2. BAZY LOTNICZE W SIŁACH POWIETRZNYCH RP
Logistyka w wojsku obejmuje szeroki zakres działań podejmowanych na wszystkich szczeblach organizacyjnych. Brak jest jednomyślności wśród autorów opracowań naukowych, co do definicji pojęcia „logistyka” oraz zakresu działań realizowanych w ramach zabezpieczenia logistycznego. Część autorów definiuje logistykę jako: Teoretyczne i praktyczne przedsięwzięcia, mające na celu wsparcie i utrzymanie gotowości bojowej sił zbrojnych. Jednolity proces, na który składa się przedmiot zaopatrywania (materiały, urządzenia, sprzęt), czynności (określenie potrzeb, dostawa, rozdział), funkcje (organizowanie, planowanie, wykonawstwo, kontrola). Niektórzy ograniczają zakres logistyki jedynie do funkcji realizacji usług oraz fizycznego przemieszczania materiałów. Część autorów skłania się ku włączeniu do zakresu działań logistycznych również funkcji sterowania przepływem informacji i środków finansowych.
Jednak należy podkreślić, iż panuje pełna zgodność, co do stwierdzenia, że podejście logistyczne wiąże się z rozpatrywaniem działań w sposób całościowy, stosując do ich opisu reguły systemowe. Główne cele i zadania logistyki określane są zaś jako:
Koordynacja przepływów rzeczowych (materiałowych) i informacyjnych.
Minimalizacja kosztów (nakładów) realizowanych działań.
Dostosowanie podejmowanych działań do potrzeb (do wymagań odbiorcy).
W Siłach Zbrojnych RP przyjęto następujące definicje logistyki:
Logistyka to dyscyplina naukowa o planowaniu, przygotowaniu, użyciu i przepływie przedmiotów, osób, energii, informacji i usług w celu osiągnięcia pożądanych korzyści.
Logistyka wojskowa to dział sztuki wojennej o planowaniu, przygotowaniu i realizacji dostaw zaopatrzenia, świadczeniu usług zapewniających wojskom skuteczne szkolenie i prowadzenie działań bojowych.
Wyrazem tych dążeń jest wprowadzanie od roku 1993 w Siłach Zbrojnych RP logistycznych struktur organizacyjnych. Organizowany system logistyczny objął swoim zasięgiem całą strukturę sił zbrojnych, począwszy od szczebla Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i Ministerstwa Obrony Narodowej (jako departamenty i zarządy logistyczne), poprzez rodzaje sił zbrojnych i okręgi wojskowe (jako szefostwa logistyki), aż do szczebla związków taktycznych i oddziałów (jako wydziały i sekcje logistyki). Struktury organizacyjne logistyki tworzą spójny system realizujący zadania na potrzeby sił zbrojnych.
W ramach systemu logistycznego sił zbrojnych, w celu zapewnienia maksymalnej jego funkcjonalności, wyodrębnione zostały podsystemy realizujące zadania w ramach poszczególnych funkcji specjalistycznych. Zasadniczy podział w systemie logistycznym przebiega zgodnie z podziałem na rodzaje wojsk. W ramach systemu logistycznego sił zbrojnych można wyróżnić podsystemy logistyczne rodzajów wojsk (Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych i Marynarki Wojennej). Podsystemy te, realizując zadania na korzyść danego (własnego) rodzaju wojsk, wspomagają i uzupełniają działanie innych podsystemów. Kluczową rolę pełni tu podsystem logistyczny Wojsk Lądowych, realizujący zaopatrzenie i usługi ogólnowojskowe na potrzeby pozostałych rodzajów wojsk.
Organizacja funkcjonowania logistyki wewnątrz podsystemów przebiega zgodnie z układem realizowanych funkcji logistycznych. Wyróżnić tu można zasadnicze piony (podsystemy), realizujące specjalistyczne zadania logistyczne związane z zaopatrywaniem, obsługą techniczną, obsługą medyczną oraz świadczeniem innych usług logistycznych.
System logistyczny sił zbrojnych oraz tworzące go podsystemy, zbudowany został w celu zaspokajania potrzeb systemu operacyjnego. Rola poszczególnych podsystemów logistycznych (rodzajów wojsk) jest dostosowana i wynika z roli i zadań, jakie pełnią w nim rodzaje wojsk. Logistyka sił powietrznych umiejscowiona trwale i nierozerwalnie w systemie logistyki sił zbrojnych. Stanowi ona ważny element tego systemu.
Siły Powietrzne, stanowiące jeden z zasadniczych komponentów (obok Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej) Sił Zbrojnych RP, realizują zadania w systemie obrony powietrznej polegające w głównej mierze na zapewnieniu osłony i obrony kraju przed środkami napadu powietrznego poprzez uniemożliwienie ewentualnemu agresorowi prowadzenia rozpoznania i wykonywania uderzeń z powietrza na obiekty wojskowe i cywilne. Realizują ponadto szereg zadań na korzyść Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej, wspierając aktywnie działania lotnictwa rodzajów wojsk.
Zamierzone działania lotnictwa warunkują potrzeby (które należy zaspokoić) i przekładają się na zadania dla systemu logistycznego. Potencjał logistyczny - jakim powinny dysponować siły powietrzne - zależy od szeregu różnorodnych czynników. Do najważniejszych zaliczyć należy:
zadania systemu operacyjnego sił powietrznych;
wymagany potencjał bojowy sił powietrznych i przewidywane jego zmiany w toku działań bojowych;
możliwości czasowo-przestrzenne prowadzenia działań bojowych przez system operacyjny.
System logistyczny sił powietrznych analogicznie do systemu logistycznego sił zbrojnych składa się z pionów funkcjonalnych realizujących zadania w ramach swoich kompetencji w taki sposób, aby wzajemnie się uzupełniając oraz współdziałając tworzyć spójny i sprawny system logistyczny. W skład systemu logistyki sił powietrznych wchodzą następujące piony funkcjonalne:
Eksploatacji sprzętu wojskowego - przeznaczony do realizacji całokształtu przedsięwzięć związanych z obsługami sprzętu bojowego (bojowych statków powietrznych i zestawów rakietowych) i pomocniczego (sprzęt radiolokacyjny, naziemnej obsługi statków powietrznych itd.) oraz usługami na rzecz systemu operacyjnego.
