24

Wprowadzenie do ekonomii

Rozdział I

25

»Y

Wierzba

przez nas wybrane. Koszt alternatywny uwzględnia także zmiany w czasie w postaci teraźniejszych i przyszłych efektów. Bieżące korzyści można bowiem poświęcić na rzecz przyszłych, np. oszczędzając część bieżących dochodów kosztem bieżącej konsumpcji na rzecz większej konsumpcji w przyszłości.

Wzajemne powiązania między rzadkością zasobów, wyborem a kosztem alternatywnym możemy prześledzić na przykładzie dowolnego przedsiębiorstwa. Przyjmijmy, że hipotetyczne przedsiębiorstwo (szkółka leśna) zajmuje się produkcją dwóch dóbr (brzozy i wierzby). Ze względu na ograniczoność zasobów konieczne staje się dokonanie wyboru między różne zastosowania czynników produkcji. Przy danej technice i technologii wytwarzania oraz ograniczonych zasobach zwiększenie produkcji wierzby oznacza mniejszą produkcję brzozy.

Tabela l .1. Produkcja wierzby i brzozy w szkółce leśnej

Brzoza	Wierzba
0	50
8	48
15	41
20	31
23	27
25	0

źrodło: opracowanie własne.

Poszczególne kombinacje zależą od tego w jaki sposób zostaną rozdysponowane zasoby. Jeżeli w tej szkółce leśnej zdecydowano się na produkcję wyłącznie brzozy to produkcja wierzby będzie równa zero. Z drugiej strony, jeżeli wszystkie zasoby zostaną przeznaczone na produkcję wierzby to szkółka leśna nie będzie produkowała brzozy. Jeżeli dane zawarte w tabeli l. l naniesiemy na układ współrzędnych to otrzymamy krzywą możliwości produkcyjnych (KMP). Jest to zbiór kombinacji produkcji dwóch dóbr, które mogą być wytwarzane w danym przedsiębiorstwie w określonym czasie pod warunkiem, że mamy do czynienia z pełnym i najlepszym wykorzystaniem posiadanych czynników produkcji.

Rys. 1.1. Krzywa możliwości produkcyjnych Źródło: opracowanie własne.

Przy nieograniczonych potrzebach skoro nie można uzyskać tyle ile człowiek by chciał, to należy dążyć do maksimum efektów z posiadanych zasobów. Jeżeli to osiągniemy i znajdziemy się na KMP to możemy powiedzieć, że wybór którego dokonaliśmy jest właściwy z punktu widzenia racjonalnego gospodarowania. Racjonalność podejmowanych decyzji polega na wykorzystaniu zasad poprawnego myślenia i skutecznego działania dla osiągnięcia preferowanego celu. Może być ona ujawniona dwojako: jako zasada największego efektu przy danym nakładzie środków lub najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu. Podmiot, który działa irracjonalne działa niezgodne z własnym interesem, przy założeniu, że jednostka uznaje je takie w samym momencie działania. Porównanie uzyskiwanych z danej działalności gospodarczej efektów z ponoszonymi wydatkami w celu wybrania możliwie najlepszych czyli najbardziej efektywnie ekonomicznie wariantów decyzji nazywamy rachunkiem ekonomicznym.

Kształt KMP to rezultat rosnącego kosztu alternatywnego. Oznacza to, że aby w krótkim okresie uzyskać dodatkową ilość jednego dobra trzeba rezygnować kolejno z coraz większej ilości drugiego dobra. Ograniczeniem jest tutaj wspomniana już rzadkość zasobów. Punkty leżące na zewnątrz KMP, czyli np. Y, to kombinacje produkcji dwóch dóbr, których dane przedsiębiorstwo w określonym czasie nie może wytworzyć mimo najlepszego i pełnego wykorzystania mocy produkcyjnych. Zatem są to kombinacje pożądane, ale nieosiągalne ze względu na ograniczoność zasobów. Z kolei wszystkie punkty leżące wewnątrz KMP, np. X oznaczają kombinacje możliwe, ale nie w pełni wykorzystujące zasoby, np. niepełne zatrudnienie. Zatem są to kombinacje nieefektywne ponieważ społeczeństwo marnotrawi zasoby.

W długim okresie możliwe są różnorakie zmiany w procesach produkcyjnych, a tym samym możliwa jest zmiana położenia KMP. Dzięki takim zmianom jak zmniejszenie nakładów niezbędnych do wyprodukowania danych dóbr, zastosowanie innowacji w technikach produkcji, zwiększenie zasobów czynników produkcji KPM przesuwa się w prawo. Czyli z tej samej liczby zasobów możemy wytworzyć większą liczbę dóbr. Przesunięcie KMP w

---