ROZDZIAŁ 3

R Y N E K

1

ODPOWIEDZI DO PYTAŃ

ZRÓB TO SAM!

2.

a) Jak zmienią się cena i wielkość obrotów na rynku czekolady opisywanym w poprzednim zadaniu pod wpływem pogłoski, że czekolada zapobiega zawa-łowi serca? b) Co się stanie z ceną i ilością, gdy (dodatkowo!) potanieje ziarno kakaowe? c) Jak w porównaniu z opisanym w pytaniu 1 początkowym sta-nem rownowagi zmieni się ostatecznie wielkość obrotów na tym rynku? d) A poziom ceny?

2 a)

Linia popytu, D, przesunie się w prawo, a zatem ilość i cena się zwiększą.

b)

Linia podaży, S, także przesunie się w prawo, więc - w porównaniu z sytuacją z podpunktu 2a - obroty zwiększą się jeszcze bardziej, a cena się obniży.

c)

W przypadku ilości dobra będącej przedmiotem handlu skutki opisywanych w punktach 2a i 2b pozytywnego szoku popytowego i pozytywnego szoku podażo-wego kumulują się i w efekcie obroty zwiększają się znacznie.

d) W przypadku ceny skutki te niwelują się. W zależności od względnej siły obu szoków cena może wzrosnąć, obniżyć się lub nawet nie zmienić się.

4.

Co to znaczy, że działanie wolnego rynku rozwiązuje problem: a) Co produ-kować? b) Jak produkować? c) Dla kogo produkować? d) Czasem mówi się, że ceny ustalane na wolnym rynku spełniają funkcje: informacyjną, bodźcu-jącą (motywacyjną) i dystrybucyjną. O co może chodzić autorom tych wypo-wiedzi?

4 a)

Na wolnym rynku powstają ceny równowagi. Wskazują one producentom, które dobra najbardziej opłaca się wytwarzać; ci podejmują odpowiednie decyzje; w ten sposób zostaje rozwiązany problem: „Co produkować?”.

b)

Na wolnym rynku producenci wybierają takie techniki produkcji, które - przy danych cenach czynników produkcji i wybranej przez przedsiębiorstwo wielkości produkcji - zapewniają minimalizację kosztów. Oznacza to rozstrzygnięcie kwes-tii: „Jak produkować?”

c)

Gospodarka wolnorynkowa produkuje dobra tylko dla tych, którzy są w stanie za nie zapłacić. W ten sposób zostaje rozwiązany trzeci fundamentalny problem ekonomiczny: „Dla kogo produkować?”

d)

Funkcja informacyjna cen polega na wskazywaniu przez nie producentom i kon-sumentom wartości dóbr. Dzięki temu mogą oni podejmować trafne decyzje o produkcji i konsumpcji. Funkcja bodźcująca (motywacyjna) cen oznacza, że ceny skłaniają producentów i konsumentów do podejmowania takich decyzji (opłaca się kupować tanio i sprzedawać drogo). Wreszcie, ceny pełnią także funkcję dys-trybucyjną; przecież to od ich wysokości zależy, do kogo trafią wyprodukowane dobra.

6. Jeszcze raz przyjrzyj się tablicy 3A z zadania 1a) Jak zmienią się cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5? b) Jak zmienia się cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2? c) Jak zmienią się cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny maksymalnej na poziomie 4?

6 a)

Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1.

b) W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3.

c) W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena maksymalna 4 przewyższa cenę równowagi rynkowej.

8.

Ilość dobra na rynku z zadania 1 może się płynnie zmieniać (dobro jest doskonale podzielne). Wprowadzono cenę minimalną równą 4. a) Narysuj tę sytuację. b) Ile wynosi nadwyżka konsumenta? c) Ile wynosi nadwyżka producenta? d) Ile wynosi nadwyżka całkowita? e) Jak zmieni się nadwyżka całkowita po odzys-kaniu przez ten rynek równowagi?

8 a)

b) Nadwyżka konsumenta jest równa polu trójkąta o wierzchołkach: A, (0,4) i (0,6) (zob. rysunek). Wynosi ono ½ a•h = ˝•2•2 = 2.

c) Nadwyżka producenta równa się polu czworokąta w wierzchołkach: (0,0), C, A, (0,4) (zob. rysunek). Wy-nosi ono: 4•2 - ˝•2•2 = 8 - 2 = 6.

d) Nadwyżka całkowita jest równa sumie nadwyżki konsumenta i producenta i wynosi 2 + 6 = 8.

e) Po odzyskaniu przez ten rynek równowagi nadwyżka całkowita powiększy się o pole trójkąta CAE (zob. rysunek). Jest ono równe ½•2•1 = 1.

10.

Na rynku chleba, na którym podaż i popyt zachowują się tak samo, jak na rynku kawioru, wprowadzono subsydium. Sprzedawcy dostają od pańs-twa 2 gb od każdego sprzedanego bochenka. a) Pokaż na rysunku wpływ subsydium na rynek chleba. b) Ile wyniesie wielkość obrotów i cena po wprowadzeniu subsydium? c) Czy wpływy podatkowe obliczone w pop-rzednim zadaniu wystarczą na pokrycie kosztów subsydiowania chleba?

