ŚMIETKA KIEŁKÓWKA- Hylemyia florilega

Rząd-muchówki (Diptera)

Rodzina- skierkowate (Anthomyiidae)

Rośliny żywicielskie- owady dorosłe żywią się nektarem kwiatowych roślin uprawnych i dziko rosnących. Najczęściej uszkadzają kiełkujące nasiona i wschody ogórków oraz innych dyniowatych a także fasoli. Larwy mogą również żerować w kiełkujących nasionach grochu, zbóż i kukurydzy. Sporadycznie można je znaleźć w warzywach kapustnych, cebuli, szpinaku, rzodkiewce, bobie, pomidorze i kiełkujących ziemniakach. Świeżo wylęgłe larwy mogą żywić się odchodami zwierząt np. w oborniku.

Biologia- zimuje w ziemi na gł 4-5cm, czasem larwy schodzą na gł do 20cm. Na wiosnę (IV, V) wylatują muchy pierwszego pokolenia. Po intensywnym odżywianiu się nektarem kwiatów, samice składają jaja pod grudkami gleby, najchętniej w wilgotną, świeżo wzruszoną glebę obfitująca się w rozkładające się szczątki pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. Okres rozwoju larwy trwa przeciętnie 12-26 dni. Przepoczwarczenie następuje w ziemi. Po tyg. lub więcej (przeważnie w lipcu) wylatują osobniki drugiego pokolenia. Larw3y tej generacji żerują jeszcze w sierpniu. Trzecie pokolenie najmniej liczne wyst. w sierpniu i we wrześniu a sporadycznie w październiku. Larwy drugiego i trzeciego pokolenia żerują przeważnie na starszych roślinach.

Zwalczanie- liczebność szkodnika ogranicza właściwie przeprowadzone zabiegi agrotechniczne (orka, nawożenie, odchwaszczanie) zapewniające roślinom szybki rozwój. Szczególną uwagę należy zwrócić na staranne przykrycie obornika ziemią. Z zabiegów chemicznych stosuje się przedsiewne zaprawianie nasion Nexionem L w dawce 6g/kg nasion. Zabieg ten chroni jednocześnie wschody przed chorobami zgorzelowymi.

MSZYCA KAPUŚCIANA- Brevicoryne brassicae

Rząd-

Rodzina-

Biologia- zimuje w stadium jaja w pozostawionych w polu resztkach warzyw kapustnych, na wysadkach, w przechowalniach lub na roślinach dziko rosnących.. Pojawiające się wiosna bezskrzydłe samice żyją na nasiennikach roślin kapustnych i chwastach. Tutaj mszyce dzieworodnie wydają od 3 do 6 pokoleń. Na początku czerwca pojawiają się uskrzydlone samice które przylatują na pola uprawne i dają początek nast. 6-8 pokoleniom. Obok osobników bezskrzydłych pojawiają się osobniki uskrzydlone, które zwiększają pow. zasiedlania. Jedna samica rodzi dzieworodnie ok. 150 larw. Rozwój 1 pokolenia trwa przeciętnie 10-14 dni. Od końca sierpnia pojawia się płciowa generacja z uskrzydlonymi samicami i bezskrzydłymi samcami. Zapłodnione samice składają po 2-4 jaja na resztkach roślin pozostających w polu.

Zwalczanie- usuwać z pola i niszczyć resztki pożniwne. Po zbiorze bezzwłocznie wykonać głęboką orkę aby przykryć pozostałe resztki roślin wraz z mszycami. Zwalczanie chemiczne prowadzi się dwoma sposobami- *profilaktycznie zaprawia się korzenie rozsady w wodnej zawiesinie Sayfosu 70DP w dawce 50-75 g/l wody. * interwencyjnie stosuje się insektycydy w okresie powstawania pierwszych koloni mszyc.

STRĄKOWIEC FASOLOWY- Acanthoscelides obtectus

Rząd-

Rodzina-

Biologia- Cały cykl rozwojowy strąkowca fasolowego przebiega wew. nasienia. Jest on bardzo wrażliwy na niską temp. W temp 5⁰C nie jest on zdolny do dalszego rozwoju a przy 0⁰C ginie. Samica nie składa jaj, kiedy temp otoczenia spada poniżej 13⁰C. Optymalny rozwój szkodnika odbywa się w temp ok. 27⁰C oraz wilgotności względnej powietrza 80%. W zależności od temp rozwój jaja trwa od 6-45 dni a larwy 11-53 dni. Strąkowiec przepoczwarcza się wew. nasienia. Po osiągnięciu postaci dorosłej wycina on okienko w okrywce nasiennej i wydostaje się na zew. W sprzyjających warunkach w magazynie może wyst. w 8 pokoleniach.

