TEORIA TRENINGU SPORTOWEGO

1. Definicja, rodzaje zasady budowy makrocyklu

Makrocykl jest to duży cykl treningowy realizuje cel główny.

Rodzaje makrocyklu: roczny, półroczny, specjalny

Dlaczego stosujemy makrocykle o różnej długości?- Decyduje o tym cel główny treningu.

Makrocykl dzieli się na okresy: przygotowawczy, startowy i przejściowy. Środki treningowe od ogólnych do specjalnych. Typowe struktury: przyg.+st.+przej. lub przyg.I+st.I+przyg.II+st.II+przej.

Proporcje długości okresów zależne są od:

• Etapu treningu (okres przygotowawczy jest dłuższy)

• Od dyscypliny (specyfiki dyscypliny)

• Od wieku zawodnika

• Od poziomu sportowego zawodnika

2. Definicja, rodzaje zasady budowy mezocyklu

Mezocykl to średni cykl treningowy. Realizuje efekty pośrednie, efekty trwałe, na poziomie adaptacji. Składa się z kilku mikrocykli. Mezocykl na ogół wynosi 1 miesiąc. Celem mezocyklu jest zapewnienie wysokiego tempa rozwoju wytrenowania i zapobieganie naruszeniu równowagi procesów przystosowawczych w trakcie nawarstwiania się efektów obciążeń. Jego budowa zależy od zależy od przygotowania zawodników, zjawiska sumowania efektów treningowych i startowych, warunków odnowy.

Rodzaje mezocykli: zasadniczy, startowy, regeneracyjny, BPS(bezpośrednie przygotowanie startowe)

3. Definicja, rodzaje zasady budowy mikrocyklu

Mikrocykl to krótki cykl treningowy. Jest to układ różnych (4-14) jednostek treningowych. Realizuje cele mezocyklu. Wykorzystuje się zjawisko superkompensacji („zasada następstwa pracy i wypoczynku”) - wypoczynek z nadmiarem. Planowanie takich jednostek treningowych, które zawodnik wykorzystuje w fazie superkompensacji. Jedną z podstawowych zasad budowy mikrocykli jest regularne powtarzanie określonych układów zajęć o różnym charakterze pracy. Planując mikrocykl należy uwzględnić:

• indywidualne reakcje na obciążenia

• tempo odnowy powysiłkowej

• treść i liczbę zajęć.

Budowa mikrocyklu zależy od jego miejsca w większych strukturach procesu szkolenia. Budując mikrocykl należy uwzględnić:

• zbyt długie przerwy między treningami powodują obniżenie zdolności wysiłkowej

• po intensywnych wysiłkach szybkościowych regeneracja następuje po ok. 24-48 h

• procesy odnowy intensyfikują wysiłki o innym charakterze pracy, o małej i średniej intensywności

Rodzaje jednostek treningowych w mikrocyklu: główna, przygotowawcza, podtrzymująca i regeneracyjna.

4. Rodzaje i funkcje jednostek treningowych

Rodzaje jednostek treningowych:

• Główna

• Przygotowawcza

• Podtrzymująca

• Regeneracyjna

Funkcje jednostek treningowych:

5. Cele okresów treningowych

Okres przygotowawczy: to faza makrocyklu, w której najistotniejsze cele

treningowe dotyczą poprawy wydolności, poziomu motoryki, podniesienia na

wyższy poziom umiejętności technicznych i taktycznych. Starty w zawodach w tym okresie mają znaczenie wyłącznie szkoleniowe.

Okres startowy: to taka faza makrocyklu, w której formułowane są głównie cele

treningowe polegające na maksymalizowaniu wyniku sportowego podczas

zawodów sportowych, w oparciu o uzyskane w okresie przygotowawczym

Cele okresu przejściowego sprowadzają się do wyleczenia kontuzji i mikrourazów; świadomej readaptacji organizmu po to, aby możliwe było stosowanie podobnych bodźców treningowych w kolejnym cyklu treningowym.

6. Cele treningu technicznego

Celem treningu technicznego jest takie kształtowanie struktury ruchu (sposobu wykonywania czynności ruchowych), które pozwala zawodnikowi na wykorzystanie zdolności kondycyjnych w walce sportowej, w możliwie maksymalnym stopniu.

