ROZDZIAŁ 4
Kontrolowanie umysłu
Rozdział ten nie zajmuje się pp, lecz innymi korzyściami, które mogą wyniknąć z dążenia do kontroli pp. Ten rozdział poprowadzi nas do obszaru samopomocy, pozytywnego myślenia, samomotywacji, samouzdrowienia; w obszar drzemiących w każdym człowieku wewnętrznych sił, o których inspirująca literatura opowiada wielce obiecująco. Taka samopomoc może Państwu wskazać drogę do korzystnej zmiany życia, charakteru, stanu zdrowia i przyzwyczajeń. Osiągniecie Państwo szczęście, powodzenie, bogactwo. Takie stwierdzenie może brzmieć patetycznie, jeśli się je zwyczajnie wypowie; ale bez wątpienia są ukryte w nas siły, które najpierw trzeba wydobyć, zmobilizować i użyć dla naszych korzyści. Mówiliśmy w poprzednim rozdziale o tym, jak - poprzez sugestię - można osiągnąć zmianę starych wzorców życia i stworzyć coś nowego. Zauważyliśmy, jak sugestia funkcjonuje w hipnozie i w stanach hipnozopodobnych. Sugestia działa również na jawie, gdy częste powtarzanie jakiegoś twierdzenia (lub świadectwo osoby uważanej za autorytet) aktywizuje pewne schematy wiary w umyśle i osłabia naszą racjonalną kontrolę z powodu brakującej wiedzy.
W reklamie mamy wciąż do czynienia z chytrymi, wyrafinowanymi formami wywierania wpływu.
Obce sugestie, ich ogromny wpływ
Przez całe nasze życie podlegamy sugestywnym wpływom. Zdziwicie się Państwo słysząc, jak bardzo wasze życie jest kształtowane w ten sposób. Całe wasze nastawienie do życia zostało uformowane w dzieciństwie przez bardziej lub mniej ukryte, sugestywne wpływy społeczeństwa: rodziców, nauczycieli, przyjaciół i osób przez Państwa podziwianych. Nawet religijna wiara wypływa z sugestii: od dzieciństwa byliście Państwo wychowani w określonej wierze, wyznawanej przez osoby z najbliższego otoczenia, aż wreszcie Państwo tę wiarę przyjęliście jako prawdę. To nie jest bluźnierstwo - to jest oczywisty fakt. Na świecie jest tak dużo religii; cóż więc innego niż sugestia mogłoby zwolenników tych wszystkich Kościołów utwierdzić w przekonaniu, że tylko oni wyłącznie mają rację?
W polityce podobny wpływ nazywa się “praniem mózgów" - szczególnie, gdy wykonuje to ktoś, kogo uważamy za wroga. W pewnym sensie również i my jesteśmy poddani “praniu mózgów". Gazety, które czytamy, programy radiowe lub telewizyjne, oglądane lub słuchane przez nas, podają nam ciągle upiększone (lub co najmniej częściowo zniekształcone) informacje. Redaktor wybiera z dużej ilości informacji te, które powinniśmy usłyszeć. Na niego z kolei ma wpływ właściciel gazety, stacja radiowa lub telewizyjna, różne grupy nacisku (akcjonariusze, bank, firma z dużym budżetem reklamowym i rząd).
Takie sugestie tworzą społeczny obraz opinii, a społeczeństwo (i każdy jego członek) jest prowadzone za “rękę". W niektórych krajach rząd cenzuruje prasę i tym samym zabezpiecza się przed dostaniem się do wiadomości publicznej niewygodnych dla niego informacji. Nawet w systemie demokratycznym, posiadającym wolną prasę, łatwo gubią się ważne informacje w lawinie mało ważnych wiadomości, które cały czas nas zalewają. Oddziaływanie w obu przypadkach jest prawie takie samo.