Zaopatrywania - realizować będzie zadania w zakresie całokształtu zaopatrywania lotnictwa SZ RP w lotnicze i lotniskowe środki materiałowe oraz w techniczne środki materiałowe dla sprzętu stanowiącego „domenę” sił powietrznych.
Infrastruktury lotniskowej - przeznaczony do odbudowy, remontu i utrzymania lotnisk wojskowych oraz zabezpieczenia lotniskowego działań lotnictwa.
Medyczny - w zakresie medycyny lotniczej dla całości personelu latającego SZ RP i podstawowej opieki medycznej dla całości stanów osobowych SP.
System logistyczny sił powietrznych realizuje zadania na korzyść wszystkich rodzajów wojsk wchodzących w skład sił powietrznych. Ze względu na specyfikę rodzajów wojsk, również zadania logistyczne realizowane na ich korzyść określane są odmiennie. Inne są także obiekty logistyczne, realizujące te zadania. Odmienność ta wynika z innej płaszczyzny prowadzenia działań, odmiennej taktyki oraz ze stosowania innych rodzajów uzbrojenia i sprzętu wojskowego.
Zakres i intensywność prowadzonych działań wymaga od sił powietrznych dużego wysiłku i zaangażowania znacznych sił do wykonania zadań. Z doświadczeń konfliktów lokalnych ostatnich lat wynika, iż wzrasta rola lotnictwa na współczesnym polu walki, a zestaw realizowanych przez nie zadań ulega ciągłemu rozszerzeniu. Ponadto wzrost dynamiki działań zbrojnych oraz zwiększenie mobilności wojsk powoduje, iż działania lotnictwa prowadzone będą na całym obszarze objętym konfliktem - zarówno nad terytorium własnym (terytorium sojusznika) jak i terytorium przeciwnika.
Lotnictwo ze względu na specyfikę sprzętu bojowego wymagają stosunkowo dużych nakładów na zabezpieczenie logistyczne. Eksploatacja samolotów wymaga dobrze wyszkolonego i licznego personelu technicznego, odpowiednio przygotowanego zaplecza, różnorodnych środków materiałowych oraz specyficznej infrastruktury. Do głównych przedsięwzięć zabezpieczenia logistycznego Wojsk Lotniczych w operacji zalicza się:
Utrzymywanie sprzętu lotniczego w wysokiej sprawności technicznej.
Przywracanie sprawności bojowej sprzętu uszkodzonego w walce (głównie siłami remontowymi baz lotniczych).
Utrzymywanie infrastruktury lotniskowej w stanie zapewniającym bezpieczne starty i lądowania oraz szybkie naprawy dróg startowych po wykonaniu uderzeń przez przeciwnika.
Dowóz na lotniska środków logistycznych, głównie lotniczych środków bojowych i materiałowych, oraz odpowiednio wczesny manewr potencjałem logistycznym na lotniska nie eksploatowane przez lotnictwo wojskowe.
Umiejętne wykorzystanie pododdziałów transportowych baz materiałowo-technicznych, batalionów dowozu materiałów pędnych i smarów oraz baz lotniczych, zaopatrujących głównie sposobem „na siebie”.
Zapewnienie stanom osobowym właściwych warunków socjalno-bytowych na lotniskach bazowych, zapasowych, drogowych odcinkach lotniskowych i innych obiektach planowanych do wykorzystania przez lotnictwo.
Udzielanie szybkiej pomocy medycznej przez kompanie medyczne lotniska, ewakuowanie rannych i chorych do specjalistycznych wojskowych i cywilnych szpitali.
Funkcje realizacyjne w odniesieniu do zadań logistycznych spełniają w systemie logistyki sił powietrznych jednostki i pododdziały logistyczne podporządkowane dowódcom trzech szczebli dowodzenia. Poziom pierwszy stanowią jednostki logistyczne podległe bezpośrednio dowódcy sił powietrznych. Jednostki te, pozostając w dyspozycji dowódcy, realizują zadania dla całości sił powietrznych. Poziom drugi stanowią jednostki podporządkowane dowódcy korpusu (rejonu logistycznego), dyslokowane w rejonie odpowiedzialności korpusu i realizujące zadania na tym terenie dla jednostek sił powietrznych. Poziom trzeci stanowią jednostki i pododdziały logistyczne podporządkowane dowódcy związku taktycznego. Stanowią je pododdziały logistyczne, wchodzące etatowo w skład jednostek bojowych.
Zabezpieczenie logistyczne sił powietrznych w działaniach taktycznych jest organizowane i realizowane głównie przy wykorzystaniu stacjonarnego potencjału logistycznego, rozmieszczonego na obszarze kraju oraz przy użyciu manewrowych sił i środków logistycznych w ramach ugrupowania bojowego wojsk. Zadania logistyczne realizowane są przez organiczne organa wykonawcze (służby i pododdziały logistyczne), oddziały i samodzielne pododdziały rodzajów wojsk i służb sił powietrznych, przy wsparciu logistycznych organów rejonowych i centralnych. Organiczne logistyczne organa wykonawcze to: pododdziały i służby logistyczne oddziałów i samodzielnych pododdziałów rodzajów wojsk i służb sił powietrznych, realizujące zadania zabezpieczenia logistycznego w procesie ich szkolenia i działań bojowych.
Logistyczne rejonowe (korpuśne, sił powietrznych oraz okręgów wojskowych) i centralne organa wykonawcze to: pododdziały, oddziały i służby logistyczne (składy, magazyny, warsztaty, zakłady produkcyjno-usługowe) będące w bezpośrednim podporządkowaniu dowództw: związków operacyjno-taktycznych sił powietrznych, okręgów wojskowych, rodzajów sił zbrojnych, realizujące zadania wsparcia logistycznego na korzyść jednostek sił powietrznych oraz zadania zabezpieczenia logistycznego działań lotnictwa.
