DIAGNOSTYKA STANU I ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA

Zadanie 1.

Jesteś pracownikiem przedsiębiorstwa X. Od swojego przełożonego otrzymujesz tabele
z niepełnymi danymi za lata 2004/2005 i kilka dodatkowych informacji. Na tej podstawie masz dokonać diagnostyki stanu i rozwoju przedsiębiorstwa: obliczyć pozostałe dane
i wskaźniki oraz wyciągnąć płynące z nich wnioski dla firmy

Przeciętna wartość środków trwałych produkcyjnych kształtuje się na poziomie 97% (2004 r.) i 96% (2005 r.) ogólnej wartości środków trwałych. Natomiast udział robotników grupy przemysłowej w łącznej liczbie pracowników zatrudnionych w firmie to odpowiednio 80% (2004) i 79% (2005).

Tabela 1. Symptomy stanu przedsiębiorstwa

Lp	Poszczególne pozycje (w tys. zł)	2004	2005
1	Produkcja globalna w cenach stałych	52450	55000
2	Produkcja towarowa w cenach stałych	52100	54200
3	Produkcja sprzedana w cenach stałych	17460	18350
4	Zatrudnienie ogółem	1350	1372
5	Wydajność pracy ogółu pracowników przedsiębiorstwa
6	Wynagrodzenia osobowe	15750	16575
7	Średnie wynagrodzenie ogółu pracowników przedsiębiorstwa
8	Techniczne uzbrojenie pracy
10	Środki trwałe ogółem	42500	45500
11	Środki trwałe produkcyjne
12	Zapasy materiałowe	8000	8500
13	Zysk brutto na działalności gospodarczej	12000	12490

Tabela 2. Symptomy rozwoju przedsiębiorstwa

Lp	Poszczególne pozycje (w tys. zł)	2004	2005
1	Produkcja globalna w cenach stałych	52450	55000
2	Przeciętna liczba pracowników grupy przemysłowej
3	Koszty materiałowe	18600	19390
4	Przeciętna wartość brutto produkcyjnych środków trwałych
5	Materialne środki obrotowe	9500	9640
6	Produktywność materiałów
7	Wydajność pracy pracowników grupy przemysłowej w tys zł
8	Produktywność środków trwałych
9	Szybkość krążenia środków obrotowych

Wydajność pracy pracowników =	produkcja sprzedana w cenach stałych
		zatrudnienie ogółem

Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy =	wartość środków trwałych produkcyjnych
		liczba zatrudnionych pracowników

Produktywność materiałów =	Produkcja globalna w cenach stałych
		Koszty materiałowe

Wydajność pracy pracowników grupy przemysłowej =	Produkcja globalna w cenach stałych
		Przeciętna liczba pracowników grupy przemysłowej

Produktywność środków trwałych =	Produkcja globalna w cenach stałych
		Przeciętna wartość brutto produkcyjnych środków trwałych

Szybkość krążenia środków obrotowych =	Produkcja globalna w cenach stałych
		Materialne środki obrotowe

WNIOSKI

• Stan przedsiębiorstwa

Diagnozowanie stanu przedsiębiorstwa jest o tyle trudne, że w grę wchodzi tu rozległy obszar działalności, co wymaga włączenia do syndromu diagnostycznego wielu wskaźni­ków charakteryzujących każdy istotny segment tego obszaru.

Przytoczone dane, potraktowane pobieżnie, stwarzają korzystne wrażenie o stanie przedsiębiorstwa.

Wszystkie niemal wskaźniki charakteryzujące ten stan wykazują bowiem korzystną dynamikę. Wzrosła globalna produkcja (o 5%), środki trwałe ogółem (o 7%), techniczne uzbrojenie pracy (o 4%), poprawiło się też średnie wynagrodzenie ogółu zatru­dnionych
(o 4%), a indeks zysku na działalności gospodarczej wyniósł 104.

Sposobem weryfikującym taki obraz przedsiębiorstwa jest diagnostyka najpierw poszczególnych seg­mentów jego działalności, a następnie diagno­styka przedsiębiorstwa jako całości.

Otóż, jak wynika z przytoczonych danych, w działalności produkcyjnej obserwuje się:

• niższą dynamikę produkcji towarowej niż globalnej, co wskazuje na przyrost robót w toku. Zjawisko to można uznać za korzystne, jeśli jest ono skutkiem przygotowań do zwiększenia produkcji w następnym okresie. Może też być ono uznane za negatywne, jeśli przyczyna leży w wydłużeniu cyklu produkcyjnego, w zakłóceniach przebiegu procesu produkcyjne­go, we wzroście kosztów jednostkowych itp. Identyfikacja tych przyczyn wymaga szczegółowych badań analitycznych.

• większa dynamika produkcji sprzedanej niż towarowej może być wynikiem zmniejsze­nia zapasów wyrobów gotowych.

• przyrost produkcji globalnej w 40% osiągnięto przez wzrost zatrudnienia, a w 60% przez wzrost wydajności pracy. Relację tę należy uznać za korzystną, ponieważ wyraża dominację intensywnego czynnika wzrostu produkcji.

Ocenę jednak obniża to, że:

• przyrost wydajności pracy (o 3%) osiągnięto wyłącznie dzięki wzrostowi technicznego uzbrojenia pracy (o 4%) przy jedno­czesnym pogorszeniu wykorzystania produkcyjnych środków trwałych.

• dynamika wskaźnika technicznego uzbrojenia pracy wyższa od dynamiki wydajności pracy wyraźnie sugeruje spadek produktywności środków trwałych i pogorszenie organizacji produkcji.