Naturalnie, na świecie dzieje się bardzo wiele i nie można przekazać wszystkich wiadomości, trzeba je więc wybierać, jednak ważne jest, jak dokonuje się selekcji. Zły, nierzeczowy wybór informacji prowadzi do tego, że dowiadujecie się Państwo o nieistotnych sprawach: o tym, kto kogo zamordował, jaki bank obrabowano, co powiedział jakiś astrolog o nowym małżeństwie ulubionej gwiazdy filmowej; jednocześnie nie dowiecie się Państwo dokładnie: o czym wasz rząd dyskutował z przywódcami innych krajów, jakie podjął zobowiązania lub jakie przedsięwzięcia gospodarcze przygotowują polityczni prominenci rządu - chociaż informacje te o wiele bardziej dotyczą Państwa i waszych rodzin.
Podane przykłady opisują przypadki, w których może być wywierana na nas sugestia (hetero- lub obca). Możecie Państwo również sami na siebie sugestywnie wpływać (auto- lub samosugestia).
Autosugestia, skuteczna samopomoc
Weźmy prosty przykład: chętnie jecie Państwo jakąś potrawę. Ale może się zdarzyć, że się przejecie i będzie Państwa bolał żołądek. Gdy zostanie wam zaproponowana ta sama potrawa, nie będziecie Państwo mieli na nią apetytu (a nawet nie będziecie chcieli jej jeść). Albo proszę sobie wyobrazić, że macie Państwo ważne plany: chcecie uczyć się języka obcego, mając nadzieję na znalezienie za granicą lepszego stanowiska pracy. Postanowiliście uczyć się języka w pobliskiej szkole, ale podczas zapisywania się na kurs stwierdziliście, że uczy tam nauczyciel, którego znacie, ale z jakiegoś powodu nie chcecie go spotkać. Przy ponownym zgłoszeniu napotykacie różne trudności, np. szkoła nie prowadzi w tym roku kursu tego języka. W następnym roku zaś wydarzenia w rodzinie przeszkadzają wam w rozpoczęciu nauki. Rok później pracodawca przesuwa Państwa na inne miejsce pracy i nie macie czasu na naukę. Po kilku takich przypadkowych trudnościach stracicie odwagę i wasz plan upada. Tym samym zrezygnujecie Państwo z szansy zrobienia kariery zawodowej.
Następujący eksperyment przetestuje działanie autosugestii: proszę wziąć deskę (np. 5 metrów dł. i 10 cm szer.). Proszę ją położyć na ziemi i przejść po niej z jednego końca na drugi. Zrobicie to Państwo bez wysiłku. Teraz proszę położyć deskę na krzesłach lub skrzynkach tak, żeby znajdowała się ok. 0,5 m nad ziemią. Idąc po niej poczujecie się może trochę nieswojo, ale prawdopodobnie nie będzie to większym problemem. Trzeciej części eksperymentu proszę raczej nie przeprowadzać. Proszę sobie wyobrazić, że kładziecie Państwo deskę między oknami dwóch 20-piętrowych budynków. Tym razem z pewnością nie prze-szlibyście po desce. Możemy założyć, że zadanie to jest niewykonalne, ponieważ wasze wyobrażenia sugerowałyby strach przed upadkiem.
Traumatyczne zdarzenia z Państwa przeszłości i różne inne psychologiczne fakty mogą decydująco oddziaływać na przyszłe życie, pozostawiając trwałe ślady w umyśle, które stają się czasami źródłem poważnych psychicznych zakłóceń. Jako przykład może służyć przypadek pana F., który był wyśmienitym pilotem wojskowym. Podczas lotu trzy maszyny wpadły w gwałtowną burzę. Mała ilość paliwa uniemożliwiała lot drogą okrężną, co spowodowało, że po rozpatrzeniu alternatyw pan F. wydał rozkaz lotu przez burzę. Stawała się ona coraz bardziej gwałtowna; dwa samoloty uległy uszkodzeniu i rozbiły się. Tylko jego maszyna z trudem ukończyła lot. To szokujące wydarzenie odstręczyło go do końca życia od latania. Wzbrania się nawet przed lataniem jako pasażer.
L. M. LeCron przytacza w swojej książce Samohipnoza inny interesujący przykład. Pan G. stracił nagle mowę. Mógł tylko mówić cichym, zachrypniętym szeptem. Nie istniała organiczna przyczyna tego zakłócenia; jego lekarz stwierdził, że ten stan ma podłoże psychologiczne. Okazało się, że przedsiębiorstwo pana G. rozrastało się szybko dzięki znacznym sumom pożyczonym na ten cel. Sprzedaż wyrobów firmy wzrastała szybko i widoki na przyszłość były bardzo dobre. Ale klienci ociągali się z zapłatą i doszło do tego, że pan G. nie mógł spłacić swoich zobowiązań.