7. Kryteria oceny techniki sportowej

Kryteria:

• Skuteczność- to podstawowe kryterium oceny techniki sportowej

• Tworzenie dokładnych wyobrażeń ruchowych- dyscypliny sportowe o znacznym stopniu stabilizacji struktury kinematycznej, (np. skoki do wody, łyżwiarstwo figurowe)

• Dążenie do ekonomizacji ruchu- dyscypliny sportowe o znacznym stopniu stabilizacji struktury dynamicznej, (np. biegi, pływanie)

• Osiąganie wysokiego poziomu antycypacji sytuacji (przewidywanie sytuacji) oraz podzielność uwagi- dyscypliny sportowe o znacznym stopniu zakłóceń, (np. sporty walki, gry zespołowe)

Błąd: zły wzorzec ruchu, złe wyobrażenie ruchu, błąd w fazie wykonawczej.

8. Etapy treningu technicznego i rodzaje techniki sportowej

Rodzaje techniki sportowej	Etapy doskonalenia techniki sportowej (wg Czabańskiego)
Technika elementarna (umożliwia start w zawodach)	Etap orientacji poznawczej (zapoznanie z ruchem)
Technika standardowa	Etap zbierania informacji
Technika indywidualna	Etap optymalizacji i indywidualizacji
Technika mistrza	Etap fantazji ruchowej

Zadania nauczyciela(trenera) na różnych poziomach opanowania techniki sportowej

Rodzaj techniki	Zadania nauczyciela- trenera
Technika elementarna	Motywowanie, trener kieruje uwagę zawodnika na najważniejsze elementy
Technika standardowa	Dostarczenie dużej liczby informacji (słownej, obrazowej, czuciowej)
Technika indywidualna	Zdobywanie wiedzy o zawodniku- jego poziomie uzdolnień ruchowych, zdolności motorycznych itp.
Technika mistrza	Zbieranie wniosków i wspólne (wraz z zawodnikiem) poszukiwanie nowych rozwiązań

9. Cele i rodzaje treningu taktycznego

Taktyka sportowa- podstawowym uwarunkowaniem nauczania taktyki sportowej jest rodzaj uprawianej dyscypliny sportowej. Taktyka- odwzorowanie sytuacji w decyzję.

Decyzja taktyczna- wybór jednego działania z pewnej liczby działań, które wydają się najskuteczniejsze dla danej sytuacji. Wybór jest tym trafniejszy, im większą spostrzegawczością taktyczną dysponuje sportowiec.

Trening taktyczny posiada 2 formy:

• Trening teoretyczny-nabywanie wiedzy, (jakie decyzje podejmować)

• Trening praktyczny (walka zadaniowa, walka umowna) - nabywanie umiejętności (jak zachować się w danej sytuacji)

Podstawą taktyki jest wiedza o:

• celu, o który walka się toczy

• dotychczasowym stanie walki

• sposobach rozwiązywania sytuacji

• własnych możliwościach

• możliwościach konkurenta

Metody teoretycznego nauczania taktyki: wykład i dyskusja

Metody praktycznego nauczania taktyki: metoda wyczekiwania, zużytkowania, zaskoczenia, antycypacji

10. Efekty treningu taktycznego

11. Cele treningowe: struktura celów w sporcie, parametry celów, kryteria klasyfikacji celów i ich podziały, różnice pomiędzy zamierzeniem, a celem właściwym itp.

12. Definicja kontroli, hierarchiczna struktura kontroli

Kontrola to:

Hierarchiczna struktura kontroli

Kontrola procesu treningowego






Pomiar Porównanie Decyzja

Efekt Przedmiot kontroli- Usprawnianie (optymalizowanie) treningu

treningowy realizacja celów treningowych

Kontrola może dotyczyć:

• Oceny stanu wytrenowania- testy maksymalne

• Oceny kierunków procesu adaptacji- testy standardowe

• Wyznaczania parametrów treningu np. AT

• Pomiaru wielkości obciążenia

Kontrola musi być:

• Celowa- kontrolujemy tylko te parametry treningu, które zostały wcześniej określone, jako jego cele

• Systematyczna

• Powtarzalna- testy, metody, parametry te same

• Wiarygodna- niezawodne narzędzia pomiarowe

Nie jest celem kontroli: hierarchizacja zawodników, kwalifikacja zawodników do startów (lub do kadry narodowej), prognozowanie wyniku sportowego zawodnika

13. Kontrola bieżąca

14. Kontrola okresowa

15. Efekty treningowe

1. Efekty bieżące (nietrwałe) - ocenie podlega reakcja organizmu sportowca na obciążenie treningowe zastosowane w jednostce treningowej, w określonej fazie cyklu treningowego.