• zysk brutto na działalności gospodarczej przedsiębiorstwa wzrósł w badanym okresie o 4%, ale jest to poniżej wzrostu produkcji sprzedanej (o 5%). Przyczyn tego można upatrywać we wzroście kosztów własnych, który mógł być rezultatem gorszego wykorzy­stania czynników produkcji, a także niekorzystnego wpływu zmiany struktury asortymen­towej produkcji.

• nie udało się uzyskać pożądanych relacji między dynamiką wynagrodzeń osobowych (105%) a dynamiką produkcji globalnej (105%).

• niekorzystnie ukształtowała się relacja dynamiki średniego wynagrodze­nia (104%) do dynamiki wydajności pracy (103%).

• niekorzystnie przedstawia się gospodarka zapasami materiałowymi, których dynamika (106%) wyprzedziła dynamikę produkcji globalnej (105%), oraz gospodarka środkami trwałymi, gdyż przyrost środków trwałych okazał się większy od przyrostu produkcyjnych środków trwałych (107% i 105%).

Na podstawie zaprezentowanych diagnoz, odnoszących się do poszczególnych obsza­rów działalności przedsiębiorstwa, można obecnie postawić diagnozę działalności przedsię­biorstwa jako całości. Okazuje się, że ogólny stan przedsiębiorstwa jest zdecydowanie niekorzystny, chociaż formalnie wartości wszystkich wskaźników w 2005 są większe niż w 2004. Wyraźne zakłócenia wystąpiły w organizacji produkcji, gdyż przy wzroście technicz­nego uzbrojenia pracy o 4 punkty wzrost wydajności pracy wyniósł tylko 3 punkty procen­towe, co dowodzi pogorszenia wykorzystania środków trwałych.

Niedociągnięcia wykazuje gospodarka wynagrodzeniami osobowymi, gdyż ich dynami­ka nie była mniejsza od dynamiki produkcji globalnej (105% i 105%). Podobnie źle ukształtowała się relacja między dynamiką średniej płacy ogółu zatrudnionych (104%) i dynamiką wydajności pracy jednego zatrudnionego (103%). Złą diagnozę o stanie przedsiębiorstwa wzmacnia dodatkowo niższa dynamika zysku (104%) niż produkcji sprzedanej (105%), zła gospodarka zapasami materiałowymi, gdyż ich dynamika jest większa od dynamiki produkcji globalnej, oraz niekorzystne kształtowanie się struktury środków trwa­łych. Dynamika środków trwałych ogółem jest bowiem wyższa od dynamiki produkcyjnych środków trwałych.

Postawioną diagnozę można oczywiście uszczegółowić przez wzbogacenie syndromu o dodatkowe wskaźniki charakteryzujące poszczególne wycinki działalności przedsię­biorstwa. Zależy to już od bieżących potrzeb odbiorców informacji diagnostycznych. Infor­macje te, jak wynika z przykładu, mogą być bardzo pomocne nie tylko do określania

kierunku szczegółowych badań analitycznych, ale także do ustalenia kierunku działań usprawniających działalność przedsiębiorstwa i likwidujących zakłócenia na podstawie sa­mej tylko diagnozy.

• Rozwój przedsiębiorstwa

Ograniczenie liczby wskaźników włączanych do syndromu diagno­stycznego do takich tylko, które umożliwiają określenie typu gospodarowania - intensyw­nego, ekstensywnego lub mieszanego - dominującego w rozwoju przedsiębiorstwa.

Do syndromu diagnostycznego należy włączyć te wskaźniki, które charakteryzują efektywność gospodarowania czynnikami produkcji w sposób najbardziej syntetyczny.

Dane wykazują, że jakościowy poziom wykorzystania zasobów poprawił się - z wyjątkiem środ­ków trwałych, gdyż w odniesieniu do wydajności pracy i produktywności materiałów wskaźniki dynamiki kształtują się powyżej 100, natomiast dla produktywności środków trwałych wskaźnik dynamiki wyniósł tylko 99,0.

Uzupełniających informacji może dostarczyć porównanie dynamiki produkcji z dyna­miką poszczególnych czynników produkcji. Każdy procent przyrostu produkcji wymagał:

• zwiększenia liczby pracowników o 0,08% (0,4:4,9),

• wzrostu środków trwa­łych o 1,22% (6,0:4,9)

• wzrostu materialnych środków obrotowych o 0,3% (1,5:4,9).

Wyniki tych obliczeń wykazują więc, że w gospodarce zasobami pracy i zasobami materiałowymi występo­wał intensywny typ gospodarowania, natomiast gospodarowanie środkami trwałymi było eks­tensywne. Mamy zatem do czynienia z mieszanym typem rozwoju przedsiębiorstwa.

Intensywny - optymalne wykorzystanie parametrów techn. śr. trwałych, realizacja przedsięwzięć postępu technicznego i organizacyjnego, ponoszenie kwalifikacji załogi.

Ekstensywny - mierzone długością czasu pracy maszyn i urządzeń.

Informacje o typie gospodarowania i rozwoju w przedsiębiorstwie można uzyskać również za pomocą drugiego syndromu opartego na relacjach przyrostu wskaźników jakościowych, takich jak zysk brutto na działalności gospodarczej, produkcja, środki trwałe i zatrudnienie.

Prezentacja założeń metodycznych diagnostyki rozwoju przedsiębiorstwa wykazuje, że informacje uzyskiwane w ten sposób mogą być bardzo pomocnym narzędziem w wykrywaniu zagrożeń prawidłowego rozwoju i w ustalaniu działań zapobiegających tym zagrożeniom.

5

---