Zwalczanie- nasiona należy przechowywać w pomieszczeniach w których temp nie przekracza 13⁰C. Sygnałem do rozpoczęcia zwalczania szkodnika jest obecność 2 chrząszczy na każde 50 kg nasion. Skutecznym i bezpiecznym sposobem ograniczenia liczebności tego owada jest stosowanie zabiegów termicznych. W tym celu nasiona przetrzymuje się w temp -10⁰C przez 12 godz. Nasiona przeznaczone na konsumpcje przetrzymuje się w temp 65⁰C przez 1 godz. Innym sposobem zwalczania jest gazowanie dwusiarczkiem węgla (200g na 1m² pow) lub preparatami Delicja lub Phostoxin wg instrukcji na opakowaniu. Ze środków chemicznych tylko dla nasion przeznaczonych na reprodukcję- zaleca się stosowanie zaprawy nasiennej GT w dawce 150g na 100 kg nasion.

WGRYZKA SZCZYPIORKA- Acrolepia assectella

Rząd-

Rodzina-

Objawy- na szczypiorze widoczne są jasne podłużne pasemka z wygryzionym od wew. miękisze liścia, jest to efekt żerowania gąsienic. Z zew. Skórka szczypioru nie jest uszkodzona. Przy licznym żerowaniu gąsienic opisane pasemka widoczne są na całej dł szczypioru. Gąsienice uszkadzają także pędy nasienne, dno kwiatowe oraz formujące się nasiona. Gąsienice uszkadzają także pędy nasienne, dno kwiatowe oraz formujące się nasiona. Uszkodzone kwiatostany są rozpierzchłe. Larwy żerują także w liściach, pędach, kwiatostanach pory i czosnku.

Rozwój- owadem dorosłym jest szarobrunatny motyl dł do 8mm i rozpiętości skrzydeł d 15mm. Pierwsza para skrzydeł jest brunatno popielata a druga jest szara obrzeżona strzępiną. Gąsienica dł do 10mm jest kremowa z szarymi brodawkami wzdłuż ciała i brązową głową. Poczwarka dł do 8mm jest koloru początkowo brązowego, później ciemnobrunatnego. Motyle żerują w resztkach pożniwnych na miedzach i w pomieszczeniach. W okresie wiosennym przeważnie w drugiej połowie kwietnia motyle przylatują na pobliskie pola gdzie samice po odnalezieniu rośliny żywicielskiej składają jaja. Jedna samica może złożyć do 180 jaj. Składanie jaj zaczyna się w okresie kiedy gąsienice pierwszego pokolenia żerują przede wszystkim na plantacjach nasiennych a drugiego pokolenia na cebuli konsumpcyjnej. Rozwój gąsienicy trwa ok. 16 dni. Po tym okresie przegryza się ona na zew, przepoczwarczając się w oprzędzie na różnych częściach rośliny

Profilaktyka i zwalczanie- wskazane jest usuwanie i niszczenie resztek pożniwnych a także odkażanie pomieszczeń magazynowych w których składowano nasienniki. Zabiegi ochronne w postaci opryskiwania plantacji należy rozpocząć w okresie wylęgania się gąsienic lub wcześniej kiedy gąsienice wew. jaja osiągają stadium czarnej główki.

GOLANICA ZIELONKA- Trioza apicalis

Rząd-

Rodzina-

Obraz uszkodzeń- zarówno larwy jak i postacie dorosłe żerujące na liściach powodują ich skędzierzawienie. Uszkodzone rośliny zachowują przez okres wegetacji zieloną barwę, ale ich rozwój może ulec zahamowaniu.

Morfologia i rozwój- jest to niewielki żółto zielony pluskwiak wielkości ok. 3mm o daszkowatych ułożonych skrzydłach. Larwy są bezskrzydłe, płaskie, żółte z wyraźnym owłosieniem brzeżnej części ciała. Pozostają przytwierdzone nieruchomo do powierzchni liści. Dorosłe owady zimują na marchwi pozostawionej w polu lub innych gat roślin. Okres składania jaj trwa u tego gat od maja do sierpnia. Jedno pokolenie rozwija się przez ok. 4 tyg.

