Kalendarz żydowski

       W czasach prehistorycznych, gdy Żydzi nie prowadzili jeszcze osiadłego tryby życia, będąc ciągle wędrownymi plemionami pasterskimi, posługiwali się rachubą miesięcy opartą wyłącznie na cyklu księzycowym. Było to powszechne dla podobnych im plemion. Dopiero po osiedleniu sie w Plaestynie Żydzi zaczęli korygować tę rachubę o obserwację pozycji słońca i cykliczność pó roku. Nie wiadomo jednak, w jaki sposób wyrównywali różne długości roku księżycowego i słonecznego. Zapewne po prostu dodawali określoną liczbę dni pod koniec 12-miesięcznego roku księzycowego. Z czasem wykształcił się, obecny do dziś, mechanizm regularnie pojawijającego się roku przestępnego.
       Kalendarz żydowski w dzisiejszym rozumieniu tego pojęcia uformował się podczas niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.). Posiada on niezmiernie ważne znaczenie w życiu religijnego Żyda, ponieważ według niego ustalany jest termin wszystkich świąt. Rachuba kalendarza zaczęła się, według tradycji, od dnia stworzenia świata lub (jak sądzą niektóre autorytety) od szóstego dnia świata, tj. od stworzenia człowieka. Obecnie mamy rok 5764 (rozpoczęty we wrześniu 2003 roku kalendarza gregoriańskiego).
       Kalendarz żydowski ma charakter księżycowo-słoneczny. Miesiące określane są w oparciu o cykl faz Księżyca, natomiast lata - w oparciu o ruch Słońca. Miesiąc księżycowy liczony jest od nowiu (molad - narodziny księżyca) do nowiu i trwa 29,5 dnia. W związku z tym dwunastomiesięczny rok księżycowy trwa 354 dni, podczas gdy rok słoneczny 365,25 dnia, co daje ok. 11 dni różnicy. W ciągu 19 lat (gdy fazy księżyca przypadają ponownie na te same dni tygodnia) różnica ta urasta do 210 dni, a więc siedmiu trzydziestodniowych miesięcy. Dlatego w ciągu tych 19 lat siedmiokrotnie dołączany jest dodatkowy miesiąc (w 3, 6, 8, 11, 14, 17 i 19 roku cyklu). Dodatkowy miesiąc nazywany jest Adar bet (lub Adar szeni). Dla dokładnego wyrównania rachunku niekiedy w miesiącach Cheszwan i Kislew dodaje się po jednym dniu. W zależności od konfiguracji długości tych miesięcy rok przyjmuje następujące nazwy:

Długość miesiąca		Nazwa roku
Cheszwan	Kislew
29	29	Haser
29	30	Kesidrach
30	30	Szelemach

       Rok żydowski składa się z 12 miesięcy. W roku przestępnym, jak już wspomniałem, dodawany jest trzynasty miesiąc. Rok nieprzestępny składa się z 354, 355 lub 356 dni, a przestępny z 383, 384 lub 385. Pierwszym miesiącem kalendarza jest Nisan, zaczynający się wczesną wiosną. Początek roku przypada natomiast na miesiąc siódmy - Tiszri (w początkach jesieni). Pełne zestawienie nazw miesięcy, ich długości i gregoriańskich odpowiedników znajduje się w tabeli poniżej.

Nr	Miesiąc	Rok			Odpowiednik gregoriański
				Haser		Kesidrach	Szelemach
1	Nisan	30	30	30	marzec-kwiecień
2	Ijar	29	29	29	kwiecień-maj
3	Siwan	30	30	30	maj-czerwiec
4	Tamuz	29	29	29	czerwic-lipiec
5	Aw	30	30	30	lipiec-sierpień
6	Elul	29	29	29	sierpień-wrzesień
7	Tiszri	30	30	30	wrzesień-paĽdziernik
8	Cheszwan	29	29	30	paĽdziernik-listopad
9	Kislew	29	30	30	listopad-grudzień
10	Tewet	29	29	29	grudzień-styczeń
11	Szwat	30	30	30	styczeń-luty
12	Adar alef	29/30*	29/30*	29/30*	luty-marzec
13	Adar bet	30	30	30	luty-marzec
Suma dni:		354/383	355/384	356/385
*)W roku przestępnym Adar alef ma 30 dni, w nieprzestępnym 29.

       Dni tygodnia w kalendarzu żydowskim nie mają swych nazw, lecz są określane kolejnymi literami alfabetu od alef do waw (jednoznacznymi z cyframi od 1 do 6). Ostatni, siódmy dzień tygodnia nazywa się Szabat (w wymowie aszkenazyjskiej - Szabas). Doba rozpoczyna się wieczorem i kończy wraz ze zmierzchem dnia. Tradycja ta wypływa ze słów Tory "I nastał wieczór, i nastał poranek - dzień pierwszy..."
       W starożytności sprawami kalendarza i czasu zajmowali się kapłani. Współcześnie kalendarze żydowskie są drukowane i dostępne powszechnie. Podaje się w nich dane dotyczące świąt, w tym dokładne godziny i minuty rozpoczynania i kończenia Szabatu na każdy tydzień.

---