Jednak jego przedsiębiorstwo miało doskonałe podstawy i brak pieniędzy był naturalnie przejściowy. Jednakże wierzyciele, nie znający dokładnie sytuacji, zamęczali go żądaniami zapłaty, uciekając się nawet do gróźb. Ponieważ swoje żądania zgłaszali najczęściej telefonicznie, choroba była mu na rękę: utrata głosu powodowała, że mógł w dalszym ciągu kierować swoim przedsiębiorstwem, ale nie telefonować - i przez to uniknął nieprzyjemnych wyjaśnień. Stan pana G. wrócił do normy, gdy (za radą swego lekarza) przedstawił swoim głównym wierzycielom pełne sprawozdanie o sytuacji finansowej, a oni zgodzili się przedłużyć czas kredytowania.
Jestem pewny, że Państwo nie uwierzycie, iż każdy człowiek z chrypką ma kłopoty finansowe. Oba przykłady pokazują, że czysto psychologiczne fakty mogą w znacznej mierze wywrzeć wpływ na przyszłe reakcje, a nawet na całą przyszłość człowieka. Profilaktyka lub usunięcie psychogennych przyczyn choroby, w szczególności śladów traumatycznych, i leczenie symptomów, które ją wywołują, należą do zakresu psychoterapii i psychosomatyki. Temat jest zbyt obszerny, abyśmy mogli go tu omówić. Dla nas istotne jest następujące twierdzenie: jeśli coś na naszym umyśle odciska szkodliwe piętno, i tym samym wpływa negatywnie na nasze życie, musi naturalnie być także możliwe działanie odwrotne - a mianowicie: sztuczne, tzn. świadome i dobrowolne wytworzenie pozytywnych cech w umyśle, które będą działać korzystnie.
Wartość pozytywnych cech umysłu
Oddziaływanie pozytywnych sugestii nie podlega dyskusji. Np. przypomnienie własnej odwagi dodaje w krytycznym momencie więcej ufności we własne siły; pozytywna myśl prowadzi do pozytywnej postawy. Myśl o tym, że w przeszłości starania i wytrwałość pomogły Państwu przezwyciężyć trudności sprawia, iż bardziej optymistycznie, zdecydowanie i z większą ufnością podejmujecie trudne przedsięwzięcia. Duże znaczenie ma to, czy wykonujecie Państwo swoją pracę w nastroju zwątpienia, niechęci i bez ufności czy też w nastroju szczęścia, optymizmu i pewności sukcesu. Przy tym drugim nastawieniu osiągniecie Państwo o wiele lepsze wyniki. Będziecie Państwo mogli bardziej skoncentrować się na pracy, a wasza wydajność będzie wyższa; stosunek do innych ludzi będzie bardziej przyjazny. Tak wytworzona dobra atmosfera przyczyni się do zaakceptowania Państwa, doda wam ufności i zwiększy waszą popularność. Łatwiej osiągniecie duży sukces. Jest nawet możliwe, że zapał, płomienne życzenie i niewzruszona pewność siebie zaktywizują drzemiące w was talenty pp i psychokinezy, które znacznie przyczynią się do Państwa powodzenia.
Świadome wcześniejsze wytworzenie korzystnego nastroju umysłu i zwiększenie w ten sposób widoków na powodzenie jest podstawą całej literatury inspiracyjnej i samopomocy.
Każdy człowiek poprzez autosugestię jest zdolny świadomie uformować własny stan ducha, swój charakter i swoje przyzwyczajenia. Każdy może realnie kształtować własną osobowość i uczynić siebie szczęśliwszym, a także bardziej ufnym w powodzenie. To jest możliwe - nie jest jednak łatwe. Teoretycznie powinno to być całkiem proste. Należy tylko zestawić dokładnie listę cech charakteru, które chciałoby się mieć, oraz które pomogłyby osiągnąć cel, i poddać się odpowiednim sugestiom.
