W1 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
przedsiębiorczość - to reakcja na zmieniające się warunki gospodarcze
przedsiębiorczość (def.) - to czwarty czynnik produkcji (obok pracy, kapitału i ziemi)(inaczej nazywany „organizacją i zarządzaniem”) przedsiębiorca jest odpowiedzialny za swą działalność gospodarczą przedsiębiorczość to wykorzystywanie szans i unikanie pomysłów z eliminacją ryzyka
(związana z innowacyjnością)
motywacje dotyczą innowacyjności i podejmowania naszej działalności gospodarczej:
materialne
samorealizacja i niezależność
Klasyfikacja definicji „przedsiębiorczości”
Kryteria klasyfikacji:
funkcje ekonomiczne
Przedsiębiorca:
ocenia szanse uruchomienia i rozwoju przedsięwzięcia
ocenia szanse efektów tych działań
ocenia stopień ryzyka
specjalizuje się w podejmowaniu rozstrzygających decyzji.
Takie spojrzenie było historycznie pierwsze; pojawiło się w pracach Cantillona, Saya.
cechy osobowe
Cechami osobowymi są np. potrzeba osiągnięć, skłonność do ryzyka, chęć imponowania, kreatywność; wg Gibka przedsiębiorca to osoba o cechach takich jak: inicjatywa, elastyczność, potrzeba osiągnięć, raczej umiarkowana niż wysoka skłonność do ryzyka.
Cechy te mogą występować u każdego z tym, że stopień wyposażenia w nie jest bardzo różny.
Sprzyjające warunki mogą spowodować, że ludzie staja się bardziej przedsiębiorczy, albo wykazują cechy wcześniej nie ujawnione.
sposób postępowania (kryterium behawioralne)
Przedsiębiorca wykorzystuje swój sposób zachowania, podejście do zarządzania:
- strategiczna orientacja, tzn. dostosowanie strategii do pojawiających się okazji
- angażowanie się w okazje, tzn. podejmowane szybkich działań w celu szybkiego „urzędowania” nadającej się szansy
- pełna kontrola nad posiadanymi zasobami (racjonalność wykorzystania)
- bezpośredni kontakt ze wszystkimi pracownikami i otoczeniem przez dostosowaną do tego typu komunikacji strukturę zarządzania
- ekwiwalentność systemu wynagradzania - czyli stosowanie systemu wynagrodzeń stosownie do osiągniętych wyników
PRZEDSIĘBIORCA to ktoś, kto w dużym stopniu na własne ryzyko przez swą działalność gospodarczą: tworzy nowe wartości (produkty, usługi) akceptowane przez rynek
Funkcje przedsiębiorcy:
- przedsiębiorca : podejmowanie decyzji kapitałowych
- kierownik: zarządzanie powierzonymi zasobami
- pracownik: świadczenie pracy o wysokiej jakości.
W pierwszym etapie prowadzenia działalności często zdarza się, że przedsiębiorca łączy w sobie te 3 funkcje.
Główne zadania przedsiębiorcy (ekonomiczno - społeczne):
Zaistnieć na rynku
Tworzyć wartości
Zapewnić przyszłość
Czynniki wpływające na sukces przedsiębiorstwa:
Ludzie:
Sam przedsiębiorca i ludzie z jego najbliższego otoczenia, współpracownicy, klienci i dostawcy, konkurencja.
Kapitał: finanse, know-how, powiązania, wiedza i umiejętności, szanse, życiowe doświadczenia, zdolność przetrwania, siedziba i infrastruktura, image.
Rynek: lokalny, regionalny, narodowy, międzynarodowy (eksport)
Produkty (usługi), handel.
Dobry przedsiębiorca:
-umie zdobyć i lubi pieniądze
-ma siłę przebicia: *jest aktywny, *jest dynamiczny
-nie boi się ryzyka: *umie elastycznie planować, *jest umiarkowanym optymistą
-jest dobrym organizatorem: *umie delegować uprawnienia, *dba o porządek i estetykę w firmie
pole działalności przedsiębiorcy.