10 a)

b)

Q = P oraz

Q = - P + 12, to Q = 6, P = 6.

c)

Wydatki państwa na subsydiowanie chleba wyniosą 6•2 = 12 gb. Wpływów z opodatkowania kawioru, które wyniosły 8 gb, nie wystarczy zatem na subsy-diowanie chleba.

12.

P	Q
0	6
1	5
2	4
3	3
4	2
5	1
6	0

Popyt na motorynki w Hipotecji opisuje tablica. Stały koszt krańcowy produkcji wynosi 4 gb a) Na rysunku pokaż stan równowagi na tym rynku. b) Jak w takiej sytuacji działają „siły rynkowe”? Opisz np. proces odzyskiwania równowagi po zniesieniu ceny minimalnej wyższej od ceny równowagi rynko-wej. c) Postęp techniczny sprawił, że stały koszt krańcowy pro-dukcji zmniejszył się do 3 gb. Jak zmieniły się wielkość ob-rotów i cena? Pokaż to na rysunku. d) Jak zmieniła się nad-wyżka konsumenta, a jak nadwyżka producenta? Kto i ile sko-rzystał dzięki postępowi technicznemu? Dlaczego?

12 a)

Równowaga na tym rynku istnieje w punkcie E przy cenie 4 i obrotach 2.

b)

Kiedy cena przewyższa cenę 4, odpowiadającą równowadze na tym rynku, na-bywcy chcą kupić mniej niż pragną sporzedać sprzedawcy, których oferta bardzo znacznie rośnie dla cen choćby o odrobinę przewyższających 4. Zmusza to sprze-dawców do obniżania ceny.

c)

Na rysunku pozioma linia podaży przesunęła się w dół z połozenia S do położenia S'. Teraz punktem równowagi jest punkt E₁. Obroty na rynku wzrosły z 2 do 3, cena spadła z 4 do 3.

d)

Nadwyżka konsumenta zwiększyła się z 2 do 4,5. Nadwyżka producenta nadal wynosi 0. Cała korzyść z postępu technicznego przypadła w udziale nabywcom.

Oto wyjaśnienie: w opisanych warunkach przy stałym koszcie krańcowym i poziomej linii podaży, S, sprzedawcy nie są w stanie narzucić nabywcom ceny, która byłaby choćby o odrobinę wyższa od kosztu krańcowego.

14.

a) Dla wszystkich poziomów ceny w tablicy z zadania (1) oblicz współczyn-niki cenowej elastyczności popytu. b) Od czego zależy ich wysokość?

14 a)

Gdy cena rośnie do 0 do 5, szukana elastyczność wynosi odpowiednio: 0, -0,2, -2/3, -3/2, -4, -8.

b) Poziom elastyczności zależy od dostępności bliskich substytutów dobra, a także od czasu trwania pomiaru.

16.

W Hipotecji panuje nierównowaga na rynku chleba! Obywatele burzą się, rządzącej partii grozi przegrana w wyborach... Cena chleba = 5, popyt = 120, podaż = 100. Wiadomo, że linie popytu na chleb i podaży chleba są liniami prostymi, współczynniki elastyczności popytu i podaży równają się E_PD = -1,0 i E_PS = 0,8. O ile należy zmienić cenę, aby przywrócić równowagę?

16.

UWAGA, BŁĄD!

Wykaż, że te opinie są nieprawdziwe: a) Wzrost ceny węgla spowoduje spa-dek ceny i obrotów na rynku oleju opałowego. b) Obniżka cen benzyny osłabi wpływ wzrostu ceny rowerów na popyt na motorynki. c) Wolny rynek wy-starcza, aby w gospodarce powstała najlepsza z możliwych sytuacja. d) Nad-wyżka producenta jest zawsze większa od nadwyżki konsumenta. e) Płaskiej linii popytu zawsze odpowiada większa elastyczność cenowa popytu (prosta) niż stromej linii popytu.

a)

Linia popytu na olej opałowy przesunie się w prawo (węgiel i olej opałowy to substytuty!).Cena i oferty wzrosną, a nie zmaleją.

b)

Drogie rowery podnoszą popyt na motorynki. Tania benzyna także. Tak więc ob-niżka cen benzyny wzmacnia wspomniany wpływ. c) Nie. Na przykład, społe-czeństwu zwykle nie odpowiada powstała na wolnym rynku struktura dochodów.

d)

Nie. Na przykład w zadaniu 11 jest zupełnie inaczej...

e)

Nie. Pomyśl o linii popytu, która jest prostą. Nawet jeśli jest stosunkowo stroma, w jej górnej części można znaleźć takie punkty, w których popyt jest bardziej elastyczny niż w dolnej części względnie płaskiej linii popytu.

5

P

6

E

4

3

S

S'

E₁

D

0

Q

6

2 3

---