W ramach logistyki sił powietrznych funkcjonują następujące rejonowe i centralne organa wykonawcze, realizujące zadania na rzecz logistyki szczebla taktycznego:
Wojskowe Zakłady Lotnicze (WZL) - przeznaczone do wykonywania remontów głównych i średnich statków powietrznych.
Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej (WIML) - przeznaczony do zapewnienia pomocy medycznej personelowi latającemu i wysoko wykwalifikowanemu lotniczo-technicznemu.
Wojskowy Szpital z Przychodnią (WSzP) - przeznaczony do świadczenia specjalistycznych usług medycznych personelowi latającemu i wysoko wykwalifikowanemu lotniczo-technicznemu.
Specjalistyczny Ośrodek Metrologii (SOM) - przeznaczony jest do prac kontrolno-legalizacyjnych specjalistycznego sprzętu pomiarowego.
Bazy Materiałowo-Techniczne (BMT) - przeznaczone do gromadzenia, przechowywania, konserwowania oraz zaopatrywania w lotnicze środki bojowe i specjalistyczne środki materiałowe jednostek sił powietrznych.
Rejonowe Warsztaty Techniczne (RWT) - przeznaczone do prac ewakuacyjno-remontowych sprzętu wojskowego WR, WRt, łączności i UL oraz samochodowego.
Batalion Budowy Lotnisk (bbl) - przeznaczony do prowadzenia napraw i rozbudowy istniejących lotnisk (np. lotnisk aeroklubów) w celu dostosowania do potrzeb lotnictwa wojskowego oraz w szczególnych przypadkach do budowy lotnisk „od podstaw”.
Batalion Usuwania Zniszczeń Lotniskowych (buzl) - przeznaczony do prowadzenia remontów nawierzchni lotniskowych w celu odtworzenia gotowości eksploatacyjnej lotniska po uderzeniu przeciwnika.
Wojskowe Specjalistyczne Przychodnie Lekarskie (WSPLek) - przeznaczone do świadczenia specjalistycznej pomocy medycznej żołnierzom i ich rodzinom.
Laboratoria MPS (LabMPS) oraz Laboratorium Kontroli Sprzętu Lotniczego (LKSL) - realizują zadania i świadczą usługi orzecznictwa na rzecz jednostek.
Bazy Lotnicze typu „A” - przeznaczone do wszechstronnego zabezpieczenia działalności dowództw oraz stacjonujących na jej lotnisku jednostek lotniczych. Jednocześnie spełniają rolę oddziału gospodarczego dla jednostek bojowych sił powietrznych znajdujących się w czasie wojny w jej strefie i wykorzystywane są jako lotnisko manewru dla powietrznych rzutów bojowych.
Bazy Lotnicze typu „B” - przeznaczone do zapewnienia pokojowego szkolenia rozmieszczonych jednostek lotniczych oraz zapewnienia żywotności i wszechstronnego wsparcia logistycznego manewrowych działań lotnictwa sił powietrznych na dowolnym kierunku operacyjnym z uwzględnieniem możliwości taktyczno-bojowych eksploatowanego obecnie w siłach powietrznych sprzętu lotniczego (statków powietrznych).
Zadania przypisane dla pionów funkcjonalnych realizowane są przez poszczególne obiekty systemu logistycznego. Pośród obiektów logistycznych część realizuje zadania specjalistyczne w zakresie jednego rodzaju zabezpieczenia (np. szpitale w zakresie zabezpieczenia medycznego lub warsztaty techniczne w zakresie zabezpieczenia techniki naziemnej), część zaś obiektów logistycznych realizuje zadania kompleksowe, obejmujące swoim zakresem całokształt działań logistycznych. Ze względu na swoją wszechstronność obiekty te mają szczególne znaczenie dla funkcjonowania systemu logistycznego. Do tej grupy obiektów logistycznych zaliczyć można bazy lotnicze.
2.1. Rola baz lotniczych w SP RP
Kluczowe znaczenie - dla możliwości realizacji zadań przez SP - ma wielkość ich potencjału oraz możliwość nieskrępowanego jego użycia. Kwestią bezsporną pozostaje stwierdzenie, iż o sile i zdolności bojowej SP decyduje liczebność i sposób wykorzystania statków powietrznych. Liczebność statków powietrznych pozostaje odrębną kwestią, natomiast warunki do ich wykorzystania powinien zapewnić sprawnie funkcjonujący system logistyczny. Jednym z zasadniczych elementów mających wpływ na działania lotnictwa są bezsprzecznie lotniska. Sieć lotniskowa sił powietrznych obejmuje lotniska, lądowiska dla śmigłowców oraz drogowe odcinki lotniskowe. W celu racjonalizacji zabezpieczenia logistycznego utworzono na tych obiektach sieć baz lotniczych. Ideą tworzenia baz lotniczych była przyjęta koncepcja zapewnienia jak największej mobilności jednostkom lotniczym. Zabezpieczeniem ich działań mają się zajmować organa logistyczne w postaci baz lotniczych. Tak pojmowana rola baz lotniczych stawia je z jednej strony na poczesnym miejscu wśród obiektów logistycznych SP, z drugiej zaś strony zadania - jakie mają realizować - są szczególnie złożone i odpowiedzialne. Przyjmując wariant działań lotnictwa z dużą intensywnością można przewidywać, że z lotniska bazy lotniczej wykonywane będą loty różnych typów statków powietrznych.
W siłach powietrznych funkcjonują bazy lotnicze typu „A” i „B”, różniące się przeznaczeniem:
Baza lotnicza typu „A” - przeznaczona jest do wszechstronnego zabezpieczenia działalności dowództw (korpusów, brygad itp.) oraz stacjonujących na jej lotnisku oddziałów i pododdziałów lotniczych. W czasie „W”, lotnisko bazy i jego infrastruktura wykorzystywane będzie jako lotnisko manewru dla lotnictwa bojowego. Jednocześnie baza jest oddziałem gospodarczym i bazą logistyczną dla jednostek bojowych sił powietrznych, znajdujących się w jej strefie.
