POMIARY DŁUGOŚCI I OBWODÓW KOŃCZYN

Rodzaje pomiarów długości kończyn: (odcinkowe, całkowite)

1. Orientacyjne (pozycja wyjściowa pacjenta - ułożenie - wzrokowa interpretacja)

2. Względne (funkcjonalna)

3. Bezwzględne (długość kośćca)

Wyniki zaokrągla się do pełnych centymetrów. Pomiary długości wykonuje się jedno- lub dwukrotnie w czasie procesu usprawniania.

Pomiary obwodów kończyn:

Służą do oceny przyrostów lub ubytków masy mięśniowej oraz ewentualnych zmian wysiękowych w obrębie stawów. Uzyskane wyniki zaokrągla się do 0,5 cm. Pomiary wykonywane co kilka dni.

W/w pomiary wykonujemy centymetrem (metr krawiecki), który przykładamy do odpowiednich punktów (ustalonych) na ciele badanego zarówno jednej jak i drugiej kończyny, celem porównania długości i obwodów.

KOŃCZYNA GÓRNA

Tab. Pomiar długości kończyn górnych [wg. A. Zębaty].

Tab. Sposób orientacyjnej oceny długości odcinkowej kończyn górnych [wg. A. Zebaty].

Tab. Pomiar obwodów kończyn górnych [wg. A. Zębaty].

KOŃCZYNA DOLNA

Tab. Pomiar długości kończyn dolnych [wg. A. Zębaty].

Tab. Sposób orientacyjnej oceny długości odcinkowej kończyn dolnych [wg. A. Zębaty].

Tab. Pomiar obwodów kończyn dolnych [wg. A. Zębaty].

BADANIE ZAKRESU RUCHÓW W STAWACH

Przyjęte jest, że anatomiczna wyprostna pozycja stawu jest zerowa dla pomiaru w stawie.

Typy stawów ( pod względem swobody ruchu):

1. Staw, w którym ruch odbywa się tylko w jednym kierunku od pozycji zerowej (stawy zawiasowe - st. łokciowy i kolanowy).

Zgjęcie (flexio)oddalenie od zera, prostowanie (extensio) powrót do pw. Przekroczenie pozycji zerowej jest nieprawidłowością - przeprost (hyperextensio).

2. Staw, w którym występuje ruch zgięcia i prostowania po obu stronach pozycji zerowej (st. nadgarstkowy, st. skokowo-goleniowy).

3. Staw kulisty i staw ze złożonym trójwymiarowym ruchem (st. ramienny, biodrowy).

1. Osie i płaszczyzny ruchu w poszczególnych stawach.

Ruchy w poszczególnych stawach mierzone są z pozycji wyjściowej naturalnego zera. Są to ustawienia stawów u człowieka w pozycji stojącej z kończynami górnymi zwieszonymi wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji skierowanymi dłońmi do przodu.

Płaszczyzny ruchów:

1. Strzałkowa (S - Sagittal) albo przednio-tylną, przechodzącą przez ciało pionowo od przodu ku tyłowi,

2. Czołowa (F - Frontal) albo boczną, przechodzącą przez ciało pionowo z boku do drugiego boku,

3. Poprzeczna (T - Transverse) albo horyzontalną, jest ona pozioma, dzieląca ciało poprzecznie.

Każda z tych płaszczyzn jest prostopadła względem drugiej.

Osie ruchów:

1. podłużna - jest prostopadła do podłoża, wokół tej osi odbywają się ruchy w płaszczyźnie poprzecznej,

2. czołowa - oś przechodząca z boku do boku, wokół tej osi prowadzone są ruchy w płaszczyźnie strzałkowej

3. strzałkowa - przechodzi od przodu ku tyłowi, wokół niej odbywają się ruchy w płaszczyźnie czołowej

Osie ruchu są względem siebie prostopadłe. Każda oś ruchu jest prostopadła do płaszczyzny, w której ruch się odbywa.

Pomiar zakresu ruchu:

Zakres ruchu to droga jaką pokonują względem siebie elementy kostne połączone stawem lub stawami:

• czynny - wywołany pracą mięśni osoby badanej,

• bierny - wynikający z przyłożenia siły zewnętrznej.

Metodyka:

Zakres ruchu mierzy się kątomierzem (goniometrem).

Pozycja wyjściowa - neutralne zero. Pozycja stojąca z kończynami górnymi zwieszonymi wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji (odwrócenie), skierowanymi dłońmi do przodu.

Ustabilizowany odcinek bliższy - brak kompensacji.

Punkt obrotu kątomierza - oś obrotu stawu

Ramiona kątomierza:

• Ramie nieruchome - oś długa bliższego odcinka stawu,

• Ramie ruchome - oś długa dalszego odcinka stawu.