Profilaktyka i zwalczanie- po zauważeniu pierwszych uszkodzeń liści należy przeprowadzić zabieg np. Sumitionem 500 EC

POŁYŚBNICA MARCHWIANKA- Psila rosae

Rząd-

Rodzina

Obraz uszkodzeń- więdnięcie młodych roślin z widocznym poczernieniem w dolnej części korzenia, płytkie ciemne korytarze pod powierzchnią skórki korzenia, wypełnione rdzawymi półpłynnymi odchodami.

Morfologia i rozwój- muchówka z rodziny połyśbnicowatych. Postać dorosła jest błyszczącą muchą o dł. 5mm z ostro zakończonym odwłokiem oraz rdzawo-żółtą głową, czułkami i odnóżami. Występuje w naszym klimacie w dwóch rzadko w trzech pokoleniach w ciągu roku. Szkodnik ten zimuje w stadium bobówki którą opuszcza w maju, dlatego ważne jest by usytuować plantację z dala od ubiegłorocznych upraw marchwi, pietruszki, selera i pasternaku, będących roślinami żywicielskimi dla tego owada. Samice składają jaja w sąsiedztwie roślin lub u nasady naci. Owad dorosły żywi się nektarem, należy zatem usuwać wszelkie kwitnące chwasty w okolicy plantacji marchwi. Cieniolubna muchówka unika pól wystawionych na działanie wiatru, pozbawionych wokół krzewów i większej roślinności. Zaobserwowano że deszczowanie plantacji zwiększa stopień porażenia korzeni przez tego szkodnika. Larwa (jasnożółta z połyskiem, walcowata dł. 5-8mm) pierwszego pokolenia może całkowicie zniszczyć kilka młodych roślin w stadium jednego liścia właściwego. Jej rozwój trwa przeciętnie 3-4 tyg. Muchówki drugiego pokolenia pojawiają się zwykle na przełomie lipca, sierpnia. Larwy drugiego pokolenia żerują na korzeniach drążąc płytkie korytarze wypełnione rdzawymi półpłynnymi odchodami.

Profilaktyka i zwalczanie- należy wysiewać nasiona kompleksowo zaprawiane wg aktualnych programów ochrony roślin, co chroni młode rośliny przed pierwszym pokoleniem połyśbnicy marchwianki. Ważne jest wykonanie głębokiej orki zimowej i przestrzeganie co najmniej trzy letniej przerwy w uprawie marchwi. Nie powinno się wchodzić z baldaszkowymi wcześniej niż w 3 roku po oborniku, gdyż zapach świeżego nawozu wabi dorosłe owady. Skuteczne zwalczanie chemiczne drugiego pokolenia połyśbnicy można osiągnąć stosując sygnalizację. W tym celu ustawia się 4 żółte tablice lepowe (o rozmiarach 20x20cm) po jednej na każdym brzegu pola. Progiem zagrożenia jest odłowienie od 1 do 3 muchówek przez 3 kolejne dni dla pierwszego pokolenia natomiast drugiego pokolenia 0,75 do 1 muchówki (są to średnie wartości z 4 tablic). Błędna identyfikacja szkodnika na tablicach może być przyczyną nieskutecznej ochrony z uwagi na wykonanie zabiegu w nieodpowiednim terminie. Do opryskiwania plantacji przeciwko drugiemu pokoleniu połyśbnicy można zastosować na Basudin 25EC, Nurelle D 550EC lub inne środki zalecane przez aktualne Programy Ochrony Roślin.

MINIARKA CIEPŁOLUBKA- Liriomyza trifolii

Rząd: Dwuskrzydłe (Diptera)

Rodzina: Miniarkowate (Agromyzidae)

Opis- muchówka wielkości ok. 2mm ciemno-zabarwiona z żółtą głową i wyraźnie widoczną żółtą plamą na odwłoku. Larwa beznoga, początkowo biaława, pod koniec rozwoju żółta. Poczwarka bobówka-pomarańczowa dł:1,5mm. Roślinami żywicielskimi są najczęściej pomidory.

Szkodliwość- gat. wielożerny, samice nakłuwają pokładełkiem liście i odżywiają się wypływającym sokiem roślinnym. Larwa minuje liść(zjada miękisz spomiędzy dolnej i górnej skórki) drążąc w nim wąskie korytarze dł do 3cm

Rozwój- samice składają jaja do wnętrza liścia. Po 2-8 dniach wylegają się larwy, których rozwój w zależności od temp trwa 6-10 dni. Po zakończeniu żerowania larwy opuszczają miny i przepoczwarczają się w podłożu lub na powierzchni liści. Rozwój jednego pokolenia trwa 3-4tyg.