Baza lotnicza typu „B” - przeznaczona jest do realizacji wszechstronnego zabezpieczenia dyslokujących na jej lotniskach eskadr lotnictwa oraz ich manewrowych (wahadłowych) działań na dowolnym kierunku operacyjnym w ramach odpowiedzialności KOP. Węzeł lotniskowy bazy tworzą zazwyczaj dwa lotniska i DOL. Struktura organizacyjno-funkcjonalna bazy umożliwia wykonanie manewru tylko przez rzut bojowy (powietrzny) oddziału lotnictwa.
Ponieważ bazy lotnicze typu „A” nie są bazami operacyjnymi w dalszej części rozprawy nie będą rozpatrywane.
Bazy lotnicze w trakcie realizacji zadań wspierane będą przez inne specjalistyczne obiekty logistyczne. Obiekty te przejmą na siebie część zadań, przekraczających możliwości wykonawcze bazy lotniczej lub będą ją wspierać przy realizacji zadań wymagających dużego wysiłku. Współdziałanie realizowane będzie między innymi w zakresie:
Remontu statków powietrznych. Podstawowe prace remontowe statków powietrznych będą wykonywały organiczne pododdziały remontowe bazy lotniczej. W wypadku powstania dużych strat w sprzęcie latającym mogą one być wspierane przez specjalistyczne grupy wydzielane z Wojskowych Zakładów Lotniczych. Statki powietrzne wymagające remontu średniego lub głównego będą kierowane bezpośrednio do Wojskowych Zakładów Lotniczych.
Remontu naziemnego sprzętu technicznego. Przeglądy i naprawy naziemnego sprzętu technicznego (w tym elektronicznego i samochodowego) będą realizowane przez organiczne pododdziały bazy lotniczej. W przypadku konieczności wykonania remontu średniego lub głównego sprzęt techniczny będzie przekazywany do wojskowych zakładów elektronicznych lub rejonowych warsztatów technicznych.
Odbudowy infrastruktury lotniskowej. Usuwanie skutków uderzeń przeciwnika na lotnisko będzie realizowane przez specjalistyczny pododdział bazy lotniczej - kompanię remontu lotnisk, wzmocnioną siłami kompanii obsługi lotnisk. W przypadku zniszczeń przekraczających możliwości wykonawcze bazy, naprawa uszkodzeń lotniskowych prowadzona będzie przez batalion usuwania zniszczeń lotniskowych.
System baz lotniczych tworzą bazy lotnicze typu „A” oraz bazy lotnicze typu „B”. Docelowo system ten będzie się składać z czterech baz typu „A” i sześciu baz typu „B” podporządkowanych dowódcom korpusów (jedna baza typu „B” zostanie podporządkowana komendantowi WSOSP). Ogółem system baz lotniczych obejmie 15 lotnisk i 2 drogowe odcinki lotniskowe.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Z. SALATA, Zasadnicze zamierzenia restrukturyzacyjne w WLOP w latach 2001-2006. W: Zbiór materiałów z inauguracji szkolenia uzupełniającego kadry dowództwa WLOP w 2001 roku. Warszawa 2001, Dowództwo WLOP, s. 102.
Rys. 4. Dyslokacja baz lotniczych
Bazy lotnicze stanowią stosunkowo nowy element w strukturze sił powietrznych tworzony w miejsce pododdziałów zabezpieczenia jednostek lotniczych. Idea tworzenia baz lotniczych została zaczerpnięta z doświadczeń armii innych państw - głównie Stanów Zjednoczonych oraz Niemiec, gdzie tego typu struktury sprawdziły się w działaniu, przysparzając wiele korzyści zarówno w sferze organizacyjnej, jak i ekonomicznej.
2.2. Charakterystyka baz lotniczych
Bazy lotnicze przejęły na siebie zadanie wszechstronnego logistycznego zabezpieczenia działań lotnictwa. Ponadto realizują zadania logistyczne na rzecz jednostek dyslokowanych w pobliżu, stanowiąc dla nich jednostkę gospodarczą (organ zaopatrujący i świadczący usługi). Poprzez pojęcie wszechstronne zabezpieczenie logistyczne należy rozumieć - w tym wypadku - nie tylko odtworzenie gotowości bojowej samolotów, lecz również kompleksową obsługę personelu, zapewnienie pełnego zabezpieczenia materiałowego, medycznego oraz obiektowego. Ponadto w zakres realizowanych w bazie lotniczej przedsięwzięć wchodzi również zapewnienie odpowiedniej obrony i ochrony sił i środków dyslokowanych na jej lotniskach. Do zadań realizowanych przez bazę lotniczą w ramach zabezpieczenia logistycznego należą:
przygotowanie odpowiednio urzutowanych (zgodnie z normatywami określonymi przez przełożonych) zapasów zaopatrzenia niezbędnych do zabezpieczenia działań lotnictwa oraz do zaspokojenia potrzeb jednostek przydzielonych na zaopatrzenie gospodarcze;
rozmieszczenie posiadanego potencjału logistycznego w sposób umożliwiający jego efektywne wykorzystanie oraz zapewniających odpowiedni poziom ochrony przed uderzeniami przeciwnika;
zapewnienie warunków do sprawnego przemieszczania zaopatrzenia, sprzętu oraz wojsk do miejsc realizacji zadań logistycznych;
zapewnienie przepływu informacji logistycznej poprzez wszystkie szczeble dowodzenia;
operatywne wykorzystanie zasobów miejscowych oraz pozyskiwanie zaopatrzenia z gospodarki narodowej.
Bazy lotnicze (typu „B”) funkcjonujące w siłach powietrznych realizują zadania jako obiekty stacjonarne w węźle lotniskowym składającym się z trzech lotnisk lub dwóch lotnisk i drogowego odcinka lotniskowego.
W strukturze organizacyjnej bazy znajdują się zarówno organa kierownicze zajmujące się planowaniem, organizowaniem i nadzorowaniem realizacji zadań, jak również organa wykonawcze zajmujące się bezpośrednio fizyczną realizacją procesów logistycznych. Struktura organizacyjna bazy lotniczej odzwierciedla układ pionów funkcjonalnych logistyki szczebla nadrzędnego (sił powietrznych), umożliwiając sprawny przepływ informacji logistycznej w ramach poszczególnych pionów funkcjonalnych.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentów etatowych 6 Bazy Lotniczej.
