PRAWO - ogół norm postępowania, których przestrzeganie zabezpieczone jest przymusem państwowym.

ZWYCZAJ:

1. prawo zwyczajowe:

• prawo stanowione

• prawo precedensowe (kraje anglosaskie)

• prawo sakralne (kraje muzułmańskie)

NORMA PRAWNE - reguła postępowania, jednoznacznie wskazująca określonej kategorii adresatów pewien sposób zachowania się we wszystkich lub tylko w określonych sytuacjach, ustanowiona (lub uznawana) przez państwo i chroniona środkami przymusu państwowego.

RODZAJE NORM PRAWNYCH:

• nakazująca

• zakazująca

• upoważniająca

Norma prawna składa się z następujących elementów:

• HIPOTEZA - ustala warunki i adresatów danej reguły postępowania oraz przedstawia sytuację, w której podmiot może się znaleźć,

• DYSPOZYCJA - wskazuje sposób zachowania się podmiotu,

• SANKCJA - dolegliwości, które mogą dotyczyć podmiotu w razie niezachowania wg dyspozycji.

Postacie sankcji:

• represyjna (np. pozbawienie wolności, praw rodzicielskich, zawodu),

• nieważności,

• egzekucji (np. przywracanie stanu, który był wcześniej - np. eksmisja ),

Normy prawne dzielimy na:

• bezwzględnie obowiązujące (imperatywne),

• względnie obowiązujące (dyspozytywne)

oraz

• normy o charakterze ogólnym ( np. kto zabija człowieka ten podlega karze),

• normy o charakterze szczególnym ( kto zabija człowieka ze szczególnym okrucieństwem),

Przepis prawny - jednostka redakcyjna aktu normatywnego - artykuły, paragrafy ...

Norma prawna to nie jest przepis prawny.

Każda ustawa musi być ogłoszona w dzienniku ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie do 2 tygodni.

Kolizja przepisów prawnych ma miejsce kiedy jeden stosunek prawny jest regulowany więcej niż jednym przepisem prawa oraz przepisy te się wykluczają.

Kolizja może występować na 2 płaszczyznach:

1. kolizja przepisów w czasie - zachodzi wówczas kiedy dany stosunek prawny regulowany jest 2 przepisami wydanymi w różnym czasie (akt późniejszy uchyla akt wcześniejszy - prawo nie działa wstecz).

2. kolizja przepisów w przestrzeni zachodzi wówczas gdy ten sam typ zachowania regulują różne systemy prawne,

• na terytorium państwa obowiązują różne systemy prawne

• różne systemy prawne w różnych krajach (np. przy kupnie domu przez Niemca w Polsce obowiązuje prawo polskie)

WYKŁADNIA ( INTERPRETACJA) PRAWA - ustalenie właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisie:

• wykładnia autentyczna - reguluje organ, który wydał akt normatywny,

• wykładnia legalna - dokonuje upoważniony organ (Trybunał Konstytucyjny),

• wykładnia naukowa - dokonywana jest przez profesorów prawa, oceny nie mają charakteru powszechnie obowiązującego,

• wykładnia praktyczna - dokonywana jest przez organy państwowe w czasie wykonywania prawa,

• wykładnia systemowa (językowa - słowna)

LUKA W PRAWIE

• luka konstrukcyjna (błąd regulacji, niedokończenie, np. program komputerowy),

• luka logiczna (przepisy są sprzeczne, przeciwstawne),

• luka aksjologiczna - brak regulacji,

ORGANIZACJE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI:

• sądy powszechne,

• sądy wojskowe,

• Sąd Najwyższy,

• Naczelny Sąd Administracyjny,

SĄDY POWSZECHNE:

• sądy rejonowe ( dla kilku gmin),

• sądy wojewódzkie (wkrótce okręgowe) - dla kilku województw,

• sądy apelacyjne,

SKŁAD SĄDU:

• sędzia zawodowy i dwóch ławników - sąd rejonowy,

• 3 sędziów zawodowych - sąd wojewódzki,

KASACJA - MOŻLIWOŚĆ ODWOŁANIA SIĘ DO SĄDU NAJWYŻSZEGO.

PRAWO CYWILNE - zespół norm, które regulują stosunki majątkowe, niektóre stosunki osobiste między równorzędnymi podmiotami.

DOBRA OSOBISTE - nazwisko, nietykalność mieszkania.