-jest silny psychicznie: *jest niezależny, *wierzy w swój pomysł, *jest wytrwały, *jest odporny na niepowodzenia
-jest otwarty na nowości: *jest pomysłowy i twórczy, *ma silną chęć tworzenia, *ma zdolność do ciągłego uczenia się
-posiada umiejętności utrzymywania dobrych stosunków międzyludzkich: *jest komunikatywny, *umie przekonać ludzi, *umie mobilizować ludzi do działania, *potrafi oceniać ludzi
-posiada zdrowie i energię
K. Gleister określa funkcje przypisywane przedsiębiorcy, które dotyczą:
A. ponoszenia ryzyka i niepewności (1-2)
B. wprowadzenia innowacji (3-6)
C. śledzenia zmian i dostosowania (7-8)
PRZEDSIĘBIORCA to:
osoba podejmująca ryzyko związane z niepewnością
podejmujący decyzje
innowator,
lider w danej gałęzi, branży
organizujący i koordynujący wykorzystanie ekonomicznych zasobów
podejmujący zobowiązania w imieniu firmy
ktoś, czyje zdanie rozstrzyga ostatecznie jeśli jest kilku decydentów (lub decyzje podejmowane są zbiorowo)
osoba podejmująca decyzje o użyciu zasobów pomiędzy alternatywnymi zasobami
ten, kto finansuje przedsięwzięcia, zaopatruje je w kapitał
manager lub nadzorujący
właściciel przedsiębiorstwa
zatrudniający czynniki produkcji.
Najlepszym sposobem na wzmożenie przedsiębiorczości także wśród przedsiębiorstw są szkolenia, choć nie jest to sposób wystarczający.
!!! Przedsiębiorstwo, które jest przedsiębiorcze, nigdy z rynku nie zniknie!!!
W2
Renesans przedsiębiorczości i przedsiębiorcy w latach 70:
rozwój małych przedsiębiorstw
rozwój nowych gałęzi:usługi! (im społeczeństwo bogatsze)
wiele info powstało i zostało wprowadzone na rynek w małych przedsiębiorstwach, które wykazały przewagę innowacyjną nad dużymi firmami np. początkowo firma Microsoft
masowa zmiana masowa zmiana modelu kariery i preferencji; ludzie wykształceni nie chcą wiązać się z dużymi firmami gdzie mają mniejsze możliwości szybszego rozwoju; wolą małą firmę lub podjąć ryzyko i założyć własną firmę
świadoma polityka szeregu rządów (USA, GB, Niemcy) popierania i ułatwiania zakładania firm w latach 80'
65'-85' w USA utworzono 40 mln miejsc pracy
74'-84' 24 mln z czego: 5-6 mln to miejsca pracy w sektorze nowych technologii (high technology)
Analiza czynników sukcesu
Kluczowe Czynniki Sukcesu:
1 ciężka praca i skłonność do poświęceń
2 dążność do rozwoju i wytrwałość
3 popyt rynkowy na oferowane produkty i usługi
4 kompetencje kierownicze czyli umiejętność organizacji (umiejętność analizy i oceny własnych szans)
5 sprzyjające warunki
Rynek: lokalny, regionalny, narodowy, międzynarodowy (eksport)
Produkty (usługi), handel.
Dobry przedsiębiorca:
-umie zdobyć i lubi pieniądze
-ma siłę przebicia: *jest aktywny, *jest dynamiczny
-nie boi się ryzyka: *umie elastycznie planować, *jest umiarkowanym optymistą
-jest dobrym organizatorem: *umie delegować uprawnienia, *dba o porządek i estetykę w firmie
pole działalności przedsiębiorcy.