Uwaga:

• Prawidłowe ułożenie ciała przez badanego

• Opis i demonstracja ruchu w stawie

• Próba wykonania opisanego ruchu przez badanego

• Przyłożenie kątomierza lub taśmy

• Dokonanie pomiaru

Zapis wyników pomiaru metodą SFTR

S - sagittal - płaszczyzna strzałkowa

F - frontal - płaszczyzna czołowa

T - transverse - płaszczyzna poprzeczna

R - rotation - płaszczyzna skrętna

Przykładowy zapis ruchu wyprostu i zgięcia w stawie biodrowym:

S 10-0-115

S - płaszczyzna strzałkowa

10 - wyprost w stawie biodrowym

0 - pozycja wyjściowa

115 - zgięcie w stawie biodrowym.

Sposób zapisywania wyników pomiarów:

• Ruchy wyprostu i wszystkie ruchy prowadzone od ciała zapisuje się jako pierwsze członie,

• Ruchy zgięcia i wszystkie ruchy prowadzone do ciała zapisuje się jako ostatnie,

• Pozycja wyjściowa - zazwyczaj pozycja 0° - zapisywana jest w środku

• Skłony, skręty głowy i kręgosłupa w lewo zapisuje się jako pierwsze, natomiast w prawo jako ostatnie,

• Ruch rotacji zewnętrznej zapisuje się jako pierwsze, a rotacji wewnętrznej jako ostatnie.

Zapisy stanów patologicznych:

Opis: Staw kolanowy. Pozycja wyjściowa - zgięcie - 10°. Możliwy ruch zgięcia w stawie kolanowym 40°.

Zapis: S 0-10-40.

Opis: Staw łokciowy. Pozycja wyjściowa - koślawość - 10°. Możliwe bierne pogłębienie ruchu do kąta 20°.

Zapis: F 20-10-0

Opis: Koślawość stawu kolanowego - 10°.

Zapis: F 10-0

Opis: Szpotawość stawu kolanowego - 10°.

Zapis: F 0-10°

Normy zakresów ruchu stawów: Tabela

KOŃCZYNA GÓRNA

Staw barkowy:

St. barkowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	175° 180°	50° 65°

St. barkowy	Odwiedzenie	Przywiedzenie
Czynny Bierny	175° 180°	0° 0°

St. barkowy	Zgięcie horyzontalne	Wyprost horyzontalny
Czynny Bierny	120° 135°	30-35° 40°

St. barkowy	Rotacja zewnętrzna	Rotacja wewnętrzna
Czynny Bierny	90° 95°	75° 85°

Staw łokciowy:

St. łokciowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	150° 155°	0° 0°

Staw promieniowo-łokciowy bliższy i dalszy:

St. promieniowo-łokciowy	Odwracanie	Nawracanie
Czynny Bierny	80-85° 90°	90° 90°

Staw promieniowo-nadgarstkowy i śródnadgarstkowy:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	75-80° 85-90°	70° 80°

Ruch	Odwodzenie	Przywodzenie
Czynny Bierny	20° 25°	40° 45-50°

Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka:

Ruch	Odwodzenie	Przywodzenie
Czynny Bierny	85-90° 90°	15-30° 15-30°

Staw śródręczno-paliczkowy kciuka:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	55° 55-60°	0° 0°

Staw międzypaliczkowy kciuka:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	90° 95°	0° 0°

Opozycja kciuka - mierzona metrycznie, nie w stopniach.

Stawy śródręczno-paliczkowe i międzypaliczkowe palców II-V:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	280° Nie badany	0° 0°

Odwodzenie - mierzona metrycznie, nie w stopniach.

KOŃCZYNA DOLNA

Staw biodrowy:

St. biodrowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	120-125° 130°	15° 20°

St. biodrowy	Odwiedzenie	Przywiedzenie
Czynny Bierny	40° 45°	30° 35°

St. biodrowy	Rotacja zewnętrzna	Rotacja wewnętrzna
Czynny Bierny	30-35° 35-40°	30-35° 40°

Staw kolanowy:

St. kolanowy	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	130-135° 140°	0° 0°

Stawy skokowo-goleniowy i stopy:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	45° 50°	20° 25°

Ruch	Odwracanie	Nawracanie
Czynny Bierny	30° 35°	15-20° 20-25°

Staw śródręczno-paliczkowy palucha:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	45-50° 50-55°	50-55° 60°

Staw międzypaliczkowy palucha:

Ruch	Zgięcie	Wyprost
Czynny Bierny	55° 60-65°	0° 0°

BADANIE WYBRANYCH ZAKRESÓW RUCHU KRĘGOSŁUPA

Odcinek szyjny kręgosłupa

• Pomiar zgięcia w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Określić metrem krawieckim odległość pomiędzy guzowatością potyliczną zewnętrzna a wyrostkiem kolczystym VII kręgu szyjnego. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon głowy do przodu i wykonuje się ponowny pomiar odległości w tej pozycji między w/w punktami kostnymi. Różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 2,5-3 cm.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - zgięcie w przód