Prognoza- o obecności dorosłych miniarek świadczą drobne białe plamki na powierzchni liści. Dorosłe muchówki można łatwo zauważyć siedzące na górnej części roślin, na najmłodszych liściach lub kwiatach. Obecność miniarek w szklarniach można stwierdzić przy pomocy żółtych tablic lepowych.

Profilaktyka i zwalczanie- biologiczne przy pomocy Dacnusa sibirica Telenga. Chemiczne wg. Zaleceń aktualnego Programu ochrony warzyw

PACHÓWKA STRĄKÓWECZKA- Laspeyresia nigricana

Rząd: Motyle (Lepidoptera)

Rodzina: Zwójkowate (Tortricidae)

Opis-motyle o oliwkowo brunatnych skrzydłach rozpiętości 1,5cm. Wzdłuż górnego brzegu pierwszej pary widoczne są czarne kreski. Tylne skrzydła brunatne z żółtym obramowaniem. Podczas spoczynku skrzydła sa ułożone wzdłuż ciała. Jaja w kształcie niewielkiej wypukłej tarczki, początkowo białe później fioletowe. Gąsienica dł do 10mm, żółtawozielona z ciemnymi brodawkami. Roślinami żywicielskimi jest groch, peluszka, rzadziej wyka, bób, lędźwian.

Szkodliwość- gąsienice żerują w rozwijających się strąkach. Obgryzają z zew nasiona, dodatkowo zanieczyszczając strąk odchodami i przędzą. W wyniku ukąszeń obniżeniu ulega siła kiełkowania nasion.

Rozwój- gąsienice zimują w glebie na głębokości ok. 10cm. W maju przemieszczają się tuz pod powierzchnię, gdzie następuje przepoczwarczenie. Motyle wylatują na przełomie maja i czerwca. Poszukują kwitnących roślin, grochu lub peluszki. Samice składają jaja na liściach, przylistkach i łodygach. Gąsienice wgryzają się do strąków, w których żerują prawie 3 tyg. Po tym okresie opuszczają strąki i zagrzebują się glebie gdzie pozostają do następnego roku

Prognoza- susza lub nadmiar opadów w drugiej połowie maja zwiększają śmiertelność gąsienic i poczwarek pachówki. Niska temp liczne opady oraz silne wiatry w czerwcu wpływają niekorzystnie na lot motyli a co się z tym wiąże-także na składanie jaj. Późniejsze odmiany grochu są znacznie silniej atakowane przez pachówkę niż wczesne.

Profilaktyka i zwalczanie- występowanie i liczebność szkodnika ograniczają: wczesny siew wczesnych odmian grochu, przyspieszenie zbioru w przypadku licznego wyst pachówki oraz orka po sprzęcie. Zwalczanie chemiczne przeprowadzić po stwierdzeniu przekroczenia progu szkodliwości: 1 jajo na 3 rośliny. W ustaleniu terminu wylotu pachówki pomocne są pułapki feromonowe.

WCIORNASTEK KALIFORNIJSKI/ZACHODNI/- Frankliniella occidentalis

Rząd: Przylżeńce (Thysanoptera)

Rodzina: Wciornastkowate (Thripida)

Opis- dł. ok. 1,2mm, żółto lub brunatno zabarwiony, czułki 8-członowe jasne z wyjątkiem 3 ostatnich ciemnozabarwionych członów. Rośliny żywicielskie to większość roślin uprawianych w szklarniach.

Szkodliwość- w wyniku żerowania owada, na liściach powstają początkowo jasne z czasem brązowiejące plamki, w obrębie których widoczne są ciemne punkciki-odchody wciornastków. Owoce na roślinach opanowanych przez szkodnika są zdeformowane, pękające a w miejscach pęknięć korkowacieją. Żerowanie wciornastka zachodniego może powodować także zasychanie kwiatów. Owad ten wyrządza szkody także pośrednio-przenosząc wirusa brązowej plamistości pomidora.

Rozwój- w szklarni w optym.warunkach (25-30^oC) rozwój jednej generacji szkodnika trwa ok. 16dni. W ciągu roku może wystąpić do 10 pokoleń wciornastka. Długość życia samic sięga 2 miesięcy.

Zwalczanie- biologiczne przy pomocy Orius insidiosus. Chemicznie wg. Zaleceń aktualnego Programu ochrony warzyw

---