różnicę oceniamy obserwując wzajemne położenie kostek przyśrodkowych obydwu kończyn. Wcześniej należy wykluczyć ewentualny przykurcz mięśni kulszowo-udowych i anatomiczną różnicę w długości kończyn.

TEST KOLCÓW;
Wykonanie:
Badający staje za badanym, jeden kciuk opierając o kolec biodrowy tylny górny po stronie badanej i na tej samej wysokości o wyrostek ościsty kości krzyżowej. Prosi o uniesienie po stronie badanej kończyny dolnej, tak aby kolano było wysunięte jak najbardziej w przód.
Interpretacja:
W prawidłowych warunkach kość biodrowa po badanej stronie opada w dół a więc dochodzi do obniżenia się kolca biodrowego w stosunku do wyrostka kości krzyżowej (od 0,5 do 2 cm). W warunkach patologicznych zjawiska tego nie obserwuje się a czasami nawet kolec przemieszcza się ku górze.

OCENA RÓŻNICY DŁUGOŚCI KOŃCZYN DOLNYCH.

TEST GALEAZZI-ELISA;
Wykonanie:
Badany leży tyłem, kończyny dolne ugięte oparte stopami o podłoże, stawy kolanowe zgięte do kąta prostego. Badający z przodu i z boku porównuje ustawienie i wysokość obu stawów kolanowych. W warunkach prawidłowych obydwa stawy znajdują się na jednej wysokości.
Interpretacja:
Gdy jedno kolano jest wyższe to goleń po tej stronie jest dłuższa a gdy bardziej wystaje do przodu to dłuższe jest udo.

TEST DESECZKOWY;
Wykonanie:
Badany z podejrzeniem skrócenia kończyny dolnej staje, nogi ustawiając w odległości ok. jednej stopy jedna od drugiej. Badający podkłada pod stopę po stronie badanej deseczki o znanej grubości (najlepiej po 0,5 cm) aż do wyrównania poziomu miednicy.
Interpretacja:
Skrócenie kończyny obliczamy sumując grubość podłożonych deseczek.

RÓŻNICOWANIE SKOLIOZ FUNKCJONALNYCH I STRUKTURALNYCH.

OBJAW ADAMA;
Wykonanie:
Badany stoi lub siedzi tyłem do badającego. Na polecenie pochyla się do przodu (skłon w przód).
Interpretacja:
Jeśli boczne skrzywienie kręgosłupa w czasie skłonu zanika bądź ulega korekcji mamy do czynienia ze skoliozą funkcjonalną. Brak korekcji z garbem żebrowymi i wałem mięśniowym świadczy o zmianach strukturalnych.

OCENA PRZYKURCZU STAWU BARKOWEGO.

TEST ŚCIENNY;
Wykonanie:
Badany wykonuje siad ugięty opierając plecy i biodra o ścianę. Wykonuje wznos kończyny górnej przodem w górę jak najbliżej do ściany.
Interpretacja:
W warunkach fizjologicznych kończyna górna powinna bez problemu oprzeć się o ścianę. W przypadku przykurczu nie jest to możliwe. Wielkość przykurczu (głównie mięśni piersiowych) możemy określić odległością wyprostowanej w stawie łokciowym ręki od ściany, mierzoną na wysokości wyrostka promieniowego kości ramiennej. Porównujemy wyniki lewej i prawej strony.

OCENA RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA.

OBJAW SCHOBERA;
Wykonanie:
W staniu, badanemu na skórze zaznacza się punkt nad wyrostkiem rylcowatym kręgu S1 oraz 10 cm od niego w kierunku dogłowowym. Badany następnie wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód a potem w tył.
Interpretacja:
Znaki na skórze w czasie skłonów zbliżają i oddalają się od siebie. W skłonie w przód odległość zwiększa się do ok. 15 cm (o 5 cm) a w tył zmniejsza do 8-9 cm (o 1-2 cm). Uzyskanie mniejszych różnic świadczy o zaburzeniach ruchomości lędźwiowego odcinka kręgosłupa.

OBJAW OTTA;
Wykonanie:
W staniu, badanemu na skórze zaznacza się punkt nad wyrostkiem rylcowatym kręgu C7 oraz 30 cm od niego w kierunku dystalnym. Badany następnie wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód a potem w tył.
Interpretacja: W skłonie w przód odległość zwiększa się o ok. 2-4 cm a w tył zmniejsza o 1-2 cm. Uzyskanie mniejszych różnic świadczy o zaburzeniach ruchomości piersiowego odcinka kręgosłupa.


Literatura:
Klaus Buckup, Testy kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni. Badanie, objawy, testy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1998,
Kazimiera Milanowska, Gimnastyka lecznicza, wydanie IV, PZWL, Warszawa 1985,
Andrzej Rakowski, Kręgosłup w stresie. Poradnik dla terapeuty i pacjenta, Stegna Gdańska 1985.
Opracowanie:
Wisława Marecka,
Stanisław Marecki.

---