KODEKS CYWILNY:

• część ogólna - zawarte są pojęcia jakimi zajmuje się dziedzina prawa,

• prawo rzeczowe - prawa własności oraz inne sposoby korzystania z rzeczy,

• prawo zobowiązaniowe - regulowane są umowy, relacje pomiędzy dłużnikami a ?

• prawo spadkowe - normy regulujące przechodzenie praw majątkowych na spadkobierców,

ZDOLNOŚĆ PRAWNA - zdolność posiadania praw i obowiązków, posiada każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci, ma ją również dziecko poczęte.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNEJ - zdolność do posiadania praw i obowiązków za pomocą dokonywania czynności prawnych.

Wiek:

• 0 - 13 lat - brak zdolności do czynności prawnych (osoby ubezwłasnowolnione),

• 13 - 18 lat - ograniczona zdolność do czynności prawnych (osoby częściowo ubezwłasnowolnione),

• powyżej 18 lat - pełna zdolność do czynności prawnych (wyjątek kobiety, które ukończyły 16 lat i wyszły za mąż).

UBEZWŁASNOWOLNIENIE - pozbawienie wolności do czynności prawnych (choroba umysłowa, opóźnienie w rozwoju, alkoholizm, narkomania).

OSOBY PRAWNE - osobą prawną jest jednostka organizacyjna, której przepisy szczególne przypisują osobowość prawną ( spółka z o.o., spółka jawna, banki, przedsiębiorstwa państwowe, partie polityczne, szkolnictwo wyższe).

OSOBA FIZYCZNA:

• akta stanu cywilnego, imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, osobiste dokonywanie czynności (18 lat), ochrona dóbr osobistych.

OSOBA PRAWNA:

• właściwy rejestr, nazwa, siedziba, wykorzystanie czynności poprzez organy, ochrona dóbr osobistych.

PRZEDSTAWICIELSTWO - możność działania przez osobę trzecią.

PRZEDSTAWICIEL - działa na rzecz ?

Rodzaje:

• ustawowe - przedstawicielem ustawowym dla dzieci są rodzice, kurator dla ubezwłasnowolnionej,

• pełnomocnictwo - polega na udzieleniu umocowania przez reprezentowanego (osoba fizyczna lub prawna) pełnomocnikowi (adwokat, radca prawny).

Rodzaje pełnomocnictwa :

• o charakterze ogólnym - do wykonywania zwykłego zarządu (np. zawarcie kontraktu), powinno mieć formę aktu notarialnego,

• o charakterze rodzajowym - upoważnienie do wykonywania czynności pewnego rodzaju,

• o charakterze szczególnym - pełnomocnictwo do dokonywania określonej czynności.

Pełnomocnictwo można w każdej chwili odwołać.

CZYNNOŚĆ PRAWNA - jest to zachowywanie się człowieka mające na celu wywołanie określonych skutków prawnych.

CZYNNOŚCI JEDNOSTRONNE I DWUSTRONNE -

CZYNNOŚCI MIĘDZY ŻYJĄCYMI -

CZYNNOŚCI PRAWNE ODPŁATNE I NIEODPŁATNE (DAROWIZNA) -

CZYNNOŚCI KONSENSUALNE I REALNE -

FORMA PISEMNA W STOSUNKU OSOBOWO PRAWNYCH:

• forma pisemna pod rygorem nieważności,

• forma pisemna bez rygoru nieważności.

WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH:

• brak świadomości lub swobody,

• pozorność,

• błąd, groźba.

NIEWAŻNOŚĆ BEZWZGLĘDNA - dotyczy umowy o świadczeniu niemożliwym.

• sprzeczka z zasadami współżycia społecznego,

• pozorność czynności prawnej,

• umowa o świadczenie niemożliwe,

• brak świadomości lub wolności przy podejmowaniu decyzji,

NIEWAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI - brak świadomości swobody przy podejmowaniu decyzji, decyzja ta jest nieważna.

POZORNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ -

NIEWAŻNOŚĆ WZGLĘDNA - unieważnienie czynności prawnej jest uzależnione od osoby, która złożyła oświadczenie woli.

BŁĄD - mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy lub na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia (wycofanie się do 1 roku od oświadczenia).

GROŹBA - przymus psychiczny do złożenia woli pod groźbą (wycofanie się do 1 roku ustal. groźby).

PRZEDAWNIENIE - po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od pełnienia świadczenia. Po 10 latach następuje przedawnienie. Osoby prowadzące działalność gospodarczą - 3 lata. Roszczenia pracownika i pracodawcy - 3 lata. Roszczenia wyrządzenia szkody - 3 lata.