-pomiar wielkości obciążenia treningowego w jednostce treningowej (objętość i intensywność)

-pomiar wielkości reakcji organizmu na obciążenie w jednostce treningowej

- ocena jakości wykonania zadań w jednostce treningowej

-pomiar dynamiki restytucji po zrealizowanej jednostce treningowej

2. Efekty kumulatywne (względnie trwałe) - ocenie podlega reakcja organizmu sportowca wywołana wykonaniem przez niego specjalnie skonstruowanej próby wysiłkowej lub związana ze startem w zawodach.

- pomiar „stanu wytrenowania”: testy i próby maksymalne, wyniki w zawodach kontrolnych i głównych

- ocena wielkości i kierunku procesów adaptacyjnych: testy standardowe, testy wyznaczające parametry obciążeń treningowych (np. PPA)

16. Testy i próby maksymalne i standardowe

17. Nabór jako proces

18. Selekcja jako proces

19. Rodzaje i kryteria naboru i selekcji

Rodzaje doboru:

• Selekcja naturalna (spontaniczna)- przyjmowanie osób zainteresowanych do sportu z możliwością dobrowolnej rezygnacji (zabawa w sport)

• Selekcja na intuicję trenera („na nos”)- w oparciu o doświadczenie i wiedzę trener określa kierunek kształcenia, wybór konkurencji. Wada: subiektywne odczucie

• Selekcja kierowana- ograniczenie liczby osób do utalentowanych, spełniających kryteria wyznaczone w „modelu” (cechy wiodące) na poszczególnym etapie szkolenia.

W doborze do sportu powinno się wykorzystywać kombinację dwóch czynników: zainteresowań ( czy mu się chce) i możliwości ( czy jest w stanie)

Zasady doboru:

• Przewidywanie kierunków rozwoju dyscypliny

• Obserwacja przebiegu ontogenezy mistrzów

• Znajomość perspektywicznych wzorców w postaci tzw. „warunków modelowych”

• Istotna znajomość cech i właściwości takich jak: VO2 max, struktura włókien mięśniowych, właściwości układu nerwowego

• Do określonej dyscypliny należy kierować tych , którzy już w najmłodszym wieku charakteryzowali się wyższym od średniego poziomem cech wiodących w danej dyscyplinie sportu

• Kompleksowość rozwiązań

• Konieczność oceny wieku biologicznego

• Diagnozowanie nie powinno dotyczyć nawyków i umiejętności lecz predyspozycji dziecka

Kryteria doboru- determinanty ustalania kryteriów to: charakter doboru, charakter przebiegu ontogenezy sportowej, prognozy rozwojowe sportu (dyscypliny)

Kryteria doboru:

• stan zdrowia- badania podmiotowe i przedmiotowe, ogólne, dodatkowe próby wysiłkowe

• budowa somatyczna (BMI, NASA, wzrost)

• uzdolnienia ruchowe- szybkość, trwałość opanowywania ruchów oraz tworzenie nowych ruchów

• sprawność fizyczna, stopień wykorzystania potencjału

• dyspozycje psychiczne

• wiek

• wynik sportowy

20. Wykorzystanie środowiska przyrodniczego w treningu sportowym

Nie tylko obciążenie treningowe jest bodźcem oddziałującym na trenującego sportowca. Istotnymi czynnikami mającymi wpływ na efektywność treningu są czynniki środowiska przyrodniczego.

Niskie góry do 800-1000 m npm. Na tej wysokości w spoczynku i przy umiarkowanych obciążeniach jeszcze nie pojawia się istotny wpływ niedoboru tlenu na funkcje fizjologiczne, jedynie podczas bardzo dużych obciążeń zauważa się widoczne zmiany funkcjonalne.

Średnie góry- od 800- 1000 m do 2500 m npm. Dla tej strefy charakterystyczne jest pojawienie się zmian funkcjonalnych już przy obciążeniach umiarkowanych, chociaż w spoczynku człowiek nie odczuwa z reguły ujemnego wpływu niedoboru tlenu.

Wysokie góry-powyżej 2500 m npm. W tej strefie już w spoczynku występują zmiany funkcjonalne, świadczące o niedoborze tlenu.

21. Czynniki klimatu wysokogórskiego wpływające na wysiłek sportowy

Czynniki:

• Ciśnienie atmosferyczne- na poziomie morza na szerokości 45⁰ przy temperaturze powietrza 0⁰ C ciśnienie powietrza jest równe 1013 hPa/cm². Odpowiada ono 760 mmHg. 1000m npm ciśnienie spada o 12%, 2000m npm 22%, 3000m npm o 31%, 5000m npm o 50%. W górach ciśnienie jest niższe.

