Zbieranie danych - podstawowe techniki badawcze:
badania przekrojowe i quasi-eksperymentalne.
W eksperymentach badacz mógł manipulować zmiennymi niezależnymi. Niestety z wieloma zmiennymi nie da się tak zrobić. Nie możemy manipulować rasą ani płcią osób badanych, nie możemy też sprawić, aby były one młodsze lub starsze, wtedy kiedy chcemy przeanalizować wpływ jaki mogą mieć te zmienne na jakąś zmienną niezależną.
W badaniach przekrojowych badamy zazwyczaj związek typu właściwość - dyspozycja, czyli związek pomiędzy jakąś cechą charakterystyczną osoby (właściwością), a odpowiadającymi jej postawami czy skłonnościami (dyspozycjami) np. związek pomiędzy klasą społeczną a postawami taką jak polityczna tolerancja. W eksperymentach cechą charakterystyczną jest związek typu bodziec - reakcja, czyli możliwość manipulowania zmienną niezależną np. badacz może zainduktować stres.
Te dwa związki różnią się, a przez to eksperyment i badania przekrojowe też się różnią:
przerwą czasową - w eksperymencie przerwa czasowa pomiędzy wprowadzeniem zmiennej niezależnej, a reakcją na te zmienną jest stosunkowo krótka, z kolei w badaniach przekrojowych może być znacznie dłuższa
stopniem swoistości - bodziec można łatwo wyizolować, a skutek jego działania wyraźnie sprecyzować. Natomiast właściwości takie jak klasa społeczna mają charakter ogólny i zawierają wiele innych czynników np. zawód, prestiż, wykształcenie i każdy z nich wywiera wpływ na zmienna zależną
naturą porównywanych grup - badają związek typu bodziec - reakcja badacz może porównywać ze sobą dwie podobne grupy, w jednej grupie może wprowadzić bodziec, a w drugiej nie. Może porównać tę samą grupę przed i po zadziałaniu bodźca. Natomiast w związku typu właściwość - dyspozycja, porównanie typu przed i po jest niemożliwe, zwłaszcza w przypadku właściwości, które się nie zmieniają np. rasa, płeć. Badacz raczej porównuje tę samą grupę zamiast porównywania grupy eksperymentalnej i kontrolnej
sekwencją czasową zdarzeń - w przypadku relacji typu bodziec - reakcja kierunek zależności przyczynowej jest raczej oczywisty - to bodziec wpływa na reakcje, a nie odwrotnie. Natomiast w badaniach przekrojowych właściwość wpływa na dyspozycje jak i dyspozycja wpływa na właściwość np. płeć może wpływać na postawy w stosunku do kary śmierci, a nie odwrotnie. Ale np. inteligencja, wykształcenie mogą same determinować jak i być determinowane przez inne czynniki
Badania przekrojowe
Składają się z obserwacji próby czy przekroju jakiejś populacji lub zjawiska, zebranych w jednym punkcie w czasie. Plany te często są utożsamiane z badaniami sondażowymi. W badaniach tych osoby badane dobrane losowo odpowiadają na pytania o swoje pochodzenie, doświadczenia i postawy. Badania sondażowe dostarczają danych będących podstawą określenia związku pomiędzy właściwościami, a dyspozycjami.
Przykładem problemu, który można zbadać, stosują plany przekrojowe jest pytanie o akceptacje budowy elektrowni jądrowych. W wielu badaniach okazało się ,że istnieje duże zróżnicowanie postaw wobec elektrowni ze względu na płeć: kobiety przyjmują postawę mniej akceptującą niż mężczyźni.
Podstawowa zaleta badań przekrojowych to możliwość prowadzenia ich w warunkach naturalnych i wykorzystywania losowych prób badanych osób. Dzięki temu badacze mogą uogólniać wyprowadzone wnioski na szersze populacje.