PRAWO RZECZOWE - jest to część prawna, która reguluje prawo własności oraz inne sposoby korzystania z rzeczy.

MIENIE - ogół praw majątkowych.

MIENIE:

1. WŁASNOŚĆ

2. INNE PRAWA MAJĄTKOWE:

1. UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

2. PRAWA MAJĄTKOWE WYNIKAJĄCE ZE STOSUNKÓW ZOBOWIĄZANIOWYCH

3. PRAWA RZECZOWE OGRANICZONE:

• użytkowanie,

• służebność,

• zastaw,

• hipoteka,

• spółdzielcze,

RZECZY - są to przedmioty materialne, samoistne części przyrody w stanie naturalnym lub przetworzonym, które mogą występować w obrocie jako dobra samodzielne.

RZECZAMI NIE SĄ: dobra niematerialne (twórczość naukowa, kulturalna).

PODZIAŁ RZECZY:

1. nieruchomości:

• nieruchomość gruntowa,

• budynki,

• nieruchomość lokalowa,

2. rzeczy ruchome - co nie jest nieruchomością jest rzeczą ruchomą.

CZĘŚCI SKŁADOWE RZECZY - są to elementy, które są w sposób naturalny powiązane z rzeczą główną (silnik w samochodzie).

PRZYNALEŻNOŚĆ RZECZY - rzecz ruchoma, które służy do korzystania z rzeczy głównej ( przyczepa przynależy do samochodu).

POŻYTKI - dochody, korzyści, które rzecz przynosi.

Pożytki rzeczy

POŻYTKI RZECZY

• naturalne, np. plony, zbiory, piasek, torf

• prawo cywilne - np. czynsz, odsetki,

• prawo naturalne - np. plany,

PRAWO WŁASNOŚCI - prawo podmiotowe bezwzględne.

• właściciel rzeczą włada,

• prawa korzystania z rzeczy,

• prawo rozporządzania rzeczą,

PRAWO WODNE

• wody płynące oraz podziemne stanowią własność państwa,

• wody w studniach - właściciela gruntów,

• wody stojące - właściciela gruntów.

PRAWO GÓRNICZE:

• kopaliny są własnością państwa,

• prowadzenie robót górniczych nie musi być ograniczone przez jednostki państwa,

WYDAWANIE KONCESJI - ograniczenie cudzej własności na określony czas, na cele robót górniczych:

• czasowe zajęcie nieruchomości - prace górnicze, geologiczne - właściciel może żądać wykupienia części nieruchomości,

• tymczasowe zajęcie nieruchomości.

ZEZWOLENIE WODNO - PRAWNE zezwala na bezpłatne korzystanie z wody kopalnianej oraz odprowadzanie.

PRAWA GEOLOGÓW I MIERNICZYCH - prawo wejścia na cudzy grunt i umieszczenia znaku geodezyjnego.

NABYCIE PIERWOTNE - nabywca nie wywodzi swojego prawa do innej osoby.

NABYCIE POCHODNE - prawo własności do rzeczy przechodzi z jednej osoby na drugą.

ZASIEDZENIE - nabycie własności przez osobę, która dłuższy czas posiadała daną rzecz.

• nieruchomości - 20 lat w dobrej wierze, 30 lat w złej wierze,

• ruchomości - 3 lata tylko w dobrej wierze, np. gdy nabywca kupi od złodzieja auto, o niczym nie wiedząc.

RZECZY ZNALEZIONE - nabycie rzeczy znalezionej przysługuje znalazcy po 1 roku, gdy kto jest właścicielem a nie zgłasza się, 2 lata gdy nie wiadomo kto jest właścicielem. Znaleźne wynosi 10 % sumy znalezionej. Pieniądze stają się własnością skarbu państwa. Jeżeli znajdzie się jakaś rzecz w miejscu publicznym nie należy się znaleźne.

WSPÓŁWŁASNOŚĆ - prawo do tych samych rzeczy przysługuje więcej niż jednej osobie:

• współwłasność łączna - gdy prawo określa ten rodzaj współwłasności, np. w małżeństwie, w spółce cywilnej,

• współwłasność w częściach ułamkowych - gdy jest dwóch właścicieli to określa się ½.

Współwłasność może określać sąd.

POSIADANIE - rzeczywiste władztwo nad rzeczą. Posiadanie nie jest prawem rzeczowy.