• Gęstość powietrza- mniejsza gęstość w górach

• Ciśnienie parcjalne tlenu- niższe w górach

• Skład powietrza- w górach % mniej tlenu

• Promieniowanie słoneczne- w miarę wzrostu wysokości nam poziom morza wyraźnie zwiększa się promieniowanie słoneczne, które wzrasta o 10% na każde 1000 m wysokości. Największe zmiany obserwuje się w promieniowaniu ultrafioletowym, którego intensywność wzrasta o 3-4% co każde 100m.

• Jonizacja powietrza- wraz ze wzrostem wysokości zmienia się także jonizacja. Jonizacja ujemna przeważa na małych wysokościach, natomiast w wysokich górach przeważają jony dodatnie, które mogą mieć niekorzystne oddziaływanie na adaptację.

• Wilgotność powietrza- w niższych warstwach atmosfery utrzymuje się określona ilość pary wodnej. Wzrost temperatury sprzyja zwiększeniu wilgotności i na odwrót. W górach zawartość pary wodnej zmniejsza się i na wysokości 2000m jest ona dwa razy niższa niż na poziomie morza. Dla klimatu górskiego charakterystyczne są duże wahania wilgotności.

Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na organizm człowieka w warunkach górskich są:

• Obniżenie ciśnienia barometrycznego

• Zmniejszenie gęstości powietrza

• Obniżenie parcjalnego ciśnienia tlenu

Pozostałe czynniki (zmniejszenie wilgotności powietrza i siły grawitacji, zwiększenie promieniowania słonecznego, niższa temperatura powietrza i inne), także niewątpliwie wpływające na funkcjonalne reakcje organizmu człowieka, odgrywają rolę drugorzędną.

22. Efekty adaptacyjne treningu „w górach”

Adaptacja do hipoksji wysokościowej jest złożoną reakcją, w którą włączone są różne układy organizmu. Najwyraźniejsze są zmiany zachodzące w układach sercowo- naczyniowym, krwiotwórczym, oddychania zewnętrznego i wymiany gazowej.

Układ sercowo- naczyniowy: zwiększenie siły skurczu mięśnia serca, rozszerzenie naczyń krwionośnych, tworzą się nowe naczynka

Układ krwiotwórczy: wzmożona erytropoeza (więcej erytrocytów i podwyższone stężenie hemoglobiny, lepszy transport tlenu), podwyższona gęstość kapilarów, podwyższona aktywność enzymów tlenowych w mięśniu, podwyższona gęstość mitochondriów w mięśniu szkieletowym.

Oddychanie zewn.: zwiększa się wentylacja płuc, zwiększenie wymiany gazowej (szybsze usuwanie CO₂)

23. Trening w warunkach wysokich i niskich temperatur

Oddziaływanie między mechanizmami równowagi cieplnej w organizmie i warunkami otoczenia:

• Wew. (Człowiek oddaje do powietrza) - parowanie potu, konwekcja, metaboliczna produkcja ciepła, praca mięśni, radiacja, para oddechów

• Zewn. (od powietrza) - temperatura i wilgotność powietrza, przepływ krwi w skórze, promieniowanie cieplne ziemi, odbite promieniowanie słońca, promieniowanie podczerwone, promieniowanie słoneczne

Zmiany przystosowawcze w warunkach wysokich temperatur przebiegają w czterech kierunkach:

1. rozwój mechanizmów oddawania ciepła

2. ekonomizacja wytwarzania ciepła

3. podwyższenie odporności na hipertermię (przegrzanie)

4. adaptacja zachowania się

Specjalne działania, zapewniające efektywne przygotowanie organizmu zawodnika do wykonywania intensywnej pracy w warunkach gorąca, powinny obejmować:

• racjonalne dozowanie intensywności i czasu pracy w zależności od wielkości i charakteru obciążenie cieplnego;

• kontrolę temperatury wewnętrznej i temperatury skóry, na podstawie reakcji układu sercowo- naczyniowego;

• stopniowe przygotowanie do treningu w warunkach gorąca (do 8-12 dni);

• kontrolę odwodnienia i zapotrzebowania na płyny;

• uzupełnienie zasobów elektrolitów w organizmie;

• stosowanie odzieży, stwarzającej dobre warunki dla oddawania ciepła;

Przygotowanie do skutecznego treningu i startów w niskich temperaturach:

• stosowanie skutecznych wariantów rozgrzewki;

• stosowanie odzieży, zapobiegającej utracie ciepła i nie dopuszczającej do nagromadzenia się wilgoci;

• racjonalne planowanie pracy o różnej intensywności i czasie trwania, nie dopuszczając do przechłodzenia;

• kontrola temperatury wewnętrznej i temperatury skóry oraz reakcji układu sercowo- naczyniowego;
  
  
  
  

---