Rys. 5. Struktura organizacyjna bazy lotniczej typu „B” (z uwypukleniem elementów logistyki)
Struktura organizacyjna bazy lotniczej realizującej zadania zabezpieczenia logistycznego składa się z dwóch lub trzech lotnisk (lub też dwóch lotnisk i DOL) z komend lotnisk (modułów) realizujących funkcje kierownicze i wykonawcze na tych lotniskach oraz dodatkowo z dowództwa i sztabu bazy dyslokowanego na jednym z lotnisk realizującego funkcje kierowania i nadzoru nad całością sił bazy. Struktura organizacyjna organów dowodzenia komend lotnisk zapewnia przejęcie funkcji kierowniczych nad całością sił bazy w przypadku obezwładnienia dowództwa na lotnisku głównym. Ponadto w razie wyłączenia z eksploatacji lotniska (np.: na skutek zniszczenia drogi startowej i dróg kołowania) dowódca bazy ma możliwość dokonania natychmiastowego przerzutu części sprzętu technicznego, środków materiałowych oraz stanów osobowych na pozostałe lotniska bazy i kontynuowania realizacji zabezpieczenia logistycznego.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentów etatowych 6 Bazy Lotniczej.
Rys. 6. Struktura organizacyjna komendy lotniska w bazie lotniczej typu „B” (z uwypukleniem elementów logistyki)
2.3. Zakres zadań logistycznych realizowanych przez bazy lotnicze
Zaspokajaniem potrzeb lotnictwa, zarówno szkolenia w okresie pokoju jak i w czasie działań bojowych, zajmować się mają bazy lotnicze. Zgromadzony w nich potencjał logistyczny oraz dostępność różnych środków logistycznych ma zapewnić im swobodę działań. Dzięki możliwości szybkiego odtwarzania gotowości bojowej samolotów, sprawnemu zaopatrywaniu w środki materiałowo-techniczne, wykonywaniu remontów w zakresie podstawowym, świadczeniu usług socjalno-bytowych i medycznych oraz zagwarantowaniu osłony przeciwlotniczej i dobrze zorganizowanej obrony naziemnej, baza lotnicza jest najważniejszym elementem zabezpieczenia logistycznego lotnictwa.
Baza lotnicza jest również oddziałem gospodarczym przeznaczonym do realizacji wszechstronnego zabezpieczenia logistycznego potrzeb własnych oraz jednostek przydzielonych do zaopatrywania gospodarczego. Realizacja zadań, związanych z zaopatrywaniem jednostek przydzielonych do zapatrzenia gospodarczego w okresie wojny do bazy lotniczej, prowadzona jest zgodnie z zadaniami ustalonymi przez przełożonych w „Ewidencji przydziałów gospodarczych”. Dokument ten precyzuje, jakie jednostki i w jakich działach zaopatrzenia baza lotnicza będzie obsługiwać (zabezpieczać logistycznie) oraz do jakich jednostek sama zostanie przydzielona do zaopatrywania. W treści tego dokumentu zadania zabezpieczenia logistycznego podzielone zostały na działy zaopatrzenia:
Uzbrojenie klasyczne.
Lotniczo-techniczny.
Radiolokacji i rakietowy.
Obrony przeciwchemicznej.
Łączności i ubezpieczenia lotów.
Inżynieryjno-saperski.
Mundurowy.
Żywnościowy.
MPS.
Finansowy.
Usługi.
Medyczno-sanitarny.
Zakwaterowania.
Komunikacji wojskowej.
W ramach tych działów zaopatrzenia, baza lotnicza realizuje zadania zabezpieczenia logistycznego dla przydzielonych jej jednostek.
Treścią zabezpieczenia logistycznego jest realizacja zadań w ramach pięciu podstawowych funkcji: zabezpieczenia materiałowego (zaopatrywania), zabezpieczenia technicznego (obejmującego zabezpieczenie techniczne statków powietrznych oraz zabezpieczenie techniki naziemnej), zabezpieczenia komunikacyjnego, zabezpieczenia obiektowego oraz zabezpieczenia medycznego.
Zabezpieczenie materiałowe to zespół przedsięwzięć realizowanych w celu zaspokajania potrzeb materiałowych (uzbrojenie, środki rażenia, inny sprzęt techniczny, materiały pędne i smary, żywność, umundurowanie, medykamenty, sprzęt kwaterunkowy, materiały i płyny specjalne, gazy sprężone i innego różnego przeznaczenia oraz woda do celów technicznych i konsumpcyjnych) niezbędnych do życia ludzi i utrzymania gotowości bojowej sprzętu technicznego do działań bojowych i szkolenia.
W bazie lotniczej w ramach zabezpieczenia materiałowego realizowane są przedsięwzięcia polegające na gromadzeniu, przechowywaniu, wydawaniu i przemieszczaniu (dowozie) zaopatrzenia w wielkościach zapewniających ciągłość oraz skuteczność realizacji zadań przez oddziały i pododdziały lotnictwa. Ponadto w ramach zabezpieczenia materiałowego realizowane są usługi socjalno-bytowe dla stanów osobowych (żywienie, wymiana bielizny, naprawa umundurowania itp.)
Gromadzenie zapasów polega na pozyskiwaniu środków materiałowych i sprzętu z przydzielonych źródeł zaopatrzenia, realizowane jest ono dwutorowo: uzbrojenie i sprzęt wojskowy, środki bojowe i materiałowe o charakterze ogólnowojskowym, pozyskiwane są ze źródeł okręgowych i centralnych oraz z zasobów miejscowych gospodarki narodowej, natomiast specjalistyczne środki bojowe i materiałowe dla sił powietrznych dostarczane są z własnych źródeł zaopatrzenia (baz materiałowo-technicznych). Zaopatrzenie dostarczać będą specjalistyczne pododdziały transportowe szczebla nadrzędnego. W sytuacjach szczególnych do dowozu zaopatrzenia do bazy lotniczej wykorzystywać można organiczne pododdziały.