Badania quasi-eksperymentalne
Plany te są słabsze od planów eksperymentalnych pod względem ich trafności wewnętrznej i badacze muszą stosować techniki analizy danych jako środki kontroli. Stosują plany quasi-eksperymentalne można losowo pobierać próbę z populacji, lecz nie można losowo przyporządkowywać osób badanych do porównywanych grup. Badania zazwyczaj prowadzone są na więcej niż jednej próbie i mogą być rozciągnięte w czasie.
Przykłady badań quasi-eksperymentalne:
Plany z grupami kontrastowymi
Często zdarza się, że w wielu wypadkach badacz nie może losowo przyporządkować osób badanych do porównywanych grup. Np. badacz nie może losowo przyporządkować osób do rasy, płci, klasy społecznej czy religii. Dlatego osoby lub inne badane obiekty są przypisywane do określonej kategorii.
Najmniej złożonym planem z grupami kontrastowymi jest plan, w którym osoby badane czy analizowane obiekty są zliczane do określonej kategorii. Osoby odpowiadające jednej kategorii mają te same cechy np. mężczyźni, demokraci, katolicy. Pomiaru zmiennej zależnej dokonuje się w stosunki do wszystkich osób w ramach danej klasy.
Bardziej złożonym planem z grupami kontrastowymi jest plan, w którym badacze porównują dwie lub więcej grup przed i po wprowadzeniu zabiegu badawczego (zmiennej niezależnej). W tym planie - z niezrównoważonymi grupami kontrastowymi - wykorzystuje się metody statystyczne, aby sprawdzić podobieństwo grup kontrastowych, zanim zostaną wyciągnięte wnioski o charakterze przyczynowo - skutkowym.
Plany z zaplanowanym zróżnicowaniem
Stosują ten plan badacz wprowadza systematycznie zróżnicowane bodźce po to, aby ocenić efekt przyczynowy. Np. badacze, które opierało się na wybraniu wielu „patronów” (zarządców) szkół odpowiadających za zarządzanie. Patroni zasadniczo różnili się realizowanymi przez siebie celami i programami nauczania. Jednym z ograniczeń zastosowanego tu planu był nierówny rozkład istotnych zmiennych np. rasa, wiek, doświadczenie szkolne i status społeczno-ekonomiczny. Z tego powodu badacze nie mogli zakładać wysokiej trafności czy możliwości szerokiego zastosowania wyprowadzanych wniosków.
Badania panelowe
W badaniach tych ta sama grupa osób jest badana w dwóch lub więcej odstępach czasowych. Badania panelowe umożliwiają badaczom stworzenie warunków zbliżonych do wymaganych w eksperymencie, a polegających da przeprowadzeniu badania przed i po wprowadzeniu zmiennej niezależnej. Np. badania, w których interesowano się jaki wpływ na funkcjonowanie rodziny na wyprowadzenie się dzieci z domu. Badano rodziny przed i po wyprowadzeniu się dzieci. Porównywano zmiany w poczuciu szczęścia rodzinnego, itp.
Podstawowym problemem badań panelowych jest stworzenie reprezentatywnej grupy respondentów, którzy wyrażają zgodę na przeprowadzenie wielokrotnych wywiadów w dłuższym przedziale czasu.
Analiza szeregów czasowych
Stosowane są kiedy nie można dokonać porównań czy wprowadzić grupy kontrolnej po to, aby zbadać relację przyczynowo-skutkową. W badaniach tych pomiar początkowy i końcowy dokonywane są w wielu momentach przed i po wprowadzeniu zmiennej niezależnej. Badacz zazwyczaj stara się uzyskać przynajmniej trzy pomiary przed wprowadzeniem i trzy pomiary po wprowadzeniu zmiennej niezależnej. Aby zwiększyć siłę wnioskowania wykorzystywana jest analiza szeregów czasowych - uzyskiwanie dodatkowych danych.
Plany szeregów czasowych z grupą kontrolną
Plany te łączą analizę szeregów czasowych z analizą podobnych danych pochodzących z innej, niezrównoważonej grupy, w celu kontrolowania wpływu takich czynników jak: historia, dojrzewanie, efekt powtórnego testowania.