-jest silny psychicznie: *jest niezależny, *wierzy w swój pomysł, *jest wytrwały, *jest odporny na niepowodzenia
-jest otwarty na nowości: *jest pomysłowy i twórczy, *ma silną chęć tworzenia, *ma zdolność do ciągłego uczenia się
-posiada umiejętności utrzymywania dobrych stosunków międzyludzkich: *jest komunikatywny, *umie przekonać ludzi, *umie mobilizować ludzi do działania, *potrafi oceniać ludzi
-posiada zdrowie i energię
K. Gleister określa funkcje przypisywane przedsiębiorcy, które dotyczą:
A. ponoszenia ryzyka i niepewności (1-2)
B. wprowadzenia innowacji (3-6)
C. śledzenia zmian i dostosowania (7-8)
PRZEDSIĘBIORCA to:
osoba podejmująca ryzyko związane z niepewnością
podejmujący decyzje
innowator,
lider w danej gałęzi, branży
organizujący i koordynujący wykorzystanie ekonomicznych zasobów
podejmujący zobowiązania w imieniu firmy
ktoś, czyje zdanie rozstrzyga ostatecznie jeśli jest kilku decydentów (lub decyzje podejmowane są zbiorowo)
osoba podejmująca decyzje o użyciu zasobów pomiędzy alternatywnymi zasobami
ten, kto finansuje przedsięwzięcia, zaopatruje je w kapitał
manager lub nadzorujący
właściciel przedsiębiorstwa
zatrudniający czynniki produkcji.
Najlepszym sposobem na wzmożenie przedsiębiorczości także wśród przedsiębiorstw są szkolenia, choć nie jest to sposób wystarczający.
!!! Przedsiębiorstwo, które jest przedsiębiorcze, nigdy z rynku nie zniknie!!!
W2
Renesans przedsiębiorczości i przedsiębiorcy w latach 70:
rozwój małych przedsiębiorstw
rozwój nowych gałęzi:usługi! (im społeczeństwo bogatsze)
wiele info powstało i zostało wprowadzone na rynek w małych przedsiębiorstwach, które wykazały przewagę innowacyjną nad dużymi firmami np. początkowo firma Microsoft
masowa zmiana masowa zmiana modelu kariery i preferencji; ludzie wykształceni nie chcą wiązać się z dużymi firmami gdzie mają mniejsze możliwości szybszego rozwoju; wolą małą firmę lub podjąć ryzyko i założyć własną firmę
świadoma polityka szeregu rządów (USA, GB, Niemcy) popierania i ułatwiania zakładania firm w latach 80'
65'-85' w USA utworzono 40 mln miejsc pracy
74'-84' 24 mln z czego: 5-6 mln to miejsca pracy w sektorze nowych technologii (high technology)
Analiza czynników sukcesu
Kluczowe Czynniki Sukcesu:
1 ciężka praca i skłonność do poświęceń
2 dążność do rozwoju i wytrwałość
3 popyt rynkowy na oferowane produkty i usługi
4 kompetencje kierownicze czyli umiejętność organizacji (umiejętność analizy i oceny własnych szans)
5 sprzyjające warunki
W Polsce:
1,400 mln to podmioty osób fizycznych, czyli 70% wśród działających 2 mln firm (wśród zarejestrowanych w REGON 3 milionów)
¾ społeczeństwa polskiego pracuje w firmach MSP to głównie zatrudnienie w budownictwie, gastronomii, hotelarstwie, małym handlu przemysłowo - spożywczym etc
MAŁA I ŚREDNIA FIRMA
Wiodące cechy:
- lokalność (tradycja i kultura)
- elastyczność
- innowacyjność
- efektywność
Główne funkcje:
- zaspokajanie i kreowanie popytu
- restrukturyzacja wielkich przedsiębiorstw
- tworzenie miejsc pracy
- rozwój konkurencji
- ożywianie stref wiejskich
- międzynarodowe powiązania i rozwój eksportu
- rozwój lokalny
Nowa def małego i średniego przedsiębiorstwa w UE
Mikro
Zatrudnienie : >10
Przych netto ze sprzed do 2 mln euro
Suma aktywów z bilansu do 2mln euro
Małe
Zatrudnienie: >50
Pnzs: do 10 mln euro
Suma aktywów z bilansu: do 10 mln euro
Średnie
Zatrudnienie: >250
Pnzs: do 50 mln
Suma aktywów z bilansu: do 43 mln euro
Powiązania
-przedsiębiorstwa autonomiczne
-przedsiębiorstwa partnersko powiązane
-przedsiębiorstwa ściśle powiązane
Przedsiębiorcą nie jest firma, w której Skarb Państwa lub JST ma:
- przynajmniej 25% i więcej wkładu
- prawo do 25% i więcej zysku
- przynajmniej 25% głosów w podejmowaniu decyzji
np. Spółdzielnia Mieszkaniowa, dla której pomoc publiczna nie jest dopuszczalna, choć istnieją 3 wyjątki!