Proszę pomyśleć o reklamie, która na nas wywiera nieustanny wpływ i proszę uprzytomnić sobie jej działanie. Gdy wiadomość jest dość często powtarzana, przenika do jądra istoty. Tak samo powinien działać program autosugestii, którą Państwo będziecie stosować jako zwykłą codzienną czynność. Musicie Państwo tę sugestię powtarzać tak często i uparcie, aż wreszcie utrwali się w podświadomości i stanie się częścią Państwa osobowości.
Zamiast tracić wolny czas tylko na rozrywki i różne przyjemności, moglibyście Państwo jakąś jego część wykorzystać na powtarzanie sobie, że chcecie być szczęśliwsi, chcecie, musicie stać się szczęśliwsi, że będziecie Państwo bardziej energiczni niż poprzednio, lepiej skoncentrowani, mniej zapominalscy, milsi dla otoczenia, dynamiczniejsi, optymistyczniejsi... (co sobie Państwo życzycie). Proszę obserwować siebie dzień po dniu i czekać na znak, że Państwa sugestie zaczynają działać. Proszę nie tracić odwagi, jeśli nie będzie to postępowało tak szybko, jak sobie tego życzycie. Proszę pamiętać, że dla osiągnięcia tak wysoko postawionego celu, jak kontrola nad umysłem - powinniście to sobie Państwo także zasugerować - konieczne są: cierpliwość i wytrwałość.
Proszę pozwolić w związku z tym na przedstawienie waszej nowej “modlitwy". Jeśli postąpicie Państwo według powyższych wskazówek, będziecie powtarzać z gorącym pragnieniem: “Chcę być spokojniejszy i pewniejszy siebie, gdy będę publicznie przemawiać, muszę być spokojniejszy i pewniejszy". Kto się modli, powinien zwrócić się do Boga: “Drogi Boże, spraw, abym był spokojniejszy i pewniejszy, gdy publicznie przemawiam". Podobieństwo form trudno przeoczyć. Łatwo rozpoznajemy, że modlitwa w swoim psychologicznym działaniu jest również autosugestią (w czasie modlitwy wierzący bez wątpienia ma nadzieję, że dobry Bóg pomoże mu spełnić życzenie).
Proszę teraz pomyśleć o tym, co powiedzieliśmy o autosugestii i działaniu reklamy. To żaden cud, że skuteczne są często nawet mechanicznie powtarzane modlitwy. Gdy rozpatrzymy modlitwę z tego punktu widzenia, to może nas zdziwić głęboki, psychologiczny rozsądek i praktyczna wiedza tych, którzy dali człowiekowi modlitwy i posłaną od Boga religię. Oni wiedzieli, czego potrzebuje cierpiąca, ludzka dusza. Niektórzy wybrani mogli się tak zagłębić w modlitwę, że doznawali ekstatycznych przeżyć religijnych, które działały jak hipnoza, podnosiły wrażliwość na autosugestię i aktywizowały siły pozazmysłowe. Ci, którzy nie byli w stanie mieć tak mocnych uczuć, otrzymali ich namiastkę - modlitwy, które wciąż powtarzają, i które - tak jak reklama - oddziaływają przez powtarzanie.
Samohipnoza - wasz największy środek władzy
Autosugestia jest wprawdzie możliwa na jawie, skuteczniejsza bywa jednak w hipnozie; dlatego aby dodać waszym sugestiom mocy działania, powinniście Państwo nauczyć się samohipnozy. Oczywiście jest wiele metod samohipnozy; niektóre z nich przedstawiają jedynie adaptacje technik stosowanych podczas zwykłych seansów przez zawodowych hipnotyzerów. Również intensywna modlitwa, trening medium spirytystycznego, ćwiczenia medytacyjne lub magiczne rytuały zaklęć są formami samohipnozy. Wszystkie te praktyki prowadzą ostatecznie do stanu mocno zawężonej, skoncentrowanej uwagi, którą można rozumieć jako stan hipnozy.