Zgromadzone zapasy przechowywane są w magazynach bazy lotniczej. Przechowywane zapasy podzielone są między wszystkie lotniska bazy lotniczej w taki sposób, aby zapewnić możliwość realizacji zabezpieczenia logistycznego na każdym z nich przez okres 5-7 dni działań. Część zapasów wymagających specjalnych warunków przechowywania, których nie mogą zapewnić magazyny bazy lotniczej - za zgodą przełożonych - może być deponowana w magazynach innych jednostek wojskowych. W przypadku konieczności zintensyfikowania działań z jednego z lotnisk bazy lub też wyczerpania się zapasów posiadanych na tym lotnisku, istnieje możliwość dokonania przemieszczenia środków z innych lotnisk bazy i uzupełnienia potrzeb. Przemieszczenia tego dokonuje się transportem własnym bazy lotniczej, a w szczególnych przypadkach, wykorzystując przydzielone do tego celu pododdziały transportowe.
Dowóz i wydawanie zaopatrzenia realizowane są (niezależnie) na każdym z lotnisk bazy z wykorzystaniem obiektów stacjonarnych lub też obiektów polowych rozwijanych w zależności od potrzeb.
Usługi socjalno-bytowe, obejmujące żywienie, naprawy umundurowania i obuwia, wymiana bielizny, kąpiele, usługi handlowe, gastronomiczne itp., realizowane są poprzez wyspecjalizowane komórki bazy lotniczej. Ogniwami wykonawczymi bazy lotniczej w tym zakresie są:
kompania transportowa - wyposażona w środki transportowe ogólnego przeznaczenia - realizująca bezpośrednio zadania związane z przemieszczaniem środków materiałowych, sprzętu i stanów osobowych;
kompania zabezpieczenia - posiadająca w swojej strukturze magazyny, składy oraz obiekty usługowe - realizująca zadania związane z przechowywaniem środków materiałowych, przygotowaniem do wydawania oraz dystrybucją i świadczeniem usług;
sekcja materiałowa (w komórce - logistyka) oraz dowództwo dywizjonu zabezpieczenia - kierujące realizacją zadań zabezpieczenia materiałowego, spełniające funkcje planowania, organizowania, inicjowania (stawiania zadań) i kontrolowania.
Zabezpieczenie materiałowe (zaopatrywanie), będące przedmiotem niniejszej rozprawy, stanowi jedną z najistotniejszych funkcji logistycznych realizowanych przez bazę lotniczą. Sprawność realizacji zabezpieczenia materiałowego wpływa bezpośrednio na możliwości realizacji przez bazę lotniczą pozostałych funkcji logistycznych zależnych od dostaw środków, materiałów i części zamiennych.
Zabezpieczenie techniczne to zespół przedsięwzięć realizowanych głównie przez służby techniczne w celu utrzymania w sprawności eksploatacyjnej i bojowej sprzętu technicznego.
Obejmuje ono przedsięwzięcia realizowane przez wszystkich użytkowników uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz specjalistyczne pododdziały bazy, wykorzystujące stacjonarną i polową infrastrukturę techniczną, mające na celu utrzymanie uzbrojenia i sprzętu w pełnej sprawności i gotowości do użycia, odtwarzanie ich sprawności technicznej w razie uszkodzenia i przywrócenie do eksploatacji. W ramach realizowanego w bazie lotniczej zabezpieczenia technicznego wyróżnić można dwa rozłączne zakresy przedsięwzięć: zabezpieczenie techniki naziemnej oraz zabezpieczenie techniki lotniczej prowadzone przez wyspecjalizowane komórki dywizjonu technicznego. W skład zabezpieczenia technicznego realizowanego w bazie wchodzą następujące grupy przedsięwzięć:
Obsługiwanie techniczne polegające na utrzymaniu w gotowości do użycia uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Realizowane jest bezpośrednio przez użytkowników uzbrojenia i sprzętu wojskowego w czasie jego eksploatacji oraz przez specjalistyczne komórki logistyczne. Wykonywane jest cyklicznie po określonym czasie użytkowania (przechowywania lub przebiegu) sprzętu, zgodnie ze specjalistycznymi przepisami.
Rozpoznanie techniczne jest realizowane w celu ustalenia stanu technicznego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, przyczyn jego niesprawności oraz możliwości i zakresu niezbędnego remontu lub naprawy. W ramach prowadzonego rozpoznania technicznego określany jest stopień zużycia (zniszczenia) uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz możliwości jego remontu i użytkowania w dalszych działaniach. Dokonywana jest kwalifikacja uszkodzonego sprzętu do ewakuacji i remontu lub też do demontażu i zniszczenia.
Remont uzbrojenia i sprzętu wojskowego jest wykonywany w celu usunięcia przyczyn jego niesprawności. W ramach prowadzonego remontu dokonuje się wymiany uszkodzonych lub zużytych części i podzespołów. W bazie lotniczej prowadzone są remonty drobne, bieżące i średnie uzbrojenia i sprzętu (w tym lotniczego). Uzbrojenie i sprzęt techniczny wymagający remontów o większej pracochłonności (wyższego rzędu) przekazywany jest do warsztatów technicznych lub wojskowych zakładów lotniczych. W sytuacjach szczególnych, remonty o większej pracochłonności mogą być wykonywane w bazie lotniczej przy wsparciu specjalistycznych grup remontowych wydzielanych z Wojskowych Zakładów Lotniczych.
Ogniwami wykonawczymi bazy lotniczej w zakresie tej funkcji są:
eskadra techniczna - posiadająca w swojej strukturze polowy warsztat lotniczy - realizująca bezpośrednio zadania związane z rozpoznaniem technicznym i remontami uszkodzonych statków powietrznych;
eskadra obsługi - realizująca zadania związane z obsługiwaniem technicznym statków powietrznych oraz przygotowaniem ich do lotów;
kompania remontowa - realizująca zadania zabezpieczenia technicznego techniki naziemnej (obsługiwanie techniczne, rozpoznanie techniczne i remonty);
sekcja techniki naziemnej i sekcja techniki lotniczej (w komórce - logistyka) oraz dowództwo dywizjonu technicznego - kierujące realizacją zadań zabezpieczenia technicznego, spełniające funkcje planowania, organizowania, inicjowania (stawiania zadań) i kontrolowania.