W UE bardzo małe przedsiębiorstwa to 1/3 miejsc pracy w sektorze MSP. W Polsce to 2/3.
WYJĄTKI DOPUSZCZALNEOŚCI POMOCY PUBLICZNEJ
DLA „nie - PRZEDSIĘBIORCÓW” W UE.
Wg Traktatu o Wspólnocie Europejskiej pomoc publiczna dozwolona jest w 3-ech przypadkach:
firmom z regionów, w których PKB na 1 mieszkańca jest niższy niż 75% średniej dla całej UE, przysługuje pomoc na inwestycje do maksymalnej wysokości 35% wartości początkowej inwestycji, a w przypadkach firm małych i średnich do 45%
dopuszcza się finansowanie niektórych wyznaczonych przez Wspólnotę celów. Chodzi o promowanie przez Wspólnotę przedsięwzięć służących:
ochronie środowiska
rozwojowi MSP
prowadzeniu prac badawczo - rozwojowych i szkoleń
zwiększaniu zatrudnienia
ratowaniu i restrukturyzacji przedsiębiorstw zagrożonych upadłością
dopuszcza się pomoc sektorową dla branż sektorów wrażliwych (przemysł włókien sztucznych, motoryzacyjny, stoczniowy, stalowy, transport)
Art. 8. Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej mówi, że organy administracji publicznej mają za zadanie tworzyć i uaktualniać źródła informacji o programach pomocowych (PARP, strony WWW Ministerstwa Gospodarki).
W4 FUNKCJE SPOŁECZNE MSP
Funkcje społeczne MSP to:
- uformowanie klasy drobnych właścicieli
- łagodzenie napięć społecznych i redukcja wysokich społecznych kosztów procesu transformacji, mogących zagrozić kontynuowaniu rozpoczętych przemian. Cel ten realizowany jest przez:
a) pochłanianie pojawiających się nadwyżek siły roboczej
b) kreowaniu postaw przedsiębiorczych
c) wskazywaniu szans i możliwości samozatrudnienia
d) osiągnięcie sukcesu i zmiany statusu społecznego
Funkcje gospodarcze MSP:
Aktywny udział w procesie zmian w strukturze przemysłowej kraju (inicjowanie powstawania nowych dziedzin produkcji i usług postęp techniczno - technologiczny i zmiany gustów konsumentów)
Odrywanie ważnej roli w formowaniu się prywatnej własności środków produkcji (przejęcie i produkcyjne zagospodarowanie części maszyn i wyposażenia prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych i wydzielenie z nich mniejszych jednostek). Sprzyja to demopolizacji gospodarki.
Wchłonięcie i zagospodarowanie nadwyżek siły roboczej uwolnionej w wyniku racjonalizacji funkcjonowania sektora publicznego.
Zbudowanie koniecznej dla efektywnego funkcjonowania całego systemu gospodarczego, infrastruktury ekonomicznej, zwłaszcza rozwój kooperacji.
Wymuszanie zmian w prawnych uregulowaniach sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości i efektywności funkcjonowania małych podmiotów gospodarczych.
Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw (UE - Lizbona)
to 10 ogólnych kierunków rozwoju małych przedsiębiorstw (nauka i rozwój przedsiębiorczości, reprezentacja firm na szczeblach kraju i unijnym, doskonalenie zawodowe, szkolenia, kształcenie ustawiczne).
W Polsce nie ma obowiązku bycia w Izbie Handlowej, jest tylko zachęta do zrzeszania się. Każdy z przedsiębiorców byłej UE jest w od 1 do 3ech związków, stowarzyszeniach przedsiębiorców.