Oto przykład tego, co Państwo możecie zrobić: proszę rozpocząć ćwiczenie medytacyjne i spróbować doprowadzić się do stanu skoncentrowanej uwagi. Po zbliżeniu się do tego stanu proszę skierować skoncentrowaną uwagę na formułę sugestii, która stanie się dla Państwa treścią (np.: dziś będę pracował skoncentrowany!). Później (w załączniku B, str. 225) wyjaśnimy metodę, za pomocą której osiągniecie pożądany stan. Jednak zanim nauczycie się Państwo stosować tę metodę - możecie wypróbować inną, równie skuteczną, prostą technikę: proszę sformułować w prostych słowach życzenie, które ma się spełnić - ale tylko jedno - i proszę pomyśleć intensywnie o tym wieczorem, zanim Państwo zaśniecie. To życzenie powinno być ostatnią myślą przed zaśnięciem.
Działania psychologiczne i fizjologiczne
Wracając do modlitwy - w dzieciństwie, gdy Państwo uczyliście się modlić, słyszeliście dokładnie tak: jeśli czegoś chcesz, proś o to w wieczornym pacierzu. Przez skuteczne sugestie możecie Państwo zmienić swój charakter oraz usunąć określone symptomy towarzyszące napięciu nerwowemu i lekkim zakłóceniom psychologicznym. Możecie zmniejszyć ból głowy, napięcie, nerwowość, usunąć strach, przezwyciężyć złe przyzwyczajenia, wielki głód, bezsenność itp. Proszę spróbować, a przekonacie się, że będziecie silniejsi niż wasz problem.
Jeśli chodzi o bezsenność - należy pamiętać, że jest ona spowodowana najczęściej (przynajmniej częściowo) przez autosugestię. Idzie się do łóżka z przeświadczeniem, ze czeka nas straszna, bezsenna noc. Proszę spróbować zapomnieć o problemach i kłopotach, proszę pomyśleć o czymś przyjemnym. Jednocześnie należy wmówić sobie: “Będę łatwiej zasypiał z dnia na dzień i mocno spał do rana".
Do tej pory zajmowaliśmy się tylko psychologicznym działaniem sugestii - przejdźmy teraz do zjawiska, które co prawda rzadziej występuje, ale tym bardziej jest zdumiewające: sugestie są w stanie wywołać obiektywne zmiany w ciele.
Dowiedziono, że stymulacja systemu nerwowego może wywrzeć wpływ na całe ciało. Odpowiednia sugestia w stanie hipnozy może zmienić ciśnienie krwi, szybkość pulsu, skład krwi, sekrecję płynów ciała. Sugestia - zahipnotyzowany pacjent zjadł dużą ilość słodyczy - podnosi się zawartość cukru w jego krwi; sugestia - on wypił dużo wody - wzrasta wydzielanie moczu. Nie trzeba znajdować się w hipnozie, aby wywołać taki efekt. Także na jawie emocje psychiczne wpływają na nasze ciało: gdy się jest zakłopotanym, występują rumieńce, strach podwyższa ciśnienie krwi, trema powoduje pocenie się.
Być może odniesiecie Państwo sukces w eksperymencie, który Państwu pokażemy, i przez zwykłą sugestię spowodujecie szybsze bicie serca: proszę chwilę spokojnie posiedzieć i sprawdzić puls, następnie proszę sobie wyobrazić (lub niech przyjaciel wam to opisze), że idziecie Państwo pod górę, że wspinacie się na jej szczyt. Droga jest trudna i stroma, musicie szybko iść, coraz szybciej; z powodu dużej wysokości oddychanie jest utrudnione. Następnie z tyłu, za wami, pojawia się niebezpieczeństwo - dziki zwierz. Uciekacie przed nim i dyszycie... A teraz proszę sprawdzić puls. Najprawdopodobniej będzie szybszy.
Poprzez sugestie hipnotyczne można osiągnąć nawet stałe zmiany ciała, zwłaszcza u osób szczególnie wrażliwych ( lub podatnych na sugestię). Sugestia, iż np. dana osoba chwyciła gorący przedmiot, może wywołać oparzenie. Stygmatyzacje, które od czasu do czasu poruszają opinię publiczną, są podobnym zjawiskiem. Jeśli głęboko wierzący człowiek skoncentruje się na cierpieniach Jezusa na krzyżu, to egzaltowane uczucia doprowadzą do ekstatycznego transu religijnego, a żywa, żarliwa fantazja danej osoby może wywoła: na rękach lub innych częściach ciała krwawiące rany.