Zabezpieczenie medyczne obejmuje przedsięwzięcia realizowane w celu utrzymania wysokiego stanu zdrowotnego żołnierzy, a tym samym sprawnego udzielania pomocy medycznej porażonym i chorym oraz zapewniania odpowiednich warunków sanitarnych i przeciwepidemicznych rejonów zakwaterowania, jak również przedsięwzięcia leczniczo-ewakuacyjne, sanitarno-higieniczne i przeciwepidemiczne. Obejmuje ono działania podejmowane przez służbę zdrowia (izby chorych, kompanię medyczną) przy współpracy wojskowej (SP, OW i MW) oraz cywilnej służby zdrowia w celu zapewnienia odpowiedniego stanu zdrowia żołnierzy, udzielenia we właściwym czasie pełnej pomocy medycznej rannym i chorym, zapewnienia hospitalizacji (krótkotrwałej) w punktach pomocy medycznej oraz sprawnej ewakuacji do szpitali wojskowych i cywilnych w celu kontynuowania leczenia specjalistycznego. W ramach zabezpieczenia medycznego realizowane są przedsięwzięcia: leczniczo-ewakuacyjne, profilaktyczne, sanitarno-higieniczne, przeciwepidemiczne oraz zadania zaopatrywania medycznego.
Przedsięwzięcia leczniczo-ewakuacyjne są najważniejszym i traktowanym priorytetowo zadaniem realizowanym w ramach zabezpieczenia medycznego. Udzielana w bazie lotniczej pomoc ogranicza się do pomocy medycznej podstawowej i kwalifikowanej oraz krótkotrwałej hospitalizacji w punktach medycznych, a ponadto do ewakuacji rannych i chorych do szpitali stacjonarnych. Rannych i chorych, stosownie według wskazań lekarskich, leczy się w szpitalach wojskowych i cywilnych rejonu leczniczego, zaś personel latający i wysoko wykwalifikowany personel techniczny kieruje się na leczenie do Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej.
Przedsięwzięcia profilaktyczne, sanitarnohigieniczne i przeciwepidemiczne obejmują bieżący nadzór, monitoring zagrożeń, określanie zakresu działań profilaktycznych. Bieżący nadzór sanitarno-higieniczny sprawują lekarze bazy. Nadzór laboratoryjny zabezpieczają stacje sanitarno-epidemiologiczne okręgów wojskowych i Marynarki Wojennej. Specjalistyczny nadzór nad całością usług sanitarno-higienicznych i przeciwepidemicznych sprawuje Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii.
Zaopatrywanie w sprzęt i materiały medyczne realizowane jest z rejonowych baz zaopatrzenia medycznego, przy szpitalach wojskowych rejonu leczniczego. Zaopatrywanie w krew konserwowaną dokonuje się w wojewódzkich stacjach krwiodawstwa, w ramach rezerw wydzielanych dla wojska, i stacjach krwiodawstwa szpitali wojskowych.
Ogniwem wykonawczym realizującym zadania zabezpieczenia medycznego jest kompania medyczna - przeznaczona do udzielania pomocy medycznej podstawowej i kwalifikowanej oraz krótkotrwałej hospitalizacji - posiadająca na wyposażeniu sprzęt specjalistyczny niezbędny do prowadzenia zabiegów medycznych oraz środki transportu niezbędne do ewakuacji rannych.
Zabezpieczenie komunikacyjne to przedsięwzięcia realizowane w celu przygotowania i utrzymania sieci komunikacyjnej, dokonywania przewozów wojskowych oraz kierowania ruchem na wojskowych drogach samochodowych.
Obejmuje ono przedsięwzięcia związane z organizacją przewozów wojsk różnymi środkami transportu oraz szczegółowe uzgadnianie ich z organami komunikacji wojskowej szczebla rejonowego i centralnego. Uzgadnianiu podlegają między innymi:
Trasy przemarszu pododdziałów (kolumn pojazdów) do nowych rejonów działania.
Organizacja zabezpieczenia działań lotnictwa z drogowych odcinków lotniskowych.
Możliwości i sposoby realizacji przewozu transportem kolejowym lub wodnym stanów osobowych i sprzętu wojskowego.
Przedsięwzięcia realizowane w ramach regulacji ruchu.
Zabezpieczenie obiektowe to szereg przedsięwzięć realizowanych w celu utrzymania w sprawności eksploatacyjnej stacjonarnej infrastruktury wojskowej, jej przystosowanie do potrzeb czasu wojennego oraz wykorzystanie stacjonarnej infrastruktury gospodarki narodowej do celów obronnych. W SP w skład zabezpieczenia obiektowego wchodzi zabezpieczenie lotniskowe.
Obejmuje ono przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i utrzymaniem w ciągłej gotowości do użycia obiektów infrastruktury, niezbędnych do zakwaterowania, szkolenia i prowadzenia działań. Do zasadniczych zadań zabezpieczenia obiektowego, realizowanego w bazie lotniczej należy:
zapewnienie sprawności i gotowości eksploatacyjnej wszystkich elementów lotniska (drogi startowe, drogi kołowania, płaszczyzny postoju samolotów);
zapewnienie sprawności obiektów specjalnych infrastruktury lotniskowej (stanowisk dowodzenia, schronów, ukryć, elementów systemu łączności i ubezpieczenia lotów);
utrzymywanie w odpowiednim stanie technicznym obiektów i urządzeń: lotniskowych, kwaterunkowo-budowlanych, warsztatów, magazynów zabezpieczających działalność bojową, szkolenie i zakwaterowanie wojsk;
naprawa uszkodzeń lotniska, będących skutkiem uderzeń przeciwnika, realizowana w ramach ADR (Airfield Damage Repair) obejmująca: rekonesans (ocenę zniszczeń, określenie zakresu prac naprawczych), lokalizowanie i niszczenie (rozminowanie) materiałów wybuchowych, odtworzenie podstawowego pasa ruchu samolotów i dróg kołowania, odtworzenie zdolności działania służb i urządzeń lotniskowych.