Przedsiębiorca w teorii neoklasycznej
Ekonomia neoklasyczna zajmowała się głównie stanem równowagi w gospodarce, wyznaczanym przez ceny i dostosowania producentów do popytu i podaży. Nie istniał w niej problem skąd się biorą przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy.
Centralny problem neoklasycznej analizy koncentrował się na zrozumieniu, w jaki sposób system rynkowy alokuje ograniczone zasoby.
W gospodarce rynkowej na pytania: co, jak i dla kogo produkować, odpowiada rynek. Mechanizm ten nazywa A. Smith „niewidzialną ręką rynku”.
Analiza klasyczna prowadziła do wniosku, że rynek sam osiąga równowagę podaży z efektywnym
popytem, jeśli nikt (np. państwo, czy też inne podmioty) nie psuje cen i nie tworzy barier w wolnym handlu.
Peter F. DRUCKER
Przedsiębiorczość bazuje na teorii ekonomii i społeczeństwa, która traktuje zmiany jako zjawisko normalne, a nawet pożądane, a za główne zadanie działalności społeczeństwa - zwłaszcza gospodarczej - uznaje robienie czegoś odmiennego, zamiast robienia tego, co już się robi (rutyna jako zaprzeczenie przedsiębiorczości).
Richard Cantillon
Występujące miedzy rynkami rozbieżności cen dają okazję, żeby „kupić tanio i sprzedać drogo”, co jest szansą zysku dla tych, którzy zauważą taką różnicę - nazwał ich „przedsiębiorcami”. Rzemieślnicy i kupcy kupują często po „pewnej cenie”, aby sprzedać po „niepewnej”; podkreślił ryzyko tkwiące w ich działalności. Ryzyko wynikające z braku pewności przewidywań czyni ich przedsiębiorcami.
Frank NIGHT (1921)
//Koncepcja przedsiębiorcy i niepewności//
Wprowadził rozróżnienie między ryzykiem możliwym do ubezpieczenia a stanami niepewności niemożliwymi do ubezpieczenia(to jest przedsiębiorczość, tożsama z ryzykiem).
Ryzyko jest określone i możliwe do ubezpieczenia np. ubezpieczenie przedsiębiorstwa od pożaru, samochodu od kradzieży.
Sytuacja niepewności, gdzie przerzucenie ryzyka przez umowę nie jest możliwe i tu właśnie jest pole działalności przedsiebiorcy
Źródłem niepewności nieredukowalnej są też:
- zmiany otoczenia instytucjonalnego firmy np. państwo wprowadza podatki czy koncesje na danym rynku
- wydarzenia polityczne wewnętrzne i zewnętrzne
- gwałtowne zmiany rzadkości czynników produkcji (np. ropy naftowej)
- zmiany popytu, niewłaściwa strategia marketingowa
Innowacje to przedsiębiorczość
(wg Schumpetera) są to wszelkie możliwe zmiany w produkcji i dystrybucji towarów.
Mogą nimi być:
- wprowadzenie na rynek zupełnie
nowego produktu i usługi, ale także zmiana produktu już istniejącego, która zwiększa jego jakość i użyteczność
- wprowadzenie nowej metody produkcji (pozwalającej zmniejszyć koszty); może to być nowa metoda oparta na nowych odkryciach i wynalazkach jak i ulepszenia oparte na istniejącej wiedzy
- znalezienie i rozwój nowych rynków
- wykorzystanie nowych surowców lub podzespołów (także zmniejszających koszty)
- nowe formy organizacji firmy - wewnątrz (n. nowa struktura organizacyjna) i między firmami (np. koncern, holding)
3 fazy w procesie zmian (Schumpetera):
1. pomysł
2. wprowadzenie innowacji= wprowadzanie myśli w życiu
3. rozpowszechnienie = dyfuzja innowacji
!!! przedsiębiorca nie musi być kapitalistą !!!