To, co jest możliwe jako następstwo hipnotycznej sugestii lub intensywnego przeżycia w transie, może zdarzyć się również na jawie, podczas trwałego lub często powtarzanego, stymulowanego wywierania wpływu. Istnieje duża grupa psychosomatycznych chorób, które rozwijają się jako następstwo (lub pod wpływem) chorobliwego, stałego stresu, napięcia nerwowego lub trwałej nadwrażliwości systemu nerwowego.
Możemy zestawić długą listę takich chorób: astma, pewne przypadki biegunki, wrzody żołądka, nadciśnienie, alergie. Niektórzy lekarze twierdzą nawet, że wszystkie choroby mają aspekt psychosomatyczny. Stan umysłu człowieka ma wpływ na zwalczanie choroby - wynika stąd, że rak mógłby mieć również przyczyny psychogenne. Choroby psychosomatyczne można wyleczyć lub poprawić stan chorych przez sugestię lub zmianę sposobu życia, poprzez wyeliminowanie czynników stresogennych. W chorobach tych nie chodzi tylko o funkcjonalne zakłócenia, jak przy jąkaniu się, histerycznym oślepnięciu itp., są one powiązane z obiektywnymi zmianami ciała. Dlatego wyleczenie ich wymaga odnowy chorego organu. Niektóre choroby skóry (np. brodawki) mogą być również wyleczone przez sugestie hipnotyczne.
Jak wiadomo, sugestia jest w stanie (podczas hipnozy, ale także na jawie - często powtarzana) spowodować nawet obiektywne zmiany ciała. Ta obserwacja wskazuje na możliwość takiego sterowania wpływem psychosomatycznym, aby wywołać korzystne zmiany ciała i przywrócić zdrowie. Taka próba zawsze się opłaca. Może zaktywizować istniejące ukryte siły uzdrowicielskie przez powtarzanie odpowiednich sugestii. Konieczne są przy tym gorące pragnienie i wiara we własny sukces. Oczywiście sugestia nie jest w stanie zastąpić konwencjonalnego leczenia medycznego, może jednak służyć jako wartościowe uzupełnienie i jest często skuteczna tam, gdzie zawodzi medycyna.
Technika uzdrawiania autosugestią nie jest wcale odkryciem nowym. Ponad pół wieku temu francuski aptekarz i psycholog hobbista, Emile Coue, zalecał codzienne ciągłe powtarzanie: “Dzisiaj pod każdym względem jest mi lepiej".
Wróćmy jeszcze do modlitwy, ponieważ zawiera ona jeszcze jeden interesujący aspekt. W radzie kapłana, aby chory modlił się o swoje uzdrowienie, rozpoznajemy próbę uzyskania uzdrowienia przez sugestię (nowoczesna medycyna psychosomatyczna i psychoterapia istnieją od niedawna). Znowu możemy podziwiać psychologiczną przenikliwość ojców Kościoła.
Podczas modlitwy o uzdrowienie musimy odróżnić trzy możliwości, w których występują różne fakty:
1. Modlitwa o własne zdrowie - autosugestia jest ukierunkowana na aktywizację psychosomatycznego uzdrawiania.
2. Modlitwa o zdrowie innego człowieka w jego obecności. Tu współdziała sugestia z heterosugestią, która również ukierunkowana jest na psychosomatyczne uzdrawianie (psychokineza prawdopodobnie jest także obecna, lecz trudno ją wykryć, dlatego zadowólmy się wyjaśnieniem każdorazowych działań uzdrawiających - medycyną psychosomatyczną).
3. Modlitwa o zdrowie innego człowieka, wypowiadana w jego nieobecności, wraz z próbą aktywizacji psychokinezy.
We wszystkich przypadkach, zarówno gdy chodzi o psychosomatyczne, jak i psychokinetyczne efekty - konieczną przesłanką jest gorące pragnienie i wiara. Są na to nawet przykłady w Biblii: “Twoja wiara cię uzdrowiła" (Marek 10, 52) i “Niech ci się stanie, jak uwierzyłeś" (Mateusz 8, 13).