Ocena zniszczeń, prowadzona przez grupę rozpoznawczą, ma na celu: ustalenie rozmiaru i umiejscowienia uszkodzeń, określenie zakresu napraw (w pierwszej kolejności, niezbędnych do odtworzenia podstawowego pasa ruchu samolotów).
Lokalizowanie materiałów wybuchowych, prowadzone przez patrol saperski, ma na celu wykrycie i unieszkodliwienie (niszczenie lub rozbrojenie) niewybuchów leżących na powierzchni i zagłębionych w gruncie.
Po usunięciu materiałów wybuchowych, stanowiących zagrożenie dla ludzi i sprzętu, prowadzona jest odbudowa uszkodzonej nawierzchni lotniska. Prace przy naprawie realizowane są w pierwszej kolejności w wyznaczonym, podstawowym pasie ruchu samolotów i obejmują następujące czynności:
wyburzenie oraz usunięcie spękanej i podniesionej powierzchni;
wybranie gruntu spulchnionego w wyniku wybuchu ładunku;
wypełnienie oczyszczonego leja kruszywami (częściowo wybranymi z leja), a następnie ich zagęszczenie;
usunięcie nadmiaru kruszywa, oczyszczenie terenu w sąsiedztwie leja;
naciągnięcie i przymocowanie do podłoża maty lub nałożenie materiałów szybkowiążących;
przygotowanie nawierzchni do lotów (użytkowania) - oczyszczenie.
Zabezpieczenie obiektowe realizują w bazie lotniczej:
kompania obsługi lotnisk - posiadająca na wyposażeniu sprzęt niezbędny do utrzymania w sprawności nawierzchni naturalnych i sztucznych lotniska oraz realizacji drobnych napraw bieżących nawierzchni - wykonuje zadania związane z utrzymaniem i konserwacją nawierzchni lotniska oraz systemu świateł lotniskowych, samolotołapaczy itp.;
kompania remontu lotnisk - posiadająca na wyposażeniu sprzęt inżynieryjny - wykonująca zadania związane z przywracaniem sprawności użytkowej uszkodzonych lotnisk, z rozbudową lotnisk istniejących lub też w szczególnych przypadkach z budową nowych lotnisk;
sekcja infrastruktury lotniskowej (w komórce - logistyka) oraz dowództwo dywizjonu technicznego (w odniesieniu do kompanii remontu lotnisk) i dowództwo dywizjonu zabezpieczenia (w odniesieniu do kompanii obsługi lotnisk) - kierujące realizacją zadań zabezpieczenia obiektowego.
Leksykon ..., op. cit., s. 192.
Regulamin działań taktycznych Sił Powietrznych definiuje zabezpieczenie logistyczne jako proces zasilania wojsk w zaopatrzenie, świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo-bytowych niezbędnych im do szkolenia i walki. Regulamin działań taktycznych SP (projekt), s. 90.
Zasady funkcjonowania systemu logistycznego Sił Zbrojnych RP, Warszawa 1994, Szt. Gen. 1429/94, s. 50.
R. MAŃKOWSKI, J. FILAR, M. FORNAL, Logistyka ..., Część I, op. cit., s. 21.
R. MAŃKOWSKI, Logistyka ..., Część II, op. cit., s. 51-31.
Zabezpieczenie logistyczne działań Sił Powietrznych w operacji obronnej, Biuletyn Informacyjny nr 1 (167), Warszawa 2000, Sztab Generalny, s. 58.
Regulamin działań ..., op. cit., s. 92.
W przyszłości batalion budowy lotnisk przewidziany jest do przeformowania na batalion usuwania zniszczeń lotniskowych.
R. MAŃKOWSKI, Logistyka ..., Część II, op. cit., s. 51-53.
R. MAŃKOWSKI, Baza lotnicza Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, Skrypt, Warszawa 1994, AON, s. 18-19.
Zbiór materiałów pomocniczych do opracowania ćwiczeń i treningów na lata 2001-2002, Warszawa 2000, Dowództwo WLOP, s. 56.
Tamże, s. 56.
R. MAŃKOWSKI, Baza ..., op. cit., s. 21-23.
Zabezpieczenie ..., op. cit., s. 59.
Z. SALATA, Zasadnicze zamierzenia restrukturyzacyjne w WLOP w latach 2001-2006. W: Zbiór materiałów z inauguracji szkolenia uzupełniającego kadry dowództwa WLOP w 2001 roku. Warszawa 2001, Dowództwo WLOP, s. 100-108.
Zabezpieczenie ..., op. cit., s. 58.
R. MAŃKOWSKI, J. FILAR, M. FORNAL, Logistyka ..., Część I, op. cit., s. 120.
R. MAŃKOWSKI, J. FILAR, M. FORNAL, Logistyka ..., Część I, op. cit., s. 120.
R. MAŃKOWSKI, J. FILAR, M. FORNAL, Logistyka ..., Część I, op. cit., s. 120.
R. MAŃKOWSKI, J. FILAR, M. FORNAL, Logistyka ..., Część I, op. cit., s. 120.
Tamże, s. 120.
Wymagania dotyczące odbudowy lotnisk zawarte są w STANAG-u 2929 „Naprawa uszkodzeń lotniskowych”. Według postanowień tego STANAG-u pododdział realizujący naprawę powinien w ciągu czterech godzin przywrócić sprawność użytkową lotniska.
R. KAMIŃSKI, J. HALICKI, Naprawa uszkodzeń lotniska, Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, Nr 12/2001, s. 92.
Podstawowy pas ruchu samolotów - to pas startowy o minimalnej długości i szerokości, jakie są niezbędne do startu określonego typu samolotu. Tamże, s. 93.
Wypełnione kruszywem leje pokrywane są tzw. pokryciem przenośnym (w postaci maty wykonanej z profili aluminiowch lub elastycznych pasów z włókna szklanego) lub szybkowiążącą masą zalewową.
10