• Pomiar wyprostu w tył

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Określić odległość od szczytu bródki do wcięcia szyjnego rękojeści mostka. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon głowy w tył (wyprost) i w tej pozycji mierzy się ponownie odległość między w/w punktami ciała. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 8,5 cm.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - wyprost w tył

• Pomiar zgięcia bocznego

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od wyrostka sutkowa tego kości skroniowej do wyrostka barkowego łopatki. Następnie badany wykonuje skłon w bok i w tej pozycji ponownie wykonuje się pomiar między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 7 cm. Powyższy pomiar wykonuje się z obu stron, a następnie należy je ze sobą porównać.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - zgięcie boczne

• Pomiar skrętu

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca lub siedząca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od szczytu bródki do wyrostka barkowego łopatki. Następnie badany wykonuje skręt głowy w bok i w tej pozycji ponownie wykonuje się pomiar między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 8,5 cm. Powyższy pomiar wykonuje się z obu stron, a następnie należy je ze sobą porównać.

Rys. Pomiar ruchomości kręgosłupa w odcinku szyjnym - skręt

Odcinek piersiowy kręgosłupa

• Pomiar zgięcia w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od wyrostka kolczystego I kręgu piersiowego (Th1) do wyrostka kolczystego XII kręgu piersiowego (Th12). Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych stawach kolanowych i w określonej pozycji wykonuje się ponowny pomiar odległości pomiędzy w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 2,5 cm.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku piersiowym kręgosłupa - zgięcie w przód

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa

• Pomiar zgięcia w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od wyrostka kolczystego I kręgu lędźwiowego (L1) do wyrostka kolczystego V kręgu lędźwiowego (L5). Później badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych stawach kolanowych. Po uzyskaniu żądanej pozycji należy zmierzyć ponownie odległość pomiędzy w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 6 cm.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa - zgięcie w przód

• Pomiar wyprostu w tył

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od końca wyrostka mieczykowatego mostka do guzków kości łonowej. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w tył przy wyprostowanych stawach kolanowych i w tej pozycji mierzy się ponownie odległość między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 8 cm.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa - wyprost w tył

Odcinek piersiowo-lędźwiowy kręgosłupa

• Pomiar zgięcia bocznego

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej, kończyna górna po stronie badanej jest odwiedziona w stawie ramiennym pod katem prostym i złożona na karku. Należy określić odległość od szczytu dołu pachowego do najwyższej wyniosłości talerza kości biodrowej. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon boczny tułowia, w płaszczyźnie czołowej i w żądanej pozycji mierzy się ponownie odległośc pomiędzy w/w punktami. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 9 cm. Pomiar należy wykonać z obu stron.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku piersiowo-lędźwiowym kręgosłupa - zgięcie boczne

• Pomiar skrętu

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej, mierzy się odległość od dolnego końca wyrostka mieczykowatego mostka do kolca biodrowego przedniego górnego. Następnie badany wykonuje maksymalny skręt tułowia w stronę przeciwną i w tej pozycji wykonuje się ponowny pomiar odległości między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 4,5 cm. Pomiar należy wykonać z obu stron, a następnie porównać je ze sobą.

Rys. Pomiar ruchomości w odcinku piersiowo-lędźwiowym kręgosłupa - skręt

Całkowity zakres zgięcia kręgosłupa w przód

Pozycja wyjściowa, swobodna, stojąca, z głową ustawioną w płaszczyźnie frankfurckiej. Należy określić odległość od guzowatości potylicznej zewnętrznej do podstawy kości krzyżowej. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych stawach kolanowych i w tej pozycji mierzy się ponownie odległość między w/w punktami kostnymi. Otrzymana różnica jest miarą ruchomości i wynosi około 11,5 cm.

Rys. Całkowity zakres zgięcia kręgosłupa w przód

Test Schobera

Test określa ruchomość kręgosłupa w odcinku lędźwiowym w płaszczyźnie strzałkowej w skłonie w przód. Należy wyznaczyć punkt w miejscu przecięcia linii łączącej kolce biodrowe przednie górne z linią utworzoną z wyrostków kolczystych (wysokość połączenia lędźwiowo-krzyżowego). Od tego przecięcia wyznaczamy 10 cm wyżej jeden punkt i 5 cm poniżej drugi punkt. Następnie badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy wyprostowanych kończynach dolnych i należy wykonać drugi pomiar. Różnica u osób zdrowych powinna wynosić około 7 cm.

Tab. Pomiar zakresu ruchów w stawach kręgosłupa

---