Innowacje mają poważny wpływ na rozwój gospodarczy, ponieważ:
- z reguły wymagają modernizacji istniejących przedsiębiorstw bądź budowy nowych
- oczekiwania wysokiego (nadzwyczajnego) zysku zachęcają do inwestycji, co zwiększa ogólną produktywność i ożywia koniunkturę;
- ułatwiają przetworzenie oszczędności w inwestycje poprzez stworzenie nowej użyteczności (nowe atrakcyjne towary) zwiększają popyt, rozszerzają rynek i dalsze możliwości inwestycji;
Innowacje mają charakter komplementarny - jedna pociąga drugą; innowacje nie pojawiają się ze stałą regularnością, ale zwykle w sposób skokowy;
W5 Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości.
(ustrojowe, prawno - fiskalne, społeczno - kulturowe, kompetencyjne, psychologiczne)
Ustrojowe
Przedsiębiorczość jest niemożliwa bez spełnienia elementarnych warunków gospodarki rynkowej, czyli: wolności gospodarczej i własności prywatnej.
(gospodarka nakazowa wyuczona bezradność)
Prawne i fiskalne
Zasada wolności gospodarczej wyrażona jest w art. 1 ustawy z 1988r. o działalności gospodarczej. Jej istotą jest to, że podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone dla każdego w granicach obowiązującego prawa.
Hamulcem przedsiębiorczości jest daleko posunięta reglamentacja administracyjna działalności gospodarczej (= ograniczenia prawno - fiskalne: zezwolenia, licencje, koncesje, podatek dochodowy).
Społeczno - kulturowe
- kultura i religia (np. etyka protestancka, etyka Konfucjusza)
„Nie można myśleć o rozwoju kapitalizmu bez klasy ludzi interesu, nie można myśleć o klasie ludzi interesu bez kodeksu etycznego, nie można myśleć o kodeksie etycznym bez zakorzenienia go w religii.”
S. Gordon Reading (Kultura i przedsiębiorczość emigrantów chińskich)
-rodzina
Szereg badań współczesnych społeczności - zwłaszcza najbardziej przedsiębiorczych - prowadzi do wniosku o istnieniu bardzo silnego związku między rodziną a przedsiębiorczością, np. znana z ogromnego sukcesu społeczność Hongkongu, złożona z emigrantów chińskich.
Praktycznie to, co nazywamy przedsiębiorstwem jednoosobowym jest z reguły oparte bądź na pracy rodziny, bądź na zasobach kapitałowych rodziny, a często na obu tych podstawach.
- więzi etyczne
a) Jedność etniczna tworzy podstawę wspólnie akceptowanych norm zachowań. Wspólne normy zachowań mogą z powodzeniem zastępować normy instytucjonalne.
b) Wspólnota etniczna działa na zasadzie „krewniaczej życzliwości”: najbardziej ufa się najbliższej rodzinie, potem dalszej, wreszcie swoim współziomkom. To ułatwia interesy pomiędzy członkami grupy, stwarza więc lepsze warunki przedsiębiorczości.
c) Sieć informacji i powiązania personalne i polityczne między członkami danej grupy etnicznej stanowią gwarancje bezpiecznej wymiany, redukują ryzyko zachowań nieetycznych, awanturniczych, nielojalnych. Zmniejszają więc ryzyko niedotrzymania umów.
Społeczna Nauka Kościoła
Zasady porządku społecznego:
Personalizm, tj. godność osoby ludzkiej, która jest wolna i odpowiedzialna (z czego wynika uznanie własności prywatnej)
Solidarność, tj. wzajemna więź i współzależność ludzi we wspólnocie
Pomocniczość, która charakteryzuje związek jednostki i wspólnoty i akcentuje pierwszeństwo jednostki albo wspólnoty niższej przed wyższą
Z zasad tych wynikają istotne wnioski dla chrześcijańskiej koncepcji ładu społecznego:
dobro wspólne, sprawiedliwość
inicjatywa prywatna, własność
ciemne strony rzeczywistości < wg raportu prof. Kieżuna > to:
- gigantomania - duża liczba powiatów, radnych, istnienie senatu
- luksusomania - samochody służbowe, wystrój wnętrz urzędów
- korupcja - prywatyzacja, przetargi
- arogancja władzy - utrudnianie informacji o zatrudnieniu w JST