3 rodzaje roszczeń:

• negatoryjne - zaprzestanie

• użudykcyjne - roszczenie o wydanie rzeczy, która nie należy do właściciela,

POWÓDZTWO POSESORYJNE -

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE - w to użytkowanie mogą być oddawane grunty należące do skarbu państwa lub gminy.

Użytkowanie wieczyste jest ograniczone i wynosi 99 lat, a w niektórych przypadkach 44 lata. Jeżeli termin mija, wtedy użytkownik może przedłużyć. Użytkownik wnosi corocznie pewną kwotę.

Jeżeli użytkownik nie przedłuży o użytkowanie wieczyste to grunt i budynek zostaną zabrane i dostaje odszkodowanie w wysokości wartości budynku. Użytkowanie wieczyste można przekształcić na prawo własności ale tylko przez osoby fizyczne za odpłatą.

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE - prawa na rzeczy cudze:

1. użytkowanie - forma korzystania z rzeczy przez inną osobę niż właściciel. Przedmiotem użytkowania może być rzecz ruchoma, nieruchomość (używanie rzeczy, pobieranie pożytku z rzeczy) lub prawo (obligacje). Użytkowanie może być odpłatne lub nieodpłatne.

2. Służebność:

• gruntowa - polega na tym, że nieruchomość obciążona jest prawem na rzecz każdorazowego właściciela, innej nieruchomości ( nieruchomości ? i obciążone),

• osobista - obciążenie nieruchomości na rzecz określonej osoby, nie dotyczy osoby prawnej,

3. zastaw - jest to zabezpieczenie wierzytelności na:

• rzeczy ruchome , wierzyciel - zastawnik, dłużnik - zastawca. Zastaw może ustanowić osoba fizyczna i prawna (musi być zgoda obojga małżonków),

• zastaw na prawa ustanowiony na wierzytelnościach, akcjach, obligacjach, prawie autorskim. Musi być umowa z pewną datą.

• Zastaw ustawowy - powstaje z mocy ustawy, zabezpiecza ściśle określone roszczenia.

• Zastaw rejestrowy - rzecz, którą zastawiono wpisywana jest do centralnego rejestru zastawów. Rzecz wpisana do centralnego rejestru jest używana przez włąściciela.

4. hipoteka - służy do zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomościach, hipoteka odpowiada określonej sumie pieniędzy. Hipoteką można obciążyć całą nieruchomość lub jej część.

ZOBOWIĄZANIA - jest to stosunek prawny między minimum dwiema osobami, z których jena zwana wierzycielem może żądać od drugiej zwanej dłużnikiem.

UPRAWNIWNIE WIERZYCIELA - wierzytelność.

Świadczenie dłużnika może polegać na działaniu lub zaniechaniu. Świadczenia maja postać materialną. W stosunku zobowiązaniowym może być osoba trzecia ( poręczyciel po stronie dłużnika).

Źródła powstanie zobowiązań:

1. umowy i inne czynności prawne (czynności jednostronne)

2. akty administracyjne,

3. czyny niedozwolone - są wtedy jeżeli w wyniku działania nastąpiła szkoda (powstaje stosunek zobowiązaniowy między sprawcą a poszkodowanym),

4. bezpodstawne wzbogacanie się - uzyskanie korzyści majątkowych kosztem innej osoby bez prawnego usprawiedliwienia,

5. inne zdarzenia, z którymi ustawa łączy powstanie stosunku zobowiązaniowego (zobowiązanie do alimentów, prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia),

ad. 4

NIEZALEŻNE ŚWIADCZENIE - świadczący działał świadomie i celowo sądząc, że wypełniał istniejące zobowiązania.

Ad. 3

• odpowiedzialność za własne czyny (odpowiedzialność własna nie dotyczy dzieci do 13 roku życia, osoby kalekie, chore psychicznie,

• odpowiedzialność za cudze czyny,

• odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariusza państwowego,

• odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta i rzeczy,

• odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z użyciem elementarnych sił przyrody,

SZKODA - uszczerbek majątkowy. Na szkodę składa się strata i utracony zysk:

• strata - brak dobra,

• utracony zysk -

KODEKS CYWILNY ROZRÓŻNIA:

• odpowiedzialność kontaktowa (umowna) - szkoda powstaje -przez niewykonanie zobowiązania nienależycie wykonanego,

• odpowiedzialność deliktowa - odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego (wywołanie szkody powoduje powstanie stosunku zobowiązaniowego),

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ODSZKODOWANEJ:

• zasada słuszności ( decydują względy społeczne),

• zasada winy,

• zasada ryzyka - decyduje siła wyższa, a nie czynność przewidywana),

RODZAJ SZKÓD:

• majątkowa - na mieniu (np. uszkodzenie samochodu),

• niemajątkowa - dotyczy osoby - krzywda

Odszkodowanie za szkodę majątkową, rekompensata za krzywdę. Poszkodowany wybiera pieniądze lub aby rzecz została przywrócona do stanu poprzedniego. Nie ma rekompensaty za krzywdę emocjonalną.

SZKODA NA OSOBĘ:

• majątkowa - następuje uszkodzenie ciała, zatrucie - jednorazowe odszkodowanie lub renta ( dożywotnia dla wdowy), pokrycie kosztów pogrzebu,

• niemajątkowa - artykuł 23 - naruszenie dóbr osobistych (naruszenie czci, dobrego imienia), art. 45 - odnosi się naruszenia określonych dóbr osobistych - pozbawienie człowieka wolności, skłonienie do czynu nierządnego z wykorzystaniem podstępu, gwałtu itp. - zadośćuczynienie dla osoby pokrzywdzonej.

UMOWY - podstawowe źródło stosunków zobowiązaniowych. Dotyczy jedynie tych podmiotów, które układają stosunek prawny. Umowa stanowi zgodne oświadczenie woli co najmniej 2 podmiotów prawa. Zmierza do ustanowienia zmiany lub usunięcia stosunku cywilno - prawnego.

FUNKCJE UMOWY:

• służą grupowaniu ludzi ( spółka cywilna, jawna) lub kapitału (spółka akcyjna) w określonym celu ,

• zobowiązują do konkretnego świadczenia - przeniesienie własności rzeczy to wydanie rzeczy, którą sprzedajemy,

• mogą służyć stałej współpracy - umowy kooperacyjne, np. zawieranie przez przedsiębiorców,

• służą dla zabezpieczenia innych praw - np. zastawy

RODZAJE UMÓW:

• jednostronnie zobowiązujące - jedna strona ma określone prawa, np. darowizna,

• dwustronnie zobowiązujące - stanowią większość umów, po jednej i po drugie stronie stoją prawa i obowiązki, np. sprzedaż samochodu, najem,

Szczególnym przykładem jest umowa wzajemna - świadczenia stron mają charakter ekwiwalentny (równorzędny), np. ktoś wykonuje dzieło, druga strona płaci, wtedy ktoś jest zadowolony z nabytego dzieła, a inny z uzyskanych pieniędzy,

• umowy nazwane - są unormowane przepisami praw lub w kodeksie cywilnym,

• umowy nienazwane,

• umowy odpłatne - gospodarcze,

• umowy nieodpłatne - pożyczka nie oprocentowana,

• umowy konsensualne - powstają w wyniku porozumienia stron,

• umowy realne - potrzebne jest wydanie rzeczy,

• umowy losowe - prawa i obowiązki zależne są od zdarzenia dla stron niepewnego - przypadek, ryzyko, umowy z gry i zakładu, umowy ubezpieczeniowe,

• umowy adhezyjne - umowy przystąpienia - treść jest kształtowana przez jedną ze stron, druga strona może przystąpić lub nie,

ZASADA SWOBODY UMÓW - podmioty decydują czy umowa będzie zawarta, z kim będzie zawarta, strony kształtują treść umowy w granicach obowiązującego prawa, strony decydują o formie zawarcia umowy.

ELEMENTY UMOWY:

• wskazanie nazwy umowy,

• data i miejsce zawarcia umowy,

• dokładne oznaczenie stron ( imiona, nazwiska),

• oznaczony przedmiot umowy,

• oznaczenie ceny przedmiotu,

• oznaczenie terminu świadczenia,

• tryb wprowadzenia zmian - forma pisemna to zmiany na piśmie,

• klauzula jurysdykcyjna - odwołanie się do sądu,

• ilość egzemplarzy na prawach oryginału,

• podpisy stron,

TRYBY ZAWARCIA UMOWY:

• przyjęcie oferty - tryb ofertowy,

• rokowaniowy - negocjacje,

• przetarg - ustny lub pisemny (oferty), charakter ograniczony lub nieograniczony (zamieszczane w prasie, podane szczegóły --rodzaj , wadium - 10 % wartości - pozwala na branie udziału w przetargu.

---